Έκθεση μετρήσεων πυκνότητας αποτσίγαρων Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, TERRA NOVA Ε.Π.Ε., Πανεπιστήμιο Πατρών (Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω.) Δεκέμβριος 214
Το έργο LIFE AMMOS Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης για τον περιορισμό των απορριμμάτων καπνιστών στις παραλίες (LIFE12 INF/GR/985) συγχρηματοδοτείται από το Περιβαλλοντικό Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης LIFE+ Information & Communication. Διάρκεια υλοποίησης έργου: 1.7.213 έως 31.3.215 Προϋπολογισμός έργου: Συνολικός προϋπολογισμός: 599.918 Συμμετοχή Ευρωπαϊκής Ένωσης: 299.79 Φορείς συγχρηματοδότησης υλοποίησης: Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Περιβαλλοντική ΜΚΟ TERRA NOVA Ε.Π.Ε. Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Γεωλογίας Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας MARC Α.Ε. ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 1
Περιεχόμενα Διαγράμματα... 3 Εικόνες... 4 Πίνακες... 5 Executive summary... 6 Introduction... 6 Study Areas... 7 Field work... 8 Results and discussion... 9 1. Εισαγωγή... 14 2. Εργασίες πεδίου... 15 3. Αποτελέσματα... 17 3.1 Παραλία Φαναρίου - Δήμος Κομοτηνής... 17 3.2 Παραλία Αρωγής - Δήμος Κομοτηνής... 21 3.3 Παραλία Επανομής - Δήμος Θερμαϊκού... 23 3.4 Παραλία Αγ. Ιωάννη - Δήμος Ζαγοράς- Μουρεσίου... 27 3.5 Παραλία Λούτσας - Δήμος Πάργας... 31 3.6 Παραλία Καλογριάς - Δήμος Δυτικής Αχαΐας (Δυμαίων)... 35 3.7 Παραλία Βοϊδοκοιλιά - Δήμος Πύλου-Νέστορος... 39 3.8 Παραλία Πλύτρας - Δήμος Μονεμβάσιας... 43 3.9 Παραλία Βάι - Δήμος Σητείας... 47 3.1 Παραλία Γεωργιούπολης - Δήμος Αποκορώνου... 51 3.11 Παραλία Τσαμπίκας - Δήμος Ρόδου... 55 3.12 Παραλία Ενυδρείο- Δήμος Ρόδου... 57 3.13 Παραλία Καρφά - Δήμος Χίου... 6 3.14 Παραλία Αγ. Ισιδώρου - Δήμος Λέσβος... 64 3.15 Παραλία Αγ. Ιωάννη (Μοναστήρι) - Δήμος Πάρου... 68 3.16 Παραλία Περίσσας - Δήμος Θήρας... 72 3.17 Παραλία Σχινιά - Δήμος Μαραθώνα... 76 4. Συμπεράσματα... 8 5. Βιβλιογραφία... 84 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 85 2
Διαγράμματα Διάγραμμα 1. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Φανάρι.... 18 Διάγραμμα 2. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Φανάρι.... 2 Διάγραμμα 3. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Αρωγής.... 22 Διάγραμμα 4. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Επανομή.... 24 Διάγραμμα 5. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Επανομή.... 26 Διάγραμμα 6. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Άγιος Ιωάννης.... 28 Διάγραμμα 7. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Αγίου Ιωάννη.... 3 Διάγραμμα 8. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Λούτσα.... 32 Διάγραμμα 9. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Λούτσα.... 34 Διάγραμμα 1. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Καλογριά.... 36 Διάγραμμα 11. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην Καλογριά.... 38 Διάγραμμα 12. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Βοϊδοκοιλιά.... 4 Διάγραμμα 13. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Βοϊδοκοιλιά.... 42 Διάγραμμα 14. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Πλύτρα.... 44 Διάγραμμα 15. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Πλύτρα.... 46 Διάγραμμα 16. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Βάι.... 48 Διάγραμμα 17. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Βάι.... 5 Διάγραμμα 18. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Γεωργιούπολης.... 52 Διάγραμμα 19. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στη Γεωργιούπολη.... 54 Διάγραμμα 2. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Ενυδρείο.... 58 Διάγραμμα 21. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στo Ενυδρείο.... 59 Διάγραμμα 22. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Καρφάς.... 61 Διάγραμμα 23. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Καρφάς.... 63 Διάγραμμα 24. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Άγιος Ισίδωρος.... 65 Διάγραμμα 25. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Αγ. Ισιδώρου.... 67 Διάγραμμα 26. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Άγιος Ιωάννης (Μοναστήρι).... 69 Διάγραμμα 27. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Αγ. Ιωάννης (Μοναστήρι).... 71 Διάγραμμα 28. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Περίσσα.... 73 Διάγραμμα 29. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην Περίσσα.... 75 Διάγραμμα 3. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Σχινιάς.... 77 Διάγραμμα 31. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στο Σχινιά.... 79 Διάγραμμα 32. Πλήθος αποτσίγαρων που μετρήθηκαν σε όλες τις παραλίες του LIFE AMMOS ανά δειγματοληπτική περίοδο... 83 3
Εικόνες Εικόνα 1. Οι 15+2 παραλίες, στις οποίες υλοποιήθηκε η ενημερωτική εκστρατεία και πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων και ποσοτική έρευνα στους λουόμενους, στο πλαίσιο του Έργου LIFE AMMOS.... 16 Εικόνα 2. Η παραλία Φαναρίου κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 17 Εικόνα 3. Η παραλία Αρωγή κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 21 Εικόνα 4. Η παραλία Επανομής κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 23 Εικόνα 5. Η παραλία Άγιος Ιωάννης κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 27 Εικόνα 6. Η παραλία Λούτσας κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 31 Εικόνα 7. Η παραλία Καλόγριας κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 35 Εικόνα 8. Η παραλία Βοϊδοκοιλιά κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 39 Εικόνα 9. Η παραλία Πλύτρα κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 43 Εικόνα 1. Η παραλία Βάι κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 47 Εικόνα 11. Η παραλία Γεωργιούπολης κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 51 Εικόνα 12. Η παραλία Τσαμπίκα κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 55 Εικόνα 13. Η παραλία Ενυδρείο κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 57 Εικόνα 14. Η παραλία Καρφά κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 6 Εικόνα 15. Η παραλία Αγ. Ισιδώρου κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 64 Εικόνα 16. Η παραλία Άγιος Ιωάννης (Μοναστήρι) κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 68 Εικόνα 17. Η παραλία Περίσσα κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 72 Εικόνα 18. Η παραλία Σχινιάς κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων.... 76 Εικόνα 19. Μέσοι όροι αποτσίγαρων στις 15+2 παραλίες σε πέντε δειγματοληπτικές περιόδους.... 81 4
Πίνακες Πίνακας 1. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Φαναρίου, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 18 Πίνακας 2. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Αρωγής, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 21 Πίνακας 3. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Επανομής, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 24 Πίνακας 4. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Άγιος Ιωάννης, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 28 Πίνακας 5. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Λούτσας, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 32 Πίνακας 6. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Καλογριάς, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 36 Πίνακας 7. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Βοϊδοκοιλιάς, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 4 Πίνακας 8. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Πλύτρας, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 44 Πίνακας 9. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Βάι, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 48 Πίνακας 1. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Γεωργιούπολης, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 52 Πίνακας 11. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Τσαμπίκα, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 56 Πίνακας 12. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Ενυδρείο, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 57 Πίνακας 13. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Καρφά, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 61 Πίνακας 14. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Άγιος Ισίδωρος, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 65 Πίνακας 15. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Άγιος Ιωάννης (Μοναστήρι), σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους & βασικές στατιστικές παράμετροι.... 69 Πίνακας 16. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Περίσσας, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 73 Πίνακας 17. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Σχινιάς, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι.... 77 Πίνακας 18. Μέγιστες τιμές και μέσοι όροι αποτσίγαρων στις 15+2 παραλίες σε 5 δειγματοληπτικές περιόδους.... 8 Πίνακας 19. Πλήθος αποτσίγαρων στις 15+2 παραλίες στο πλαίσιο του Έργου LIFE AMMOS σε 5 δειγματοληπτικές περιόδους και η μείωση που παρατηρήθηκε μετά από την ολοκλήρωση του κύκλου παρακολούθησης.... 82 5
Executive summary Introduction Cigarette butts (CBs) are the most commonly littered item. Approximately 5.6 trillion cigarettes are smoked every year worldwide and an estimated amount of 4.5 trillion is discarded annually. Apart from causing aesthetic degradation, CBs pose a serious threat to living organisms and ecosystems due to their toxic leachate [1]. CBs are not biodegradable, they consist of plasticized cellulose acetate and they accumulate in hazardous quantities in the natural environment because of their slow degradation rate. As it was recently verified, after two years of decomposition CBs lost only 37.8% of their initial mass, on average [2]. LIFE AMMOS is a project which aims at the prevention and reduction of smoking related litter on beaches. The presence of smoking related litter, which is a very common phenomenon in the Greek coasts, as well as in the coasts worldwide, contributes significantly to the coastal pollution and hence affects the natural environment, ecosystems (flora and fauna), human health and the tourist product of the country. Given the abundance and extent of occurrence of these specific litter items in Greek coasts, it becomes imperative to change the behaviour of the general public (smokers or not) and the development of infrastructure and means to contain the problem. At the same time and whilst smoking related litter is the cutting-edge issue, LIFE AMMOS project aim was to further inform and sensitize the public about the problem of marine pollution in general, through the development and implementation of an integrated communication campaign that includes combined use of technological and traditional means. A number of actions were implemented in order to achieve the project s objectives. It is widely recognised that lack of public awareness is a key factor for the prevention of litter in the marine environment [3]. Therefore these actions included a communication campaign in each one of the selected beaches, with the installation of an info-kiosk, where beach visitors could get information from specially trained staff and receive brochures providing details about the objectives of the project and the impact of cigarette butt littering, as well as obtain disposable ashtrays which were especially designed for the project, to use in the beach. In order to quantify and estimate the possible reflection of the project s communication campaign on the environmental problem of cigarette but littering, measurements of littered CBs on the selected Greek beaches were performed in 5 different periods. During the summer of 214, and in parallel to the measurements and the communication campaign, beach visitors participated in an on-site quantitative survey. 6
Study Areas Field work was carried out in 17 beaches; 15 beaches were initially selected for the project implementation, but due to ownership restrictions concerning the installation of an infokiosk (part of the communication campaign), two of the beaches were substituted by nearby beaches with similar characteristics. In Fig. 1 the selected beaches are shown, including the two substitutes (Fanari beach was substituted by Arogi and Tsampika was substituted by Enydreio beach). Figure 1. Map of Greece showing the beaches that the LIFE AMMOS project was implemented. The most important prerequisite for the selection of beaches was the sediment composition. Cigarette butts, because of their low weight and small size, tend to be easily transferred in the environment by wind and rain. Therefore, a primary and essential condition for the study of the number of CBs was that the involved beaches would be sandy, as fine sand is able to hold larger number of CBs than gravel and pebbles. All selected beaches for the implementation of the project were sandy, except from one pebble beach (Agios Isidoros, Lesvos Municipality) which was selected in order to compare the results from the in situ investigation with those of sandy beaches. Other factors that were considered were easy and free access, high number of visitors, high ecological and/or cultural value. 7
Based on the above, the project team resulted in the selection of the following 15 beaches to implement the project: Fanari and Arogi (Municipality of Komotini), Epanomi (Municipality of Thermaikos), Agios Ioannis (Municipality of Zagora-Mouresion) Loutsa/Vrachos (Municipality of Parga) Kalogria (Municipality of Dymaion/ Western Achaia) Voidokilia (Municipality of Pylos-Nestor) Plytra/ Pachia Ammos (Municipality of Monemvasia), Vai (Municipality of Sitia), Georgioupoli (Municipality of Apokoronas), Tsambika and Enydreio (Municipality of Rhodes), Karfas (Municipality of Chios), Agios Isidoros (Lesvos Municipality), Agios Ioannis / Monastery (Municipality of Paros), Perissa (Municipality of Thira) and Schinias (Municipality of Marathon). Field work The first visit in each one of the beaches which constitute the project study areas, took place between September and October 213. During that visit it was aimed, firstly to record the current situation in the coastal front in relation to smoking related litter, and secondly to gather opinions from local stakeholders. The methodology followed as well as a summary of the results of the measurements performed on the beaches and of the discussions with the local community are shortly presented below. These results were aiming to provide a benchmark for the next measurement cycle, performed in the summer of 214 (from June to September) on a monthly basis. The repeated measurements of the abundance of CBs took place approximately in the same spots and with the same methodology, so that the results from each sampling period could be quite comparable. The key findings from the field studies are summarized below (Results). During the summer of 214, beach visitors were also interviewed regarding their habits, their knowledge of the environmental problem, as well as of their views about the project. For the cigarette butt measurements, a representative grid (Fig. 2) was created in every beach, which covered the geographical characteristics of the beach, as well as the different uses on the beach. The grid consisted of: Horizontal (parallel to the sea) alphabetic lines (A, B, C, etc.). Vertical (vertical seaward) numerical lines (1, 2, 3, etc.). Horizontal alphabetical lines are defined as follows: 1st line (A) just before the wave damping zone (not the fracture zone). The second line (B) at least 5 m distance after the first line to the interior of the beach. The third line (C) at least 5 m distance after the second row to the interior of the beach. The fourth line (D) at least 5 m distance after the third line to the interior of the beach. Based on the variation of the range of beaches that were selected, the horizontal alphabetical lines may reach a maximum number of four. 8
Vertical arithmetic lines are defined as follows: For beaches with a region of interest up to 2 m, the distance between the adjacent lines is 2 m. For beaches with a region of interest up to 5 m, the distance between adjacent lines is 5 m. For beaches with a region of interest more than 5 m, the distance between adjacent lines is 1 m. Nevertheless, the above distances between consecutive lines may vary according to the judgment of the beach inspector during the fieldwork, based on the specificities of each beach regarding geomorphological characteristics or the set up of different beach uses. The first (#1) line was defined at the left end (looking at the beach from the sea) of the region of interest. The last (#5) line was set at the right side (looking at the beach from the sea) in the region of interest. Each measurement position had a surface of 1X1 m and its name is derived from the combination of horizontal rows (A,B,C,D) and respective vertical lines (1,2,3,,v), e.g. A1, A2, A3, B1, B2, B3, etc. In each position not only the surface was inspected for CBs, but also the top 1 cm of the sand with the use of a sieve and a rake. All measurements were recorded in a form especially designed for this survey including the coordinates of each measurement position and notes concerning beach uses, weather conditions and anything that would seem of importance to the beach inspector. Results and discussion The measurements from the field work campaigns showed that all 15 (plus two) examined beaches were characterized by significant, up to high levels, of cigarette butt littering. The average values measured in each beach range from.4 to 8.5 butts per square meter (only for the examined square meters defined by the grid in each beach). The beach, which showed the highest average values of CBs per square meter of measurement, was Fanari (8.5 butts / m²) followed by Schinias (6.9 butts / m²), Epanomi (4.8 butts / m²), Enydreio (4.8 butts / m²) and Tsampika (3.7 butts / m²) (Table 1). The high concentration of CBs in these beaches are probably due to the large number of visitors they receive because of their proximity to urban centres (Schinias-Athens, Fanari-Xanthi and Komotini, Thessaloniki- Epanomi, Enydreio and Tsampika-Rhodes), which makes them easily accessible to a large number of visitors on a regular basis in combination to high tourist activity. The above results are in accordance with the existing literature since concerning beach litter in general, their abundance on a coast is directly proportional to its distance from urban centres and the number of visitors it receives (Gabrielides et al., 1991; Frost & Cullen, 1997, Kordella et al., 213). Measurements in Plytra, Ag. Ioannis, Loutsa, Voidokilia, Tsambika, Karfas, Ag. 9
Isidoros, Monastiri (Ag. Ioannis), Perissa, Kalogria, Vai, Georgioupoli showed less concentration of butts per square meter of measured area (1-5 cigarette CBs / m²) (Table 1). Figure 2. Example of a representative grid showing the measurement positions defined for cigarette butt measurements. One grid was designed on every beach. Table 1. Average values of cigarette CBs per square meter of measured area on the examined beaches. BEACH NAME AVERAGE VALUE (item/m 2 ) 213-214 Fanari 8.5 Schinias 6.9 Arogi 5.4 Epanomi 4.8 Enydreio 4.8 Tsampika 3.7 Karfas 3.7 Plytra 3.3 Loutsa 2.8 Ag. Isidoros 2.4 Ag. Ioannis 1.7 Kalogria 1.7 Perissa 1.7 Monastiri 1.6 Voidokoilia 1.1 Vai.7 Georgioupoli.4 1
Although the comparison of the results of the recordings under the LIFE AMMOS project with other international studies does not lead to absolutely reliable conclusions, available data are presented in Table 2. The international literature on the abundance of CBs on beaches is very limited, while usually a total number of CBs is given without clarifying details, such as the sampling method (total or transects) or the sample of the beaches (number, beach length) making it impossible to compare results. Despite these uncertainties, it appears that the pollution load of Greek beaches on CBs is higher than other beaches (Table 2). However, it should be considered that all Greek beaches that were examined for this project, which constitute the sample for this study, attract large number of visitors, especially during the summer when a large part of the recordings took place, due to their high touristic value and proximity to urban centres. Table 2. Average values of cigarette CBs abundance in international beaches. Beach Name/Country Average value of cigarette butts Reference Santa Monica, L.A., USA.8-.46 (item/m 2 ) Splash into Science Project Australia (national wide).3 (item/m 2 ) Keep Australia Beautiful, National Litter Index (NLI) U.K. coasts 3-11 (item / km of beach ) Marine Conservation Society 17 Greek beaches.4-8.5 (item/m 2 ) LIFE AMMOS (this study) The results of the total amounts of CBs measured in September-October 213 and the summer of 214 (monthly basis), are presented in Table 3. Under the column titled Reduction in Table 3, is listed the percent of reduction calculated from the comparison between the 1 st measurement (Sept.-Oct. 213) and the 5 th and last measurement (Sept.- Oct. 213) one year later. Based on Table 3, in the last sampling (Sept.-Oct. 214) there was a total reduction of 66.9% of the amount of CBs that were recorded in the first sampling period (Sept.-Oct. 213). Based on the fact, that similar meteorological conditions preceded the field work in the 1 st and 5 th sampling period, and since they both took place at the same time of the year, when there are plenty of similarities concerning the activities on the beaches (e.g., reduced number of visitors, closing of beach bars), it could be considered that the communication campaign that took place in each beach, affected the behaviour of the beach goers as well as the local owners/employees of beach bars and other recreational businesses located on the beaches, leading to reduced values of cigarette butt loads at the coasts where the project was implemented. 11
Table 3. Number of cigarette CBs recorded the studied beaches in each of the sampling periods. Beach name Sept. 213 June 214 July 214 Aug. 214 Sept. 214 Reduction Fanari 42 18 48 substituted by Arogi Arogi 49 178 Epanomi 467 37 64 28 46 9.1% Ag. Ioannis 117 8 57 2 26 77.8% Loutsa 111 36 32 67 29 73.9% Kalogria 53 67 31 24 23 56.6% Voidokoilia 68 3 6 17 9 86.8% Plytra 232 8 41 76 45 8.6% Vai 31 7 21 3 8 74.2% Georgioupoli 31 1 12 19 1.% Tsampika 81 substituted by Enydreio Enydreio 168 13 Karfas 81 5 84 59 66 18.5% Ag. Isidoros 7 8 37 36 56 2.% Monastiri 44 15 19 37 13 7.5% Perissa 116 7 44 44 87 25.% Schinias 426 25 15 124 89 79.1% Total 2348 434 61 753 778 66.9% The line chart shown in Fig. 3 represents the total amounts of CBs that were recorded in each sampling period. Based on this chart, the most elevated values of CBs were recorded on the sampling period of Sept.-Oct. 213. During the second sampling period (June 214), the number of CBs is much lower compared to the 1st, as the autumn and winter, which include heavy rain, strong wind and wave activity, interposed between the two samplings. The cigarette butts, due to their light weight and small size are very easily transferred by the wind, waves and rain, thus, this was an expected result. Moving towards the sampling period of August, which is the peak season of the tourist activity on Greek beaches, the amount of CBs rises, reaching the highest value for the summer period. Since, during the summer, the weather conditions are milder, and the number of beach visitors higher, more CBs are retained in the sand, leading to the abovementioned result. At the last sampling, which took place at the end of September and the first 1 days of October 214 (one year after the 1st sampling), the recordings showed that there was a slight decrease in the cigarette butt load compared to August. This probably resulted from the fact that the first rains and storms of autumn had already occurred, starting to remove part of the cigarette butt load, in conjunction with the reduction of beach visitors, which was leading to a reduction of the cigarette butt input. The significant reduction between the first and the last sampling, which occurred with one year difference, probably reflected behavioural changes, since the meteorological conditions were similar, as it was suggested above. 12
Figure 3. Histogram showing total amounts of CBs recorded in the five sampling periods. In each beach and in order to explore the relations between different beach uses, weather conditions or other important factors and cigarette butt abundance variations, data for every beach an sampling period were mapped on the respective grid that was designed for sampling in each beach and was described above. References [1] Slaughter E. et al. (211). Toxicity of cigarette butts, and their chemical components, to marine and freshwater fish. Tobacco Control 2 (Suppl 1): i25 i29. [2] Bonanomi, G., et al. (215). Cigarette Butt Decomposition and Associated Chemical Changes Assessed by 13C CPMAS NMR. PLoS ONE 1(1): e117393. [3] Rees, G., Pond, K. (1995). Marine litter monitoring programmes-a review of methods with special reference to national surveys. Marine Poll Bull. Volume 3, Issue 2, p. 13 18. 13
1. Εισαγωγή Τα αποτσίγαρα αποτελούν το πιο συνηθισμένο απόρριμμα στους δρόμους, τις πλατείες αλλά και τις παραλίες. Περίπου 5.6 δισεκατομμύρια τσιγάρα καπνίζονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο και εκτιμάται ότι 4.5 δισεκατομμύρια αποτσίγαρα απορρίπτονται κάθε χρόνο. Εκτός από την αισθητική υποβάθμιση που προκαλούν, τα αποτσίγαρα είναι σοβαρή απειλή για τους ζωντανούς οργανισμούς και τα οικοσυστήματα λόγω των τοξικών αποστραγγισμάτων τους [1]. Τα αποτσίγαρα δεν είναι βιοαποικοδομήσιμα, όπως αυτό πιστεύεται, αντιθέτως αποτελούνται από πλαστικοποιημένη οξική κυτταρίνη και συσσωρεύονται σε επικίνδυνες ποσότητες στο φυσικό περιβάλλον, λόγω του αργού ρυθμού αποδόμησής τους. Όπως πρόσφατα επαληθεύτηκε, μετά από δύο χρόνια παρακολούθησης της διαδικασίας αποσύνθεσης τα αποτσίγαρα είχαν χάσει μόνο 37,8% της αρχικής μάζας τους, κατά μέσο όρο [2]. Το Έργο LIFE ΑΜΜΟΣ στοχεύει στην πρόληψη και τη μείωση των απορριμμάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα στις παραλίες. Η παρουσία απορριμμάτων καπνιστών, το οποίο είναι ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο φαινόμενο στις πολυσύχναστες ελληνικές παραλίες, όπως και στις ακτές σε όλο τον κόσμο, συμβάλλει σημαντικά στη ρύπανση και αισθητική υποβάθμιση των ακτών και συνεπώς έχει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, τα οικοσυστήματα (χλωρίδα και πανίδα), την ανθρώπινη υγεία και το τουριστικό προϊόν της χώρας. Με δεδομένη την ένταση και έκταση εμφάνισης των συγκεκριμένων απορριμμάτων στις ελληνικές ακτές, καθίσταται επιτακτική τόσο η αλλαγή συμπεριφοράς του ευρέως κοινού (καπνιστών και μη), όσο και η ανάπτυξη υποδομών και μέσων για την άμβλυνση του φαινομένου. Παράλληλα, και έχοντας ως αιχμή το ζήτημα των απορριμμάτων καπνιστών, το έργο LIFE AMMOS στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για το γενικότερο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης, μέσα από την ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης επικοινωνιακής εκστρατείας που περιλαμβάνει συνδυασμένη χρήση εργαλείων τεχνολογίας, αλλά και παραδοσιακών μέσων ευαισθητοποίησης. Για την επίτευξη των στόχων του Έγου, υλοποιήθηκε μια σειρά από δράσεις. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η έλλειψη ευαισθητοποίησης του κοινού αποτελεί βασικό παράγοντα για την πρόληψη των απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον [3]. Ως εκ τούτου, οι δράσεις αυτές περιέλαβαν μεταξύ άλλων, μια ενημερωτική εκστρατεία που έλαβε χώρα σε 15 επιλεγμένες παραλίες. Στο πλαίσιο της εκστρατείας στις παραλίες, εγκαταστάθηκαν info-kiosks και οι επισκέπτες μπορούσαν να ενημερωθούν από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό και να προμηθευτούν φυλλάδια σχετικά με τους στόχους του προγράμματος και τις επιπτώσεις των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, καθώς και σταχτοδοχεία μίας χρήσης σχεδιασμένα ειδικά για το Έργο. Προκειμένου να ποσοτικοποιηθεί και να εκτιμηθεί η πιθανή επίδραση της ενημερωτικής εκστρατείας στο περιβαλλοντικό πρόβλημα των αποτσίγαρων, διεξήχθησαν μετρήσεις της πυκνότητάς τους στις 15 επιλεγμένες ελληνικές παραλίες, σε 5 διαφορετικές περιόδους. 14
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 214, και παράλληλα με τις μετρήσεις και την ενημερωτική εκστρατεία, διεξήχθη ποσοτική έρευνα στους λουόμενους της παραλίας, οι οποίοι κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που αφορούσε αφενός- στη δημογραφική, κοινωνική εικόνα των λουόμενων και αφετέρου- διερευνούσε τις γνώσεις τους αναφορικά με τα αποτσίγαρα και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων πυκνότητας, καθώς και τα σχετικά τμήματα της ποσοτικής έρευνας παρουσιάζονται αναλυτικά ανά παραλία παρακάτω. 2. Εργασίες πεδίου Οι εργασίες πεδίου διεξήχθησαν σε 17 παραλίες. Παρόλο που αρχικά επελέγησαν 15 παραλίες για την υλοποίηση του Έργου, λόγω των περιορισμών που αφορούσαν στο καθεστώς ιδιοκτησίας των ακτών, προέκυψαν εμπόδια ως προς την εγκατάσταση του ενημερωτικού περιπτέρου (info-kiosk), το οποίο αποτελούσε μέρος της επικοινωνιακής εκστρατείας. Συνεπώς, δύο από τις παραλίες υποκαταστάθηκαν από γειτονικές τους παραλίες και με παρόμοιες ιδιότητες. Στην Εικόνα 1 παρουσιάζονται οι σχετικές θέσεις των επιλεγμένων παραλιών που μελετήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των δύο επιπλέον ακτών (παραλία Φανάρι αντικαταστάθηκε από την παραλία Αρωγή και η παραλία Τσαμπίκα αντικαταστάθηκε από την παραλία Ενυδρείο). Πιο συγκεκριμένα, οι παραλίες στις οποίες εφαρμόστηκε η ενημερωτική εκστρατεία και έγιναν μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων στο πλαίσιο του Έργου LIFE AMMOS είναι οι: Φανάρι -Δήμος Κομοτηνής (υποκαταστάθηκε από την Αρωγή), Επανομή-Δήμος Θερμαϊκού, Αγ. Ιωάννης/ Άη Γιάννης-Δήμος Ζαγοράς/Μουρεσίου, Λούτσα/ Βράχος-Δήμος Πάργας, Καλογριά-Δήμος Δυμαίων/Δυτικής Αχαΐας, Βοϊδοκοιλιά-Δήμος Πύλου/Νέστορος, Πλύτρα/ Παχιά Άμμος-Δήμος Μονεμβάσιας, Βάι-Δήμος Σητείας, Γεωργιούπολη-Δήμος Αποκορώνου, Τσαμπίκα-Δήμος Ρόδου, Καρφάς-Δήμος Χίου, Αγ. Ισίδωρος-Δήμος Λέσβου, Αγ. Ιωάννης/ Μοναστήρι-Δήμος Πάρου, Περίσσα-Δήμος Θήρας και Σχινιάς-Δήμος Μαραθώνα (Εικόνα 1). 15
Εικόνα 1. Οι 15+2 παραλίες, στις οποίες υλοποιήθηκε η ενημερωτική εκστρατεία και πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων και ποσοτική έρευνα στους λουόμενους, στο πλαίσιο του Έργου LIFE AMMOS. 16
3. Αποτελέσματα Παρακάτω παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των μετρήσεων αποτσίγαρων σε συνδυασμό με τα δημογραφικά στοιχεία που προκύπτουν από την ποσοτική έρευνα πεδίου. 3.1 Παραλία Φαναρίου Δήμος Κομοτηνής Η παραλία του Φαναρίου βρίσκεται πλησίον του ομώνυμου οικισμού του Νομού Ροδόπης, μεταξύ Ξάνθης και Κομοτηνής, και νότια της Λιμνοθάλασσας Ξηρολίμνης, αποτελώντας το φυσικό σύνορό της με τη θάλασσα. Η παραλία είναι αρκετά ευρεία σε πλάτος με επιχειρήσεις (beach bars, ταβέρνες, ξενοδοχεία), εγκαταστάσεις θαλάσσιων σπορ κ.τ.λ. που αποτελούν πόλο έλξης για τους παραθεριστές. Η αθρόα προσέλευση επισκεπτών επιβαρύνει το περιβάλλον της περιοχής. Εικόνα 2. Η παραλία Φαναρίου κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων. Πηγή: Ομάδα πεδίου LIFE AMMOS Σύμφωνα με την άποψη των μελών της Τοπικής Συμβουλευτικής Επιτροπής και τις επιθεωρήσεις παραλιών, στην ακτή: υπάρχει αυξημένος αριθμός επισκεπτών και ασκείται έντονη περιβαλλοντική πίεση. υλοποιούνται καθαρισμοί απορριμμάτων, με μηχανικά μέσα, με το χέρι και στο πλαίσιο εθελοντικών καθαρισμών. υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων, οι οποίοι αδειάζονται καθημερινά τους θερινούς μήνες. παρέχονται σταχτοδοχεία από τις δραστηριοποιούμενες επιχειρήσεις. τα απορρίμματα φαίνεται να προέρχονται κυρίως από τους λουόμενους. Στην παραλία υλοποιήθηκε καταγραφή των αποτσίγαρων σε μήκος ακτής 453m και εύρους 11m. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των καταγραφών, στην ακτή καταγράφηκαν 486 αποτσίγαρα σε οκτώ (8) ζώνες καταγραφής, σε τρεις (Οκτώβριος 213, Ιούνιος 214, Ιούλιος 214) δειγματοληπτικές περιόδους (Πίνακας 1). 17
Πίνακας 1. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Φαναρίου, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι. Φανάρι Οκτ. 213 Ιουν. 214 Ιούλ. 214 Αύγ. 214 Σεπ. 214 Συγκεντρωτικά 213-214 Αποτσίγαρα (πλήθος) 42 18 48 Αντικαταστάθηκε από την παραλία 486 Μέσος όρος 22.1.8 2.5 Αρωγή. 8.5 (απότσ./m 2 ) Μέγιστο 11 5 8 11 (απότσ./m 2 ) Ελάχιστο (απότσ./m 2 ) Διάμεσος 2 2 Τυπική 36.7 1.4 2.5 23 απόκλιση Λοξότητα 1.8 1.9.9 3.8 Κύρτωση 1.7 2.8 -.5 14.2 Διάγραμμα 1. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Φανάρι. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αποτσίγαρων εντοπίστηκε τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 1 & Διάγραμμα 1), όπου καταμετρήθηκαν 42 αποτσίγαρα, έναντι 18 και 48 που καταμετρήθηκαν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο αντίστοιχα. Στα τμήματα της ακτής με τη εντονότερη παρουσία αποτσίγαρων (32-11 αποτσίγαρα/m 2 ακτής) υπάρχουν καταστήματα μαζικής εστίασης, ξαπλώστρες και ομπρέλες. Λόγω των υποδομών αλλά και της ευκολίας πρόσβασης της ακτής (πλησίον εισόδου/χώρου στάθμευσης), φαίνεται πως είναι επίσης και τα σημεία που προσελκύουν και τον περισσότερο κόσμο. Η υψηλή τιμή της Τυπικής Απόκλισης (36.7) τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 1) αποδεικνύει ότι οι υψηλές τιμές αποτσίγαρων είναι ένα τοπικό φαινόμενο στην παραλία αυτή, και δεν χαρακτηρίζουν όλο το μήκος και το εύρος της. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο 214, παρόλο που η ρύπανση από αποτσίγαρα ήταν πολύ χαμηλότερη, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εντοπίστηκαν στις περιοχές με υποδομές και εύκολη πρόσβαση που φαίνεται να συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο πλήθος επισκεπτών. Τον Οκτώβριο, τα περισσότερα αποτσίγαρα φαίνεται να 18
είναι συγκεντρωμένα προς τη ζώνη θραύσης του κύματος και την ακτογραμμή, χαρακτηριστικό που δεν αποτελεί διαχρονική τάση της παραλίας, καθώς αν συγκρίνουμε την τοπογραφική κατανομή των αποτσίγαρων με τους επόμενους μήνες, φαίνεται τα περισσότερα αποτσίγαρα να είναι συγκεντρωμένα στο μέσο της παραλίας και προς το ανώτερο όριο. Η μετατόπιση αυτή των αποτσίγαρων προς τη θάλασσα, φαίνεται να μαρτυρά τη μετακίνηση των αποτσίγαρων από την ακτή προς τη θάλασσα, μετά από μεγάλης έντασης άνεμο και βροχή που συνεπάγεται μία καταιγίδα, η οποία είχε προηγηθεί της μέτρησης του Οκτωβρίου του 213. Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι τα τμήματα της ακτής που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα αποτσίγαρων είναι, αφενός, εκείνα που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα/διέλευση λουομένων, λόγω ευκολίας πρόσβασης και των χρήσεων της ακτής (π.χ. καταστήματα μαζικής εστίασης, ομπρέλες/ξαπλώστρες) και, αφετέρου, εκείνα που λόγω μορφολογικών χαρακτηριστικών της ακτής οδηγούν στη συσσώρευση αποτσίγαρων, τα οποία μεταφέρονται από άλλα τμήματα της παραλίας μέσω ανέμου και κυμάτων. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας (Διάγραμμα 2), προκύπτει ότι οι επισκέπτες της παραλίας, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι κυρίως: «τουρίστεςκαθημερινοί επισκέπτες» (Διάγρ. 2α, 57%) και «περιστασιακοί επισκέπτες» (Διάγρ. 2α, 29%), σχεδόν σε ίδια αναλογία άνδρες και γυναίκες (Διάγρ. 2β), ηλικίας 25-34 ετών (Διάγρ.2γ, 38%), ελληνικής εθνικότητας (Διάγρ. 2δ, 1%) και μη καπνιστές (Διάγρ. 2ε, 62%). Όσον αφορά τη γνώση τους για την επικινδυνότητα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, η συντριπτική πλειοψηφία (Διάγρ. 2στ, 9%) απάντησε πως γνωρίζει ότι τα αποτσίγαρα είναι επικίνδυνα. Ομοίως σε ερωτήσεις σχετικά με τους κινδύνους που επιφυλάσσουν τα αποτσίγαρα για το περιβάλλον, αλλά και σε εκείνες που αφορούσαν στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι ίδιοι (καπνιστές μόνο) τα αποτσίγαρά τους στην παραλία, οι απαντήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των λουομένων που συμμετείχαν στην ποσοτική έρευνα, έδειξαν ότι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και φροντίζουν ώστε να μην το ενισχύουν. Παρόλα αυτά, θεωρείται ότι τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τέτοιου είδους ερωτήσεις, υπερεκτιμούν τη γνώση γύρω από το πρόβλημα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, καθώς οι λουόμενοι επηρεάστηκαν από τη λειτουργία του ενημερωτικού περιπτέρου και της ενημερωτικής εκστρατείας. Συνεπώς, αξιοποιήσιμα για σύνδεση με τα δεδομένα που προέκυψαν από τις μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων στις παραλίες, θεωρούνται πιο αξιόπιστα τα δεδομένα που αφορούν στον τύπο επισκέπτη, φύλο, ηλικία, εθνικότητα και στον αν είναι καπνιστής/στρια. 19
Φανάρι (α) (β) (γ) (δ) (ε) (στ) Διάγραμμα 2. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Φανάρι. 2
3.2 Παραλία Αρωγής Δήμος Κομοτηνής Λόγω περιορισμών σχετικά με την ιδιοκτησία της ακτής και της λήψης άδειας για την εγκατάσταση του ενημερωτικού περιπτέρου (info-kiosk), η καταγραφή και ενημερωτική καμπάνια μεταφέρθηκαν πλησίον της παραλίας Φαναρίου, στην παραλία Αρωγής. Η παραλία Αρωγής είναι το τμήμα της ακτής ακριβώς δίπλα σε αυτήν που είχε αρχικά επιλεγεί και έχει ακριβώς τις ίδιες ιδιότητες. Στην παραλία υλοποιήθηκε καταγραφή των αποτσίγαρων σε μήκος ακτής 331m και εύρους 11m. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των καταγραφών, στην ακτή καταγράφηκαν 227 αποτσίγαρα σε οκτώ (8) ζώνες καταγραφής, σε δύο (Αύγουστος και Σεπτέμβριος 214) δειγματοληπτικές περιόδους (Πίνακας 2). Πηγή: Google Earth Εικόνα 3. Η παραλία Αρωγή κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων. Πίνακας 2. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Αρωγής, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι. Αρωγή Οκτ. 213 Ιουν. 214 Ιούλ. 214 Αύγ. 214 Σεπτ. 214 Συγκεντρωτικά 213-214 Αποτσίγαρα Αντικατέστησε την παραλία Φαναρίου. 49 178 227 (πλήθος) Μέσος όρος 2.3 8.5 5.4 (απότσ./m 2 ) Μέγιστο 7 82 82 (απότσ./m 2 ) Ελάχιστο (απότσ./m 2 ) Τυπική απόκλιση 2.4 19.4 14.2 Λοξότητα 1. 3. 4.4 Κύρτωση -.3 9.8 21.2 21
Αυγ. 214 Σεπτ. 214 Διάγραμμα 3. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Αρωγής. Η μεγαλύτερη πυκνότητα αποτσίγαρων εντοπίστηκε το Σεπτέμβριο του 214 (Πίνακας 2 & Διάγραμμα 3), όπου καταμετρήθηκαν 178 αποτσίγαρα, έναντι 49 που καταμετρήθηκαν τον Αύγουστο. Κατά κύριο λόγο, στα τμήματα της ακτής με τη εντονότερη παρουσία αποτσίγαρων (7-82 αποτσίγαρα/ m 2 ακτής) υπάρχουν καταστήματα μαζικής εστίασης, ξαπλώστρες και ομπρέλες (βλ. Παράρτημα). Λόγω των υποδομών, αλλά και της ευκολίας πρόσβασης της ακτής (πλησίον εισόδου/χώρου στάθμευσης), φαίνεται πως είναι επίσης και τα σημεία που προσελκύουν και τον περισσότερο κόσμο. Η υψηλή τιμή της Τυπικής Απόκλισης (19.4) το Σεπτέμβριο του 214 (Πίνακας 2), αποδεικνύει ότι οι υψηλές τιμές αποτσίγαρων είναι ένα τοπικό φαινόμενο στην παραλία αυτή και δεν χαρακτηρίζουν όλο το μήκος και το εύρος της κατά το μήνα Σεπτέμβριο του 214. Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι τα τμήματα της ακτής που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα αποτσίγαρων είναι εκείνα που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα/διέλευση λουομένων, λόγω ευκολίας πρόσβασης και των χρήσεων της ακτής (π.χ. καταστήματα μαζικής εστίασης, ομπρέλες/ξαπλώστρες). 22
3.3 Παραλία Επανομής Δήμος Θερμαϊκού Η παραλία της Επανομής (Ποταμός) βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης, σε απόσταση 3km περίπου από το κέντρο της πόλης. Λόγω της εγγύτητάς της με την πόλη της Επανομής και ειδικότερα με τη Θεσσαλονίκη, η περιοχή κατακλύζεται τους θερινούς μήνες από χιλιάδες επισκέπτες. Είναι αμμώδης και αρκετά ευρεία σε πλάτος με επιχειρήσεις (beach bars, ταβέρνες, ξενοδοχεία), εγκαταστάσεις θαλάσσιων σπορ κ.ά. Εικόνα 4. Η παραλία Επανομής κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων. Πηγή: Ομάδα πεδίου LIFE AMMOS Σύμφωνα με την άποψη των μελών της Τοπικής Συμβουλευτικής Επιτροπής και τις επιθεωρήσεις παραλιών, στην ακτή: τους θερινούς μήνες καταφτάνει μεγάλος αριθμός επισκεπτών, κυρίως λόγω εγγύτητάς της με την πόλη της Θεσσαλονίκης. υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων, τα απορρίμματα των οποίων συλλέγονται καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες. παρέχονται σταχτοδοχεία από τις δραστηριοποιούμενες επιχειρήσεις. τα περισσότερα απορρίμματα στην παραλία φαίνεται να προέρχονται από τους λουόμενους. Στην παραλία υλοποιήθηκε καταγραφή των αποτσίγαρων σε μήκος ακτής 81m και εύρους 11m. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των καταγραφών, στην ακτή μετρήθηκαν συνολικά 642 αποτσίγαρα σε εννέα (9) ζώνες καταγραφής σε πέντε δειγματοληπτικές περιόδους (Πίνακας 3). 23
Πίνακας 3. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Επανομής, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι. Επανομή Οκτ. 213 Ιουν. 214 Ιούλ. 214 Αύγ. 214 Οκτ. 214 Αποτσίγαρα (πλήθος) 467 37 64 28 46 642 Μέσος όρος 17.3 1.5 2.4 1.1 1.9 4.8 (απότσ./m 2 ) Μέγιστο (απότσ./m 2 ) 75 7 9 4 8 75 Ελάχιστο (απότσ./m 2 ) Τυπ. απόκλιση 25.1 1.8 2.6 1.3 2.4 13.2 Λοξότητα 1.4 1.3 1. 1. 1.5 4.2 Κύρτωση.4 1.7 -.1. 1. 17.3 Συγκεντρωτικά 213-214 Μείωση 9% Διάγραμμα 4. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Επανομή. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αποτσίγαρων εντοπίστηκε τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 3 & Διάγραμμα 4), όπου καταμετρήθηκαν 467 αποτσίγαρα. Στα τμήματα της ακτής με τη εντονότερη παρουσία αποτσίγαρων (7-11 αποτσίγαρα/m 2 ακτής) υπάρχουν καταστήματα μαζικής εστίασης, ξαπλώστρες/ομπρέλες που προσελκύουν περισσότερους λουόμενους (βλ. Παράρτημα). Λόγω των υποδομών αλλά και της πρόσβασης της ακτής, φαίνεται πως είναι επίσης και τα σημεία που προσελκύουν και τον περισσότερο κόσμο. Η υψηλή τιμή της Τυπικής Απόκλισης (25.1) τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 3) αποδεικνύει ότι οι υψηλές τιμές αποτσίγαρων είναι ένα τοπικό φαινόμενο στην παραλία αυτή, και δεν χαρακτηρίζουν όλο το μήκος και το εύρος της κατά τον μήνα Οκτώβριο του 213. Ομοίως, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 214, παρόλο που η ρύπανση από αποτσίγαρα ήταν πολύ χαμηλότερη, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εντοπίστηκαν στις περιοχές με υποδομές και εύκολη πρόσβαση που φαίνεται να συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο πλήθος επισκεπτών. Τον Οκτώβριο, τα περισσότερα αποτσίγαρα φαίνεται να είναι συγκεντρωμένα προς τη ζώνη θραύσης του κύματος και την ακτογραμμή, χαρακτηριστικό που δεν φαίνεται να αποτελεί διαχρονική τάση της παραλίας, καθώς αν συγκρίνουμε την τοπογραφική κατανομή των αποτσίγαρων 24
με τους επόμενους μήνες, φαίνεται τα περισσότερα αποτσίγαρα να είναι συγκεντρωμένα στο μέσο της παραλίας και προς το ανώτερο όριο. Η μετατόπιση αυτή των αποτσίγαρων προς τη θάλασσα, φαίνεται να μαρτυρά τη μετακίνηση των αποτσίγαρων από την ακτή προς τη θάλασσα, μετά από μεγάλης έντασης άνεμο και βροχή που είχαν προηγηθεί της μέτρησης του Οκτωβρίου του 213. Στην παραλία παρουσιάζεται μείωση των αποτσίγαρων κατά 9% από τον Οκτώβριο του 213 έως τον Οκτώβριο του 214. Η μείωση αυτή αποδίδεται εν μέρει στη λειτουργία του ενημερωτικού περιπτέρου και στις δράσεις ενημέρωσης, σε συνδυασμό με την παροχή των σταχτοδοχείων μίας χρήσης. Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι τα τμήματα της ακτής που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα αποτσίγαρων είναι, αφενός, εκείνα που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα/διέλευση λουομένων, λόγω των χρήσεων της ακτής (π.χ. καταστήματα μαζικής εστίασης, ομπρέλες/ξαπλώστρες) και γρήγορης και εύκολης πρόσβασης και, αφετέρου, εκείνα που λόγω μορφολογικών χαρακτηριστικών της ακτής οδηγούν στη συσσώρευση αποτσίγαρων, τα οποία μεταφέρονται από άλλα τμήματα της παραλίας μέσω ανέμου και κυμάτων. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας (Διάγραμμα 5), προκύπτει ότι οι επισκέπτες της παραλίας, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι κυρίως: «τουρίστεςκαθημερινοί επισκέπτες» (Διάγρ. 5α, 5%) και «περιστασιακοί επισκέπτες» (Διάγρ. 5α, 28%), γυναίκες (Διάγρ. 5β, 59%), ηλικίας 35-44 ετών (Διάγρ. 5γ, 28%) και μετά 18-24 (Διάγρ. 5γ, 25%), ελληνικής εθνικότητας (Διάγρ. 5δ, 97%) και καπνιστές (Διάγρ. 5ε, 56%). Όσον αφορά τη γνώση τους για την επικινδυνότητα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, η συντριπτική πλειοψηφία (Διάγρ. 5στ, 83%) απάντησε πως γνωρίζει ότι τα αποτσίγαρα είναι επικίνδυνα. Ομοίως, σε ερωτήσεις σχετικά με τους κινδύνους που επιφυλάσσουν τα αποτσίγαρα για το περιβάλλον αλλά και σε εκείνες που αφορούσαν στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι ίδιοι (καπνιστές μόνο) τα αποτσίγαρά τους στην παραλία, οι απαντήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των λουομένων που συμμετείχαν στην ποσοτική έρευνα, έδειξαν ότι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και φροντίζουν ώστε να μην το ενισχύουν. Παρόλα αυτά, θεωρείται ότι τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τέτοιου είδους ερωτήσεις, υπερεκτιμούν τη γνώση γύρω από το πρόβλημα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, καθώς οι λουόμενοι επηρεάστηκαν από τη λειτουργία του ενημερωτικού περιπτέρου και της ενημερωτικής εκστρατείας. Συνεπώς, αξιοποιήσιμα για σύνδεση με τα δεδομένα που προέκυψαν από τις μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων στις παραλίες, θεωρούνται πιο αξιόπιστα τα δεδομένα που αφορούν στον τύπο επισκέπτη, φύλο, ηλικία, εθνικότητα και στον αν είναι καπνιστής/στρια. 25
Επανομή (α) (γ) (δ) (ε) (στ) Διάγραμμα 5. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Επανομή. 26
3.4 Παραλία Αγ. Ιωάννη Δήμος Ζαγοράς- Μουρεσίου H παραλία του Αγ. Ιωάννη (ή Άη Γιάννη) βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Νομού Μαγνησίας, σε απόσταση 5km από το Μούρεσι και 57.5km από το Βόλο. Είναι το παλαιότερο και το πιο γνωστό θέρετρο του Πηλίου έναν από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η τουριστική ανάπτυξη είναι ιδιαίτερα έντονη. Πάνω ακριβώς από την παραλία περνάει ο δρόμος του οικισμού, επί του οποίου υπάρχουν δεκάδες εστιατόρια, καφέ, ενοικιαζόμενα δωμάτια και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις. Αρκετά συχνά η ακτή πλήττεται από ισχυρούς ανέμους και ο έντονος κυματισμός έχει σαν αποτέλεσμα η θάλασσα να καλύπτει μεγάλο τμήμα του εύρους της παραλίας. Η ακτή δεν είναι απολύτως αμμώδης, αλλά έχει και τμήματα με βότσαλα, ιδίως κοντά στη θάλασσα και συνδέεται με τον δρόμο με σκάλες ανά 2m. Εικόνα 5. Η παραλία Άγιος Ιωάννης κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων. Πηγή: Google Earth Σύμφωνα με την άποψη των μελών της Τοπικής Συμβουλευτικής Επιτροπής και τις επιθεωρήσεις παραλιών, στην ακτή: κάθε καλοκαίρι έρχεται μεγάλος αριθμός επισκεπτών, αφενός γιατί βρίσκεται πλησίον της πόλης του Βόλου και αφετέρου γιατί είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός. υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων οι οποίοι αδειάζονται καθημερινά και επανειλημμένα μέσα στη μέρα, τους καλοκαιρινούς μήνες. διανέμονται σταχτοδοχεία μιας χρήσης από τους επιχειρηματίες που μισθώνουν ομπρέλες, ξαπλώστρες κ.ά.. τα απορρίμματα φαίνεται να προέρχονται κυρίως από τους λουόμενους, ενώ επειδή η ακτή υπόκειται σε έντονο κυματισμό, περιστασιακά επιβαρύνεται και από 27
απορρίμματα που μεταφέρονται μέσω ρευμάτων από τη θάλασσα ή αντίστροφα: μεγάλη ποσότητα απορριμμάτων παρασύρεται προς τη θάλασσα. Στην παραλία υλοποιήθηκε καταγραφή των αποτσίγαρων σε μήκος ακτής 451m και εύρους 15m. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των καταγραφών, στην ακτή μετρήθηκαν συνολικά 21 αποτσίγαρα σε δέκα (1) ζώνες καταγραφής, σε πέντε δειγματοληπτικές περιόδους (Πίνακας 4). Πίνακας 4. Τιμές πλήθους αποτσίγαρων που μετρήθηκαν στην παραλία Άγιος Ιωάννης, σε όλες τις δειγματοληπτικές περιόδους και βασικές στατιστικές παράμετροι. Αγ. Ιωάννης Οκτ. 213 Ιουν. 214 Ιούλ. 214 Αύγ. 214 Οκτ. 214 Συγκεντρωτικά 213-214 Αποτσίγαρα 117 8 57 2 26 21 (πλήθος) Μέσος όρος 4.5.4 2.5.1 1.3 1.8 (απότσ./m 2 ) Μέγιστο 1 4 12 1 12 1 (απότσ./m 2 ) Ελάχιστο (απότσ./m 2 ) Τυπ. απόκλιση 19.2.9 3.2.3 2.4 9.1 Λοξότητα 5. 3.5 1.7 3.4 4. 1.2 Κύρτωση 25.2 12.8 2.7 1.2 17.9 11.4 Διάγραμμα 6. Πλήθος αποτσίγαρων στην παραλία Άγιος Ιωάννης. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αποτσίγαρων εντοπίστηκε τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 4 & Διάγραμμα 6), όπου καταμετρήθηκαν 117 αποτσίγαρα. Στα τμήματα της ακτής με τη εντονότερη παρουσία αποτσίγαρων (12-1 αποτσίγαρα/ m 2 ακτής), υπάρχουν καταστήματα μαζικής εστίασης, ξαπλώστρες/ομπρέλες που προσελκύουν περισσότερους 28
λουόμενους (βλ. Παράρτημα). Στο μεγαλύτερο τμήμα της συγκεκριμένης ακτής διαπιστώθηκε απουσία αποτσίγαρων. Η υψηλή τιμή της Τυπικής Απόκλισης (25.2) τον Οκτώβριο του 213 (Πίνακας 4) αποδεικνύει ότι οι υψηλές τιμές αποτσίγαρων είναι ένα τοπικό φαινόμενο στην παραλία αυτή, και δεν χαρακτηρίζουν όλο το μήκος και το εύρος της κατά τον μήνα Οκτώβριο του 213. Ομοίως τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, παρόλο που η ρύπανση από αποτσίγαρα ήταν πολύ χαμηλότερη, οι υψηλές συγκεντρώσεις εντοπίστηκαν στην περιοχή με υποδομές και εύκολη πρόσβαση που φαίνεται να συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο πλήθος επισκεπτών. Στην παραλία παρουσιάζεται μείωση των αποτσίγαρων κατά 78% συγκρίνοντας ένα κύκλο μετρήσεων (από Οκτώβρη του 213 σε Οκτώβρη του 214). Η μείωση αυτή αποδίδεται εν μέρει στη λειτουργία του ενημερωτικού περιπτέρου και στις δράσεις ενημέρωσης, σε συνδυασμό με την παροχή των σταχτοδοχείων μίας χρήσης. Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι τα τμήματα της ακτής που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα αποτσίγαρων είναι εκείνα που παρουσιάζουν την υψηλότερη πυκνότητα/διέλευση λουομένων, λόγω των χρήσεων της ακτής (π.χ. καταστήματα μαζικής εστίασης, ομπρέλες/ξαπλώστρες) και γρήγορης και εύκολης πρόσβασης. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας (Διάγραμμα 7), προκύπτει ότι οι επισκέπτες της παραλίας, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι κυρίως: «τουρίστεςκαθημερινοί επισκέπτες» (Διάγρ. 7α, 48%) και «ντόπιοι-καθημερινοί επισκέπτες» (Διάγρ. 7α, 3%), άνδρες σχεδόν σε ίδια αναλογία (Διάγρ. 7β) ηλικίας 25-34 ετών (Διάγρ. 7γ, 61%), ελληνικής εθνικότητας (Διάγρ. 7δ, 1%) και καπνιστές (Διάγρ. 7ε, 7%). Όσον αφορά τη γνώση τους για την επικινδυνότητα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, η συντριπτική πλειοψηφία (Διάγρ. 7στ, 87%) απάντησε πως γνωρίζει ότι τα αποτσίγαρα είναι επικίνδυνα. Ομοίως, σε ερωτήσεις σχετικά με τους κινδύνους που επιφυλάσσουν τα αποτσίγαρα για το περιβάλλον αλλά και σε εκείνες που αφορούσαν στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι ίδιοι (καπνιστές μόνο) τα αποτσίγαρά τους στην παραλία, οι απαντήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των λουομένων που συμμετείχαν στην ποσοτική έρευνα, έδειξαν ότι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και φροντίζουν ώστε να μην το ενισχύουν. Παρόλα αυτά, θεωρείται ότι τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τέτοιου είδους ερωτήσεις, υπερεκτιμούν τη γνώση γύρω από το πρόβλημα των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, καθώς οι λουόμενοι επηρεάστηκαν από τη λειτουργία του ενημερωτικού περιπτέρου και της ενημερωτικής εκστρατείας. Συνεπώς, αξιοποιήσιμα για σύνδεση με τα δεδομένα που προέκυψαν από τις μετρήσεις πυκνότητας αποτσίγαρων στις παραλίες, θεωρούνται πιο αξιόπιστα τα δεδομένα που αφορούν στον τύπο επισκέπτη, φύλο, ηλικία, εθνικότητα και στον αν είναι καπνιστής/στρια. 29
Αγ. Ιωάννης (α) (β) (γ) (δ) (ε) (στ) Διάγραμμα 7. Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας πεδίου στην παραλία Αγίου Ιωάννη. 3
3.5 Παραλία Λούτσας Δήμος Πάργας Η παραλία Βράχου- Λούτσας εκτείνεται σε 3.5km, και βρέχεται από τα νερά του Ιονίου. Βρίσκεται στην Ήπειρο ανάμεσα στην Πρέβεζα (36km) και την Πάργα (25km). Στην παραλία λειτουργούν πολλά beach bars κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, που τοποθετούν ομπρέλες/ξαπλώστρες στην ακτή, καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος της έκτασής της. Ακριβώς πάνω από την παραλία υπάρχει δρόμος ιδιαίτερα πολυσύχναστος το καλοκαίρι και πολλές τουριστικές επιχειρήσεις. Εικόνα 6. Η παραλία Λούτσας κατά την καταγραφή πυκνότητας αποτσίγαρων. Πηγή: Ομάδα πεδίου LIFE AMMOS Σύμφωνα με την άποψη των μελών της Τοπικής Συμβουλευτικής Επιτροπής και τις επιθεωρήσεις παραλιών, στην ακτή: κάθε καλοκαίρι έρχεται μεγάλος αριθμός επισκεπτών από τις κοντινές πόλεις (Πρέβεζα, Πάργα) και χωριά, αλλά αποτελεί και δημοφιλή τουριστικό προορισμό. υλοποιούνται καθαρισμοί με μηχανικά μέσα και με το χέρι, από το Δήμο, στο πλαίσιο εθελοντικών καθαρισμών και από τις τοπικές επιχειρήσεις. υπάρχουν κάδοι συλλογής απορριμμάτων, τα απορρίμματα των οποίων συλλέγονται καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες. αρκετές, αλλά όχι όλες, από τις δραστηριοποιούμενες επιχειρήσεις παρέχουν σταχτοδοχεία. τα απορρίμματά στην παραλία φαίνεται να προέρχονται κυρίως από τους λουόμενους. Στην παραλία υλοποιήθηκε καταγραφή των αποτσίγαρων σε μήκος ακτής 61m και εύρους 11m. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των καταγραφών, στην ακτή μετρήθηκαν συνολικά 275 31