ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ I. Σέμπος, Α. Πρόγιου, Λ. Καλλίνικος, Ι. Ζιώμας Σχολή Χημικών Μηχανικών, Ε.Μ.Π., Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 157 80 Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της παρούσας εισήγησης είναι η παρουσίαση και αξιολόγηση των χρονοσειρών των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου της Ελλάδας. Αρχικά, αναφέρονται οι εθνικές δεσμεύσεις της χώρας, όπως αυτές απορρέουν από τις διεθνείς συμβάσεις. Στην συνέχεια, παρουσιάζονται οι χρονοσειρές των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου (ΑΘ) της χώρας, τόσο οι συνολικές όσο και αυτές των κυριοτέρων τομέων. Γίνεται αξιολόγηση της τάσης των χρονοσειρών με χρήση ειδικών δεικτών. Τέλος, εξετάζονται σενάρια πρόβλεψης επίτευξης ή μη του εθνικού στόχου για την περίοδο του Πρωτοκόλλου του Κιότο (ΠΚ) και την μετά το ΠΚ περίοδο ή 2 η περίοδο του ΠΚ (2013-2020) και αναφέρονται οι βιβλιογραφικές πηγές. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αυξανόμενη επιστημονική ανησυχία ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο κλίμα οδήγησε στην υπογραφή της Σύμβασης - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (στο εξής η Σύμβαση) στο Ρίο ντε Τζανέιρο τον Ιούνιο του 1992 από το σύνολο σχεδόν των χωρών του πλανήτη μας. Η Ελλάδα κύρωσε την Σύμβαση το 1994 με το νόμο 2205 (ΦΕΚ Α' 60 15.04.1994). Ο απώτερος στόχος της Σύμβασης είναι η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, σε επίπεδα τέτοια ώστε να προληφθούν επικίνδυνες επιπτώσεις στο κλίμα από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η 3η Σύνοδος των Συμβαλλομένων Μερών της Σύμβασης (Conference of the Parties, COP), που έλαβε χώρα στο Κιότο το Δεκεμβρίου 1997, ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τον καθορισμό ενός νομικού οργάνου: του Πρωτοκόλλου του Κιότο (ΠΚ) για την κλιματική αλλαγή. Το ΠΚ εξασφαλίζει μία βάση σύμφωνα με την οποία μελλοντικές δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής μεταβολής μπορεί να εντατικοποιηθούν. Καθορίζει για πρώτη φορά νομικά δεσμευτικούς στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και επιβεβαιώνει την ικανότητα συνεργασίας της διεθνούς κοινότητας σε σημαντικά παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα. Κεντρικό σημείο του ΠΚ συνιστά η νομική δέσμευση των αναπτυγμένων κρατών να ελαττώσουν, μεμονωμένα ή σε συνεργασία με άλλες χώρες, τις εκπομπές 6 αερίων του θερμοκηπίου (CO2, CH4, N2O, HFCs, PFCs και SF6) την περίοδο 2008-2012 σε ποσοστό μεγαλύτερο του 5% από τα επίπεδα του 1990. Η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕν) είναι η μείωση των εκπομπών ΑΘ κατά -8% για την περίοδο 2008-2012 σε σχέση με το 1990. Η ΕΕν έκανε χρήση των διατάξεων του άρθρου 4 του ΠΚ για την από κοινού τήρηση από τα κράτη μέλη της των δεσμεύσεών της. Ο διακανονισμός των επιμέρους υποχρεώσεων στο εσωτερικό της ΕΕν, αποτέλεσε το αντικείμενο συμφωνίας, στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος τον Ιούνιο του 1998. Σύμφωνα με τον διακανονισμό αυτό και την Απόφαση 2002/358/ΕΚ για την έγκριση εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας του Πρωτοκόλλου και την από κοινού τήρηση των σχετικών δεσμεύσεων, η Ελλάδα δεσμεύτηκε για τον περιορισμό της αύξησης των εκπομπών

αερίων του θερμοκηπίου κατά την περίοδο 2008 2012 στο 25% σε σχέση με τις εκπομπές βάσης (εκπομπές 1990 για CO2, CH4 και Ν2Ο εκπομπές 1995 για F-gases). Η Ελλάδα κύρωσε το Πρωτόκολλο το 2002 με το νόμο 3017/2002 (ΦΕΚ Α' 117 30.05.2002). Η καταλογισμένη ποσότητα ή συμφωνηθέν ποσό εκπομπής ή ποιο απλά τα δικαιώματα εκπομπών της χώρας, βάσει του άρθρου 3, παράγραφοι 7 και 8, για την περίοδο 2008-2012 ορίστηκε σε 668.669.806 τόνους ισοδύναμου CO2. Ένα βασικό εργαλείο για την επίτευξη της δέσμευσης της ΕΕν που συνάμα αποτελεί και επιπλέον εθνικό στόχο για τις χώρες της ΕΕν είναι το Κοινοτικό Σύστημα για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπής ΑΘ (ETS). Βάσει του ETS, ένας σημαντικός αριθμός βιομηχανικών εγκαταστάσεων (ηλεκτροπαραγωγοί και άλλες μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις) έχουν την υποχρέωση να παρακολουθούν και να αναφέρουν σε ετήσια βάση τις εκπομπές CO2, που προκύπτουν από την λειτουργία τους. Σε κάθε εγκατάσταση έχει εκχωρηθεί συγκεκριμένος αριθμός δικαιωμάτων (κάθε δικαίωμα ισοδυναμεί με ένα τόνο CO2), σύμφωνα με όσα προβλέπει το ισχύον εθνικό σχέδιο κατανομής, τα οποία είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμα στην αγορά. Βάσει του 2ου εθνικού σχεδίου κατανομής για την περίοδο 2008-2012 (ΕΣΚΔΕ2) θα κατανεμηθούν στις βιομηχανίες της χώρας μας δικαιώματα εκπομπών 16.7% λιγότερα από τις αναμενόμενες εκπομπές ΑΘ, σύμφωνα με το σενάριο αναμενόμενης εξέλιξης. Όσον αφορά τις εθνικές δεσμεύσεις για την μετά Κιότο εποχή όπως είναι γνωστό δεν προέκυψε κάποια συμφωνία τον Δεκέμβριο του 2009 στην Κοπεγχάγη. Ωστόσο, στην Ντόχα τον Νοέμβριο του 2012 οριστικοποιήθηκε η 2 η περίοδος δέσμευσης του ΠΚ, με αντίστοιχες δεσμεύσεις για τα έτη 2013-2020. Για την χώρα μας ισχύει η δέσμευση της ΕΕν για μείωση 20%, που εξειδικεύεται σε μείωση τόσο στους τομείς του συστήματος εμπορίας όσο και στους τομείς εκτός εμπορίας. Συγκεκριμένα οι εγκαταστάσεις που υπάγονται στο σύστημα εμπορίας θα υπόκεινται σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ανώτατο όριο εκπομπών ΑΘ (21% μείωση των εκπομπών για το 2020 σε σχέση με το 2005). Το όριο θα μειώνεται ετησίως κατά 1.74% της μέσης τιμής από το μέσο ετήσιο επίπεδο της φάσης ΙΙ (2008-2012). Δεν θα υπάρχει εθνική έκθεση κατανομής δικαιωμάτων. Για τους εκτός εμπορίας τομείς ο στόχος της χώρας μας είναι μείωση των εκπομπών ΑΘ το 2020 κατά -4% σε σχέση με το 2005 (-10% για την ΕΕν). Βάσει της απόφασης 2013/162/ΕU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το -4% για το 2020 σε απόλυτα νούμερα αντιστοιχεί για την Ελλάδα σε 60652,245 ή 63028,245 χιλιάδες τόνους ισοδυνάμου CO2 ανάλογα με τις τιμές δυναμικών θέρμανσης του πλανήτη (GWP) που εφαρμόζονται (από την 2 η ή 4 η έκθεση του IPCC). ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, HFCs, PFCs, SF6) για τα έτη 1990 έως και 2011, εκφρασμένες σε ισοδύναμες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (Mt CO2 eq) παρουσιάζoνται στο Σχήμα 1. Δεν περιλαμβάνεται ο τομέας Χρήσεις Γης, Αλλαγές Χρήσεων Γης και Δασοπονία (ΧΓΑΧΓΔ). Να σημειωθεί ότι επειδή ο τομέας Χρήσεις Γης, Αλλαγές Χρήσεων Γης και Δασοπονία (ΧΓΑΧΓΔ), αποτελούσε καταβόθρα αερίων του θερμοκηπίου το 1990 (όπως και στο σύνολο της περιόδου 1990 2011), οι εκπομπές του τομέα αυτού δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό των εκπομπών βάσης. Επίσης, σύμφωνα με τις οδηγίες του IPCC για τη σύνταξη των εθνικών απογραφών, οι εκπομπές από τις διεθνείς εναέριες και θαλάσσιες μεταφορές δεν περιλαμβάνονται στις συνολικές εθνικές εκπομπές, αλλά για λόγους πληρότητας της απογραφής, αναφέρονται στους πίνακες ως θέματα προς υπενθύμιση.

Οι συνολικές εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου (δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας ΧΓΑΧΓΔ), ανέρχονται το 2011 σε 115,05 Mt CO2 eq παρουσιάζοντας αύξηση κατά 7,7 % έναντι των εκπομπών βάσης. Δεδομένο ότι ο στόχος της χώρας για την 1 η περίοδο δέσμευσης του ΠΚ είναι ο περιορισμός της αύξησης των εκπομπών ΑΘ στο +25%, είναι φανερό ότι η χώρα όχι μόνο θα πετύχει τον στόχο, αλλά θα έχει και περίσσευμα δικαιωμάτων εκπομπής (Σχήμα 1). Η συμμετοχή των διαφόρων τομέων στις συνολικές εκπομπές παρουσιάζεται στο Σχήμα 2. Όπως είναι φανερό από το σχήμα οι εκπομπές από τον κλάδο της ενέργειας (εκπομπές από την καύση ορυκτών καυσίμων και διαφυγές) αποτελούν το 80% των συνολικών εκπομπών για το έτος 2011. Η εξέλιξη των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μεταξύ των ετών 1990 και 2011 ανά τομέα παρουσιάζεται στον Σχήμα 3. Τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν είναι τα ακόλουθα: o Το 2011 οι εκπομπές από τον τομέα Ενέργεια, οι οποίες αποτελούν το 80% των συνολικών εκπομπών (δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας ΧΓΑΧΓΔ), έχουν αυξηθεί κατά 19,4%, σε σχέση με το 1990. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, η σημαντική ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών και η εισαγωγή του φυσικού αερίου στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα αποτελούν τις βασικές παραμέτρους που επηρεάζουν την τάση των εκπομπών από τον τομέα της Ενέργειας. Η πορεία των αερίων του θερμοκηπίου στον τομέα της ενέργειας μπορεί να διακριθεί σε πέντε περιόδους που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη και την εισαγωγή του φυσικού αερίου. Κατά την αρχική περίοδο (1990-1995) οι εκπομπές αυξάνονται με ετήσιο ρυθμό 0,9%, ενώ το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 1.7%. Στην συνέχεια κι έως του 2000, οι εκπομπές αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 3.7%, ο οποίος είναι υψηλότερος του ρυθμού του ΑΕΠ της ίδιας περιόδου (3,4%). Ο μέσος ρυθμός αύξησης των εκπομπών μειώθηκε κατά την περίοδο 2000-2005 στο 1,9%, ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε με υψηλότερο ρυθμό (σχεδόν 4%). Στην συνέχεια για τα έτη έως το 2008, παρατηρείται μία σταθεροποίηση των εκπομπών, ενώ το ΑΕΠ αυξάνεται με 3,3%. Τέλος οι εκπομπές του 2011 είναι 12% λιγότερες από το 2008, λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και λόγω του αποτελέσματος των πολιτικών περιορισμού των εκπομπών ΑΘ, όπως της προώθησης της χρήσης φυσικού αερίου και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, βελτίωσης των υποδομών, κλπ. Η πλειονότητα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2011 (60%) προέρχεται από τις βιομηχανίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η συνεισφορά των μεταφορών, των βιομηχανιών και των άλλων τομέων εκτιμάται στα 22%, 6% και 12% αντίστοιχα. Το υπόλοιπο προέρχεται από τις διαφυγές καυσίμων. Η σημαντική αύξηση των εκπομπών από τις οδικές μεταφορές είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αύξηση του στόλου των οχημάτων αλλά και με την αύξηση της μεταφορικής δραστηριότητας. Η ανανέωση του στόλου των επιβατηγών οχημάτων και η συνεπαγόμενη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης περιορίζουν την αύξηση των εκπομπών ΑΘ. Παρόλα αυτά, τα θετικά αποτελέσματα από την επίδοση των αυτοκινήτων μειώνονται λόγω της αυξημένης χρήσης τους κατά τις δραστηριότητες μετακίνησης των πολιτών. Τα εφαρμοζόμενα και σχεδιαζόμενα μέτρα για την βελτίωση των μέσων μαζικής μεταφοράς αναμένεται να περιορίσει την αυξημένη χρήση των επιβατηγών οχημάτων.

o Οι εκπομπές από τον τομέα Βιομηχανικές Διεργασίες, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το 7,7% των εκπομπών το 2011 (δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας ΧΓΑΧΓΔ), μειώθηκαν περίπου 11,7% σε σχέση με τις εκπομπές του 1990, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών. Έντονες διακυμάνσεις στην χρονοσειρά παρατηρούνται κυρίως λόγω της διακοπής της παραγωγής HCFC-22. o Ο τομέας Χρήση διαλυτών και άλλων προϊόντων, με ελάχιστη συμμετοχή στις συνολικές εκπομπές (0,3% - δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας ΧΓΑΧΓΔ), εμφανίζει μικρή αύξηση σε σχέση με τις εκπομπές του 1990. o Οι εκπομπές από τον τομέα Γεωργία αποτελούν το 8% των συνολικών εκπομπών το 2011 (δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας ΧΓΑΧΓΔ) και έχουν μειωθεί κατά 22% περίπου σε σχέση με το 1990. Η μείωση των εκπομπών οφείλεται κατά κύριο στον περιορισμό της χρήσης συνθετικών αζωτούχων λιπασμάτων. Αντίθετα η μεταβολή των υπολοίπων παραμέτρων που προσδιορίζουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα (π.χ. ζωικός πληθυσμός, αγροτική παραγωγή κλπ.) δεν επηρεάζει σημαντικά την τάση των εκπομπών. o Οι εκπομπές από τον τομέα Απόβλητα (4,1% των συνολικών εκπομπών εξαιρουμένου του τομέα ΧΓΑΧΓΔ το 2011) έχουν μειωθεί κατά 11,6%, σε σχέση με τις εκπομπές του 1990. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την διαχείριση στερεών αποβλήτων παρουσιάζουν αυξητική τάση, ενώ αντιθέτως, οι εκπομπές από τη διαχείριση υγρών αποβλήτων μειώνονται σταδιακά. Η μείωση είναι περισσότερο αισθητή από το 1999, λόγω της σταθερής αύξησης του όγκου των αποβλήτων που επεξεργάζεται υπό αερόβιες συνθήκες. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ ΑΘ Για την αξιολόγηση των τάσεων των χρονοσειρών εκπομπών ΑΘ χρησιμοποιήθηκαν οι δείκτες που παρουσιάζονται στα Σχήματα 4-7. Στην αριστερή πλευρά των σχημάτων παρουσιάζεται η διακύμανση του δείκτη ως προς το έτος βάσης (τιμή δείκτη έτους βάσης =100). Το έτος βάσης είναι το 1990 ή το 2000, αναλόγως των διαθέσιμων στοιχείων για τους υπολογισμούς. Στο δεξιό μέρος του σχήματος δίνονται οι τιμές των δεικτών για την Ελλάδα (2011) και ο μέσος όρος της Ευρώπης των 15 και 27 (EU-15 και EU-27, αντίστοιχα). Να σημειωθεί ότι λόγω έλλειψης στοιχείων οι ευρωπαϊκοί μέσοι όροι έχουν υπολογιστεί προσεγγιστικά και αναφέρονται μόνο για ποιοτική σύγκριση και εξαγωγή παρατηρήσεων. Στο Σχήμα 4 παρουσιάζονται δύο δείκτες σύγκρισης των εκπομπών ΑΘ σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και ένας σε σχέση με τον πληθυσμό. Όπως φαίνεται στο σχήμα, τόσο ο δείκτης των συνολικών, όσο και ο δείκτης των εκπομπών από τον τομέα της ενέργειας έχουν μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το έτος 2000 (περίπου 20% και 16%, αντίστοιχα). Δηλαδή, η αύξηση του ΑΕΠ της περιόδου 2000-2008 δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αύξηση των εκπομπών ΑΘ. Σημαντική συνεισφορά στην παραπάνω μείωση είχε η είσοδος του φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα, αλλά και άλλα μέτρα και πολιτικές, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας. Ωστόσο, αν και είμαστε σε καλή θέση όσον αφορά τον μέσο όρο της EU-27 απέχουμε από τον μέσο όρο της EU-15. Η αύξηση των δεικτών το 2011 σε σχέση με τα προηγούμενα έτη πιθανόν οφείλεται στην «βίαιη» μείωση του ΑΕΠ (παρανομαστής) εξαιτίας της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών. Στο Σχήμα 5 παρουσιάζονται δύο δείκτες αξιολόγησης της ηλεκτροπαραγωγής της χώρας. Και οι δύο δείκτες έχουν μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το έτος 1990 (περίπου 26% και 28%, αντίστοιχα). Η μείωση των εκπομπών ΑΘ σε σχέση με την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια είναι αποτέλεσμα πολιτικών και μέτρων όπως η είσοδος του φυσικού αερίου στο

ενεργειακό μείγμα, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), ο εκσυγχρονισμός των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής σε συνδυασμό με μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας κα. Ο δείκτης της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής έχει μικρότερη τιμή, επειδή περιλαμβάνει και την παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ. Το ότι απέχουμε στους δείκτες αυτούς σε σχέση με τον μέσο όρο EU-15 και EU-27, οφείλεται στην χρησιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας που δεν παράγει εκπομπές ΑΘ από κάποια ευρωπαϊκά κράτη, στην μεγαλύτερη διείσδυση του φυσικού αερίου και / ή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή από κάποια άλλα κλπ. Στο Σχήμα 6 παρουσιάζονται οι δείκτες αξιολόγησης της βιομηχανίας ως προς την ανάπτυξή της (ακαθάριστη προστιθέμενη αξία). Ο δείκτης που αναφέρεται στο σύνολο της βιομηχανίας παρουσιάζει πτώση κατά περίπου 28% σε σχέση με την τιμή του το 2000. Δηλαδή, η ανάπτυξη της βιομηχανίας (της περιόδου 2000-2007, μετά το 2008 είχαμε μείωση της ΑΠΑ) δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αύξηση των εκπομπών ΑΘ. Σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη (ΕU-15) φαίνεται ότι βρισκόμαστε κοντά στον μέσο όρο. Τέλος στο Σχήμα 7 παρουσιάζονται οι δείκτες για τον οικιακό και τριτογενή τομέα. Για τον οικιακό τομέα διακρίνεται αύξηση των εκπομπών ΑΘ ανά κατοικία για το διάστημα 2000-2003, που εξηγείται από την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου λόγω της οικονομικής ανάπτυξης της περιόδου. Στην συνέχεια, ο δείκτης πέφτει παρόλη την συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης, λόγω κυρίως της σταδιακής αντικατάστασης του ντίζελ θέρμανσης από το φυσικό αέριο και εφαρμογής μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας (ΚΕΝΑΚ). Αντίστοιχα, είναι τα συμπεράσματα και για τον τριτογενή τομέα. Να σημειωθεί ότι οι παραπάνω δείκτες χοντρικά εκφράζουν τις εκπομπές ΑΘ από την καύση ορυκτών καυσίμων για ανάγκες θέρμανσης ανά κατοικία ή κτίριο του τριτογενή τομέα. Οπότε επηρεάζονται σημαντικά από τις κλιματολογικές συνθήκες του χειμώνα έκαστου έτους (δηλαδή πόσο θερμός ή ψυχρός ήταν ο χειμώνας κάθε χρονιάς). ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΣΤΟΧΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΘ ΕΛΛΑΔΟΣ Στο Σχήμα 8 παρουσιάζεται γραφικά η σύγκριση των εκπομπών ΑΘ για την 1 η περίοδο δέσμευσης του ΠΚ (αριστερή πλευρά) με τα διαθέσιμα δικαιώματα της χώρας για την ίδια περίοδο (δεξιά πλευρά). Οι εκπομπές ΑΘ των ετών 2008-2011 είναι αυτές που έχουν δηλωθεί στην ΕΕν και UNFCCC από την Ελλάδα. Οι εκπομπές του έτους 2012 θα απογραφούν το έτος 2014. Τα διαθέσιμα δικαιώματα αποτελούνται από: 1. Την καταλογισμένη ποσότητα στην χώρα βάσει του ΠΚ, που αντιστοιχεί σε 668.669.806 τόνους ισοδύναμου CO2. 2. Την αύξηση ή μείωση των δικαιωμάτων εκπομπών της χώρας λόγω της επίδρασης του κοινοτικού συστήματος εμπορίας εκπομπής ΑΘ (ETS). Αντιστοιχεί στο αλγεβρικό άθροισμα των δικαιωμάτων που πρέπει να αποδοθούν από τις βιομηχανίες που υπάγονται στο ETS (δηλαδή των εκπομπών της περιόδου 2008-2012) μείον των δικαιωμάτων που έχουν αποδοθεί στις βιομηχανίες κατά την ίδια περίοδο. 3. Την αύξηση των δικαιωμάτων εκπομπών της χώρας λόγω των απορροφήσεων των δασών από δραστηριότητες που υπάγονται στα άρθρα 3.3 και 3.4 του ΠΚ (δασώσεις, αποδασώσεις, αναδασώσεις και διαχείριση δασών). Όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 9 η Ελλάδα αναμένεται να πετύχει τον στόχο που της αντιστοιχεί από το ΠΚ. Πιο συγκεκριμένα, βάσει της υπάρχουσας απογραφής των ΑΘ

αναμένεται περίσσευμα δικαιωμάτων εκπομπών ΑΘ περισσότερων από 30 εκατομμύρια AAUs. Στο Σχήμα 10 παρουσιάζονται οι εκπομπές ΑΘ της Ελλάδος των ετών 1990-2011, καθώς και η πρόβλεψη αυτών ως το 2020. Όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της χώρας για την μετά ΠΚ εποχή, δηλαδή των ετών 2013-2020, εξετάζεται μόνο η περίπτωση του στόχου των κλάδων εκτός ETS, μιας και οι εκπομπές των κλάδων που υπάγονται στο ETS θα ρυθμιστούν από το σύστημα εμπορίας ρύπων της Κοινότητας (ETS). Έτσι, στο Σχήμα 11, γίνεται γραφική σύγκριση των διαθέσιμων δικαιωμάτων και των αναμενόμενων εκπομπών για τους κλάδους εκτός ETS και για την περίοδο 2013-2020. Από το σχήμα εξάγεται το συμπέρασμα ότι η Ελλάδα θα επιτύχει τον στόχο μείωσης των εκπομπών ΑΘ της περιόδου 2013-2020, σύμφωνα με την υπάρχουσα απογραφή και σεναρίων αναμενόμενης εξέλιξης των εκπομπών ΑΘ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η επίτευξη του στόχου του ΠΚ, δηλαδή του περιορισμού της αύξησης των εκπομπών ΑΘ στο +25% σε σχέση με το έτος βάσης για τα έτη 2008-2012, είναι δεδομένη για την Ελλάδα. Ωστόσο, τα δικαιώματα εκπομπών ΑΘ που θα περισσέψουν δημιουργούν ευκαιρία εκμετάλλευσής τους από την χώρα. Οι τρόποι που μπορεί να αξιοποιηθεί η περίσσεια δικαιωμάτων εκπομπών είναι οι ακόλουθοι: (α) πλειστηριασμός / πώληση του αδιάθετου υπολοίπου της αποθήκης νεοεισερχομένων του ΕΣΚΔΕ2, (β) μετατροπή μονάδων καταλογισμένης ποσότητας (AAU) με χρήση των ευέλικτων μηχανισμών του ΠΚ προς άλλες ευκολότερα διαχειριζόμενες μονάδες, ενέργεια που ταυτόχρονα προωθεί την πράσινη ανάπτυξη, (γ) πώληση / ανταλλαγή AAUs με χώρες που έχουν έλλειμμα δικαιωμάτων, (δ) μεταφορά AAUs στην επόμενη περίοδο δέσμευσης. Ωστόσο, οι αποφάσεις που ελήφθησαν στην Ντόχα τον Νοέμβριο του 2012, όπως και οι δεσμεύσεις των περισσότερων κρατών που μετέχουν στην 2 η περίοδο δέσμευσης του ΠΚ, θέτουν σημαντικούς περιορισμούς στην χρήση δικαιωμάτων από την 1 η στην 2 η περίοδο δέσμευσης. Επίσης, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, η ζήτηση δικαιωμάτων AAUs κατά την 1 η περίοδο δέσμευσης είναι περιορισμένη, ενώ παράλληλα η προσφορά τους πολύ μεγάλη. Επομένως, εκτός από την εναλλακτική (α), που αφορά ένα μέρος της περίσσειας των δικαιωμάτων εκπομπής, οι υπόλοιπες εναλλακτικές δεν αναμένεται να αποδώσουν σημαντικά οφέλη στην χώρα αυτήν την χρονική στιγμή. Όσον αφορά τις δεσμεύσεις της χώρας βάσει της 406/2009/EC για την περίοδο 2013-2020, αναμένεται περίσσεια δικαιωμάτων εκπομπής (Annual Emission Allocation σύμφωνα με την 2013/162/EU). Προτείνεται να εξεταστούν εγκαίρως από τις αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας τρόποι για την ενδεχόμενη αξιοποίηση της εν λόγω περίσσειας, στα πλαίσια της απόφασης 406/2009/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Όσον αφορά τις δεσμεύσεις της χώρας στα πλαίσια της 2 ης περιόδου του ΠΚ για τα έτη 2013-2020 (Doha amendment of the KP), ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η επικύρωση της από την ΕΕν και δεν έχει αποφασιστεί ο τρόπος υλοποίησης των δεσμεύσεων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕν (από κοινού ή ανά κράτος μέλος). Ωστόσο, προτείνεται να υλοποιηθεί η εναλλακτική (δ) της προηγούμενης παραγράφου, ώστε σε περίπτωση έλλειψης δικαιωμάτων εκπομπής κατά την 2 η περίοδο δέσμευσης, αυτά να καλυφθούν από το πλεόνασμα της 1 ης περιόδου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πρέπει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην παρούσα εισήγηση προέρχονται αποκλειστικά από ιστοτόπους του διαδικτύου, διαθέσιμα στο ευρύ κοινό.

Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και πληροφορίες από τους ακόλουθους ιστοτόπους: [1] http://cdr.eionet.europa.eu/gr [2] http://www.eea.europa.eu/publications/eea_report_2009_9 [3] http://ec.europa.eu/environment/ets/ [4] http://unfccc.int/national_reports/annex_i_ghg_inventories/items/2715.php

(Mt CO2 eq) 140 120 100 80 60 40 20 0 Index (Emissions 1990 = 100) 150 140 130 120 110 100 90 80 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Emissions Change compared to 1990 Σχήμα 1. Χρονοσειρά συνολικών εκπομπών ΑΘ σε ktco2eq της Ελλάδος. 2. Industrial Processes 7.73% 3. Solvent and Other Product Use 0.28% 1. Energy 80.11% 4. Agriculture 7.79% 5. Waste 4.09% Σχήμα 2. Συνεισφορά κάθε κλάδου στις συνολικές εκπομπές ΑΘ για το 2011.

ktco2eq 120,000.00 100,000.00 80,000.00 60,000.00 40,000.00 20,000.00 0.00 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Energy Industrial Processes Agriculture Waste Σχήμα 3. Εξέλιξη των εκπομπών ΑΘ μεταξύ των ετών 1990 και 2011 ανά τομέα. Δείκτης 2000 =100 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 2000 2005 2010 Συνολική ένταση CO2 ως προς το ΑΕΠ Ένταση ενεργειακού CO2 ως προς ΑΕΠ Συνολική ένταση CO2 ανά κάτοικο EL EU-15 EU-27 743 369 746 tco2/εκατ. ευρώ 595 323 547 tco2/εκατ. ευρώ 11.5 10.34 10.19 tco2ισοδ/κάτοικο Σχήμα 4. Συνολικοί δείκτες αξιολόγησης (ως προς ΑΕΠ και συνολικό πληθυσμό).

Δείκτης 1990 =100 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 1990 1995 2000 2005 2010 Ειδικές εκπομπές CO2 δημόσιων και αυτοπαραγωγών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής Ένταση άνθρακα συνολικής ηλεκτροπαραγωγής EL EU-15 EU-27 244 137 160 tco2/tj 233 112 tco2/tj Σχήμα 5. Δείκτες αξιολόγησης ηλεκτροπαραγωγής. Ένταση ενεργειακού CO2 ως προς ΑΠΑ βιομηχανίας Δείκτης 2000 =100 110 100 90 80 70 60 50 2000 2005 2010 Ένταση ενεργειακού CO2 ως προς ΑΠΑ βιομηχανίας EL EU-15 EU-27 312 323 547 tco2/εκατ. ευρώ Σχήμα 6. Δείκτες αξιολόγησης βιομηχανίας (ως προς ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, ΑΠΑ).

Δείκτης 2000 =100 180 160 EL EU-15 EU-27 140 120 100 80 Ειδικές εκπομπές CO2 νοικοκυριών Ένταση CO2 εμπορικού τομέα και ιδρυμάτων 2.08 2.11 1.69 t/κατοικία 10.52 22.80 33.11 tco2/εκατ ευρώ 60 2000 2005 2010 Σχήμα 7. Δείκτες αξιολόγησης οικιακού και τριτογενή τομέα. ktco2 eq 150,000 145,000 140,000 135,000 130,000 125,000 120,000 115,000 110,000 105,000 100,000 Εκπομπές και Πρόβλεψη Εκπομπών ΑΘ Διαθέσιμα Δικαιώματα Εκπομπών Συνεισφορά απορροφήσεων δασών Επίδραση εμπορίας Καταλογισμένη ποσότητα 2008-2012 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Σχήμα 8. Εκπομπές ΑΘ και διαθέσιμα δικαιώματα εκπομπών περιόδου ΠΚ.

ktco2 eq 150,000 145,000 140,000 135,000 130,000 125,000 120,000 115,000 110,000 105,000 100,000 Επίτευξη του στόχου και περίσσευμα μεγαλύτερο από 30εκατ AAUs Συνεισφορά απορροφήσεων δασών Επίδραση εμπορίας ETS Καταλογισμένη ποσότητα 2008-2012 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Σχήμα 9. Έλεγχος επίτευξης στόχου +25% του ΠΚ. ktco2 eq 140,000.00 130,000.00 120,000.00 110,000.00 100,000.00 90,000.00 80,000.00 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 Σχήμα 10. Πρόβλεψη εκπομπών ΑΘ έως το 2020.

ktco2 eq 65000 60000 Επίτευξη του στόχου της περιόδου 2013-2020 για εκτός ETS Διαθέσιμα Δικαιώματα Εκπομπών AEAs για κλάδους εκτός ETS 55000 50000 45000 40000 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Σχήμα 11. Έλεγχος επίτευξης στόχου 2020 για τους κλάδους εκτός ETS στα πλαίσια της 406/2009/EC.