Π Σ Τ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Ι Α ΚΑΣΕΡΙΝΑΚΟΤ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΤ-ΒΑΙΛΕΙΟΤ

ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ Π Σ Τ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Ι Α ΚΑΣΕΡΙΝΑΚΟΤ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΤ-ΒΑΙΛΕΙΟΤ «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Επιχειρήσεων. Μελέτη περιπτώσεως σε επιχείρηση του Ναυπλίου.» ΚΑΒΑΛΑ, ΜΑΡΣΙΟ 2011

ΓΗΛΩΗ Η παξνχζα εξγαζία εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ησλ ζπνπδψλ γηα ηελ απφθηεζε πηπρίνπ πνπ απνλέκεη ην Σκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Σ.Δ.Ι. Καβάιαο, θαη δελ έρεη ππνβιεζεί ζε νπνηνδήπνηε άιιν ίδξπκα ζην πιαίζην απφθηεζεο εθπαηδεπηηθνχ ηίηινπ. Δξεηαζηική επιηποπή ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ ΒΑΘΜΙΓΑ ΤΠΟΓΡΑΦΗ ΥΡΙΣΟΓΟΤΛΟΤ ΓΗΜΗΣΡΙΟ (Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο) ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΘΗΓΗΣΗ

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1 Δηζαγσγή.4 2 Η εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε..7 2.1 Οξηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο..7 2.2 Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο..9 2.3 Βαζηθέο Αξρέο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο.15 3 Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε θαη Μίθξν-Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο..17 4 Δπξσπατθή Πνιηηηθή γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε.19 5 Έξεπλεο γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε..24 6 Σα πιενλεθηήκαηα αλάπηπμεο θαη ζπζηεκαηηθήο δηαρείξηζεο ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο... 28 7 Η Μεζνδνινγία ηεο Έξεπλαο Μειέηε Πεξίπησζεο θαη Αλάιπζε Πεξηερνκέλνπ... 31 7.1 Γεληθά γηα ηε κεζνδνινγία έξεπλαο 31 7.2 Μεζνδνινγία ηεο παξνχζεο εξγαζίαο: Μειέηε πεξίπησζεο θαη Αλάιπζε Πεξηερνκέλνπ... 32 7.2.1 Λίγα ιφγηα γηα ηε Μειέηε Πεξίπησζεο.....32 7.2.2 Αλάιπζε Πεξηερνκέλνπ (content analysis)... 35 2

7.3 Η εμεηαδφκελε πεξίπησζε...39 7.3.1 Δπηινγή πεξίπησζεο...39 7.3.2 Σξφπνο ζπιινγήο δεδνκέλσλ.39 7.3.3 Παξνπζίαζε Αλάιπζε δεδνκέλσλ..40 8 Απνηειέζκαηα έξεπλαο.41 8.1 χληνκε πεξηγξαθή εηαηξίαο..41 8.1.1 Γεληθέο πιεξνθνξίεο.41 8.1.2 Ιζηνξηθή αλαδξνκή 42 8.1.3 Οξγαλφγξακκα..43 8.2 Γεδνκέλα ζρεηηθά κε ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε θαη ηελ Δπηρείξεζε Κχθλνο. 44 8.2.1 Γεληθά. 44 8.2.2 Γεληθέο αληηιήςεηο ζρεηηθά κε ηελ ΔΚΔ 45 8.2.3 Γξάζεηο ηεο εηαηξίαο Κχθλνο ζρεηηθά κε ηελ ΔΚΔ... 47 9 Δπίινγνο 51 Βηβιηνγξαθία 53 Παξάξηεκα: Σν εξσηεκαηνιφγην.56 3

1 Διζαγωγή Κάζε επηρείξεζε ραξαθηεξίδεηαη, κεηαμχ άιισλ, απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί γηα λα ηνπο πεηχρεη. Η πξαγκαηνπνίεζε ηεο απνζηνιήο (mission statement) κηαο επηρείξεζεο απνηειεί νπζηαζηηθφ κέξνο ησλ επηδηψμεσλ ηεο. Απηφ είλαη επλφεην, θαζψο ηφηε θαη κφλν ηφηε ε επηρείξεζε δηθαηψλεηαη, ηφζν απφ ηνπο κεηφρνπο φζν θαη απφ ηελ επξχηεξε θνηλσλία. Η απνζηνιή ινηπφλ ηεο επηρείξεζεο δελ είλαη θάηη αθεξεκέλν, πνπ εθθξάδεηαη κε έλα γεληθφινγν θείκελν, αιιά θάηη πνιχ νπζηαζηηθφ, πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ επηρείξεζε, ηνπο ζθνπνχο ηεο, ηα πξντφληα ηεο, ηε γεληθφηεξε επηρεηξεκαηηθή θηινζνθία ηεο. Η δηαθήξπμε ηεο απνζηνιήο ηεο επηρείξεζεο ζχκθσλα κε ηελ παξαδνζηαθή ινγηθή ζα κπνξνχζε λα πεξηέρεη κηα αλαθνξά γηα ηελ απφθηεζε ρξεκάησλ θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηεο. Δίλαη φκσο ζίγνπξα θάηη πνιχ πην ζεκαληηθφ. Γηαηί ζηελ επνρή καο νη επηδηψμεηο ηεο επηρείξεζεο πξνρσξνχλ πέξα απφ ηελ ηδέα φηη ε επηρείξεζε είλαη απιψο έλαο κεραληζκφο πνπ παξάγεη πξντφληα ή ππεξεζίεο, πνπιά ηα πξντφληα ζηελ αγνξά θαη εηζπξάηηεη απφ ηηο πσιήζεηο, απνθνκίδνληαο θέξδε. Οη ιφγνη γηα ηελ αλάγθε χπαξμεο απνζηνιήο ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηεο κε ζαθήλεηα δηαηχπσζήο ηεο έηζη φπσο ζπλνςίδνληαη απφ ηνλ Greenley, είλαη νη εμήο: 1) Γεληθή απνδνρή ηνπ ζθνπνχ ηεο επηρείξεζεο, έηζη ψζηε λα ππάξρεη κηα ζχκπησζε απφςεσλ γηα ην ζθνπφ ηεο επηρείξεζεο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε αγνξά θαη ζε ζπγθεθξηκέλν θιάδν επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, κε νπζηαζηηθή ρξεζηκνπνίεζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ. Η γεληθή απνδνρή ηνπ ζθνπνχ ηεο 4

επηρείξεζεο επηβάιιεη νξγαλσκέλε θαη κεζνδηθή ρξεζηκνπνίεζε ησλ πφξσλ ηεο επηρείξεζεο, νηθνλνκηθψλ, αλζξψπηλσλ θ.α. 2) Σν επηρεηξεκαηηθφ θιίκα θαη ε θηινζνθία, ζηνηρεία πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο γεληθφηεξεο απφςεηο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ηηο αμίεο ζηηο νπνίεο πηζηεχεη ε επηρείξεζε θ.ά. 3) Σν καθξνπξφζεζκν φξακα ηεο επηρείξεζεο, πνπ ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε ζθνπεχεη θαη νξακαηίδεηαη θάηη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο αληηθεηκεληθνχο ζηφρνπο θαη ηηο πξνβιέςεηο. 4) Σν πεδίν δξάζεο ηεο επηρείξεζεο. Πνιιέο θνξέο ρξεηάδεηαη κηα εμεηδίθεπζε γηα ηνπο πειάηεο ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη ή γηα ην ηκήκα ηεο αγνξάο πνπ ηελ ελδηαθέξεη. 5) Η παξαθίλεζε ηνπ πξνζσπηθνχ. Η απνζηνιή ηεο επηρείξεζεο πνιιέο θνξέο πεξηιακβάλεη αλαθνξέο ζηνπο εξγαδφκελνπο ηεο, ηνπο νπνίνπο πξέπεη γηα ιφγνπο νπζίαο λα εκθαλίδεη σο ζπκκέηνρνπο ζηελ πξαγκαηνπνίεζε θαη ζηελ ππεξέηεζε ηνπ ζθνπνχ θαη ησλ επηδηψμεσλ ηεο γεληθφηεξα (Greenley 1989). Η έθθξαζε ηεο απνζηνιήο κέζα απφ κηα δηαθήξπμε πξέπεη λα πεξηέρεη ηα βαζηθά πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη ε επηρείξεζε, ηνπο πειάηεο ζηνπο νπνίνπο πξνζβιέπεη, ηηο αγνξέο ζηηο νπνίεο ππνινγίδεη λα αλαπηχμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο, ηελ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηεί, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ θεξδνθνξία ηεο, θαζψο θαη ηελ θνηλσληθή επζχλε θαη ηελ εηθφλα πνπ επηζπκεί λα έρεη. Οη πξνζεγγίζεηο ησλ εηαηξεηψλ φζνλ αθνξά ηηο επζχλεο ηνπο θαη ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ηα άιια ελδηαθεξφκελα κέξε πνηθίινπλ αλάινγα κε ηηο θιαδηθέο θαη ηηο πνιηηηζηηθέο δηαθνξέο. Αξρηθά, αθνχ νη εηαηξείεο δηαηππψζνπλ απηή ηε δήισζε απνζηνιήο, ηνλ θψδηθα ζπκπεξηθνξάο, ή ην «πηζηεχσ» ηνπο δειψλνληαο ην ζθνπφ 5

θαη ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπο θαζψο θαη ηηο επζχλεο ηνπο απέλαληη ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε κε ηα νπνία ζπλδηαιέγνληαη, απηέο νη αμίεο πξέπεη ζηε ζπλέρεηα λα κεηαηξαπνχλ ζε πξάμε ζε φιε ηελ νξγάλσζε, απφ ηηο ζηξαηεγηθέο έσο ηηο θαζεκεξηλέο απνθάζεηο. Απηφ ην γεγνλφο ζπλεπάγεηαη πξαθηηθέο φπσο ηελ εηζαγσγή κηαο θνηλσληθά ή πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο δηάζηαζεο ζε ζρέδηα θαη πξνυπνινγηζκνχο θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ εηαηξηθψλ επηδφζεσλ ζηνπο ηνκείο απηνχο, ηε ζχζηαζε «θνηλνηηθψλ ζπκβνπιεπηηθψλ επηηξνπψλ», ηε δηεμαγσγή θνηλσληθψλ ή πεξηβαιινληηθψλ ειέγρσλ θαη ηε δεκηνπξγία ζπλερηδφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε (Δ.Κ.Δ.) έρεη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ξφιν. Η εξγαζία απηή έρεη σο ζηφρν αθελφο λα παξνπζηάζεη ηα ζεκαληηθφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο έλλνηαο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο, θαη αθεηέξνπ λα πξαγκαηνπνηήζεη κηα κειέηε εζηηάδνληαο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε ηεο πεξηνρήο ηνπ Ναππιίνπ. 6

2 Η εηαιπική κοινωνική εςθύνη 2.1 Οπιζμόρ Δηαιπικήρ Κοινυνικήρ Δςθύνηρ ε πξψην επίπεδν, έλα ζέκα κείδνλνο ζεκαζίαο είλαη ν πξνβιεκαηηζκφο πνπ πεξηβάιιεη ηνλ νξηζκφ ηεο Δ.Κ.Δ. Δίλαη γεγνλφο φηη, παξά ηελ επξεία ρξήζε ηνπ φξνπ, απνπζηάδεη έλαο νξηζκφο ν νπνίνο λα είλαη επξέσο απνδεθηφο ζε δηεζλέο επίπεδν. Ωζηφζν, θαηά θαηξνχο έρνπλ δνζεί νξηζκνί απφ δηάθνξνπο θνξείο. Σν Διιεληθφ Γίθηπν γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε έρεη πηνζεηήζεη ηνλ αθφινπζν νξηζκφ: «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε είλαη ε νηθηνζειήο δέζκεπζε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα έληαμε ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο πξαθηηθέο θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ δξάζεσλ πνπ είλαη πέξα θαη πάλσ απ φζα επηβάιινληαη απφ ηε λνκνζεζία θαη έρνπλ ζρέζε κε φινπο φζνπο επεξεάδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο (εξγαδφκελνη, κέηνρνη, ζπλεξγάηεο, πξνκεζεπηέο, επελδπηέο, θαηαλαισηέο, θνηλφηεηεο κέζα ζηηο νπνίεο είλαη δξαζηεξηνπνηεκέλεο θ.ιπ.)». ε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο ν νξηζκφο πνπ αλαγξάθεηαη ζην Πξάζηλν Βηβιίν (Ινχιηνο 2001) είλαη ν εμήο: «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε είλαη ε έλλνηα ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη εηαηξείεο ελζσκαηψλνπλ ζε εζεινληηθή βάζε θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηηο επαθέο ηνπο κε άιια ελδηαθεξφκελα κέξε πνπ εκπιέθνληαη - άκεζα ή έκκεζα - κε ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο θαη επεξεάδνληαη απφ ηηο δξάζεηο ηνπο». 7

Γελ είλαη δχζθνιν λα αληηιεθζεί θαλείο φηη ε απνπζία ελφο γεληθά απνδεθηνχ νξηζκνχ νθείιεηαη ζηελ πνηθηινκνξθία ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. ε θάζε ρψξα, ζε θάζε θνηλσλία, ζε θάζε πνιηηηζκφ ε δσή θαη ε λννηξνπία ησλ αλζξψπσλ δηαθέξνπλ θαη σο θπζηθφ επαθφινπζν δηαθέξνπλ νη πξνηεξαηφηεηεο αιιά θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ. Ωζηφζν, κέζα απφ κηα πξνζεθηηθή παξαηήξεζε ησλ νξηζκψλ πνπ έρνπλ απνδνζεί θαηά θαηξνχο ζηελ Δ.Κ.Δ. κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ νξηζκέλα θνηλά ζεκεία. Σν πην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε έκθαζε πνπ απνδίδεηαη ζηελ εθνχζηα ππφ ηελ έλλνηα ηεο εζεινληηθήο πξνζθνξάο θχζε ησλ δξάζεσλ Δ.Κ.Δ. απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ. Η θνηλσληθή ππεπζπλφηεηα δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ απζηεξή ηήξεζε ησλ λφκσλ, αιιά επεθηείλεηαη ζηελ πηνζέηεζε πξαθηηθψλ νη νπνίεο εζηηάδνπλ ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ, ην πεξηβάιινλ θαη ην επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν. Με ηνλ ηξφπν απηφ εθηφο απφ ηε δηάρπζε ηεο θνπιηνχξαο ηεο Δ.Κ.Δ. εληφο κηαο επηρείξεζεο επηηπγράλεηαη θαη ε ελδπλάκσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηεο. 8

2.2 Γενικά σαπακηηπιζηικά Δηαιπικήρ Κοινυνικήρ Δςθύνηρ Η Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (ΔΚΔ) είλαη κηα έλλνηα ζχγρξνλε, αθνχ κφιηο πξηλ ιίγα ρξφληα άξρηζε νπζηαζηηθά λα ζρεκαηνπνηείηαη θαη λα εμειίζζεηαη ζε αληηθείκελν ζπδήηεζεο, ηφζν ζε επηρεηξεκαηηθφ φζν θαη ζε πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν. Ωζηφζν, ε νπζία ηεο είλαη ηφζν δηαρξνληθή φζν θαη ε ίδηα ε έλλνηα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. ηεξίδεηαη ζην γεγνλφο φηη θάζε επηρείξεζε απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο κέζα ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη. Όηη επεξεάδεη θαη αληίζηνηρα επεξεάδεηαη απφ ηα δεδνκέλα ηεο εθάζηνηε επνρήο, ηνπ ηφπνπ, ησλ αλζξψπσλ. χκθσλα κε ην Business Dictionary ησλ εθδφζεσλ Harper Collins Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε ζεκαίλεη «κηα επηρεηξεκαηηθή θηινζνθία ε νπνία αλαγθάδεη ηηο επηρεηξήζεηο λα ζπκπεξηθέξνληε σο θαινί- ελεξγνί πνιίηεο, φρη φκσο κφλν ππαθνχνληαο ηνπο λφκνπο αιιά δηεμάγνληαο ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο αιιά θαη ην ίδην ην marketing κε έλαλ ηξφπν ν νπνίνο απνθεχγεη λα δεκηνπξγήζεη πεξηβαιινληηθή κφιπλζε ή εμαζζέληζε ησλ παγθφζκησλ πεγψλ ελέξγεηαο. Κάπνηεο επηρεηξήζεηο έρνπλ αξρίζεη ήδε λα ζπκπεξηθέξνληε κε έλαλ πην ππεχζπλν θνηλσληθά ηξφπν, επεηδή αλεζπρνχλ γηα ηελ δεκφζηα εηθφλα ηνπο, ελ κέξεη γηαηί νη ίδηνη νη δηεπζχλνληεο ην επηζπκνχλ αιιά θαη επεηδή ππάξρεη ν θφβνο ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ νκάδσλ πίεζεο θαζψο θαη ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο. Δίλαη αδηακθηζβήηεην φηη ε θνηλσληθά ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ κπνξεί 9

λα απνβεί θεξδνθφξα ζην άκεζν κέιινλ, αθφκα θαη αλ ρξεηαζηεί λα ζπζηαζηνχλ θάπνηα θέξδε ηεο επηρείξεζεο». Σν επξέσο δηαδεδνκέλν πξφηππν Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο ηνπ Carroll (1979) δηαθξίλεη ηέζζεξηο ηχπνπο επζπλψλ γηα κηα εηαηξία: Πξψηε, ε νηθνλνκηθή επζχλε ηεο, νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο δειαδή λα απνβαίλνπλ θεξδνθφξεο. Γεχηεξε, ε λνκηθή επζχλε ηεο, λα ηεξεί θαηά γξάκκα ηνπο λφκνπο ηεο θνηλσλίαο κέζα ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη. Σξίηε, ε εζηθή επζχλε ηεο λα θάλεη πξάγκαηα ζσζηά, αθξηβή θαη δίθαηα θαη ηέινο ε ηέηαξηε, ε θηιαλζξσπηθή επζχλε ηεο, λα ζπλεηζθέξεη ζε δηάθνξνπο θνηλσληθνχο, εθπαηδεπηηθνχο, ςπραγσγηθνχο ή πνιηηηζηηθνχο ζθνπνχο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ «Πξάζηλνπ Βηβιίνπ» ηεο επηηξνπήο ησλ Δπξσπατθψλ θνηλνηήησλ ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε είλαη κηα έλλνηα κε ηελ νπνία νη εηαηξίεο απνθαζίδνπλ νηθηνζειψο λα ζπκβάιινπλ γηα κηα θαιχηεξε θνηλσλία θαη έλα θαζαξφηεξν πεξηβάιινλ. ε κηα πεξίνδν πνπ ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνζπαζεί λα αλαγλσξίζεη ηηο θνηλέο αξρέο εγθξίλνληαο ην ράξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ, φιν θαη πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο εηαηξείεο αλαγλσξίδνπλ ηελ θνηλσληθή ηνπο επζχλε κε ηξφπν φιν θαη πην ζαθή, ζεσξψληαο ηελ σο κέξνο ηεο ηαπηφηεηαο ηνπο. Απηή ε επζχλε εθθξάδεηαη πξνο φινπο ηνπο ππαιιήινπο θαη γεληθφηεξα ζε φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεαζηνχλ απφ κηα επηρείξεζε θαη νη νπνίνη κε ηελ ζεηξά ηνπο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ επηηπρία ηεο. (Πξάζηλν Βηβιίν,2001 παξ.8) Οη παξάγνληεο πνπ θαζνδεγνχλ απηή ηελ ηάζε πξνο ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε, ζχκθσλα κε ην Πξάζηλν Βηβιίν είλαη νη εμήο: 1) Οη λέεο αλεζπρίεο θαη πξνζδνθίεο ησλ πνιηηψλ, ησλ θαηαλαισηψλ, ησλ δεκνζίσλ αξρψλ θαη ησλ επελδπηψλ ζην πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο βηνκεραληθήο αιιαγήο ζε κεγάιε θιίκαθα. 10

2) Σα θνηλσληθά θξηηήξηα πνπ επεξεάδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηηο επελδπηηθέο απνθάζεηο ησλ αηφκσλ θαη ησλ θνξέσλ, ηφζν σο θαηαλαισηψλ φζν θαη σο επελδπηψλ. 3) Η απμεκέλε αλεζπρία γηα ηηο δεκηέο πνπ πξνθαιεί ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζην πεξηβάιινλ. 4) Η δηαθάλεηα ζηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επήιζε κε ηελ επαλάζηαζε ζηηο επηθνηλσλίεο θαη ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ. (Πξάζηλν Βηβιίν,2001 παξ.10) Όζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο, ε επηδίσμε ηνπ νηθνλνκηθνχ θέξδνπο, αλ θαη ζεκηηή, δελ ζεσξείηαη ζήκεξα νχηε απηνζθνπφο αιιά νχηε θαη αξθεηή γηα λα δηαζθαιίζεη ηελ επηρεηξεκαηηθή επηηπρία. Η καθξνπξφζεζκε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ κηαο επηρείξεζεο εμαξηάηαη πιένλ φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ ηε ζηάζε ηεο απέλαληη ζε φινπο φζνπο εκπιέθνληαη ζηε δξαζηεξηφηεηα ηεο αιιά θαη απφ ηελ έκπξαθηε, νηθηνζειή ζπκκεηνρή ηεο ζηε βηψζηκε αλάπηπμε θαη πξφνδν ηεο θνηλσλίαο. Δίλαη ζεηηθφ ην γεγνλφο φηη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε δξαζηεξηνπνηνχληαη ήδε ρηιηάδεο εηαηξείεο ζε παγθφζκην επίπεδν. «ην έγγξαθν ζέζεο κε ηνλ ηίηιν Releasing Europe s employment potential: Companies views on European Social Policy beyond 2000 UNICE (Union of Industrial and Employers Confederations of Europe) ηνλίζηεθε φηη φηαλ νη επξσπατθέο εηαηξείεο δξνπλ θαηά ηξφπν θνηλσληθά ππεχζπλν, ζεσξνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο σο αλαπφζπαζην κέξνο ηεο θνηλσλίαο, ζεσξνχλ ηα θέξδε σο ηνλ θεληξηθφ ζηφρν ηεο εηαηξείαο αιιά φρη ην κφλν αίηην χπαξμήο ηεο θαη επηιέγνπλ έλαλ καθξνπξφζεζκν πξνβιεκαηηζκφ γηα ηηο ζηξαηεγηθέο απνθάζεηο θαη επελδχζεηο.» (Πξάζηλν Βηβιίν,2001) 11

Ωζηφζν, πθίζηαηαη αθφκε- ζε κεγάιν βαζκφ θαη ζηε ρψξα καο- ε άπνςε φηη ε ΔΚΔ αθνξά απνθιεηζηηθά ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Γελ είλαη ιίγεο νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ δειψλνπλ αδπλακία λα εθαξκφζνπλ πξνγξάκκαηα Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο, επηθαινχκελεο ζπλήζσο ην νηθνλνκηθφ θφζηνο, ηηο πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο ιφγσ κεγέζνπο ή απιψο ηε δπζπηζηία ηνπο σο πξνο ηελ πξαγκαηηθή ζπκβνιή ηέηνησλ πξαθηηθψλ ζηελ πξνψζεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ηνπο ζηφρσλ. Πξνθεηκέλνπ λα αξζνχλ φιεο απηέο νη επηθπιάμεηο, ρξεηάδεηαη λα γίλνπλ επξχηεξα θαηαλνεηέο ηφζν νη απαηηήζεηο φζν θαη ηα νθέιε κηαο θνηλσληθά ππεχζπλεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο. Η εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο ζε φινπο ηνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο θνξείο θαζψο θαη ζηηο δεκφζηεο αξρέο, πνπ πξέπεη λα ηηο ιάβνπλ ππφςε θαηά ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ ηνπο. Οξηζκέλα θξάηε κέιε έρνπλ αλαγλσξίζεη ηε ζεκαζία ηεο θαη έρνπλ ήδε ιάβεη δξαζηήξηα κέηξα γηα ηελ πξνψζεζή ηεο. Δπεηδή φια ηα θξάηε κέιε αληηκεησπίδνπλ παξφκνηεο πξνθιήζεηο, ην θάζε θξάηνο ζα κπνξνχζε λα επσθειεζεί απφ ηελ εκπεηξία ησλ άιισλ θξαηψλ. Δπηπιένλ, πξέπεη λα εμαζθαιηζηεί φηη νη πξνζεγγίζεηο ζηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε είλαη ζπλεθηηθέο θαη ζχκθσλεο κε ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο θαη κε ηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο. «ηε Γαλία γηα παξάδεηγκα, ην Τπνπξγείν Κνηλσληθψλ Τπνζέζεσλ μεθίλεζε ην 1994 ηελ εθζηξαηεία κε ζέκα Our Common Concern- the social responsibility of the corporate sector (Η θνηλή καο αλεζπρία- ε θνηλσληθή επζχλε ηνπ θιάδνπ ησλ επηρεηξήζεσλ) θαη ην 1998 ζπγθξφηεζε ην Κέληξν ηεο Κνπεγράγεο». (Πξάζηλν Βηβιίν,2001) Η ΔΚΔ νθείιεη λα αλαδεηρζεί, φρη κφλν ζε κηα εζηθά απνδεθηή πξαθηηθή αιιά θαη ζ έλα ηζρπξφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα γηα ηηο ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο. 12

Οη ιφγνη, αθφκα θαη αλ δελ είλαη άκεζα νξαηνί, είλαη ζίγνπξα πνιινί θαη απνδεδεηγκέλα βάζηκνη. Με ηελ εζεινληηθή εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο, κηα επηρείξεζε βειηηψλεη ηε ζπλνιηθή ηεο εηθφλα, ρηίδεη ζρέζεηο ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο κε φινπο φζνπο επεξεάδνπλ ηελ δξαζηεξηφηεηά ηεο θαη δεκηνπξγεί θαιχηεξεο πξνυπνζέζεηο γηα ηε κειινληηθή ηεο αλάπηπμε. Άκεζν φθεινο κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηελ ελίζρπζε ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ησλ ζρέζεσλ κε ηνπο πειάηεοθαηαλαισηέο, νη νπνίνη φιν θαη πεξηζζφηεξν δείρλνπλ λα επηβξαβεχνπλ κε ηελ πξνηίκεζε ηνπο ηηο θνηλσληθά ππεχζπλεο επηρεηξήζεηο. Μεγαιχηεξε αλαθνξά γηα απηφ ην ζέκα ζα γίλεη παξαθάησ, ζρνιηάδνληαο ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο γηα ηελ ππεχζπλε θαηαλάισζε θαη ηελ ζηάζε ησλ θαηαλαισηψλ απέλαληη ζηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε. Η ΔΚΔ επηδξά επίζεο ζεηηθά θαη ζε επίπεδν αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αθνχ ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο, ηεο δέζκεπζεο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ αιιά θαη ηελ πξνζέιθπζε λέσλ αμηφινγσλ ζηειερψλ. «Η πείξα απφ ηηο επελδχζεηο ζηηο πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο ηερλνινγίεο θαη επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο δείρλεη φηη ε ππέξβαζε ηεο ηήξεζεο ηνπ λφκνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη ελεξγά ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα κηαο επηρείξεζεο. Αθφκε, ε ππέξβαζε ησλ νξίσλ ησλ βαζηθψλ λνκηθψλ ππνρξεψζεσλ ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα, π.ρ. επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ζπλζήθεο εξγαζίαο, ζρέζεηο δηνίθεζεο- ππαιιήισλ, κπνξεί επίζεο λα έρεη άκεζν αληίθηππν ζηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο παξαγσγήο. Αλνίγεη ηνλ δξφκν γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο αιιαγήο θαη ην ζπλδπαζκφ ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο κε ηε βειηησκέλε αληαγσληζηηθφηεηα». (Πξάζηλν Βηβιίν,2001) 13

«Η εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε δελ ζα πξέπεη σζηφζν λα ζεσξεζεί ππνθαηάζηαην ησλ θαλνληζηηθψλ ξπζκίζεσλ ή ηεο λνκνζεζίαο φζνλ αθνξά ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ή ηα πεξηβαιινληηθά πξφηππα, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηελ αλάπηπμε λέαο θαηάιιειεο λνκνζεζίαο. ε ρψξεο ζηηο νπνίεο δελ ππάξρνπλ ηέηνηεο ξπζκίζεηο, νη πξνζπάζεηεο πξέπεη λα επηθεληξσζνχλ ζηε ζέζπηζε ηνπ θαηάιιεινπ ξπζκηζηηθνχ ή λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηνλ θαζνξηζκφ εληαίαο βάζεο πάλσ ζηελ νπνία κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ νη θνηλσληθά ππεχζπλεο πξαθηηθέο». (Πξάζηλν Βηβιίν,2001) Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο νθείινπλ ζην ζχλνιν ηνπο θαη αλεμάξηεηα απφ ην κέγεζνο ηνπο λα αληηιεθζνχλ ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε φρη σο θφζηνο ή πνιπηέιεηα αιιά σο καθξνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή επέλδπζε. Πξνυπφζεζε, βεβαίσο, γη απηφ είλαη λα ππάξμεη κηα γεληθφηεξε επαηζζεηνπνίεζε εθ κέξνπο ηεο πνιηηείαο, ησλ ζεζκηθψλ θαη θνηλσληθψλ θνξέσλ αιιά θαη ησλ ίδησλ ησλ πνιηηψλ, πνπ νθείινπλ λα ζπκβάιινπλ ελεξγά ζηελ εδξαίσζε ηεο ΔΚΔ, ζηεξίδνληαο θαη επηβξαβεχνληαο ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ηελ εθαξκφδνπλ. 14

2.3 Βαζικέρ Απσέρ Δηαιπικήρ Κοινυνικήρ Δςθύνηρ Οη βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηνλ νξηζκφ ηεο Δ.Κ.Δ. (ζπκβνιή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ θνηλσλία, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε) απνηεινχλ δενληνινγηθέο ζπληζηακέλεο επηκέξνπο αληηιήςεσλ ζρεηηθά κε ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ησλ Μ/ΜΔ. Η επαγσγηθή γελίθεπζε ησλ δενληνινγηθψλ αξρψλ επηηξέπεη ηε δηαηχπσζε ηεο ζέζεο ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε έλλνηα ηεο Δ.Κ.Δ. ππεξβαίλεη ηα φξηα ηνπ ηνπηθνχ απνθηψληαο έλαλ παγθφζκην ραξαθηήξα. Ωζηφζν, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή νη πξνηεξαηφηεηεο δηαθέξνπλ. Απνηειέζκαηα εξεπλψλ πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ζε ρψξεο φπσο νη Η.Π.Α., ε Σατιάλδε, ε Οιιαλδία, ε Βξαδηιία, ε Γθάλα, ε Αξγεληηλή, ε Σατβάλ θαη νη Φηιηππίλεο αληηθαηνπηξίδνπλ κε ηδηαίηεξε ζαθήλεηα ηελ πνηθηινκνξθία πνπ επηθξαηεί ζην πιαίζην ελφο -νινέλα θαη πεξηζζφηεξν- παγθνζκηνπνηεκέλνπ πεξηβάιινληνο. ην ίδην ζεσξεηηθφ πιαίζην, νη ξαγδαίεο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ηερλνινγίαο θαη ε επξχηεξε απνξξχζκηζε ησλ αγνξψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ πιένλ πέξαλ ηνπ θευλζηαλνχ κνληέινπ ησλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ αλαδεηθλχνπλ ηελ αλάγθε γηα ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο ζέζεο ησλ Μ/ΜΔ ζηελ θνηλσλία. Η αιιειεμάξηεζε ησλ νηθνλνκηψλ αλάκεζα ζε αλαπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαζψο θαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζηηο πξψηεο, έρεη νδεγήζεη ζην απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ αιιά θαη γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηηο ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ. Παξάιιεια, ζχκθσλα κε έξεπλα ε νπνία δηεμήρζε ζηε ρψξα καο ην 2004 απφ ην Ιλζηηηνχην Δπηθνηλσλίαο ζην πιαίζην κηαο δηεζλνχο έξεπλαο γηα ηελ Δ.Κ.Δ. πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζε 21 ρψξεο ε εηαηξεία GlobeScan Inc. ν Καλαδάο θαη ε Ιζπαλία 15

είλαη ππέξ ηεο χπαξμεο λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. ζε αληίζεζε κε ηηο Η.Π.Α. θαη ηε Ρσζία πνπ επηκέλνπλ ζε κε ζεζκνζεηεκέλν πιαίζην ηεο εθαξκνγήο δξάζεσλ Δ.Κ.Δ. Σέηνηεο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα θξάηε κπνξεί λα είλαη δείγκαηα αληηδηαζηειιφκελσλ πνιηηηθψλ πξνηεξαηνηήησλ. ε επίπεδν επξσπατθήο πνιηηηθήο, ην 1995 κηα νκάδα θνξπθαίσλ επηρεηξεκαηηψλ καδί κε ηνλ Jacques Delors ππνγξάθνπλ ηελ «Δπξσπατθή Δπηρεηξεκαηηθή Γήισζε θαηά ηνπ Κνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ» ε νπνία εηζάγεη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζρεηηθά κε ην λνκηθφ πιαίζην ηεο Δ.Κ.Δ., ζέκα ην νπνίν απαζρφιεζε ηε χλνδν Κνξπθήο ηεο Ληζαβφλαο ην 2000 θαη εμαθνινπζεί λα παξακέλεη ζηελ αηδέληα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 16

3 Δηαιπική Κοινωνική Δςθύνη και Μίκπο - Μεζαίερ Δπισειπήζειρ Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν απνδίδεηαη πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηηο Μ/ΜΔ έλαληη ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ είλαη γηαηί, παξά ην γεγνλφο φηη δηαδξακαηίδνπλ θαη ηα δχν είδε επηρεηξήζεσλ δσηηθφ ξφιν γηα ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλσλίαο, ππάξρεη βαζηθή δηαθνξά αλάκεζά ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο εθαξκνγήο δξάζεσλ Δ.Κ.Δ.. Οη ζηφρνη γηα ηηο Μ/ΜΔ θαη γηα ηηο πνιπεζληθέο κπνξεί λα είλαη νη ίδηνη αιιά ν ηξφπνο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ δηαθέξεη ζεκαληηθά. Γελ είλαη δχζθνιν λα γίλεη θαηαλνεηφο ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν κηα κεγάιε επηρείξεζε κπνξεί λα ελζσκαηψζεη ζηελ πνιηηηθή ηεο δξάζεηο Δ.Κ.Δ. πην εχθνια απφ κηα Μ/ΜΔ. Ο παξάγνληαο ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο θαη ε απνπζία ηερληθψλ εθζπγρξνληζκέλεο δηνίθεζεο είλαη δχν απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δπζρέξεηεο πνπ αλαθφπηνπλ ηελ εθαξκνγή πξαθηηθψλ Δ.Κ.Δ. ζηηο Μ/ΜΔ. Δληνχηνηο, ην πνζνζηφ ησλ Μ/ΜΔ πνπ αλαιακβάλεη ηέηνηνπ είδνπο δξάζεηο ζε παγθφζκην επίπεδν είλαη ηθαλνπνηεηηθφ. ηνλ αληίπνδα, ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ θαίλεηαη λα έρνπλ ελεξγφ δξάζε, ελψ πνιιέο απφ απηέο εθδίδνπλ θαη εηήζηεο εθζέζεηο θαιψλ πξαθηηθψλ πνπ εθαξκφδνπλ. ε απηέο ηηο εθζέζεηο παξαηεξείηαη πιήξεο ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο ππεπζπλφηεηαο πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη κηα επηρείξεζε, πεξηγξάθεηαη εθαξκνγή πιεζψξαο πξαθηηθψλ Δ.Κ.Δ., ελψ δελ ιείπεη ε αλαθνξά ζηε ζπλερή πξνζπάζεηα ελζσκάησζεο λέσλ πξαθηηθψλ. ε ζπλδπαζκφ κε ηηο εθζέζεηο θαιψλ πξαθηηθψλ ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ππάξρνπλ θαη δηάθνξνη κε θεξδνζθνπηθνί νξγαληζκνί πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ηεο 17

Δ.Κ.Δ. Αληηπξνζσπεπηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην BSR (Business Social Responsibility) ην νπνίν εθδίδεη, πεξηζηαζηαθά, δνθίκηα κε ζθνπφ ηε ζπκβνιή ζηελ θαηαλφεζε ηεο κείδνλνο ζεκαζίαο ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ. Δπίζεο, βνεζάεη ηηο εηαηξείεο κέιε ηνπ λα επηηπγράλνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο ζεβφκελεο ηηο εζηθέο αξρέο, ηνπο αλζξψπνπο, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ θνηλσλία. Η ηδηαηηεξφηεηα πνπ παξνπζηάδνπλ νη Μ/ΜΔ απνηειεί έλα πεδίν κειέηεο αλαπφζπαζην θαη άκεζα ζπλπθαζκέλν κε ηελ έλλνηα ηεο Δ.Κ.Δ. Γεδνκέλνπ ηνπ γεγνλφηνο φηη νη Μ/ΜΔ απνηεινχλ ην 99% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) είλαη αλαγθαία ε απφδνζε βαξχλνπζαο ζεκαζίαο ζηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε επξσπατθή πνιηηηθή έρεη ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζε απηφλ ηνλ ηνκέα θη απηφ γηαηί νη Μ/ΜΔ σο παξάγνληαο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, αλάπηπμεο θαη απαζρφιεζεο πξέπεη ζηαδηαθά λα νδεγεζνχλ ζε έλα πγηέο επίπεδν αληαγσληζηηθφηεηαο. Δλδεηθηηθά, γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ έρεη ήδε πξνηαζεί γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013 έλα πξφγξακκα - πιαίζην γηα ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα. Βαζηθφο άμνλαο γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζα θηλεζεί είλαη ε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ησλ Μ/ΜΔ ζηε ρξεκαηνδφηεζε, ζηηο επελδχζεηο θαζψο θαη ζε ζπκβνπιέο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο. 18

4 Δςπωπαϊκή Πολιηική για ηην Δηαιπική Κοινωνική Δςθύνη Η απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηεο έλλνηαο ηεο Δ.Κ.Δ. δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ πνπ δηαηππψζεθε ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Ληζαβφλαο λα θαηαζηεί ε ΔΔ «ε αληαγσληζηηθφηεξε θαη δπλακηθφηεξε νηθνλνκία ηεο γλψζεο αλά ηελ πθήιην, ηθαλή γηα βηψζηκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη κε κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή». Αλάκεζα ζηηο βαζηθέο αξρέο πάλσ ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη ε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηνλ παξαπάλσ ζηφρν είλαη θαη ε εθηίκεζε ηεο ηδηαίηεξεο κεηαρείξηζεο πνπ απαηηεί ε θχζε ησλ Μ/ΜΔ. Πξνθεηκέλνπ λα πξνβνχλ ζε πηνζέηεζε πξαθηηθψλ Δ.Κ.Δ. νη Μ/ΜΔ πξέπεη λα επαηζζεηνπνηεζνχλ πεξηζζφηεξν ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ ελεξγεηψλ ηνπο ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο ζηα πιαίζηα ησλ νπνίσλ δξαζηεξηνπνηνχληαη, λα δχλαληαη λα ζπλεξγάδνληαη κε κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο αιιά θαη λα πθίζηαηαη αληαιιαγή θαιψλ πξαθηηθψλ. Σα δχν βαζηθφηεξα θείκελα ηα νπνία πεξηγξάθνπλ ηελ επξσπατθή πνιηηηθή γηα ηηο Μ/ΜΔ είλαη ν «Δπξσπατθφο Υάξηεο γηα ηηο Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο» θαη ε «Πξάζηλε Βίβινο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηηο Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο». Η επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθήο ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία θαη ηε δξάζε ησλ Μ/ΜΔ επηζηεγάδεηαη θαη απφ κία ζεηξά ελεξγεηψλ ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Έλα παξάδεηγκα απνηειεί ε ρξήζε, ζηελ Διιάδα, πφξσλ ηνπ Γ ΚΠ γηα ηελ ίδξπζε, ηελ αλάπηπμε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ Μ/ΜΔ. Παξάιιεια κε ηα παξαπάλσ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή κε ζθνπφ λα ειέγρεη ηελ εθαξκνγή ηεο πξναλαθεξζείζαο πνιηηηθήο έρεη ζπζηήζεη ην «Παξαηεξεηήξην γηα ηηο Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο». 19

ηελ Δπξψπε ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. μεθίλεζε απφ ηε δέζκεπζε πξνο ηε δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη αξγφηεξα επεθηάζεθε ζε δεηήκαηα ηα νπνία αθνξνχζαλ ην εξγαηηθφ δπλακηθφ, ηελ θνηλσλία αιιά θαη ηελ εζηθή ε νπνία ζα πξέπεη λα δηέπεη ηελ επηρεηξεκαηηθή δξάζε. Οη δξάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ Δ.Κ.Δ. πνηθίιινπλ θαη παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. ε πξψηε θάζε, ην 1995 ηδξχζεθε ην Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξήζεσλ γηα ηελ Κνηλσληθή πλνρή (European Business Network for Social Cohesion) ην νπνίν χζηεξα απφ δχν ρξφληα κεηνλνκάζηεθε ζε Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξήζεσλ γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (Corporate Social Responsibility Europe) θαη έρεη σο κέιε πεξηζζφηεξεο απφ 65 πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. θνπφο ηνπ νξγάλνπ απηνχ είλαη ε αληαιιαγή απφςεσλ θαη ιχζεσλ αιιά θαη ε δηακφξθσζε ελφο ζχγρξνλνπ επηρεηξεκαηηθνχ πιαηζίνπ. Παξάιιεια κε ηε δξαζηεξηνπνίεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθηχνπ Δπηρεηξήζεσλ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί, θαηά θαηξνχο, ελέξγεηεο νη νπνίεο ζπληεινχλ ζηε ζηαδηαθή δεκηνπξγία ελφο πξφζθνξνπ πεδίνπ γηα ηελ επξχηεξε δηάδνζε θαη απνδνρή ηεο λννηξνπίαο πνπ πιαηζηψλεη ηελ Δ.Κ.Δ. Σν Μάξηην ηνπ 2001 έγηλε ε δηαθήξπμε ηεο πλφδνπ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ζηε Ληζαβφλα. Σνλ Ινχιην ηνπ ηδίνπ έηνπο ππεβιήζε απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ην Πξάζηλν Βηβιίν, ην πεξηερφκελν ηνπ νπνίνπ απνηειεί πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ελφο επξσπατθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. Σν Μάξηην ηνπ 2002 ε Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο εθθξάδεη ηηο απφςεηο ηεο γηα ηελ Δ.Κ.Δ. εθδίδνληαο Γλψκε ζρεηηθά κε ην Πξάζηλν Βηβιίν. Σνλ Ινχιην ηνπ ηδίνπ έηνπο εθδίδεηαη αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο κε ηίηιν «Δ.Κ.Δ.: Μηα ζπλεηζθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε», ελψ ηνλ Οθηψβξην ζπγθξνηείηαη ην Δπξσπατθφ Πνιπζπκκεηνρηθφ Φφξνπκ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. (European Multistakeholder 20

Forum on CSR). Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ επφκελνπ έηνπο εθδίδεηαη Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο γηα ηελ Δ.Κ.Δ. Δπηπιένλ, ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο, έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί κέρξη ζήκεξα αξθεηά ζπλέδξηα εθ ησλ νπνίσλ ην ηειεπηαίν (Μάξηηνο 2005) ζεσξήζεθε ηδηαηηέξσο επηηπρεκέλν θαζψο πξνζέιθπζε ην ελδηαθέξνλ πεξηζζνηέξσλ απφ 400 ζηειερψλ επηρεηξήζεσλ. Γηα λα ελζσκαησζεί ε Δ.Κ.Δ. ζηελ επηρεηξεκαηηθή ζηξαηεγηθή θαη λα επηθέξεη ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα κία απφ ηηο βαζηθέο ελέξγεηεο ζηελ νπνία πξέπεη λα δνζεί πξνηεξαηφηεηα είλαη ε αλάπηπμε ησλ θαηάιιεισλ δεμηνηήησλ κεηαμχ ησλ κειινληηθψλ επηρεηξεκαηηψλ, ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. Η Δ.Κ.Δ. απνηειεί πεδίν δηα βίνπ κάζεζεο. Μία απφ ηηο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ην δήηεκα απηφ είλαη ε ελζσκάησζε ηεο Δ.Κ.Δ. ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ πνπ αθνξνχλ ζε κειινληηθά ζηειέρε επηρεηξήζεσλ. Σν γεγνλφο απηφ ζα απνηειεί ηελ θνξχθσζε κηαο δηαδηθαζίαο ε νπνία ζα έρεη μεθηλήζεη ήδε απφ ην ζηάδην ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δπίζεο, ηδηαίηεξε πξνζνρή απαηηεί ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ήδε ελεξγψλ ζηειερψλ επηρεηξήζεσλ. Η δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ είλαη ν πιένλ βαζηθφο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν κπνξεί λα επηηεπρζεί ε δηάρπζε ηεο θνπιηνχξαο ηεο Δ.Κ.Δ. θαη ε πηνζέηεζε θνηλψλ ιχζεσλ θαη πξνζεγγίζεσλ αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο. Δπηπξνζζέησο, ε εθπαίδεπζε κε βαζηθφ άμνλα ηελ Δ.Κ.Δ. είλαη έλα δήηεκα πνπ αθνξά θαη ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε πνπ εκπιέθνληαη κε ηηο επηρεηξήζεηο. Η εκπινθή ηεο εθάζηνηε ηνπηθήο θνηλσλίαο, ησλ δεκνζίσλ αξρψλ θαη ησλ πειαηψλ είλαη κείδνλνο ζεκαζίαο πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί ε δηάρπζε ηεο Δ.Κ.Δ. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ έρεη άιισζηε ζπζηαζεί ην πξναλαθεξζέλ πνιπκεξέο θφξνπκ (multistakeholder forum) ηεο Δ.Δ. γηα ηελ Δ.Κ.Δ. βαζηθφο ζθνπφο ηνπ 21

νπνίνπ είλαη ε πξνψζεζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο ζχγθιηζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ πξαθηηθψλ πεξί Δ.Κ.Δ. ε επίπεδν ζπιινγηθψλ θνξέσλ, εθηφο απφ ην Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξήζεσλ, ππάξρνπλ νξγαληζκνί θαη ελψζεηο ησλ νπνίσλ νη δξάζεηο είηε έρνπλ σο επίθεληξν ηελ Δ.Κ.Δ. είηε ζρεηίδνληαη άκεζα κε απηή. Σν Γηεζλέο Γξαθείν Δξγαζίαο (ILO: International Labour Organization) είλαη έλαο νξγαληζκφο πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο ηζφηεηαο, ησλ δηεζλψο αλαγλσξηζκέλσλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ δηθαησκάησλ ζηελ εξγαζία. Σν Οηθνπκεληθφ χκθσλν (The Global Compact) είλαη κηα πιαηθφξκα ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ πνπ έρεη σο απψηεξν ζηφρν ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηε δηάδνζε θαιψλ πξαθηηθψλ Δ.Κ.Δ. θαη ιεηηνπξγεί ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Πξσηνβνπιία GRI (Global Reporting Initiative) γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηάδνζε νδεγηψλ. Δπίζεο, ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ ην Γηεζλέο Δπηρεηξεκαηηθφ πκβνχιην γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε (World Business Δξγαζηήξην Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ Δπηθνηλσλία, ηελ Δθπαίδεπζε θαη ηα Μ.Μ.Δ. Council for Sustainable Development), ε Έλσζε πλνκνζπνλδηψλ Δξγνδνηψλ θαη Βηνκεραληψλ (UNICE: Union des Industries de la Communauté Européenne) θαζψο θαη ε Δπξσπατθή πλνκνζπνλδία Βηνηερληθψλ Μηθξψλ θαη Μεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ (UEAPME: European Association of Craft, Small and Medium Sized Enterprises). Σν Γηεζλέο Φφξνπκ Δπηρεηξεκαηηθψλ ηειερψλ (International Business Leaders Forum), ε Δπξσπατθή πλνκνζπνλδία Δκπφξσλ (EuroCommerce), αιιά θαη ε Δπηηξνπή γηα ηελ ελίζρπζε ηεο Δηαηξηθήο Φηιαλζξσπίαο (Committee to encourage Corporate Philanthropy) είλαη κεξηθνί αθφκα απφ ηνπο θπξηφηεξνπο θνξείο πνπ δξνπλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο Δ.Κ.Δ. ην ζεκείν απηφ δελ πξέπεη λα παξαιεθζεί ε αλαθνξά ζηελ χπαξμε θαη ην δσηηθφ ξφιν 18 Δπξσπατθψλ Δζληθψλ Γηθηχσλ γηα ηελ Δ.Κ.Δ. Έλα απφ απηά είλαη 22

θαη ην Διιεληθφ Γίθηπν γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε ην νπνίν ηδξχζεθε ηνλ Ινχλην ηνπ 2000 σο αζηηθή-κε θεξδνζθνπηθή εηαηξεία θαη ην 2002 άιιαμε λνκηθή κνξθή ζε κε θεξδνζθνπηθφ ζσκαηείν. θνπφο ηνπ είλαη ε πξνψζεζε ηεο έλλνηαο ηεο Δ.Κ.Δ. θαη ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ πνπ έπνληαη ηεο πηνζέηεζήο ηεο ζηελ πιεζψξα ησλ Μ/ΜΔ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Δπηπιένλ, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αξρψλ ηεο Δ.Κ.Δ., ιεηηνπξγεί θαη πιήζνο δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη άιινπο θνξείο, αιιά θαη ε έθδνζε ηνπ πεξηνδηθνχ CSR Magazine ην νπνίν πξαγκαηεχεηαη απνθιεηζηηθά ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ Δ.Κ.Δ. θαη ζθνπφο ηνπ είλαη ε επαξθήο ελεκέξσζε θαη ε πνιχπιεπξε πιεξνθφξεζε γηα ηηο εμειίμεηο ζηελ Δπξψπε αιιά θαη ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα. 23

Δςθύνη 5 Έπεςνερ για ηην Δηαιπική Κοινωνική Οη έξεπλεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί θαηά θαηξνχο απφ δηάθνξνπο θνξείο κε αληηθείκελν είηε ηελ Δ.Κ.Δ. είηε δεηήκαηα άκεζα ζπλπθαζκέλα κε απηή είλαη πνιπάξηζκεο. Μηα ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξεπλψλ απηψλ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαη απηφ γηαηί, εθηφο απφ ηηο πνιπάξηζκεο δηαθνξέο πνπ παξαηεξνχληαη απφ θνηλσλία ζε θνηλσλία, παξαηεξνχληαη ζαθψο θαη νκνηφηεηεο. ην βαζκφ πνπ είλαη θαηαλνεηφο ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε ζχγθξηζε φισλ ησλ δηεμαρζεηζψλ εξεπλψλ δελ απνηειεί ην αληηθείκελν απηήο ηεο κειέηεο ηα θάησζη παξαδείγκαηα παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά, σο πνξίζκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ αληηζηνηρία κε ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο. Η Δηήζηα Παγθφζκηα Έξεπλα απφ ηελ PricewaterhouseCoopers θαη ην World Economic Forum ην 2003 αλέδεημε ηελ αλάγθε λέσλ ηξφπσλ αμηνιφγεζεο αιιά θαη ζέζπηζεο λνκνζεζίαο, φπνπ ε ήδε ππάξρνπζα δελ επαξθεί. Παξάιιεια, απφ ηελ έξεπλα απηή πξνέθπςε φηη ηα θπξίσο νθέιε πνπ αλακέλνληαη απφ ηελ εθαξκνγή δξάζεσλ Δ.Κ.Δ. είλαη ε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ (ζπλήζσο εθιακβάλεηαη σο αθεηεξία γηα ηελ επξχηεξε βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο εηθφλαο), ε αμηνπηζηία απφ ηελ πιεπξά ησλ ζπλεξγαηψλ, ε θήκε αιιά θαη ε δφκεζε θαιψλ ζρέζεσλ κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία. Έξεπλα ηνπ ίδηνπ θνξέα, δχν έηε αξγφηεξα, έξρεηαη λα πξνζζέζεη εμίζνπ ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα, φπσο ε δηαπίζησζε ηεο επξέσο δηαδεδνκέλεο εθαξκνγήο ηεο πξνζθνξάο ίζσλ επαγγεικαηηθψλ επθαηξηψλ. Αθφκε, αλαδεηθλχεηαη ε ζεκαζία ησλ εζηθψλ αμηψλ πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή 24

ζηξαηεγηθή, ελψ δελ ιείπεη ε αλαθνξά ζηηο αληίμνεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ αλάδεημε ηεο Δ.Κ.Δ. ζε πξψηε πξνηεξαηφηεηα. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη αθφκα θαη ζε έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 2005 αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα παξακέλνπλ θνηλά. Σν πξφβιεκα εμεχξεζεο πφξσλ, ε πξνηεξαηφηεηα ζηνλ ηνκέα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ε πεπνίζεζε γηα ηε ζπκβνιή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο αιιά θαη ε δηαθνξά πνπ παξαηεξείηαη ζηελ ελζσκάησζε δξάζεσλ Δ.Κ.Δ. κεηαμχ ησλ κηθξνκεζαίσλ θαη ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ (φπνπ σο κεγάιεο ζηελ έξεπλα απηή νξίδνληαη νη επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ πιένλ ησλ 1000 αηφκσλ) απνηππψλνληαη θαη ζηελ πεξίπησζε απηή σο βαζηθνί άμνλεο ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ πνπ πεξηβάιιεη ηελ Δ.Κ.Δ. Δθηφο φκσο απφ ην παγθφζκην θαη ην επξσπατθφ πεξηβάιινλ έρνπλ δηεμαρζεί αξθεηέο έξεπλεο θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Σν Ιλζηηηνχην Δπηθνηλσλίαο, ην Πάληεην Παλεπηζηήκην θαη ην Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ζε ζπλεξγαζία κε ην Διιεληθφ Γίθηπν γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε, είλαη νξηζκέλνη απφ ηνπο θνξείο πνπ έρνπλ αλαιάβεη ηε δηεμαγσγή εξεπλψλ κε απνθιεηζηηθφ ζέκα ηελ Δ.Κ.Δ. Όπσο είλαη αλακελφκελν, δεδνκέλνπ φηη νη έξεπλεο απηέο εζηηάδνπλ ζηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζην ηνπηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ, ηα απνηειέζκαηά ηνπο ζε κεγάιν βαζκφ ζπγθιίλνπλ. Βεβαίσο, θάζε έξεπλα έρεη ηελ ηδηαίηεξε ζεκαζία ηεο θαζψο δηεμάγεηαη ζε δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο πεξηφδνπο, κε δηαθνξεηηθφ δείγκα θαη δηαθνξεηηθή θάζε θνξά κεζνδνινγία. Ωζηφζν, ε παξάζεζε ησλ θνηλψλ ζηνηρείσλ πνπ απνξξένπλ απφ ηηο έξεπλεο είλαη ζεκαληηθή γηα ηε δηακφξθσζε ζθαηξηθήο αληίιεςεο επί ηνπ ζέκαηνο. Δλδεηθηηθά, απφ ηελ έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 2001 απφ ην Πάληεην Παλεπηζηήκην πξνέθπςε φηη ε αλεξγία, νη αξλεηηθέο εθθάλζεηο ηεο παξνπζίαο 25

κεηαλαζηψλ θαη ε επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη πξνβιήκαηα ζησλ νπνίσλ ηελ επίιπζε κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ νη επηρεηξήζεηο. Σν θξάηνο κνηάδεη λα «ράλεη» ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πνιηηψλ θαη ν ξφινο ηνπ ζηελ επίιπζε ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ θζίλεη. Σν βάξνο κεηαηίζεηαη ζηηο Μ/ΜΔ νη νπνίεο θαινχληαη λα δξάζνπλ κε γλψκνλα ην θνηλσληθφ θαιφ θαη λα κελ έρνπλ σο κνλαδηθφ ζθνπφ ην θέξδνο. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ πξαθηηθέο Δ.Κ.Δ. ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ην πεξηβάιινλ, ελψ δελ ιείπνπλ εθείλεο νη νπνίεο ζηελ πεξίπησζε απνπζίαο νηθνλνκηθψλ νθειψλ- δελ πξνβαίλνπλ ζε δξάζεηο Δ.Κ.Δ. Η έξεπλα ηνπ Ιλζηηηνχηνπ Δπηθνηλσλίαο, πνπ δεκνζηεχηεθε ην 2004, απνηειεί κηα ηδηαίηεξα εθηελή θαη ιεπηνκεξή έξεπλα γηα ηελ Δ.Κ.Δ. θαη ηελ ππεχζπλε θαηαλάισζε ζε 21 ρψξεο (κε ην ελδηαθέξνλ λα επηθεληξψλεηαη ζηελ Διιάδα). Δίλαη γεγνλφο φηη ε θαηάζηαζε απφ ην 2001 δελ έρεη κεηαβιεζεί ζε κεγάιν βαζκφ, σζηφζν δελ ζα πξέπεη λα παξαιεθζεί φηη παξαηεξείηαη πιένλ επξχηεξε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ πνπ είλαη ζε ζέζε λα δηαδξακαηίζνπλ νη Μ/ΜΔ κέζα απφ ηελ Δ.Κ.Δ.. Γχν ρξφληα κεηά φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ παξνχζα έξεπλα ν φξνο Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε είλαη γλσζηφο ζε κεγάιν αξηζκφ Μ/ΜΔ ρσξίο, σζηφζν, ηα πξναλαθεξζέληα δεδνκέλα λα έρνπλ ππνζηεί ζεκαληηθή κεηαβνιή. Οη εξγαδφκελνη θαη ην πεξηβάιινλ εμαθνινπζνχλ λα ζπγθεληξψλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ Μ/ΜΔ ζηελ Διιάδα, ελψ ε αλαζηαιηηθή δχλακε πνπ αζθεί ην νηθνλνκηθφ θφζηνο ζηελ αλάιεςε δξάζεσλ Δ.Κ.Δ. παξακέλεη ην θπξηφηεξν πξφβιεκα. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηε δξάζε ησλ Μ/ΜΔ είλαη γηαηί ε πιεηνλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα (φπσο θαη ζηελ Δπξψπε) αλήθνπλ ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία. Οη επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ ιηγφηεξα απφ 100 άηνκα ππεξβαίλνπλ ην πνζνζηφ ηνπ 99% ζην ζχλνιν ησλ επηρεηξήζεσλ. 26

Οη Μ/ΜΔ έρνπλ κεηνλεθηήκαηα θαη πιενλεθηήκαηα αιιά ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή θαη γεληθφηεξα ζηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο είλαη αδηακθηζβήηεηα ζεκαληηθφο. Δίλαη δπλακηθέο επηρεηξήζεηο, επέιηθηεο νη νπνίεο, εθηφο φισλ ησλ άιισλ, ζπκβάιινπλ θαη ζηελ αλάπηπμε ησλ απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ. ηα πιαίζηα απηά θαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε ζε εζληθφ θαη κε επίπεδν νη Μ/ΜΔ ζα πξέπεη λα γίλνπλ αληαγσληζηηθέο, λα ιεθζνχλ κέηξα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ ειιείςεσλ, λα ππάξμνπλ λέεο δξάζεηο, λα πξνσζεζνχλ νη ζπλεξγαζίεο κεηαμχ ηνπο αιιά θαη ε ζπλεξγαζία κε παλεπηζηεκηαθά ή εξεπλεηηθά θέληξα γηα ηε πξνψζεζε ηεο έξεπλαο. πλνςίδνληαο, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη νη δξαζηεξηφηεηεο θαη γεληθφηεξα ε επηρεηξεκαηηθή ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζνχλ νη Μ/ΜΔ απαζρνινχλ ζε κεγάιν βαζκφ ην επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν. Ο ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ θνηλσλία είλαη πνιπζρηδήο θαη επεθηείλεηαη ζε πεδία φπσο ην πεξηβάιινλ, ε αγνξά, ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, νη ζπλεξγαδφκελνη θνξείο θαη ε ηνπηθή θνηλσλία. Η παγθνζκηνπνίεζε θαη ηα επαθφινπζα απηήο πξνθαινχλ αλαθαηαηάμεηο ζε δηεζλέο επίπεδν. Σν βάξνο ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο απνδπλακψλεηαη θαη νη πξνζδνθίεο ησλ θνηλσληψλ γηα ηηο επζχλεο ησλ Μ/ΜΔ απμάλνληαη ζηαδηαθά. ηε λέα θαηάζηαζε πξαγκάησλ ε νηθνλνκία, ην πεξηβάιινλ θαη ε θνηλσλία είλαη νη ηξεηο άμνλεο κε βάζε ηνπο νπνίνπο αμηνινγείηαη ην έξγν ηεο θάζε επηρείξεζεο. Η πηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ηεο Δ.Κ.Δ. θαη ε δξάζε ησλ επηρεηξήζεσλ κε ζηφρν ηε βηψζηκε αλάπηπμε απνηεινχλ πιένλ αλαγθαίεο ελέξγεηεο. Σν ζπκπέξαζκα είλαη φηη ε απμαλφκελε βαξχηεηα ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ ησλ Μ/ΜΔ απνηειεί έλα δήηεκα κείδνλνο ζεκαζίαο, ην νπνίν ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηάρπζε ηεο θνπιηνχξαο ηεο Δ.Κ.Δ. θαη ηελ ελζσκάησζή ηεο ζηελ επξχηεξε επηρεηξεκαηηθή πνιηηηθή. 27

6 Σα πλεονεκηήμαηα ανάπηςξηρ και ζςζηημαηικήρ διασείπιζηρ ηηρ ΔΚΔ Οη εηαηξίεο πνπ κεηξνχλ θαη δηαρεηξίδνληαη ηελ επξχηεξε επίδξαζή ηνπο ζηελ θνηλσλία έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα βειηηψζνπλ ηελ εηθφλα ηνπο αλάκεζα ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε (φπσο ηνπο πειάηεο, ηνπο πξνκεζεπηέο, ην πξνζσπηθφ, ηηο θπβεξλεηηθέο ππεξεζίεο, ηνπο θαηαλαισηέο, ηηο επηρεηξεκαηηθέο θαη εξγαηηθέο ελψζεηο θαη ηηο κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο). Δθηφο απφ απηά σζηφζν, ηα θέξδε απφ ηε ζπζηεκαηηθή δηαρείξηζε ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο κπνξνχλ λα είλαη πνιχπιεπξα θαη μεθεχγνπλ απφ ηελ απιή βειηίσζε ηεο δεκφζηαο εηθφλαο κηαο επηρείξεζεο. Οη εηαηξίεο κπνξνχλ αθφκα λα βειηηψζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο θαη λα αμηνινγήζνπλ θαη δηαρεηξηζηνχλ απνηειεζκαηηθά ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο, θαζψο ζα είλαη ζε ζέζε λα νηθνδνκήζνπλ ακνηβαία επσθειείο ζρέζεηο θαη ζπκκαρίεο κε επξεία γθάκα θνξέσλ θαη νξγαληζκψλ θαη λα αλαπηπρζνχλ αξκνληθά θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηνπο πξνκεζεπηέο ηνπο. Δπίζεο, ε εκπινθή κε ηε ζπζηεκαηηθή δηαρείξηζε ηεο ΔΚΔ δίλεη ηελ επθαηξία ζηηο επηρεηξήζεηο λα εθηηκήζνπλ θαιχηεξα ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ θαη λα επζπγξακκίζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο κε κηα ζεηξά απφ θαλνληζηηθέο δηαηάμεηο, θνηλσληθέο απαηηήζεηο θαη επηζπκίεο πνπ ελδερνκέλσο δηέθεπγαλ ηεο πξνζνρήο ηνπο ζην παξειζφλ. Σα βαζηθφηεξα πιενλεθηήκαηα πνπ έρνπλ πείζεη ηηο πην ζεκαληηθέο επηρεηξήζεηο ηεο Δπξψπεο λα πηνζεηήζνπλ έλα κνληέιν αλάπηπμεο θαη δηαρείξηζεο ηεο ΔΚΔ είλαη ζπλνπηηθά ηα αθφινπζα: Αμηνιφγεζε θαη δηαρείξηζε ησλ πηζαλψλ επηρεηξεκαηηθψλ θηλδχλσλ θαη ηδηαίηεξα ησλ ζρεηηθψλ κε ηε θήκε ηεο εηαηξίαο. Οη επηρεηξήζεηο πνπ εκπιέθνληαη 28

ελεξγά ζε δηάινγν θαη ζπλεξγαζία κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε έρνπλ θαιχηεξε εηθφλα γηα ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη παξάιιεια, ηε δπλαηφηεηα λα ρεηξηζηνχλ θαιχηεξα κηα πηζαλή θξίζε θαη λα εμέιζνπλ ηαρχηεξα θαη κε κηθξφηεξεο απψιεηεο απφ απηήλ. Αλαγλψξηζε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ (stakeholder groups φπσο π.ρ. εξγαδφκελνη, πειάηεο, κέηνρνη, θπβεξλήζεηο θαη θξαηηθνί θνξείο, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, ηνπηθέο θνηλφηεηεο θ.α.). Η ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε απνθαιχπηεη ζπρλά ελδηαθεξφκελα κέξε πνπ ε εηαηξία αγλννχζε ζην παξειζφλ θαη δηαζηάζεηο ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο πνπ αλ θαη ζεκαληηθέο δελ είραλ γίλεη θαηαλνεηέο ζην παξειζφλ. πκκφξθσζε κε ην ππάξρνλ θαη κειινληηθφ θαλνληζηηθφ πιαίζην ζε ηνκείο φπσο ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα θαη ε παξνρή πιεξνθνξηψλ. Βειηίσζε ηεο εηθφλαο θαη εηαηξηθήο θήκεο. πρλά απνηειεί ηνλ πξψην ιφγν πνπ αλαθέξεηαη απφ ηε δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο γηα ηελ ελαζρφιεζε κε ηελ ΔΚΔ. Η εηαηξηθή θήκε πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ εθηίκεζε θαη ηελ εκπηζηνζχλε, ρξεηάδεηαη ρξφληα γηα λα νηθνδνκεζεί, αιιά κπνξεί λα ραζεί ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα αλ ε εκπηζηνζχλε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ θαη ηεο θνηλήο γλψκεο ραζεί. Οη επηρεηξήζεηο μνδεχνπλ ηεξάζηηα πνζά γηα λα ππνζηεξίμνπλ άιιεο κνξθέο ησλ άπισλ πεξηνπζηαθψλ ηνπο ζηνηρείσλ, αιιά ζπρλά αγλννχλ ηηο ζπλέπεηεο πνπ ην θνηλσληθφ πξνθίι κπνξεί λα έρεη ζηα επηρεηξεκαηηθά ηνπο απνηειέζκαηα. Έξεπλα (The Millennium Poll on Corporate Social Responsibility, 1999) πνπ έγηλε ζε 23 ρψξεο θαη 25.000 πνιίηεο ην 1999, έδεημε πσο νη δχν ζηνπο ηξεηο εξσηεζέληεο επηζπκνχλ νη επηρεηξήζεηο λα ζπλεηζθέξνπλ ζε θνηλσληθνχο ζθνπνχο, ελψ, ην 40% έρεη «ηηκσξήζεη» ή ζθεθηεί λα «ηηκσξήζεη» κε ηελ θαηαλαισηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά εηαηξίεο πνπ δε ζεσξεί θνηλσληθά ππεχζπλεο. Παξάιιεια ζχκθσλα κε ηελ ίδηα 29

έξεπλα, ε θήκε κηαο εηαηξίαο ζρεηίδεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ θνηλσληθή ηεο επζχλε (56%) παξά κε ηελ πνηφηεηα ή ηε θήκε ησλ πξντφλησλ ηεο (40%). Οηθνδφκεζε εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ηεο επηρείξεζεο θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ηεο πεξηβάιινληνο, κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ γηα ηα δεηήκαηα θνηλσληθήο επζχλεο ηεο εηαηξίαο. Βειηίσζε εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο, κέζσ ηεο θαιχηεξεο θαηαλφεζεο ησλ ζεκαληηθψλ δεηεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ε επηρείξεζε ζηνπο ηνκείο ηεο εξγαζίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θνηλσληθήο πξνζθνξάο, αιιά θαη κέζα απφ ηε ζπζηεκαηηθή ζεψξεζε ησλ ζπλαθψλ κε ηα ζέκαηα απηά δηαδηθαζηψλ πνπ αθνινπζεί. Μαθξνπξφζεζκε νηθνλνκηθή επηηπρία κέζα απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο θαη ηε δεκηνπξγία ακνηβαία επσθειψλ ζρέζεσλ (win win relationships). Μέζα απφ φια ηα παξαπάλσ νη επηρεηξήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ ηε ζπζηεκαηηθή θαη νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ηεο θνηλσληθήο ηνπο επζχλεο νπζηαζηηθά επηδηψθνπλ λα εμαζθαιίζνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηηο αγνξέο ηηο νπνίεο θηλνχληαη. 30

7 Η Μεθοδολογία ηηρ Έπεςναρ Μελέηη Πεπίπηωζηρ και Ανάλςζη Πεπιεσομένος 7.1 Γενικά για ηη μεθοδολογία έπεςναρ Σα βαζηθά ζηνηρεία ηεο κεζνδνινγίαο πνπ ζα αθνινπζεζεί κε ζθνπφ ηελ θαηά ην δπλαηφλ εκπεξηζηαησκέλε απάληεζε ησλ παξαπάλσ, πεξηγξάθνληαη αθνινχζσο. Η κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά εξεπλεηηθψλ εξγαιείσλ, πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ. Οη πνηνηηθέο θαη πνζνηηθέο πξνζεγγίζεηο έρνπλ πνιιά θνηλά: Καη νη δχν πξνζπαζνχλ λα ζπιιέμνπλ αθξηβείο πιεξνθνξίεο γηα ηα θνηλσληθά θαηλφκελα, έρνπλ φκσο θαη δηαθνξέο σο πξνο ην είδνο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηνλ ηξφπν πνπ ηηο ζπιιέγνπλ. Οη πνζνηηθέο κέζνδνη επηθεληξψλνληαη ζε αξηζκεηηθά δεδνκέλα θαη ζε ζηαηηζηηθέο ζπγθξίζεηο, ζηελ κέηξεζε ησλ ζεσξεηηθψλ ελλνηψλ κέζσ εξγαιείσλ, φπσο είλαη ην ηππνπνηεκέλν εξσηεκαηνιφγην, πξνθεηκέλνπ λα εμάγνπλ αηηηαθέο ζρέζεηο. Οη πνηνηηθέο κέζνδνη θαη ηερληθέο απνηεινχλ αλαγθαία εξγαιεία ζηελ αλάιπζε πνζνηηθψλ ζηνηρείσλ θαη ζηελ δηαηχπσζε λέσλ ππνζέζεσλ. Απνηεινχλ ηα βαζηθά εξγαιεία γηα ηελ ζπιινγή ζηνηρείσλ πνπ δίλνπλ απάληεζε ζε εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ην «πψο, γηαηί, θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο, κε πνηεο επηπηψζεηο». Η πνηνηηθή έξεπλα ηνλίδεη ηελ ζεκαζία πνπ έρεη ην ηζηνξηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην, δίλεη έκθαζε ζηελ εμέιημε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ, δειαδή, ζηηο δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο νπνίεο δηακνξθψλνληαη ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο. Μία απφ ηηο δηάθνξεο πηπρέο ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο, είλαη θαη ε κειέηε 31

πεξίπησζεο, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο παξνχζεο εξγαζίαο θαη εμεηάδεηαη αθνινχζσο. 7.2 Μεθοδολογία ηηρ παπούζηρ επγαζίαρ: Μελέηη πεπίπηυζηρ και Ανάλςζη πεπιεσομένος Η παξνχζα έξεπλα εληάζζεηαη κεζνδνινγηθά ζηελ εξεπλεηηθή πεξηπησζηνινγία (Case study), ελψ ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο ζα βαζηζηεί ζηελ κέζνδν ηεο «αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ». ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη ιίγα ζηνηρεία γηα ηε κειέηε πεξίπησζεο γεληθά, αιιά θαη γηα ηελ αλάιπζε πεξηερνκέλνπ εηδηθφηεξα. 7.2.1 Λίγα λόγια για ηη Μελέηη Πεπίπηυζηρ χκθσλα κε ηνλ Yin (1994) νη κειέηεο πεξίπησζεο είλαη θαηάιιειεο ζην λα απαληήζνπλ ην πσο θαη γηαηί φηαλ εζηηάδνληαη ζε έλα ζχγρξνλν θαηλφκελν κε έλα πεξηζηαηηθφ ηεο πξαγκαηηθήο δσήο. Δπνκέλσο επηζηεκνινγηθά κπνξνχκε θαη λα ηελ κεηξήζνπκε. Έλα θχξην πιενλέθηεκα ηεο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη ε δπλαηφηεηα λα αλαζχξεη πιεξνθνξίεο απφ πνιιέο δηαθνξεηηθέο πεγέο φπσο ζπλεληεχμεηο, παξαηεξήζεηο θαη ηζηνξηθά δεδνκέλα. ηε κειέηε πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηνχκε πνηνηηθά θαη πνζνηηθά δεδνκέλα γηα λα κειεηήζνπκε νιηζηηθά κία πεξίπησζε (έλα άηνκν, έλαλ ζεζκφ θιπ.). Πνιινί 32

εξεπλεηέο έρνπλ εκπηζηεπηεί ηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν ζηηο κειέηεο ηνπο. Ο Stake (2000: 56) αιιά θαη ε Κπξηαδή (2002: 16) ζπδεηνχλ ηηο ζεσξεηηθέο βάζεηο θαη αζρνινχληαη κε πξαθηηθά δεηήκαηα ζε ζρέζε κε ηε κέζνδνο ηεο «κειέηε πεξίπησζεο». Γεληθφηεξα, πιήζνο εξεπλεηψλ έρεη ζην παξειζφλ ρξεζηκνπνηήζεη ην είδνο απηφ γηα λα ηεθκεξηψζεη ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ ηνπ, θαη εηδηθά ζηνλ ηνκέα ηεο κειέηεο ζε ζρέζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά επηρεηξήζεσλ. Γηα παξάδεηγκα, φπσο έρεη αλαθεξζεί απφ ηνπο Midmore, Foster θαη Schermer (2004: 37), ε νξζή ρξήζε ηεο κειέηεο πεξίπησζεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ηδηαίηεξα αμηφπηζηα απνηειέζκαηα εηδηθά ζηνλ ρψξν ηέηνηνπ είδνπο κειεηψλ. Ιδηαίηεξα αλαιπηηθή εμάιινπ είλαη θαη ε αληίζηνηρε πεξηγξαθή ησλ δπλαηνηήησλ ηεο κειέηεο πεξίπησζεο ζαλ κεζνδνινγηθφ εξγαιείν απφ ηνλ Stake (1995: 44). Μία κειέηε πεξίπησζεο σο κεζνδνινγηθφ εξγαιείν είλαη ε εκβξηζήο κειέηε κηαο κνλάδαο (π.ρ. κίαο νκάδαο καζεηψλ ή κηαο ζπλεξγαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο) ζε θάπνην ζπγθεθξηκέλν πιαίζην. Ο ζθνπφο κηαο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη λα εμεξεπλήζεη βαζηά θαη λα αλαιχζεη ζπζηεκαηηθά ηα πνιπζρηδή θαηλφκελα πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ θχθιν δσήο ηεο κνλάδαο, πξνθεηκέλνπ λα θάλεη γεληθεχζεηο γηα ηνλ επξχηεξν πιεζπζκφ ζηνλ νπνίνλ αλήθεη απηή ε νκάδα (Cohen et al., 1994). Η κειέηε πεξίπησζεο δηαθέξεη απφ άιιεο κεζνδνινγίεο ζην φηη νη εξεπλεηέο δελ θηινδνμνχλ λα αλαθαιχςνπλ κία θαζνιηθή γεληθεπκέλε αιήζεηα, νχηε λα θαηαζηήζνπλ ζρέζεηο αηηίνπ-αηηηαηνχ. Αληίζεηα, έκθαζε δίλεηαη ζηελ εμεξεχλεζε θαη ηελ πεξηγξαθή ηεο ππφ εμέηαζε πεξίπησζεο ζχκθσλα κε ην εξκελεπηηθφ παξάδεηγκα. Η κειέηε πεξίπησζεο σο κεζνδνινγηθφ εξγαιείν βξίζθεη εθηεηακέλε εθαξκνγή ζε κειέηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ κειέηε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κηαο επηρείξεζεο, φπσο 33

γηα παξάδεηγκα ε πινπνίεζε ηερληθψλ ζρεηηθά κε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί παξνπζηάδεη πνιιά πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ρψξνπ απηνχ. Πξψηα απ φια, ε έκθαζε πνπ δίλεη κηα κειέηε πεξίπησζεο ζην πιαίζην πνπ επηδξά ζηελ ππφ εμέηαζε δηαδηθαζία, αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ησλ κειεηψλ ζρεηηθά κε ηερληθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε, ζηηο νπνίεο ε ζπλεξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα επεξεάδεηαη θαη θαζνξίδεηαη απφ ην πεξηβαιινληηθφ πιαίζην ζην νπνίν ιακβάλεη ρψξα. Δπηπιένλ, απφ πξαθηηθήο πιεπξάο, ε κειέηε πεξίπησζεο ζπληζηά κία εχθακπηε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία. Οη εξεπλεηέο δελ ππνρξενχληαη λα θαζνξίζνπλ απζηεξά εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ππνζέζεηο φπσο ζηελ πεηξακαηηθή κέζνδν. Αληίζεηα, παξνηξχλνληαη λα μεθηλνχλ κε γεληθέο εξεπλεηηθέο εξσηήζεηο, ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα ζπγθεθξηκελνπνηνχλ ή θαη λα αιιάδνπλ θαζ φζνλ ε κειέηε εμειίζζεηαη. Κάηη ηέηνην είλαη πνιχηηκν ζηελ πεξίπησζε ηεο αλάιπζεο κεζφδσλ πξνψζεζεο. Η πνιππινθφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο πνιηηηθνχο θαη ηνπο ςεθνθφξνπο εηαηξηψλ νδεγεί πνιιέο θνξέο ζε επξήκαηα πνπ δελ απνηεινχζαλ ην ζηφρν ησλ εξεπλεηψλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ κηαο κειέηεο αλάιπζεο. Δπηπιένλ, κηαο θαη ε κειέηε ηερληθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε απνηειεί έλα ζρεηηθά λέν εξεπλεηηθφ παξάδεηγκα κε πνιιέο αλεμεξεχλεηεο πεξηνρέο, είλαη πξφζθνξν ην έδαθνο γηα έλαλ πην «αλνηρηφ» ζρεδηαζκφ ηεο δηαδηθαζίαο αλάιπζεο. Σέινο, νη κειέηεο πεξίπησζεο, αλ ηηο δνχκε σο πξντφληα, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα αξρείν πεξηγξαθηθνχ πιηθνχ πνπ είλαη αξθεηά πινχζην, ψζηε λα επηδέρεηαη κεηαγελέζηεξε επαλεξκελεία (Cohen et al., 1994). 34

ε απηφ ην πιαίζην, γηα ηελ εξγαζία απηή ζα κειεηεζεί κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Σν εξεπλεηηθφ πιηθφ, ζα εμεηαζηεί κέζσ ηεο «αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ», ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο νπνίαο ζπλνςίδνληαη αθνινχζσο. 7.2.2 Ανάλςζη Πεπιεσομένος (content analysis) Πξφθεηηαη γηα κηα απινπνηεκέλε, ζρεκαηνπνηεκέλε, εχθνιε, γξήγνξε κέζνδν. Αθνξά ιηγφηεξν ην χθνο ηνπ θεηκέλνπ θαη πεξηζζφηεξν ηηο εθθξαδφκελεο ηδέεο. Η δηαθνξνπνίεζε είλαη ηερλεηή, δηφηη νη ιέμεηο εθθξάδνπλ ηδέεο. Η αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ην γεγνλφο φηη νη αλαιπφκελεο ελφηεηεο δελ είλαη ζπλήζσο ιέμεηο, αιιά έλλνηεο: εληάζζνληαη ζ απηήλ ηελ θαηεγνξία δχν ιέμεηο ζπλψλπκεο ή δπν ιέμεηο δηαθνξεηηθέο, κε ηελ ίδηα φκσο ζεκαζία. Δμ άιινπ, πνιχ ζπρλά, νη ρξεζηκνπνηνχκελεο ελφηεηεο απνηεινχληαη απφ ζέκαηα ή απφ νιφθιεξεο θξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ θ.ι.π. Η αλάιπζε πεξηερνκέλνπ (content analysis), ε νπνία αλαθέξεηαη θπξίσο ζε ηεθκήξηα γξαπηήο ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο, έρεη πξνηαζεί θαη θαζηεξσζεί σο κία εθ ησλ θαιπηέξσλ ηερληθψλ έξεπλαο ζηνπο θφιπνπο ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ θαη ησλ επηζηεκψλ ηνπ αλζξψπνπ, εθφζνλ απηή ζηνρεχεη ζηελ «αληηθεηκεληθή, ζπζηεκαηηθή θαη πνζνηηθή πεξηγξαθή ηνπ θαλεξνχ πεξηερνκέλνπ ηεο επηθνηλσλίαο γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ», κε ηειηθή επηδίσμε ηελ εξκελεία (Berelson, 1948 ζηνλ Landsheere G. D., 1979: 7). Η παξαηήξεζε ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ κπνξεί λα δηαηξεζεί ζε άκεζε παξαηήξεζε θαη ζε έκκεζε (κέζσ ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζκηθψλ 35

ηεθκεξίσλ). «Η αλάισζε περηετοκέλοσ αποηειεί ηελ βαζηθή κέζοδο ηες έκκεζες παραηήρεζες» (Λακπίξε Γεκάθε Ι., 1990). χκθσλα κε ηνλ δεκηνπξγφ ηεο κεζφδνπ, Laswell H.D., ζην θιαζηθφ ζρήκα θάζε επηθνηλσλίαο ππάξρεη έλαο πνκπφο, πνπ απεπζχλεη έλα κήλπκα ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο απνδέθηεο (Βάκβνπθαο Μ., 2002). Μέζσ ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ κειεηψληαη ηα ζηνηρεία ηεο επηθνηλσλίαο, ηα νπνία πξαθηηθψο ζπλνςίδνληαη ζηα εξσηήκαηα: «πνηφο, ηί, ζε πνηνλ, γηαηί, πψο» απεπζχλεη θάπνηνο έλα κήλπκα θαη πνηφ απνηέιεζκα έρεη απηή ε δηαδηθαζία. ε έλαλ πην πξφζθαην νξηζκφ, κε ηελ αλάιπζε πεξηερνκέλνπ ηνλίδεηαη «ε ησποποίεζε ηφλ ζτέζεφλ αλάκεζα ζηα ζηοητεία θαη ζηα ζέκαηα ποσ επηηρέπεη ηελ αποθάισυε ηες δοκής ηοσ σπό έρεσλα θεηκέλοσ» (Grawitz, 1979). «Καηά ηελ αλάισζε, ο ερεσλεηής αλαιύεη θάποηο ζσγθεθρηκέλο κήλσκα εληοπίδοληας ηης δηάθορες ζσκβοιηθές ελόηεηες ελλοηώλ, ηα δηάθορα ζέκαηα ποσ περηέτοληαη ζε ασηό» (Λακπίξε Γεκάθε Ι., 1990). Μέζσ ηεο αλάιπζεο παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα κειέηεο φισλ ησλ ζηνηρείσλ ηεο επηθνηλσλίαο, ην νπνίν ζεκαίλεη: πξνζδηνξηζκφ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πνκπνχ θαη ησλ απνδεθηψλ, κειέηε ησλ ζθνπψλ θαη ησλ κέζσλ ηνπ κελχκαηνο, κε ηα νπνία επηρεηξείηαη ε πξφθιεζε πξνζνρήο θαη ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ απνδεθηψλ θαη κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ επηθέξεη ην κήλπκα ζηνπο απνδέθηεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε ελ ιφγσ κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ: α) ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πεξηερνκέλνπ, β) ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πνκπνχ ηεο επηθνηλσλίαο, γ) ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ απνδεθηψλ ηεο επηθνηλσλίαο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηεο ζε απηνχο, κε ζθνπφ ηελ εμαγσγή εγθχξσλ ζπκπεξαζκάησλ (Βάκβνπθαο Μ., 2002). 36

Πξνζδηνξηζκφο ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πεξηερνκέλνπ: Η ξνή ηεο επηθνηλσλίαο αλαιχεηαη ζε δηαδνρηθά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη ηαμηλνκείηαη ζην ίδην ζχζηεκα θαηεγνξηψλ, επηηξέπνληαο ηελ αληηθεηκεληθή θαηαγξαθή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κελπκάησλ ζε δηάθνξεο ρξνληθέο πεξηφδνπο. Έηζη, αλαιχεηαη ε εμέιημε ηεο ζθέςεο, ησλ αμηψλ θαη ησλ πξνηχπσλ πνπ απνδέρεηαη θάζε πνκπφο θαη νκάδα απνδεθηψλ (Tξνχιεο Γ.Μ, 1984, Γεσξγνχζεο Π.Ν., 1982, Pourtois, 1979, Landsheere S.D., 1974). Πξνζδηνξηζκφο ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πνκπνχ επηθνηλσλίαο. Μέζσ ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα εκκέζνπ δηεξεπλήζεσο ηνπ παξαγσγνχ ηεο επηθνηλσλίαο, ν νπνίνο εθθξάδεηαη δηα ηνπ πιηθνχ πνπ έρεη παξάμεη (θείκελν, έξγν ηέρλεο) θαη απνηειεί πνιχ απνδεθηή έλδεημε γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηνο ηνπ πνκπνχ θαη ηεο ςπρνινγηθήο ηνπ θαηάζηαζεο (Βάκβνπθαο Μ., 2002). Πξνζδηνξηζκφο ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ απνδεθηψλ ηεο επηθνηλσλίαο. Η αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο επηθνηλσλίαο αληαλαθιά πέξαλ ησλ αλαθεξζέλησλ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ ζηα νπνία ην κήλπκα απεπζχλεηαη (ζηάζεηο, αμίεο, ελδηαθέξνληα). Μέζσ ηεο κεζφδνπ κειεηψληαη νη αληηδξάζεηο αηφκσλ θαη νκάδσλ, ην νπνίν κεζεξκελεπφκελν ζεκαίλεη ην εάλ θαη θαηά πφζν ην κήλπκα πξνθαιεί αληηδξάζεηο, θηλεηνπνηεί, επαηζζεηνπνηεί ή έρεη επηπηψζεηο είηε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο επηθνηλσλίαο είηε κεηά ην πέξαο απηήο. 37

Η κειέηε ηνπ χθνπο ησλ κελπκάησλ, ησλ πξνζσπηθνηήησλ ησλ εκπιεθνκέλσλ παξαγφλησλ ηεο επηθνηλσληαθήο δηαδηθαζίαο θαη ησλ εθθξαζηηθψλ κέζσλ, πέξαλ ηεο αμίαο γηα ηελ γισζζηθή δηεξεχλεζε (Duverger M., 1976), ρξεζηκεχεη γηα ηελ αλαδήηεζε ησλ πξνζδηνξηζηηθψλ ζηνηρείσλ ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ζπκπεξηθνξάο, ηελ δηάγλσζε ησλ αηηίσλ ηεο θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο ςπρνινγηθήο θαηάζηαζεο, κέζσ ηεο κειέηεο ησλ αληηδξάζεσλ ησλ παξαγφλησλ απηήο (Βάκβνπθαο Μ., 2002: 267). Δπηπιένλ, παξφηη ε κνξθή ηνπ ιφγνπ ιακβάλεηαη ππ φςηλ θαηά ηελ αλάιπζε ηνπ πνηνηηθνχ πεξηερνκέλνπ, ζηελ αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κειεηάηαη θπξίσο ην βάζνο, δειαδή ην πεξηερφκελν ηνπ πιηθνχ ηεο επηθνηλσλίαο, σο θαηλνκέλνπ παξαηεξήζηκνπ, πνπ πξνθχπηεη απφ ηηο θαζεαπηφ θνηλσληθέο ζρέζεηο. 38

7.3 Η εξεηαζόμενη πεπίπηυζη 7.3.1 Δπιλογή πεπίπηυζηρ ηελ πξνζπάζεηα λα γίλεη θαηά ην δπλαηφλ πιεξέζηεξε θάιπςε ησλ εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ε παξνχζα εξγαζία, ε πεξίπησζε πνπ κειεηήζεθε ήηαλ απηή πνπ αθνξά ζηελ εηαηξεία Κχθλνο, πνπ εδξεχεη ζην Ναχπιην. Η επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο εηαηξίαο πξαγκαηνπνηήζεθε κε γλψκνλα ην γεγνλφο φηη ην Ναχπιην απνηειεί ηελ πεξηνρή δηακνλήο ηνπ εξεπλεηή. 7.3.2 Τπόπορ ζςλλογήρ δεδομένυν ηελ πξνζπάζεηα λα ζπιιερζνχλ φζν ην δπλαηφλ πιεξέζηεξα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε ζπγθεθξηκέλε εηαηξία θαη κε ηε ζρέζε ηεο κε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε, έγηλε εθηελήο έξεπλα ζην δηαδίθηπν απφ ηνλ εξεπλεηή. Απφ εθεί, ζπγθεληξψζεθαλ πνιιά δεδνκέλα ζρεηηθά κε ηελ ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε. Δπηπιένλ, πξαγκαηνπνηήζεθε επαθή κε κέινο ηνπ Γ.. ηεο επηρείξεζεο, ηεο Καο Παπαλησλίνπ Αζαλαζίαο, ε νπνία έδσζε πιεζψξα ζηνηρείσλ ζρεηηθά κε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε γηα ηελ εηαηξία. 39

7.3.3 Παποςζίαζη Ανάλςζη δεδομένυν Η αλάιπζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξίπησζεο έγηλε κε ηξφπν ηέηνην, ψζηε λα ππάξρεη θαηά ην δπλαηφλ ζπζρέηηζε κε ηηο κεζφδνπο πνπ αλαθέξζεθαλ ζηελ βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε, πεξηγξάθνληαο φζν πην αλαιπηηθά γίλεηαη ην πψο δηακνξθψλεηαη ε πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε. Η επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξίπησζεο έγηλε κε γλψκνλα ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ εξεπλεηή γηα πξφζβαζε ζε ζρεηηθά ζηνηρεία. πλεπψο, ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξνχλ λα γεληθεπζνχλ, αιιά ζίγνπξα κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηηο ηάζεηο πνπ επηθξαηνχλ. 40

8 Αποηελέζμαηα έπεςναρ 8.1 Σύνηομη πεπιγπαθή εηαιπίαρ 8.1.1 Γενικέρ πληποθοπίερ Η ΚYKNOS είλαη ειιεληθή εηαηξία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη θπξίσο ζηελ παξαγσγή πξντφλησλ ηνκάηαο θαη ζηε ζπζθεπαζία θξνχησλ θαη ιαραληθψλ. Λογόηςπο Δλληνικήρ Δηαιπίαρ Κονζεπβών Α.Δ. «ΚΤΚΝΟ» Ξεθίλεζε ην 1911 ζαλ κηθξφ ζπζθεπαζηήξην ιαραληθψλ θαη ηνκαηνπνιηνχ ζηελ Αζίλε Αξγνιίδαο. Σν 1915, ππφ ζπλζήθεο εμαηξεηηθά αληίμνεο, ζπληάρζεθε ην πξψην θαηαζηαηηθφ ηεο «Διιεληθήο Δηαηξίαο Κνλζεξβψλ ΚΤΚΝΟ» θαη ζπγθξνηήζεθε ην πξψην ζπκβνχιην. ήκεξα, έλαλ αηψλα κεηά ηελ ίδξπζή ηεο, ε 41

ΚΤΚΝΟS θαηέρεη ζηαζεξά εγεηηθή ζέζε ζηελ ειιεληθή αγνξά θαη πξαγκαηνπνηεί ζεκαληηθή εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα. Η έδξα ηεο εηαηξίαο βξίζθεηαη ζηνλ ηφπν ίδξπζεο απηήο, ην Ναχπιην Αξγνιίδαο, ελψ ε παξαγσγή θαη ην δηαλεκεηηθφ θέληξν βξίζθνληαη ζηα αβάιηα Ηιείαο. Η εκεξήζηα παξαγσγηθή δπλακηθφηεηα ηνπ εξγνζηαζίνπ Ηιείαο θζάλεη ηνπο 2100 ηφλνπο λσπνχ πξντφληνο. Καηά ηελ παξαγσγηθή πεξίνδν κέζα Ινπιίνπ κε κέζα επηέκβξε ν αξηζκφο ησλ εξγαδφκελσλ μεπεξλά ηα 400 άηνκα. 8.1.2 Ιζηοπική αναδπομή H KYKNΟS είλαη ε πξψηε θνλζεξβνπνητα ζηελ Διιάδα. Ξεθίλεζε ηε ιεηηνπξγία ηεο ην 1911 ζε έλα θηήκα ζηελ Αζίλε Αξγνιίδνο απφ ηα αδέιθηα Μηραήι θαη Κσζηή Μαλνπζάθε. Δθεί παξαζθεχαζαλ ηα πξψηα 1000 θνπηηά νιφθιεξεο ηνκάηεο θαη άιια ηφζα ηνκαηνπνιηνχ. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1914, θαη ελψ έρεη μεζπάζεη πφιεκνο, ε παξαγσγή απμήζεθε ζηα 100.000 θνπηηά κε ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο νηθνγέλεηαο Παπαλησλίνπ. Κάησ απφ ζπλζήθεο εμαηξεηηθά αληίμνεο ζπληάρζεθε, ην 1915, ην θαηαζηαηηθφ ηεο πξψηεο ζηα Βαιθάληα "Αλσλχκνπ Διιεληθήο Δηαηξίαο Κνλζεξβψλ". Με ηελ ίδξπζε απηήο ηεο Βηνκεραλίαο αλνίρηεθαλ λένη νξίδνληεο ζηελ επεμεξγαζία θαη ζπληήξεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ηεο ρψξαο καο, κεγάιν κέξνο ησλ νπνίσλ ζάπηδε, κέρξη ηφηε, ζηα ρσξάθηα. Η ΚΤΚΝΟS πξαγκαηνπνηεί ηηο πξψηεο ηεο εμαγσγέο ζε Δπξψπε θαη ΗΠΑ. 42

Σν 1928 ε ΚΤΚΝΟS ίδξπζε ην δεχηεξν εξγνζηάζηφ ηεο ζηελ Αξγνιίδα θαη εγθαηάζηεζε ηνπο πξψηνπο ηαρπζπκππθλσηέο ζηελ Διιάδα. Σν 1960 αγφξαζε ην εξγνζηάζην Αξγνιηθή πνπ ιεηηνπξγνχζε ζηελ Αξγνιίδα. Σν 1963 ίδξπζε ην ηέηαξην εξγνζηάζηφ ηεο ζηα αβάιηα Ηιείαο κε απνηέιεζκα λα επλνήζεη ηελ ζπγθέληξσζε βηνκεραληψλ ζηελ πεξηνρή πνπ αμηνπνηνχλ ηελ ηνπηθή παξαγσγή ηνκάηαο. Σν 2002-2003 ε Δηαηξία κεηεγθαηέζηεζε φιε ηελ παξαγσγηθή ηεο δξαζηεξηφηεηα θαη ην δηαλεκεηηθφ ηεο θέληξν ζην εξγνζηάζην ησλ αβαιίσλ Ηιείαο, ηνλ ηφπν παξαγσγήο ηεο πξψηεο χιεο. Σα έηε 2006-2007 επεθηείλνληαη νη θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο ηνπ εξγνζηαζίνπ ζηελ Ηιεία. Αλαθαηλίδνληαη πιήξσο νη ππάξρνπζεο θαη αλαλεψλεηαη ν κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο κε αγνξά ππεξζχγρξνλσλ γξακκψλ παξαγσγήο. 8.1.3 Οπγανόγπαμμα Οινθιεξψλνληαο ηελ ζχληνκε παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο επηρείξεζεο «Κχθλνο», παξνπζηάδεηαη ζηελ αθφινπζε εηθφλα ην ζπλνπηηθφ νξγαλφγξακκα ηεο εηαηξίαο. Πέξαλ ηνπ πξνέδξνπ, ππάξρνπλ 2 δηεπζχλνληεο ζχκβνπινη / γεληθνί δηεπζπληέο, ν έλαο εθ ησλ νπνίσλ έρεη ππφ ηελ επζχλε ηνπ ηελ εκπνξηθή θαη ηελ νηθνλνκηθή δηεχζπλζε αιιά θαη ηε δηεχζπλζε δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο θαη ηε δηεχζπλζε λσπψλ, ελψ ν δεχηεξνο έρεη ππφ ηελ επζχλε ηνπ ηε δηεχζπλζε πξνζσπηθνχ, ηε δηεχζπλζε παξαγσγήο θαη ηελ ηερληθή δηεχζπλζε. 43

Οπγανόγπαμμα Δλληνικήρ Δηαιπίαρ Κονζεπβών Α.Δ. «ΚΤΚΝΟ» 8.2 Γεδομένα ζσεηικά με ηην Δηαιπική Κοινυνική Δςθύνη και ηην επισείπηζη Κύκνορ 8.2.1 Γενικά Σα δεδνκέλα γηα ηελ ελ ιφγσ επηρείξεζε, ζπγθεληξψζεθαλ κε ηε ρξήζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο θφξκαο επηθνηλσλίαο, πνπ θιήζεθε λα ζπκπιεξψζεη ε Κα Παπαλησλίνπ, κέινο ηνπ Γ.. ηεο εηαηξίαο, θαζψο θαη κέζα απφ πξνζσπηθή ζπδήηεζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κεηαμχ ηεο Καο Παπαλησλίνπ θαη ηνπ εξεπλεηή. θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο θφξκαο επηθνηλσλίαο θαζψο θαη ηεο ζπδήηεζεο πνπ 44