μουσεία μνημεία θέατρα κτήρια Με την ευγενική χορηγία του
περιεχόμενα Χαιρετισμός Δημάρχου Πειραιά κ. Βασιλείου Ι. Μιχαλολιάκου 11 σελ. Χαιρετισμός Προέδρου και Διευθύνοντος συμβούλου ΟΛΠ Α.Ε. κ. Γ. Ανωμερίτη 12-13 σελ. Ιστορική αναδρομή 14 σελ. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά 15 σελ. Κτήριο Παλαιού Ταχυδρομείου ( Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά) 16 σελ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά 17 σελ. Αρχαίο Θέατρο της Ζέας 18 σελ. Σηράγγιο ή Σπηλιά του Παρασκευά 18 σελ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας 19 σελ. Σπηλιά της Αρετούσας 20 σελ. Αρχαιολογικός χώρος των Πυλών του Άστεως 20 σελ. Νεώσοικοι 21 σελ. Πάρκο ρωμαϊκών χρόνων Τερψιθέα 21 σελ. Σκευοθήκη του Φίλωνος 22 σελ. Λιοντάρι του Πειραιά 22 σελ. Ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή 23 σελ. Ηετιώνεια 23 σελ. Κονώνεια Τείχη 23 σελ. Iππόδαμος και Ιπποδάμειος Αγορά 24-25 σελ. Κανθάρου 26 σελ. Δημαρχείο 26 σελ. Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά 27 σελ. Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά 27 σελ. Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων 28 σελ. Διαρκής Έκθεση Ινστιτούτου Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας 28 σελ. Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας 30 σελ.
Σχολή Ναυτικών Δοκίμων Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη Τρούμπα Ρολόι του Πειραιά Πανεπιστήμιο Πειραιώς Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΕΒΕΠ) Σιδηροδρομικός Σταθμός Αγ. Διονυσίου Οικία Πατσιάδη (Πλατεία Αλεξάνδρας) Παζάρι Πολυχώρος Κώστας Κωσταράκος Μενάνδρειο Θέατρο Πειραιά (Δελφινάριο) Θέατρο κάτω από τη Γέφυρα Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνα Ιερός Ναός Αγίου Διονυσίου Νεκροταφείο Ανάστασης Εμπορική Ζωή Αθλητική Ζωή Γεύση Διασκέδαση Μικρολίμανο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.) Πασαλιμάνι Παραλίες Νησίδα Κουμουνδούρου Χρήσιμες Πληροφορίες 30 σελ. 31 σελ. 32 σελ. 32 σελ. 33 σελ. 33 σελ. 34 σελ. 34 σελ. 35 σελ. 35 σελ. 36 σελ. 36 σελ. 37 σελ. 37 σελ. 38 σελ. 38 σελ. 39 σελ. 39 σελ. 40 σελ. 40 σελ. 41 σελ. 41 σελ. 42 σελ. 42 σελ. 43 σελ. 43 σελ. 45 σελ.
Αγαπητέ επισκέπτη, Σε καλωσορίζω στην όμορφη Ελλάδα μας, σε καλωσορίζω στην ιστορική και όμορφη πόλη μας.επιθυμία μας είναι να την περπατήσεις με ασφάλεια, να διασκεδάσεις, να κάνεις τα ψώνια σου και να γνωρίσεις τον Πολιτισμό της. Για να σου μάθουμε τα μικρά και μεγάλα μυστικά του Πειραιά, προχωρήσαμε στην έκδοση αυτού του οδηγού με την ελπίδα να σου είναι χρήσιμος μιας και περιέχει μια σειρά από χρηστικές πληροφορίες. Πρόθεσή μας είναι να σε βοηθήσουμε στις όποιες επιλογές κάνεις ώστε να αξιοποιήσεις κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο το χρόνο σου κατά τη διάρκεια της παραμονής σου στην πόλη μας. Ο Πειραιάς έχει μοναδική ιστορία. Υπάρχουν τα αρχαία τείχη που έκτισαν ο Θεμιστοκλής και ο Περικλής. Υπάρχει ακόμη ένα μοναδικό θέατρο της ελληνιστικής περιόδου κοντά στη Ζέα, ενώ στο Αρχαιολογικό Μουσείο υπάρχουν σπάνια εκθέματα και σε πολλές γωνιές της πόλης βρίσκονται αρχαιολογικοί θησαυροί. Πειραιάς όμως δεν είναι μόνο το χθες, αλλά και το σήμερα και το αύριο. Στο κέντρο της πόλης δεσπόζει ένα κτίριο αριστουργηματικής αρχιτεκτονικής, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Σε συνδυασμό με το Βεάκειο αμφιθέατρο στο οποίο το καλοκαίρι διοργανώνονται συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις, σηματοδοτούν την πολιτιστική αναγέννηση της πόλης μας. Πειραιάς όμως σημαίνει και θάλασσα. Στη Μαρίνα Ζέας λειτουργεί το μοναδικό στο είδος του Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας που αναδεικνύει τη Ναυτοσύνη των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας. Το λιμάνι του Πειραιά αποτελεί κέντρο επικοινωνίας με την νησιωτική Ελλάδα. Αν κάποιος περπατήσει από τη μια άκρη της πόλης στην άλλη θα διαπιστώσει πόσο αρμονικά δένει το γαλάζιο της θάλασσας με μοναδικές γειτονιές. Ταβερνάκια μπροστά στη μεγάλη ακτογραμμή του Πειραιά, δίνουν το δικό τους γευστικό τόνο με υπέροχες γεύσεις και μυρωδιές ενώ τα εμπορικά καταστήματα δίνουν την ευκαιρία για οικονομικές και αξιόλογες αγορές με πληθώρα επιλογών. Παράλληλα οι όμορφες παραλίες μας δίνουν την ευκαιρία για κολύμπι αλλά και παιχνίδια στην άμμο. Ο Πειραιάς είναι μια πόλη που αξίζει να δεις αλλά και να ζεις. Καλώς ήρθατε στο λιμάνι της ζωής. Βασίλειος Ι. Μιχαλολιάκος -11- Δήμαρχος Πειραιά
Το Λιμάνι του Πειραιά σε ρότα ανάπτυξης photo του Γιώργου Ανωμερίτη Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου του ΟΛΠ Α.Ε. Ο ΟΛΠ Α.Ε. είναι ένα λιμάνι μεγάλων μεγεθών. Οι αποφάσεις του επηρεάζουν κοινωνικά και επιχειρηματικά χιλιάδες πολίτες και επιχειρήσεις, καθώς και τις εξελίξεις στους τομείς της Ναυτιλίας, του τουρισμού, της νησιωτικότητας και των θαλασσίων και χερσαίων μεταφορών. Ο Πειραιάς, παρά την οικονομική κρίση εξυπηρετεί ετησίως στα 22 χλμ. των κρηπιδωμάτων του, 50.000 αφιξοαναχωρήσεις πλοίων, 20.000.000 επιβάτες, 5.000.000 τροχοφόρα, 1.600.000 εμπορευματοκιβώτια και 400.000 αυτοκίνητα-εμπορεύματα. Το λιμάνι του Πειραιά είναι το μεγαλύτερο επιβατικό λιμάνι της Ευρώπης, και ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου. Ο ΟΛΠ Α.Ε. είναι μία σύγχρονη και δυναμική επιχείρηση λιμενικών υπηρεσιών. Επεκτείνει συνεχώς τις υποδομές του, βελτιώνει τις υπηρεσίες που παρέχει με αναβαθμισμένα ποιοτικά μέσα, προστατεύει το περιβάλλον -12-
(ανακηρύχθηκε ECOPORT) και παρέχει υπηρεσίες υψηλής ασφάλειας. Το επενδυτικό του πρόγραμμα, το οποίο ετησίως αναβαθμίζεται, περιλαμβάνει κατά την επόμενη πενταετία έργα δαπάνης 1 δις. ευρώ. Με κερδοφόρες χρήσεις, με διαδικασίες εσωτερικής ανασυγκρότησης, με νέα προϊόντα, αναμορφώνει τις συνολικές του δραστηριότητες στα επιβατικά και εμπορικά του λιμάνια. Ο ΟΛΠ Α.Ε. είναι ένας οργανισμός κοινωνικής και πολιτιστικής συνευθύνης. Η μεγαλύτερή του έκταση επηρεάζει τη ζωή πολλών παραλιμένιων Δήμων (Πειραιώς, Δραπετσώνας- Κερατσινίου, Περάματος και Σαλαμίνας) γι αυτό και στο αναπτυξιακό του πρότυπο, μαζί με την επιχειρηματική δράση κυριαρχούν έργα αστικών αναπλάσεων, περιβάλλοντος και πολιτισμού. Η προστασία της αρχαίας κληρονομιάς, η ανάδειξη βιομηχανικών μνημείων, η δημιουργία πάρκων περιπάτου και χώρων αναψυχής, η δημιουργία γειτονιάς Μουσείων και θεματικών πάρκων στην Πολιτιστική Ακτή, η συμβολή σε θέματα οικολογικής και κοινωνικής ευαισθησίας, αποτελούν δράσεις στα πλαίσια σύζευξης της Ναυτιλιακής και λιμενικής βιομηχανίας με τον Τουρισμό και Πολιτισμό. Ο ΟΛΠ Α.Ε. είναι το μεγάλο λιμάνι της χώρας, της Μεσογείου και της Ευρώπης, μα πάνω απ όλα είναι το λιμάνι του Πειραιά. Λιμάνι και Πόλη οφείλουν να συνεργάζονται και να συμπορεύονται στις αναπτυξιακές επιλογές της ευρύτερης περιοχής και των χρηστών του λιμανιού. Οι Δήμοι, η Περιφέρεια, τα Επιμελητήρια, οι εργαζόμενοι και οι χρήστες της λιμενικής και ναυτιλιακής βιομηχανίας, οφείλουν να είναι συμμέτοχοι στο μετοχικό κεφάλαιο και τη διοίκηση του Οργανισμού. Σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης πρέπει να προσελκύσουμε πόρους και επενδυτές προωθώντας, χωρίς αντιπαλότητες, όλες τις λύσεις που δημιουργούν ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας. Ο ΟΛΠ Α.Ε. είναι στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης χορηγός σε κάθε τουριστική και πολιτιστική προσπάθεια προβολής περιοχής. Με την Πολιτιστική Ακτή Πειραιά, έκτασης 180 στρ. ενσωματώνεται μέρος του λιμανιού στην Πόλη, δημιουργούνται 3 Μουσεία και 2 Θεματικά Πάρκα, αναδεικνύονται οι αρχαιολογικοί χώροι, αξιοποιούνται βιομηχανικά μνημεία, δημιουργείται η υποδομή για προσέλκυση στον Πειραιά των εκατομμυρίων τουριστών και χιλιάδων κατοίκων της γύρω περιοχής. Η Πολιτιστική Ακτή Πειραιά αποτελεί τη σημαντικότερη παρέμβαση τουρισμού και πολιτισμού στην Αττική, γι αυτό και εντάχθηκε με μνημόνιο συνεργασίας στις κύριες επιλογές της Περιφέρειες Αττικής. Κέντρο των πολιτικών μας είναι ο Άνθρωπος και το Οικοσύστημα μέσα στο οποίο ζει και δημιουργεί. Με το επενδυτικό μας πρόγραμμα υπηρετούμε ισόρροπα ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μέλλον. -13-
Ιστορική Αναδρομή Ο Πειραιάς κατά την κλασσική αρχαιότητα, υπήρξε το ανθηρό, εμπορικό και ναυτιλιακό κέντρο της Ελλάδας που γέμιζε τα ταμεία της Αθήνας και με τον ισχυρό στόλο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, της εξασφάλιζε τον κυρίαρχο ρόλο της. Έκτοτε πέρασαν πολλοί από τον Πειραιά που παρήκμαζε: Ρωμαίοι, Φράγκοι, Τούρκοι, που κάθε τόσο του άλλαζαν και το όνομα: Πόρτο Λεόνε ή Πόρτο Δράκο από ένα μαρμάρινο Λέοντα, που αντίκριζαν κάπου στην ακτή, τα ελάχιστα διερχόμενα πλοία αλλά και Ασλάν Λιμάνι. Τις παραμονές της επανάστασης του 1821 υπήρχαν μόνο μερικές παράγκες, ένα παράπηγμα, που χρησίμευε για τελωνείο, η γνωστή Δογάνα και το μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, με ένα- δύο μοναχούς. Την τύχη του έρημου λιμανιού θα καθορίσει το 1834, η μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Οι ανύπαρκτες χερσαίες μεταφορές, θα υπαγορεύσουν τη σχεδόν από το μηδέν δημιουργία του γειτονικού στην πρωτεύουσα λιμανιού, που εν τω μεταξύ έχει ανακτήσει το όνομα που είχε κατά την αρχαιότητα: Πειραιάς. Η πρώτη δημοτική αρχή της νεοσύστατης πόλης θα ορκιστεί στην μισοερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα το Δεκέμβριο του 1835. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν η πόλη θα γνωρίσει μεγάλη δημογραφική, οικιστική, εμπορική, βιομηχανική και κατά συνέπεια οικονομική ανάπτυξη. Το λιμάνι του Πειραιά, πόλη μεταναστών από τη Χίο, την Ύδρα, τα ανατολικά παράλια της Πελοποννήσου, τη Μάνη και την Κρήτη θα γίνει ο συνδετικός κρίκος της Αθήνας με τις αγορές του υπολοίπου κόσμου, ενώ συγχρόνως μέσα από τις οικογενειακές κυρίως μικροβιοτεχνίες, βλέπουμε να ανατέλλει εκεί, με αργούς ρυθμούς, η εκβιομηχάνιση της χώρας. Αυτή θα είναι και η δεύτερη μετά την κλασσική αρχαιότητα, περίοδος μεγάλης ακμής της πόλης. Ο Πειραιάς την αυγή του 20ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από τον τύπο της εποχής ως «η πόλη της εργασίας» ή «Μαγχεστρία της Ανατολής» και αριθ μεί ήδη 75.000 κατοίκους. Το θαυμάσιο Δημοτικό Θέατρο της πόλης είναι ήδη πραγματικότητα, ενώ ολοκληρώνεται ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά έργα που έγιναν στην Ελλάδα και σηματοδότησαν την βιομηχανική επανάσταση: η κατασκευή των Μονίμων Δεξαμενών στην Ηετιώνεια Ακτή. Την ανάλαφρη περίοδο της Belle-Epoque που βρήκε την καλύτερη έκφρασή της στη δημιουργία και την ανάπτυξη του Νέου Φαλήρου- διαδέχεται η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων το 1922. Οι πειραϊκές βιομηχανίες γεμίζουν με νέα εργατικά χέρια ειδικευμένα και φθηνά- ο πληθυσμός της πόλης διπλασιάζεται και οι πρόσφυγες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της πόλης. Ο Πειραιάς κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου θα γίνει συχνά στόχος βομβαρδισμών τόσο από τους Γερμανούς όσο και από τους συμμάχους, στην προσπάθεια τους να νεκρώσουν ένα από τα σπουδαιότερα λιμάνια της Μεσογείου αλλά και να σταματήσουν τη βιομηχανική παραγωγή της χώρας. Μετά το τέλος του πολέμου τίποτα πια δεν θα είναι ίδιο. Οι κατά καιρούς προσπάθειες ανασυγκρότησης της πειραϊκής βιομηχανίας, δεν θα έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.σήμερα ο Πειραιάς είναι ο συνδετικός κρίκος της πρωτεύουσας με όλη τη νησιωτική Ελλάδα αλλά και το σημαντικότερο εμποροναυτιλιακό κέντρο της Ανατολικής Ευρώπης. -14-
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά θεμελιώθηκε το 1884 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου και η κατασκευή του διήρκεσε δέκα ολόκληρα χρόνια, με αποτέλεσμα να εγκαινιαστεί το 1895. Το Δημοτικό Θέατρο υπήρξε κτήριο σύμβολο όχι μόνο της θεατρικής αλλά της εν γένει πολιτιστικής ζωής της πόλης, τόσο τον 19ο όσο και τον 20ο αιώνα. Η συνολική του χωρητικότητα μπορούσε να φτάσει και τους 1300 θεατές. Αποτελεί το σπουδαιότερο νεοκλασσικό μνημείο της πόλης, ενώ η σκηνή του είναι η μοναδική στην Ελλάδα και μια από τις ελάχιστες στην Ευρώπη, όπου διασώζονται -σε μεγάλο βαθμό- οι μηχανισμοί του θεάτρου μπαρόκ. Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του, που άρχισαν το 2008 έφεραν στο φως υπέροχες οροφοδιακοσμήσεις, ανέδειξαν τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο του θεάτρου και αποκάλυψαν τις σπάνιες αρετές, των εξαιρετικών σχεδίων του αρχιτέκτονά του Ιωάννη Λαζαρίμου. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά Ηρώων Πολυτεχνείου 34 Τμήμα Θεάτρων και Κινηματογράφων Δήμου Πειραιά Τηλ.: 210 41 94 560 θέατρο 1 Ο ηλεκτρομηχανολογικός του εξοπλισμός το κατατάσσει ανάμεσα στα πιο σύγχρονα θέατρα στον κόσμο. -15-
μουσείο Το Παλαιό Ταχυδρομείο κατασκευάστηκε τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα για να στεγάσει τις υπηρεσίες του Ταχυδρομείου, Τηλεγραφείου και Τηλεφωνείου (ΤΤΤ). Παλαιό 2 Ταχυδρομείο (Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά) Φίλωνος 29-Καραολή & Δημητρίου και Νοταρά Τηλ.: 210 41 01 401-402 Το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου, υπήρξε κομβικό σημείο διακίνησης ενός πολύ μεγάλου όγκου αλληλογραφίας, τηλεγραφημάτων και τηλεφωνικών υπηρεσιών σε μια περίοδο που οι συνδρομητές τηλεφώνου ήταν ελάχιστοι. Ο όγκος των συναλλαγών, υπήρξε ανάλογος του όγκου του επιβλητικού αυτού κτηρίου και κατά την αναπαλαίωσή του έγινε προσπάθεια και διατηρήθηκαν οι θυρίδες συναλλαγής με το κοινό. Η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά στεγάζεται στους χώρους του Παλαιού Ταχυδρομείου από το 2005 και διαθέτει έργα Βολανάκη, Λύτρα, Τηνιακού, Βυζάντιου, Κοκότση καθώς επίσης και σπουδαίες συλλογές όπως Αραβαντινού, Καστριώτη, Λαζάρου,Τσακίρη κ.ά. Στα πλαίσια ανάδειξης της Δημοτικής Πινακοθήκης σε σύγχρονο κέντρο πολιτισμού φιλοξενούνται στους χώρους της εκθέσεις ζωγραφικής και ομιλίες. -16-
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά περιέχει αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία αφηγούνται με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία της πόλης από τη μυκηναϊκή έως τη ρωμαϊκή εποχή. Ο Πειραιάς υπήρξε κατά την αρχαιότητα σπουδαίο εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου, ενώ συγχρόνως χρησιμοποιήθηκε ως πολεμικός ναύσταθμος της τότε πανίσχυρης Αθήνας. 3 Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, Χαριλάου Τρικούπη 31 Τηλ.: 210 45 21 598 210 45 18 388 Καθημερινά εκτός Δευτέρας 8.30-15 Είσοδος 3ευρώ και 2 ευρώ για τους άνω των 65 Οι συλλογές του μουσείου αποτελούνται από αντικείμενα που προέρχονται από τον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή του. Ο επισκέπτης θα εντυπωσιαστεί από τα τέσσερα μεγάλα ορειχάλκινα αγάλματα που εντοπίστηκαν τυχαία το 1959, κατά τη διάρκεια έργων αποχέτευσης στη γωνία των οδών Βασ. Γεωργίου Α και Φίλωνος, μεταξύ των οποίων και το υπερμέγεθες άγαλμα της Αθηνάς (ύψους 2,35μ). Το επτά μέτρων ύψους επιτύμβιο μνημείο του μέτοικου Νικήρατου από την Καλλιθέα, με σκηνές αμαζονομαχίας και ναΐσκο που στεγάζει τρία ανδρικά αγάλματα, κατέχει ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα εκθέματα. μουσείο Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ακόμη το έμβολο μιας αρχαίας τριήρους, εξάρτημα με το οποίο εμβολίζονταν τα εχθρικά πλοία, ο μαρμάρινος μετρητής όγκου υγρών και το κοίλο ανάγλυφο όπου απεικονίζονται μετρικές μονάδες, ο πήχυς, η σπιθαμή, το πόδι. Στον κήπο του Μουσείου βρίσκεται το ελληνιστικό θέατρο της Ζέας και μια ενδιαφέρουσα υπαίθρια έκθεση γλυπτών. -17-
Αρχαίο Θέατρο Της Ζέας 4 Χαριλάου Τρικούπη 31 Τηλ.: 210 45 21 598, 210 45 18 388 θέατρο Το ελληνιστικό θέατρο της Ζέας κατασκευάστηκε τον 2ο π.χ. αιώνα. Αποτελεί αντιγραφή του θεάτρου του Διονύσου. Το θέατρο βρίσκεται σε ελάχιστη απόσταση από το Πασαλιμάνι -150 μέτρα- και διέθετε μεγάλο λίθινο αποστραγγιστικό αγωγό για την απομάκρυνση των νερών της βροχής. Από το σκηνικό οικοδόμημα διατηρούνται η σκηνή με τα παρασκήνια και η ορχήστρα με την προεδρία. Η κατασκευή του έγινε από πειραϊκό λίθο, ο οποίος φθείρεται εύκολα. μνημείο Σηράγγιο 5 ή Σπηλιά του Παρασκευά Παραλία Βοτσαλάκια Στους πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία, στην πλαζ Βοτσαλάκια, οι προϊστορικοί κάτοικοι του Πειραιά, οι Μινύες, χρησιμοποίησαν μια φυσική κοιλότητα του εδάφους και έσκαψαν στοά βάθους 12 μέτρων. Ο χώρος μάλλον χρησιμοποιήθηκε ως ιερό, αφιερωμένο στον τοπικό ήρωα Σήραγγο, ενώ δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε ως Ασκληπιείο αλλά και Πορφυρείο δηλ. εργαστήριο κατεργασίας κοχυλιών, που αφθονούσαν στην πειραϊκή ακτή και από τα οποία προερχόταν η πορφύρα. Αργότερα και έως τουλάχιστον τα ρωμαϊκά χρόνια, χρησίμευσε ως δημόσιο λουτρό, «βαλανείο». Μετά τον πόλεμο, για κάποια περίοδο, οι χώροι του χρησιμοποιήθηκαν ως κέντρο αναψυχής. -18-
μουσείο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος Ακτή Θεμιστοκλέους, Μαρίνα Ζέας Τ.Τ. 185 37 Πειραιάς Τηλ.: 210 45 16 264, 210 45 16 822 Fax: 210 45 12 277 www.hmmuseum.gr E- mail: nme@ath.forthnet.gr Ιδρύθηκε στον Πειραιά το 1949 και είναι το μεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας. Στις αίθουσες του συνολικής επιφάνειας 1.700 τετραγωνικών μέτρων, φιλοξενούνται περίπου 2.500 εκθέματα, μεταξύ των οποίων ναυτική πινακοθήκη, με προσωπογραφίες των ιδρυτών του Μουσείου και άλλες ναυτικές προσωπικότητες. Εξέχουσα θέση κατέχουν οι θαλασσογραφίες σπουδαίων ζωγράφων όπως του Κωνσταντίνου Βολανάκη. Στο Μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να δει ένα τμήμα από το αρχαίο τείχος, τμήματα από τις κολώνες των νεωσοίκων της Ζέας, αρχαίες πέτρινες άγκυρες, βυζαντινούς δρόμωνες, ενετικές γαλέρες καθώς και μία ψαριανή γαλιότα Η παραδοσιακή ναυπηγική, τα ξύλινα πλοία, ομοιώματα πλοίων που πήραν μέρος στον Αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας, στον Α και τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ναυτικά όργανα και χάρτες κατέχουν μια ξεχωριστή θέση. 6-19-
Σπηλιά της Αρετούσας Τσαμαδού και Ρήγα Φεραίου 7 Στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Ρήγα Φεραίου βρίσκεται η είσοδος της Σπηλιάς της Αρετούσας. Πρόκειται για ένα φυσικό όρυγμα στο οποίο έχει δημιουργηθεί μια τεχνητή γαλαρία σπηλαίου, με 165 λαξευμένες βαθμίδες, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την ύδρευση της πόλης κατά την αρχαιότητα. μνημείο Αρχαιολογικός 8 Χώρος των Πυλών του Άστεως 34ου Συντάγματος Πεζικού και Πύλης Στη συμβολή των οδών 34ου Συντάγματος Πεζικού και Πύλης βρίσκονται τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του Αστικού Πυλώνα και της Διαμέσου Πύλης των Μακρών Τειχών. μνημείο Τα Μακρά Τείχη ήταν αμυντικά τείχη της πόλης των Αθηνών που κατασκευάστηκαν μεταξύ 461-455 π.χ και τα οποία ένωναν την αρχαία Αθήνα με το λιμάνι του Πειραιά και από την κατασκευή τους αποτελούσαν ένα ασφαλή διάδρομο που ένωνε τις δύο πόλεις. Το Βόρειο ή Έξωθεν τείχος απείχε περίπου 180 μέτρα από το ενδιάμεσο «Μέσον» τείχος που κατασκευάστηκε αργότερα και οδήγησε στην ανάγκη της δημιουργίας μιας Διαμέσου Πύλης. Η περιοχή των Αστικών Πυλών αποτελούσε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της πόλης και ενός εκτεταμένου αλιπέδου που διατηρήθηκε έως τα νεότερα χρόνια. Προβλέπεται η δημιουργία αρχαιολογικού Πάρκου αλλά και η διαμόρφωση του Μουσείου των Αστικών Πυλών που έχει ήδη ανεγερθεί. -20-
μνημείο μνημείο Νεώσοικοι Ακτή Μουτσοπούλου-Θρασυβούλου -Σηραγγείου Στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Ακτή Μουτσοπούλου, Σηραγγείου και Θρασυβούλου, επί της Ακτής Μουτσοπούλου, στα θεμέλια δύο γειτονικών κτηρίων έχουν εντοπιστεί και έχουν διατηρηθεί εμφανή, κατάλοιπα των νεωσοίκων της Ζέας. Οι νεώσοικοι ήταν μνημειώδη στέγαστρα που χρησίμευαν για τη φύλαξη των προσωρινά παροπλισμένων τριήρων του αθηναϊκού στόλου. Η οικοδόμησή τους το 482π.Χ. αποτέλεσε μέρος του ναυτικού προγράμματος του Θεμιστοκλή. Στον Πειραιά υπήρχαν 378 νεώσοικοι από τους οποίους οι 196 βρίσκονταν στο λιμάνι της Ζέας όπως λεγόταν τότε το Πασαλιμάνι. 9 10 Αρχαιολογικό Πάρκο Ρωμαϊκών χρόνων Τερψιθέα Ηρώων Πολυτεχνείου-Σκουζέ- Λεωσθένους-Φιλελλήνων Στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται μεταξύ των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου -Σκουζέ- Λεωσθένους και Φιλελλήνων, το 1981 η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε ένα οικιστικό τετράγωνο του ρωμαϊκού Πειραιά. -21-
Σκευοθήκη του Φίλωνος Πραξιτέλους 170 11 μνημείο Στα θεμέλια κτηρίου, σώζονται τα κατάλοιπα της βόρειας εισόδου της Σκευοθήκης του Φίλωνος η οποία υπήρξε ένα από τα πιο θαυμαστά κτήρια του πειραϊκού ναυστάθμου Η Σκευοθήκη του Φίλωνος ήταν μια τεράστια αποθήκη -μήκους 136 μέτρων-όπου φυλάσσονταν τα κρεμαστά σκεύη -πανιά, σωσίβια, κάβοι- των τριήρων Στους χώρους της μπορούσε να αποθηκευτεί πολεμικό υλικό για 150-400 πλοία. Πήρε το όνομά της από τον αρχιτέκτονα Φίλωνα και η κατασκευή της διήρκεσε από το 346 έως το 323 π.χ. Καταστράφηκε το 86 π.χ από τον ρωμαίο στρατηγό Σύλλα. Λιοντάρι του Πειραιά Στη συμβολή των οδών Ξαβερίου και Χατζηκυριακού μνημείο 12 Το Λιοντάρι του Πειραιά ήταν ένα μεγάλο, επιβλητικό άγαλμα που βρισκόταν τοποθετημένο για αιώνες στο λιμάνι του Πειραιά από όπου και η ονομασία της πόλης Πόρτο Λεόνε και Πόρτο Δράκο. Το 1687 αποτέλεσε ένα από τα πολεμικά λάφυρα του Μοροζίνι και από τότε κοσμεί την είσοδο του Ναυστάθμου της Βενετίας. Το σημερινό λιοντάρι που βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού, είναι έργο του γλύπτη Γιώργου Μέγκουλα και είναι αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας διεκδίκησης του πρωτότυπου αγάλματος απο τη Βενετία και αντικατάστασής του με το αντίγραφο, η οποία όμως δεν τελεσφόρησε. Η σημερινή πλατεία όπου βρίσκεται το Λιοντάρι του Πειραιά διαμορφώθηκε το 1997. -22-
13 Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή Στην περιοχή του Όρμου Αφροδίτη όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, τα υπάρχοντα αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν ταυτιστεί από την αρχαιότητα ακόμη με το Θεμιστόκλειο, το σημείο δηλαδή όπου ετάφησαν τα οστά του Θεμιστοκλή. μνημείο 14 Ηετιώνεια Πύλη Καστράκι -Δραπετσώνα μνημείο Η βραχώδης χηλή που περιλαμβάνει το δυτικό τμήμα του λιμανιού ονομάστηκε Ηετιώνεια προς τιμήν του μυθικού ήρωα του Πειραιά Ηετίωνα. Η Ηετιώνεια Ακτή είχε οχυρωθεί με τείχος από τον Θεμιστοκλή και στη συνέχεια από τον Κόνωνα. Το 411 κατασκευάστηκε φρούριο με πύλη με σκοπό τον έλεγχο του λιμανιού. Αργότερα στα ελληνιστικά χρόνια κατασκευάστηκαν δύο κυκλικοί πύργοι διαμέτρου 10 και ύψους 2 μέτρων. Ο σημερινός επισκέπτης της περιοχής μπορεί να διακρίνει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα της Πύλης του φρουρίου της Ηετιωνείας αλλά και των αρχαίων τειχών της εποχής. 15 Κονώνεια τείχη μνημείο Πειραϊκή Κατά μήκος της Πειραϊκής, προς τη μεριά της θάλασσας σε μήκος 2,5 χιλιομέτρων από τα αρχικά 13 χιλιόμετρα, είναι εμφανή τα τείχη που κατασκευάστηκαν επί Κόνωνα το 394, τα γνωστά Κονώνεια. Τα τείχη είχαν 55 πύργους από τους οποίους σώζονται οι 22. -23-
περιοχή Ιππόδαμος 16 και Ιπποδάμειος Αγορά -24-
Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος το 460 π.χ ανέλαβε να σχεδιάσει την πόλη του Πειραιά. Για πρώτη φορά ο σχεδιασμός αυτός ξεφεύγει από τον άναρχο τρόπο οργάνωσης της πόλης και εισάγει την έννοια της χωροταξικής, αλλά παράλληλα και της κοινωνικής οργάνωσης της. Γύρω από μια κεντρική περιοχή που διατηρείται ελεύθερη για να μπορέσει να αναπτυχθεί ως δημόσιο κέντρο, την αγορά αναπτύσσονται τα οικοδομικά τετράγωνα των περιοχών κατοικίας, οργανωμένα σε ένα ορθογώνιο δίκτυο από ευρείες και ευθείες οδούς. Η Ιπποδάμειος Αγορά του Πειραιά ανεγέρθηκε στο Κέντρο της εσωτερικής πόλης, δεν γνωρίζουμε την ακριβή της θέση και προοριζόταν για τους κατοίκους της Ζέας και της Μουνυχίας Είχε οικογενειακό χαρακτήρα αφού λόγω της αγοράς τροφίμων σύχναζαν και γυναίκες, αποκλείοντας ευκαιριακές συναναστροφές με αγνώστους ή ελεύθερες γυναίκες. Την χρησιμοποιούσαν ως τόπο συγκέντρωσης των κατοίκων σε περίπτωση επιθέσεων ενώ ήταν τόπος συνάθροισης και γνωστοποίησης δημοτικών αποφάσεων. Στην Ιπποδάμειο Αγορά υπήρχαν ιερά, βωμοί αλλά και Αγορανόμοιο υπεύθυνο για κάθετι που αφορούσε τη λειτουργία της αγοράς, έλεγχο τιμών, ζύγιση ακόμη και έλεγχοι για τη νοθεία. Γραφική αναπαράσταση του ναυστάθμου της Μουνιχίας (Πανάγος 1968, 242-243) -25-
Κανθάρου 17 μουσείο Ένα υπέροχο νεοκλασικό κτίριο-πολιτιστικό κέντρο, κοντά στο αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά, βρίσκεται στην οδό Κανθάρου. Εκεί με πρωτοβουλία του Δήμου Πειραιά και σε συνεργασία με φορείς και συλλόγους πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου υψηλού επιπέδου και αισθητικής θεματικές εκθέσεις με στόχο την ανάδειξη της σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης μας. Φιλοδοξία των εκθέσεων είναι να λειτουργούν διαδραστικά για τον επισκέπτη ώστε εκείνος γρήγορα και άμεσα να ενημερώνεται για το θέμα που κάθε έκθεση προβάλλει. Ο επισκέπτης παράλληλα θα μπορέσει να ξεναγηθεί και να ενημερωθεί για την ιστορία, τον πολιτισμό αλλά και τις προοπτικές ενός από τα μεγαλύτερα λιμάνια του κόσμου. κτήριο Δημαρχείο Πειραιά Δραγάτση 12 18 Το σημερινό κτήριο του δημαρχείου προοριζόταν για Πνευματικό Κέντρο της πόλης και θεμελιώθηκε την περίοδο 1966-1967. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1969 και μετά την κατεδάφιση του Ρολογιού όπου στεγαζόταν το δημαρχείο, αποφασίστηκε η μεταφορά του στο νεόδμητο κτήριο. Σήμερα το κτήριο της Πλατείας Κοραή λειτουργεί ως κεντρικό δημαρχείο. -26-
Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά Ελ.Βενιζέλου 22 και Κολοκοτρώνη Τηλ. 210 41 94 626 & 619 Ώρες λειτουργίας: 08.00-20:00 19 κτήριο Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά εγκαινιάστηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1927 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Το 2004 εγκαταστάθηκε σε ιδιόκτητο κτήριο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Κολοκοτρώνη. Είναι μια από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της Ελλάδας, αφού αποτελείται από 70.000 τόμους βιβλίων και περιοδικών. Περιλαμβάνει : α) Συλλογή ημερήσιου τύπου από τα τέλη του 1980 β) Φ.Ε.Κ (από το 1831) γ) 600 χάρτες δ) Παλαίτυπα ( από το 1500-1821) Η βιβλιοθήκη είναι μηχανογραφημένη. μουσείο 20 Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά Πύλης και Πραξιτέλους 52 Τηλ.: 210 41 94 587 & 387 Ώρες λειτουργίας: 08.00-14.00 Προσυνεννόηση για επίσκεψη group Το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Πειραιά που ιδρύθηκε το 1959 είναι ένα από τα πρώτα και τα σπουδαιότερα δημοτικά αρχεία της χώρας. Οι πολύτιμες συλλογές του από σπάνιες φωτογραφίες, γκραβούρες, εφημερίδες και περιοδικά σε συνδυασμό με τις πολύτιμες αρχιακές του συλλογές, το έχουν αναδείξει σε κιβωτό πολιτισμού και κέντρο έρευνας, εκπαίδευσης και προβολής της ιστορίας του νεότερου Πειραιά με διεθνή ακτινοβολία. -27-
Μουσείο 21 Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Ηλεκτρικός Σταθμός Πειραιά Τηλ.: 41 47 552 Λειτουργεί καθημερινά και Σαββατοκύριακο 09.00-14.00 μουσείο Το Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων βρίσκεται μέσα στον Ηλεκτρικό Σταθμό του Πειραιά στο λιμάνι και φιλοξενεί παλιές στολές σιδηροδρομικών, φωτογραφίες, βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών. Σήμερα το μουσείο φιλοξενεί περίπου 2000 αντικείμενα καθώς και περισσότερα από 3000 βιβλία, έντυπα και φωτογραφίες τα οποία και αποτελούν τη βάση για την μελλοντική επέκταση του με την παράλληλη δημιουργία βιβλιοθήκης. Διαρκής Έκθεση 22 Ινστιτούτου Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας Λεωφόρος Γρηγορίου Λαμπράκη 154 Πειραιάς Τηλ.: 210 41 91 358 Λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας 10:00-14:00-28- μουσείο Διαρκής έκθεση στην οποία προβάλλεται η ιστορία της ναυτικής μας παράδοσης με έμφαση στην εμπορική ναυτιλία. Συλλογή αντιγράφων πλοίων από την παλαιολιθική εποχή έως τις μέρες μας. Αιγαιοπελαγίτικα πλοιάρια, ατμόπλοια, φορτηγά, δεξαμενόπλοια αλλά και επιβατηγά πλοία. Παράλληλα εκτίθενται ναυτιλιακά όργανα, ιστορικά κειμήλια, ζωγραφικοί πίνακες, παλαιές στολές δυτών.
Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας Κλεισόβης 18 Τηλ. 210 45 15 387, 210 45 13 759 ίδρυμα 23 Το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο θηλέων υπήρξε αποτέλεσμα της δωρεάς του βαμβακέμπορου από τη Σμύρνη, Ιωάννη Χατζηκυριακού και της συζύγου του Μαριγώς Δημητροπούλου. Θεμελιώθηκε το 1883, αποπερατώθηκε το 1897 και εγκαινιάστηκε το 1903, οπότε άρχισε και η λειτουργία του φιλοξενώντας ορφανά και άπορα κορίτσια από όλη την Ελλάδα. Το εντυπωσιακό νεοκλασικό κτήριο του Χατζηκυριακείου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας, όπως είναι η σημερινή του ονομασία, έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως Έργο Τέχνης και Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Προβλέπεται να αρχίσουν σύντομα οι εργασίες αποκατάστασης του κτηρίου από τις ζημιές του σεισμού του 1999. κτήριο Η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων αποτελεί το παλαιότερο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα του Πειραιά. Tις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας, φιλοξενήθηκε σε διάφορα πολεμικά πλοία. Η μετεγκατάστασή της στις σημερινές εγκαταστάσεις της στην περιοχή του Χατζηκυριακείου έγινε δυνατή το 1905, χάρη στο κληροδότημα του Παντελή Βασσάνη. 24 Σχολή Ναυτικών Δοκίμων Τέρμα Χατζηκυριακού - Χατζηκυριάκειο Τηλ.: 210 45 81 301-30-
Το κοινωφελές πολιτιστικό μη κερδοσκοπικό «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» συστάθηκε την άνοιξη του 2007. Ιδρυτές του είναι ο Παναγιώτης και η Μαριλένα Λασκαρίδη. Σκοπός του Ιδρύματος είναι η προαγωγή του ελληνικού πολιτισμού γενικά και ιδιαίτερα των ελληνικών Γραμμάτων και της Ιστορικής και Ναυτικής Έρευνας, καθώς και η λειτουργία Βιβλιοθήκης με την επωνυμία «ΚΑΙΤΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ». Στο κτήριο της οδού Πραξιτέλους 169 λειτουργούν οι διοικητικές υπηρεσίες του Ιδρύματος, στεγάζεται η Γενική Συλλογή της Βιβλιοθήκης. Στο κτήριο της οδού 2ας Μεραρχίας 36, στεγάζεται το Ναυτικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης και παρουσιάζεται η Ναυτική Συλλογή του Ιδρύματος, η οποία περιλαμβάνει μεγάλες συλλογές από παλαιά και σπάνια βιβλία, σπάνιους, περιηγητικούς χάρτες και χάρτες της οθωμανικής αυτοκρατορίας, φυσικά θαλάσσια ευρήματα, πίνακες και έργα τέχνης, την αρχειακή συλλογή του υδροβιολόγου Δρ. Κωνσταντίνου Λασκαρίδη, η οποία περικλείει τομείς ιχθυολογίας, ωκεανογραφίας, με ειδικό βάρος σε όλους τους τομείς της αλιείας. Η Ναυτική Συλλογή το 2011 εμπλουτίστηκε και περιλαμβάνει τη συλλογή του Ναυάρχου Horatio Nelson, συλλογή Ναυτικών Οργάνων, συλλογή Scrimshaws, συλλογή Κοκάλινων Ομοιωμάτων Ιστιοφόρων Πλοίων της εποχής των Ναπολεόντειων πολέμων και συλλογή Φαρικών Αντικειμένων. 25 Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη Κτήριο Πραξιτέλους 169 & Μπουμπουλίνας Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα Παρασκευή :09.00 20.00, Σάββατο: 10.00 14.00 Κτήριο 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα Παρασκευή: 10.00 18.00 μουσείο -31-
Τρούμπα 26 Σωτήρος, Κολοκοτρώνη, Φιλελλήνων & Ακτή Μιαούλη περιοχή Τρούμπα ονομαζόταν η περιοχή του κεντρικού λιμένα που περιλαμβανόταν μεταξύ των οδών Σωτήρος, Κολοκοτρώνη, Φιλελλήλων και Ακτή Μιαούλη. Το κέντρο της Τρούμπας βρισκόταν μεταξύ των οδών Νοταρά και Φίλωνος Το όνομα Τρούμπα προέρχεται από την αντλία νερού, την τρόμπα ή τρούμπα, που είχε εγκατασταθεί στα μέσα του 19ου αιώνα για την ύδρευση των πλοίων. Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή εγκαταστάθηκαν οίκοι ανοχής και καμπαρέ, που προπολεμικά λειτουργούσαν κοντά στη περιοχή της Δραπετσώνας, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί στην πλέον κακόφημη περιοχή της πόλης. Η Τρούμπα έγινε ιδιαίτερα γνωστή με τις επισκέψεις των πληρωμάτων του Αμερικανικού 6ου Στόλου και αποτέλεσε θέμα πολλών ελληνικών ταινιών. Από το 1967 που απαγορεύθηκε η λειτουργία των παραπάνω κέντρων η περιοχή άρχισε σιγά-σιγά να μετατρέπεται σε ναυτιλιακό κέντρο. Ρολόι 27 του Πειραιά μνημείο Το Ρολόι, ήταν το κτήριο σύμβολο της πόλης του Πειραιά. Βρισκόταν στο λιμάνι ανάμεσα στον Άγιο Σπυρίδωνα και την Εθνική Τράπεζα. Κατασκευάστηκε τις αρχές της δεκαετίας του 1870 και προοριζόταν για Χρηματιστήριο της πόλης. Δεν λειτούργησε ποτέ όμως ως Χρηματιστήριο, με αποτέλεσμα το 1885 να εγκατασταθούν εκεί οι υπηρεσίες του Δήμου Πειραιά. Τα καφενεία και η πλατεία του ήταν το πιο συνηθισμένο μέρος συνάντησης. Το Ρολόι ήταν η πρώτη και η τελευταία εικόνα των χιλιάδων μεταναστών που έφευγαν για την Αμερική και την Αυστραλία. Η κατεδάφισή του το 1968, δεν μπόρεσε να το διαγράψει από τη συλλογική μνήμη της πόλης. -32-
28 Πανεπιστήμιο Πειραιώς Καραολή & Δημητρίου και Δεληγιώργη κτήριο Το Πανεπιστήμιο Πειραιά είναι Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ιδρυμα (ΑΕΙ). Ιδρύθηκε το 1938 ως Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών από το Σύνδεσμο Βιομηχάνων και Βιοτεχνών, το 1945 μετονομάστηκε σε Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών και το 1958 μετονομάστηκε σε Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς (Α.Β.Σ.Π). Σήμερα θεωρείται ως ένα απο τα πιο αξιόλογα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της Ελλάδας. 29 Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΕΒΕΠ) Πλατεία Οδησσού κτήριο Το Εμπορικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς (Ε.Β.Ε.Π.) είναι από τα αρχαιότερα επιμελητήρια της χώρας, αφού ιδρύθηκε το 1905. Σήμερα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο Επιμελητήριο μεταξύ των 58 που λειτουργούν στη χώρα με 11.000 περίπου ενεργές επιχειρήσεις. Το κτίριο του Ε.Β.Ε.Π. συγκαταλέγεται μεταξύ των λίγων θαυμαστών μοντέρνων αρχιτεκτονικών κτηρίων της πόλης. Οικοδομήθηκε την περίοδο 1949-1953 σε σχέδια των επιφανών αρχιτεκτόνων και μηχανικών της εποχής εκείνης Κυπριανού Μπίρη, Μιχ. Κανάκη και Δημ. Τριποδάκη. -33-
Σιδηροδρομικός Σταθμός Αγ. Διονυσίου στον Πειραιά μνημείο 30 Τα σχέδια κατασκευής του σταθμού συντάσσονται το 1891 και η κατασκευή του ολοκληρώνεται το 1904. Στο ισόγειο του κτηρίου ήταν οι αίθουσες επιβατών, τα εκδοτήρια των εισιτηρίων, τα γραφεία των υπαλλήλων και μάλλον αποθηκευτικοί χώροι. Στον πρώτο όροφο θα πρέπει να βρισκόταν η κατοικία του σταθμάρχη. κτήριο 31 Οικία Πατσιάδη Πλατεία Αλεξάνδρας -34- Το νεοκλασικό κτήριο της πλατείας Αλεξάνδρας είναι το μοναδικό που έχει απομείνει από ένα σύνολο επτά κατοικιών που είχε σχεδιάσει και οικοδομήσει ο αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ στα τέλη του 19ου αιώνα. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ως οικία του εργοστασιάρχη Παναγ. Πατσιάδη, ενώ στη συνέχεια στέγασε για πολλά χρόνια το Ιταλικό Προξενείο.
αγορά 32 Παζάρι Στην είσοδο του Πειραιά λειτουργεί κάθε Κυριακή η υπαίθρια αγορά της πόλης. Στην πλατεία Ιπποδαμείας σε ειδικά διαμορφωμένους πάγκους πωλούνται τα πάντα (πλην τροφίμων) σε τιμές ευκαιρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι εκατοντάδες άνθρωποι από όλη την Αττική κάθε Κυριακή το επισκέπτονται. Το σεργιάνι στο παζάρι της πόλης κρύβει πολλές ευκαιρίες και για συλλέκτες. Παλαιοπώλες βγάζουν στους πάγκους τους παλαιά αντικείμενα, γραμμόφωνα, δίσκους μουσικής, φωτογραφίες, νομίσματα, βιβλία κα. 33 Πολυχώρος Κώστας Κωσταράκος κτήριο Θήρας και Μαντινείας. Καμίνια. Τηλ Τμήμα Θεάτρων Δήμου Πειραιά: 210 41 94 560 Επισκέψιμο ύστερα από προσυνεννόηση -35- Στον χώρο ενός παλαιού εργοστασίου, στην κατ εξοχήν βιομηχανική περιοχή του Πειραιά, τα Καμίνια, δημιουργήθηκε από την αρχή ένα σύμπλεγμα από δύο γήπεδα μπάσκετ, δύο αίθουσες γυμναστικής για παιδιά και γυναίκες και ένα θέατρο 180 θέσεων, όπου φιλοξενούνται διαλέξεις, παραστάσεις θεάτρου, μουσικής και κινηματογράφου.
Μενάνδρειο Θέατρο Πειραιά (Δελφινάριο) Ακτή Πρωτοψάλτη. Νέο Φάληρο Παραπλεύρως ΣΕΦ 34 θέατρο Το Μενάνδρειο Δημοτικό Θέατρο (πρώην Δελφινάριο) είναι θερινό θέατρο και βρίσκεται στη περιοχή του Νέου Φάληρου, κοντά στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Το Μενάνδρειο φιλοξενεί θιάσους που παρουσιάζουν κυρίως επιθεωρήσεις, τους θερινούς μήνες και είναι χωρητικότητας 1.000 ατόμων. Θέατρο 35 Κάτω απ τη Γέφυρα Πλατεία Ηλεκτρικού Σταθμού. Νέο Φάληρο Τηλ.: 210 48 16 200 θέατρο Το Θέατρο Κάτω απ τη Γέφυρα άρχισε να λειτουργεί το 1997 στον χώρο των θεμελίων της γέφυρας που συνέδεε την παραλιακή λεωφόρο με την οδό Πειραιώς. Έκτοτε λειτουργεί αδιάκοπα με αξιοπρόσεκτες παραγωγές αποτελώντας το μοναδικό χειμερινό θέατρο της πόλης. -36-
Το Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο, βρίσκεται στο λόφο του Προφήτη Ηλία και εγκαινιάστηκε το 1969. Το 1976 ονομάστηκε προς τιμήν του σπουδαίου ηθοποιού Αιμίλιου Βεάκη, Βεάκειο. Λειτουργεί από το Μάιο έως και τον Σεπτέμβριο και φιλοξενεί πλήθος παραστάσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Η χωρητικότητα του είναι περίπου 2000 θεατών και διαθέτει μια εξαιρετική θέα προς όλο το Σαρωνικό κόλπο. 36 Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο Ήδης και Ηρακλείου Λόφος Προφήτη Ηλία 18 541 Τηλ. 210 42 26 330 θέατρο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας Πειραιώς Φίλωνος 45 Τηλ. 210 41 77 271 37 ναός Ο ναός της Αγίας Τριάδας είναι η Μητρόπολη της πόλης αλλά ταυτόχρονα και ο ναός έμβλημα της αγριότητας του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ναός βομβαρδίστηκε κατά τον βομβαρδισμό της πόλης από τους συμμάχους στις 11 Ιανουαρίου 1944, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο περίπου εκατό πιστοί που αναζήτησαν την ασφάλεια στο εσωτερικό του. Η κατασκευή του σημερινού ναού ολοκληρώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950. -37-
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Αγ.Νικολάου 1 Τηλ.: 210 45 11 247 Ώρες επισκέψεως: 07:00 π.μ.-22:00 μ.μ. ναός 38 Το εντυπωσιακό οικοδόμημα του ναού του Αγίου Νικολάου δεσπόζει στην περιοχή του Τελωνείου από τα τέλη του 19ου αιώνα και είναι δημιούργημα του ίδιου αρχιτέκτονα που σχεδίασε το Δημοτικό Θέατρο της πόλης, του Ιωάννη Λαζαρίμου. Ο ναός φιλοξενούσε στο ισόγειό του καταστήματα δεδομένου ότι η περιοχή ήταν ιδιαίτερα πολυσύχναστη, λόγω του Τελωνείου αλλά και του εμπορίου που διεξαγόταν στις κοντινές αποβάθρες του λιμανιού. ναός Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνα 39 Ακτή Μιαούλη 1 Τηλ: 210 41 73 529 Ώρες επίσκεψης 06:00 π.μ-19:30 μ.μ. Ο Άγιος Σπυρίδωνας είναι ο πρώτος ναός της νεότερης πόλης και έχει οικοδομηθεί στα ερείπια Μονής, η ύπαρξη της οποίας αναφέρεται στις πηγές ήδη από τον 16ο αιώνα, ως θαυματουργή. Στο μισοκατεστραμμένο ναό της Μονής, μοναδικό κτίσμα στο τότε έρημο λιμάνι, ορκίστηκε το πρώτο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης του Πειραιά, το Δεκέμβριο του 1835. -38-
40 Ο ναός του Αγίου Διονυσίου αποτελούσε σε όλο τον 19ο αιώνα το ακρότατο σημείο της πόλης. Εκεί βρισκόταν και το πρώτο νεκροταφείο, τουλάχιστον έως το 1909, που άρχισε η λειτουργία του νεκροταφείου της Ανάστασης. Στον προαύλιο χώρο του ναού υπάρχουν ακόμη και σήμερα μερικές επιτύμβιες στήλες που μαρτυρούν την πρώτη χρήση του χώρου. Ιερός Ναός Αγίου Διονυσίου Πλατεία Αγ.Διονυσίου (Ακτή Κονδύλη) Τηλ: 210 46 12 754 Ώρες επισκέψεως: 07:00-12:00 και 17:00-19:00 ναός Νεκροταφείο Ανάστασης Τέρμα Αναπαύσεως και Πλάτωνος Τηλ.: 210 41 94 493 Ωράριο χειμερινό: 08.00-17.00 Θερινό: 08.00-20.00 μνημείο 41 Το νεκροταφείο της Ανάστασης άρχισε να λειτουργεί το 1909 αφού το πρώτο νεκροταφείο της πόλης στον Άγιο Διονύσιο, δεν μπορούσε πλέον να καλύψει τις ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού της πόλης. Πολλά από τα ταφικά μνημεία μεταφέρθηκαν από το παλιό, στο Νέο Νεκροταφείο όπως ονομαζόταν. Στην Ανάσταση βρίσκονται οι οικογενειακοί τάφοι των επιφανεστέρων οικογενειών του Πειραιά. Πρόκειται για ένα άγνωστο κοιμητήριο-ανοιχτή γλυπτοθήκη ή καλύτερα μουσείο ιστορίας του 19ου αιώνα. -39-
Εμπορική Ζωή Σε κάθε γωνιά της πόλης του Πειραιά, υπάρχουν δεκάδες καταστήματα, που ο επισκέπτης τους μπορεί να αγοράσει προϊόντα σε τιμές προσιτές. Από ρούχα και παπούτσια από επώνυμους σχεδιαστές και όχι μόνο, μέχρι βιολογικά ελληνικά προϊόντα. Από έπιπλα μέχρι υφαντά και είδη σπιτιού. Η εμπορική ζωή δεν είναι μόνο στο κέντρο της πόλης αλλά διάσπαρτη σε όλες τις γειτονιές. Οι αγορές μπορούν να γίνονται είτε με μετρητά είτε με πιστωτικές κάρτες ώστε να διευκολύνονται οι καταναλωτές. Ο Πειραιάς δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να συνδυάσει τις αγορές του με προσφορές που γίνονται κατά περιόδους. Αθλητική Ζωή Ο Πειραιάς είναι η αθλητικομάνα της χώρας και τροφοδοτεί μια σειρά από αθλήματα με ταλέντα. Αθλητές της πόλης έχουν γίνει Ολυμπιονίκες, παγκόσμιοι πρωταθλητές αλλά και πρωταθλητές Ευρώπης. Στην πόλη μας λειτουργούν πολλά ιστορικά σωματεία. Ο Ολυμπιακός Πειραιά, με εκατομμύρια φιλάθλους σε ολόκληρο τον κόσμο είναι η ομάδα που έχει κατακτήσει τις περισσότερες διακρίσεις στο ποδόσφαιρο. Επίσης η ομάδα μπάσκετ του Ολυμπιακού έχει κατακτήσει δυο φορές το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ενώ ξεχωριστές είναι οι επιτυχίες των ερυθρόλευκων στο πόλο και στο βόλεϊ. Άλλη ιστορική ομάδα του Πειραιά είναι ο Εθνικός που έχει διαγράψει τη δική του μεγάλη διαδρομή στον αθλητισμό και κυρίως στον υγρό στίβο και το πόλο. Υπάρχουν πολλά σωματεία που στηρίζουν τον ερασιτεχνικό αθλητισμό σε κάθε γειτονιά του Πειραιά, με εκατοντάδες παιδιά να συμμετέχουν, ενώ δίνεται ιδιαίτερο βάρος σε όλα τα θαλάσσια αθλήματα. -40-
Γεύση & Διασκέδαση Ο Πειραιάς είναι μια πόλη που οι μυρωδιές και οι γεύσεις του σου μένουν στην μνήμη. Εκατοντάδες μικρά και μεγάλα εστιατόρια αλλά και καφέ λειτουργούν στα κεντρικά σημεία αλλά και σε κρυφές γωνιές στην πόλη δίνοντας ξεχωριστό χρώμα. Πληθώρα ποιοτικών εστιατορίων δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να γευτεί την ελληνική μεσογειακή κουζίνα, παραδοσιακή και μοντέρνα, με έμφαση στο φρέσκο ψάρι και στα θαλασσινά. Χαρακτηριστικό της πόλης είναι ότι πολλά από αυτά βλέπουν θάλασσα ή βρίσκονται μπροστά στη θάλασσα οπότε προσφέρουν στον επισκέπτη μια μοναδική εμπειρία. Και εδώ μπορεί ο καταναλωτής να βρει εστιατόρια ή καφέ με προσιτές τιμές. Όλα αυτά βέβαια με ασφάλεια για την υγεία του καταναλωτή. Ο Πειραιάς είναι μια πόλη που δεν κοιμάται ποτέ και κρατάει τα σκήπτρα της διασκέδασης. Πλήθος καταστημάτων δίνουν χρώμα και ρυθμό στην νυχτερινή ζωή της πόλης. Μικρολίμανο ή Τουρκολίμανο λιμάνι 42-41- Είναι το τρίτο και μικρότερο φυσικό λιμάνι. Κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Μουνιχία. Ήταν και αυτό, πολεμικό λιμάνι και διέθετε 82 νεώσοικους. Σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα είναι σχεδόν ένα ακατοίκητο αραξοβόλι για μικρές ψαρόβαρκες. Στα τέλη του 19ου αιώνα στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδας, θα ανεγερθεί η έπαυλη Κουμουνδούρου που θα δεσπόζει για δεκαετίας στον έρημο εκείνο τόπο. Το σημερινό Μικρολίμανο σφύζει από ζωή και θυμίζει περισσότερο πολύβουο λιμάνι σε νησί.
43 Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος (Ν.Ο.Ε) Ναυτικός Ομιλος Ελλάδος - Μικρολίμανο Ο Ναυτικός Όμιλος ιδρύθηκε την 1η Νοεμβρίου του 1933 από τον Αντώνιο Μπενάκη, τον Αλέξανδρο Βλάγκαλη, τον Αρτέμη Δεναξά, τον Βασίλειο Ροσόλιμο, τον Χριστόφορο Καρόλου άλλους διακεκριμένους Έλληνες. Αρχικά ονομάσθηκε «Ναυτικός Όμιλος Αθηνών». Το 1936 ο Όμιλος πήρε την σημερινή του ονομασία και έγινε «Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος». Στις 11 Φεβρουαρίου 1940 μετονομάζεται σε «Βασιλικό Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος» ( Β.Ν.Ο.Ε. ) επί Βασιλέως Γεωργίου ΙΙ και διατηρεί αυτή την ονομασία μέχρι το 1973. Το κεντρικό κτήριο του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος, βρίσκεται στην κορυφή του σημαντικής αρχαιολογικής αξίας λόφου Κουμουνδούρου (οχυρωματικά τείχη Κόνωνος, αρχαίος ναός της Αρτέμιδος), στην βορειοδυτική πλευρά του Μικρολίμανου και περιβάλλεται από κήπους και την θάλασσα του Σαρωνικού. Η περίβλεπτη θέα που προσφέρεται στους επισκέπτες είναι μοναδική. λιμάνι κτήριο Πασαλιμάνι 44 Το Πασαλιμάνι είναι το δεύτερο φυσικό λιμάνι. Κατά την αρχαιότητα ήταν και αυτό πολεμικό λιμάνι, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα οι πηγές το αναφέρουν ως ένα λιμάνι με φυσικές δαντελωτές ακτές, που φιλοξενεί ψαράδες με τις βάρκες τους. Η κατασκευή των κρηπιδωμάτων, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, θα το αναδείξει ως ένα εξαιρετικό περίπατο τόσο για τους Αθηναίους όσο και για τους Πειραιώτες παρότι θα αλλάξει την ακτογραμμή του και θα καλύψει πολλά από τα κατάλοιπα των νεωσοίκων. Σήμερα στις προβλήτες του ελλιμενίζονται κυρίως ιδιωτικά σκάφη αλλά ακόμη ο πρωινός επισκέπτης μπορεί να αγοράσει ψάρια από τα ελάχιστα ψαροκάικα που έχουν απομείνει στην περιοχή. -42-
Παραλίες Η θάλασσα του Πειραιά είναι χιλιοτραγουδισμένη. Μπορείτε να απολαύσετε το απέραντο γαλάζιο στα καταγάλανα νερά των δυο οργανωμένων παραλιών της πόλης στη Φρεταττύδα και τα Βοτσαλάκια. Όσοι θέλουν να κολυμπήσουν θα μπορούν να το κάνουν σε καθαρά νερά, σε ένα όμορφο περιβάλλον με ξαπλώστρες, ομπρέλες και ναυαγοσώστη, νιώθοντας ασφαλής. Για τους τολμηρούς τα θαλάσσια σπορ σίγουρα αποτελούν μια καλή εναλλακτική πρόταση. Για όσους απλώς θέλουν να βλέπουν τη θάλασσα θα μπορούν να απολαύσουν τον καφέ τους ή να πιούν ένα ούζο ή μια μπύρα σε ένα ιδανικό περιβάλλον. Φυσικά το κολύμπι δεν επιτρέπεται για κάποιον που έχει πιει ή έχει φάει. 45 Νησίδα Κουμουνδούρου παραλία Η Νησίδα Κουμουνδούρου ή Σταλίδα ή νησάκι του Παρασκευά, είναι μια βραχονησίδα που απέχει μόνο 30 μέτρα από την ακτή και βρίσκεται απέναντι από τον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδας. Θεωρείται σημαντικό καταφύγιο πουλιών. -43-
Χρήσιμες Πληροφορίες Δημαρχείο Πειραιά 210 41 94 000-3 Αστυνομικό Τμήμα Πειραιά 210 41 11 710-9 Τροχαία Πειραιώς 210 41 13 832-3 Δημοτική Αστυνομία Πειραιά 210 41 94 956 & 1561 Λιμεναρχείο 210 42 26 000-4 Τελωνείο 210 46 12 321 Υ.E.Ν. 210 41 21 211 Ο.Λ.Π. 210 45 20 911-9 Υποθηκοφυλακείο 210 42 96 120 Α Βοήθειες Πειραιά 210 41 71 444 Εφημερεύοντα Φαρμακεία 107 ΙΚΑ Πειραιά 210 41 76 153 Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς (Ακτή Θεμιστοκλέους 198) 210 45 14 930, 210 41 84 373 Ληξιαρχείο 210 42 97 747 Βλάβες ΔΕΗ Πειραιά 10504 ΕΥΔΑΠ Πειραιά 1022 ΟΤΕ 121+3 ψηφία του τηλεφώνου που έχει βλάβη Νοσοκομεια ΤΖΑΝΕΙΟ (Ζαννή & Αφεντούλη) 210 45 19 411 ΓΕΝΙΚΟ ΚΡΑΤΙΚΟ (Π. Ράλλη και Φαναριωτών 4) 210 49 15 061, 210 42 52 850 ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟ ΜΕΤΑΞΑ (Κοτζιαδών και Μπόταση) 210 42 84 444, 210 42 85 000 ΝΑΥΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ Ακτή Θεμιστοκλέους - Φρεαττύδα) 210 45 24 308 Υπηρεσίες Αστυνομία 100 Λιμενικό 108 Πυροσβεστική 199 Τουριστική Αστυνομία 171 Γιατροί SOS 1016 Εφημερεύοντα Νοσοκομεία 1434 /1 Φαρμακεία Αθηνών 1434 /2 Υγιειονομικό Κέντρο 210 64 32 332 Κέντρο Αιμοδοσίας Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού 210 82 19 319 Τηλεφωνική γραμμή για το ΑIDS 210 72 22 222 Οδική Βοήθεια ΕΛΠΑ 104 Express Service 154 Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) 1464 Κέντρο Δηλητηριάσεως 210 77 93 777 Δελτίο Καιρού 1448 Επιμελητήρια Ε.B.Ε.Π. (Λουδοβίκου 1) 210 41 77 421-3 Β.E.Π. (Καραϊσκου 111) 210 41 77 241 Ε.E.Π. (Κωνσταντίνου 3) 210 41 79 065 Ναυτ.Επιμ. Ελλάδος (Ακτή Μιαούλη 83) 210 42 93 827-9 Ράδιο-ταξί Πειραιά ΠΕΙΡΑΙΑΣ 210 41 82 333-5 ΚΟΣΜΟΣ 1300 ΕΡΜΗΣ 801 11630 00 Δήμος Πειραιά Δραγάτση 12, Πειραιάς, 210 41 94 000 & 213 2022000 - www.pireasnet.gr Εκδότης: Δήμος Πειραιά - Ιστορικό Αρχείο, Συγγραφή Κειμένων: Ευαγγελία Μπαφούνη (Ιστορικός) Νίκος Ελευθερόγλου (δημοσιογράφος), Συντονιστής Έκδοσης: Θεοχάρης Διαμαντίδης Δήμος Πειραιά, Ιστορικό Αρχείο Ευαγγελία Μπαφούνη -45-
Με την ευγενική χορηγία του ISBN 978-960-89011-5-5