ΘΕΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΑ ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΙΗΣΕΩΝ, ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΤΛ.

ΘΕΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΑ ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΙΗΣΕΩΝ, ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΤΛ. ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Υφιστάμενη νομοθεσία και κατάσταση Υφιστάμενη διαδικασία εκποίησης είναι γραφειοκρατική, χρονοβόρα και δεν παρέχει καμία προστασία στην πρώτη κατοικία ή στις ευάλωτες ομάδες. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) σε επίπεδα που σπάνια έχουν παρατηρηθεί διεθνώς, και δεν συνάδουν με τα μακροοικονομικά δεδομένα της οικονομίας μας. Οι λόγοι φαίνεται να είναι: o Ο υπερδανεισμός του παρελθόντος, ο οποίος δυστυχώς είναι δεδομένος. o Το γραφειοκρατικό και χρονοβόρο σύστημα εκποίησης ενυπόθηκης περιουσίας (το οποίο διαρκεί πέραν των 7-10 ετών) και η συζήτηση που γίνεται τους τελευταίους μήνες για προστασία της πρώτης κατοικίας, έχουν εξαλείψει τον φόβο απώλειας περιουσίας και πολλοί οφειλέτες είτε πιέζονται οικονομικά είτε όχι- επιλέγουν τη μη εξυπηρέτηση του δανείου τους αντί να περιορίσουν τα έξοδά τους και να καταβάλουν στο δάνειό τους αυτό που μπορούν. Χωρίς εκσυγχρονισμό της διαδικασίας εκποίησης: o Οι τράπεζες θα χρεώνουν υψηλά επιτόκια για να καλύψουν τις ζημιές των ΜΕΔ, και/ή o Δεν θα δανείζουν εάν η υποθήκη είναι πρώτη κατοικία, και/ή o Δεν θα εισπράττουν και άρα δεν θα έχουν ρευστότητα για να δανείσουν. Αποτέλεσμα: παράλυση της οικονομίας, παράταση της ύφεσης για πολλά χρόνια. Τεράστια επίδραση του χρόνου εκποίησης στο ύψος των κεφαλαιακών αναγκών για σκοπούς των τεστ αντοχής και άρα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. o Γνωστή η ταινία των συνεπειών: Συνεισφορά κράτους ( =φορολογούμενου), αλλά οι δανειστές δεν θα προσφέρουν βοήθεια στο κράτος αυτή τη φορά. Συνεισφορά καταθετών = κούρεμα. Προτεινόμενη δέσμη νομοσχεδίων Ο σκοπός των νομοθετημάτων είναι οικονομολογικά ορθός και η κοινωνική πολιτική ασκείται από το κράτος και όχι από τον ιδιωτικό τομέα. Ελαττώνει τη γραφειοκρατία και εισάγει δίκτυ προστασίας εκεί όπου χρειάζεται. Εισάγει ασφαλιστικές δικλείδες, οι πιο σημαντικές από τις οποίες είναι: o Απογόρευση εκποίησης αν δεν προηγηθεί διαδικασία αναδιάρθρωσης ή και διαμεσολάβησης (για δάνεια με αρχικό ύψος μέχρι 350,000 τα οποία εξασφαλίζονται από πρώτη κατοικία). o Κατάργηση ορισμένων καταχρηστικών πρακτικών όπως είναι η δυνατότητα μονομερούς αύξησης των επιτοκίων. o Στήριξη ευάλωτων ομάδων (σχέδια ΟΑΓ και ΕΕΕ). 1

Εισηγήσεις για εισαγωγή περαιτέρω ασφαλιστικών δικλείδων Πρωταρχικός σκοπός η είσπραξη καθυστερημένων οφειλών και όχι η είσπραξη ολόκληρου του υπολοίπου του δανείου: o Η ειδοποίηση εκποίησης να αναφέρεται σε αποπληρωμή των καθυστερημένων οφειλών και όχι ολόκληρου του ποσού του δανείου. Στην περίπτωση που δεν εισπραχθούν οι καθυστερημένες οφειλές τότε να προχωρεί ο δανειστής σε εκποίηση. Εάν η αξία εξασφάλισης υπερβαίνει το υπόλοιπο του δανείου, να δίνεται χρόνος 6-9 μηνών στον οφειλέτη για πώληση της περιουσίας του από τον ίδιο. Αν η πώληση δεν πραγματοποιηθεί, τότε οι 6-9 μήνες που του έχουν δοθεί να ελαττώνουν το χρονοδιάγραμμα εκποίησης. Ο ανεξάρτητος εκτιμητής που διορίζει η τράπεζα να γνωστοποιείται από την τράπεζα προς τον οφειλέτη και όχι το αντίθετο. Απαγόρευση εκποίησης για μικροποσά, πάντοτε εντός λογικών πλαισίων και θέσπισης ασφαλιστικών δικλείδων για απονθάρρυνση «στρατηγικών καθυστερήσεων». Εισαγωγή διαδικασίας και προνοιών για συνολικό διακανονισμό στην περίπτωση εκποίησης ενυπόθηκης περιουσίας. Οι συσσωρευμένες υποθέσεις καθυστερημένων δανείων για τα οποία έχουν ήδη εκδοθεί αποφάσεις Δικαστηρίου εναντίον του οφειλέτη θα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα με τη διαδικασία εκποίησης με βάση το νομοσχέδιο και να μην αρχίσει εκ νέου διαδικασία εξ υπαρχής. Κατάργηση καταχρηστικών επιβαρύνσεων εις βάρος οφειλετών που επιθυμούν την πρόωρη εξόφληση του δανείου τους. Καταληκτικά σχόλια Η ολιγωρία και η αναβολή στη λήψη αποφάσεων και στην ψήφιση εκσυγχρονιστικών νομοσχεδίων όπως τα προτεινόμενα είναι η χειρότερη τακτική. Αντίθετα, η εξελικτική βελτίωση τυχόν μικρών ή μεγάλων αδυναμιών των νομοσχεδίων μέσω κανονισμών ή/και τροποποιητικών νομοσχεδίων εγγυάται την πρόοδο και θα βοηθήσει την Κυπριακή οικονομία να βγει γρηγορότερα από την ύφεση. Τονίζεται η ανάγκη ψήφισης των προτεινόμενων νομοσχεδίων. Ο λαϊκισμός και η απόρριψη δεν είναι η λύση. Βελτιώσεις επί των νομοσχεδίων με σχετικές τροποποιήσεις θα μπορούν να γίνουν κατά τους επόμενους 1-2 μήνες, αφού πρώτα ψηφιστούν οι υφιστάμενες πρόνοιες. Η βουλή πάντα έχει τη δυνατότητα ανά πάσα στιγμή να παρέμβει σε περίπτωση που (παρ ελπίδα) παρατηρηθούν προβλήματα στην εφαρμογή των νομοσχεδίων στους επόμενους μήνες. 2

ΑΝΑΛΥΣΗ Το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στην Κύπρο έχει αγγίξει επίπεδα που σπάνια έχουν παρατηρηθεί διεθνώς. Περίπου 50% των δανείων παρουσιάζουν καθυστερήσεις. Το γεγονός αυτό προκαλεί τεράστια προβλήματα στο ήδη πληγωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου και κατ επέκταση στην κυπριακή οικονομία. Οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζικών ιδρυμάτων για τα επερχόμενα τεστ αντοχής υπολογίζονται με παραδοχές για τον χρόνο εκποίησης ενυπόθηκων προβληματικών δανείων. Όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος αυτός τόσο μεγαλύτερες είναι και οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών. Αν δεν αυξηθούν τα ποσοστά εξυπηρέτησης των δανείων, οι τράπεζες θα χρειαστούν επιπρόσθετα κεφάλαια που δύσκολα θα βρεθούν από τον ιδιωτικό τομέα. Το βάρος θα πέσει στο δημόσιο, το οποίο όμως έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες κεφαλαιακής στήριξης των τραπεζών και του συνεργατισμού. Αναγκαστικά θα κληθούν είτε οι φορολογούμενοι είτε οι καταθέτες να καλύψουν τις ελλείψεις που θα δημιουργηθούν. Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό να βρεθούν τρόποι μείωσης των ΜΕΔ. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι σημαντικό να κατανοήσουμε γιατί τα ΜΕΔ είναι τόσα πολλά. Ένας σημαντικός λόγος ασφαλώς είναι οι κακές τραπεζικές πρακτικές και ο ανεξέλεγκτος δανεισμός του παρελθόντος. Όμως υπερβολικός δανεισμός υπήρξε και αλλού, χωρίς να παρατηρηθούν τέτοια επίπεδα ΜΕΔ. Μια απλή σύγκριση με άλλες χώρες δείχνει ότι το ύψος των ΜΕΔ στην Κύπρο δεν συνάδει με τα μακροοικονομικά δεδομένα της οικονομίας μας. Χώρες που πέρασαν από βαθύτερες κρίσεις, με μεγαλύτερη συρρίκνωση του ΑΕΠ και ψηλότερα ποσοστά ανεργίας, δεν παρουσιάζουν τόσο ψηλά επίπεδα ΜΕΔ. Στην Κύπρο αρκετοί δανειζόμενοι έχουν επιλέξει την αναστολή καταβολής δόσεων ως τρόπο αντιμετώπισης της μείωσης των εσόδων/εισοδημάτων τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιλογή αυτή επηρεάζεται από το γεγονός ότι οι διαδικασίες εκποίησης είναι χρονοβόρες, και παράλληλα ενισχύεται από τη συζήτηση που γίνεται τους τελευταίους μήνες για προστασία της πρώτης κατοικίας. Χωρίς το φόβο απώλειας της περιουσίας τους, πολλοί οφειλέτες είτε πιέζονται οικονομικά είτε όχι θα επιλέξουν να αναστείλουν την εξυπηρέτηση του δανείου τους αντί να περιορίσουν τα έξοδά τους. Όμως αυτή η πρακτική έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις τόσο σε άλλους συμπολίτες μας όσο και γενικότερα στην οικονομία του τόπου. Το παρόν σύστημα και οι καθυστερήσεις που έχουν συσσωρευτεί στο Κτηματολόγιο επιτρέπουν σε κάποιους να συνεχίζουν να απολαμβάνουν την περιουσία τους, την οποία απόκτησαν με δανεικά που προήλθαν από τις καταθέσεις άλλων. Οι τελευταίοι δικαιολογημένα ανησυχούν (μετά την εμπειρία του περσινού «κουρέματος») για την ασφάλεια των καταθέσεων τους. Πολλοί από τους συμπατριώτες μας διατηρούν καταθέσεις για τα γηρατειά τους, πολλοί έχουν ήδη συνταξιοδοτηθεί και ευελπιστούν με τις καταθέσεις τους να υποστηρίξουν την οικογένειά τους, να σπουδάσουν τα παιδιά τους, να αφήσουν ένα κομπόδεμα για τα εγγόνια τους. Δεν είναι σωστό οι συμπατριώτες μας αυτοί να υποφέρουν για χάρη άλλων, κυρίως μεγαλοφειλετών, που θεωρούν ότι η κρίση είναι δικαιολογία για αθέτηση των υποχρεώσεών τους προς τις τράπεζες. (Ασφαλώς το πιο πάνω δεν αφορά τις πολλές περιπτώσεις συμπολιτών μας που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα που δικαιολογούν καθυστερήσεις.) Η εκποίηση των εξασφαλίσεων σε περιπτώσεις μη δυνατότητας εξόφλησης ενυπόθηκων δανείων είναι νόμιμο και απόλυτα κατοχυρωμένο δικαίωμα του δανειστή, είτε αυτός είναι τράπεζα είτε ιδιώτης. Στην Κύπρο, η διαδικασία εκποίησης κτηματικής περιουσίας διαρκεί από 7 μέχρι 10, πολλές φορές περισσότερα χρόνια. Αυτό το σοβαρό πρόβλημα έχει αναγνωριστεί από το κράτος και από την κοινωνία 3

πολλές φορές στο παρελθόν και δεν είναι λίγες οι πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν για διόρθωση των στρεβλώσεων και έπεσαν στο κενό. Το υφιστάμενο σύστημα εκποιήσεων δεν παρέχει καμία προστασία στην πρώτη κατοικία και παράλληλα είναι πολύ γραφειοκρατικό και χρονοβόρο. Όλοι αναγνωρίζουν πως οι εκποιήσεις καθυστερημένων ενυπόθηκων δανείων είναι αναγκαία παράμετρος για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Εξ ου και κατοχυρώνονται με νομοθεσίες από το κράτος. Κανένας δεν δανείζει χωρίς εξασφαλίσεις και κανένας δεν μπορεί να δεχθεί εξασφαλίσεις οι οποίες δεν «εξασφαλίζουν» τον δανειστή σε περίπτωση αδυναμίας ή ακόμη και αθέτησης του δανειολήπτη να εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Οι τράπεζες αρκετές φορές απερίσκεπτα δάνειζαν όλα αυτά τα χρόνια με αυτό το καθεστώς και τώρα πληρώνουν την απερισκεψία τους με τεράστιες ζημιές που προκύπτουν από την τρομακτική αύξηση των ΜΕΔ. Χωρίς εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας για την εκποίηση ενυπόθηκων εξασφαλίσεων, οι τράπεζες απλά δε θα είναι σε θέση να δανείζουν γιατί δεν θα τους συμφέρει και η οικονομία θα παραλύσει, ή δύσκολα θα δανείζουν και όταν θα δανείζουν τα επιτόκια θα είναι υψηλά έτσι ώστε να καλύπτουν τις ζημιές τους από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Με άλλα λόγια, η υπερπροστασία των επισφαλών δανειοληπτών μεταφράζεται σε υψηλότερο κόστος δανεισμού για όλους. Επομένως, ο εκσυχρονισμός του συστήματος εκποιήσεων (και ευρύτερα του πλαισίου λειτουργίας των τραπεζών) είναι απαραίτητος για την αναζωογόνηση της οικονομίας μέσω της ανάκαμψης της χρηματοδότησης από τις τράπεζες, οι οποίες στην Κύπρο αποτελούν σχεδόν τη μόνη πηγή χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Για την ακρίβεια, η ψήφιση και εφαρμογή αυτού του πλαισίου είναι κρίσιμης σημασίας για τη διασφάλιση των καταθέσεων των τραπεζών μας, για τη διασφάλιση ακόμα και της ύπαρξης τραπεζών, για τη χρηματοδότηση νεαρών νοικοκυριών για απόκτηση στέγης, τη χρηματοδότηση και παροχή ρευστότητας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και γενικά την ανάκαμψη και περαιτέρω ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Τα επερχόμενα τεστ αντοχής στα οποία θα υποβληθούν οι τράπεζες βασίζονται σε παραμέτρους που θα καθορίσουν το ύψος των κεφαλαίων που χρειάζονται. Μία από τις παραμέτρους αυτές είναι ο χρόνος εκποίησης ενυπόθηκης περιουσίας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος αυτός, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι αναμενόμενες ζημιές των τράπεζων από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, συνεπώς τόσο υψηλότερες θα είναι οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών. Στον υπολογισμό των κεφαλαιακών τους αναγκών, οι τράπεζές μας χρησιμοποίησαν παράμετρο 3-4 ετών για τον τον χρόνο εκποίησης υποθηκών. Εάν παραμείνει η κατάσταση ως έχει σήμερα με τον χρόνο αυτό να είναι υπέρ-διπλάσιος, θα αυξηθούν άκρως επικίνδυνα οι κεφαλαιακές ανάγκες τους και δεν θα είναι εφικτή η ανακεφαλαιοποίησή τους. Αυτό συνεπάγεται κόστος προς τους καταθέτες, το κράτος και τους υφιστάμενους μετόχους των τραπεζών. Έχουμε ζήσει τον Μάρτιο 2013 τις συνέπειες της ανεπαρκούς κεφαλαιοποίησης των τραπεζών μας. Μέλημα όλων μας για την ανάκαμψη της οικονομίας μας, μέσα και από την ορθολογική δανειοδότηση των επιχειρήσεων πρέπει να είναι ο τερματισμός των πρακτικών που παρατηρούνται, με οφειλέτες που ενώ μπορούν να αποπληρώνουν τις οφειλές τους μέσω των εισοδημάτων τους ή μέσω πώλησης μέρους της ακίνητης τους ιδιοκτησίας δεν το πράττουν. Αν οι τράπεζές μας δεν ανακεφαλαιοποιηθούν επαρκώς, αν δεν εισρεύσουν ξένα κεφάλαια σ αυτές, δύσκολα η ανάκαμψη μπορεί να επιτευχθεί μόνο εκ των έσω. Η Κύπρος βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού και κατάφερε να μπει σε τροχιά περιορισμού της ύφεσης με τη στήριξη των διεθνών δανειστών της, του Κύπριου φορολογούμενου, αλλά και των καταθετών. Το δεύτερο τρίμηνο του 2014 η οικονομία μας είχε την καλύτερη επίδοση των τελευταίων τριών ετών. Η 4

ανεργία έχει σταθεροποιηθεί με πτωτική τάση. Οι τράπεζες μας προσπαθούν να θωρακιστούν αντλώντας κεφάλαια από το εξωτερικό. Η υπερψήφιση του νομοσχεδίου που εκσυγχρονίζει το πλαίσιο των εκποιήσεων ενυπόθηκων εξασφαλίσεων είναι προς όφελος του συνόλου της οικονομίας μας. Η οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει ορθολογικά όταν υπάρχει «ηθικός κίνδυνος», όταν δηλαδή κάποιοι αφήνονται να παίρνουν αλόγιστα ρίσκα εις βάρος τρίτων χωρίς συνέπειες. Η προτεινόμενη δέσμη νομοσχεδίων ελαττώνει τη γραφειοκρατία, εισαγάγει ασφαλιστικές δικλείδες αναφορικά με την πρώτη κατοικία και προστατεύει ευάλωτες ομάδες. Ασφαλιστικές δικλείδες Παράλληλα με τη διόρθωση των στρεβλώσεων στη διαδικασία της εκποίησης, τονίζουμε την ανάγκη θέσπισης ασφαλιστικών δικλείδων για προστασία της πρώτης κατοικίας για τις ευάλωτες ομάδες. Έχοντας μελετήσει τα νομοσχέδια για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος εκποιήσεων, την κατάργηση των καταχρηστικών ρητρών δανειακών συμβάσεων σε βάρος των οφειλετών, το νομοσχέδιο για τις αναδιαρθρώσεις δανείων και τη διαμεσολάβηση και του πλαισίου αφερεγγυότητας, αλλά και των σχεδίων κοινωνικής πολιτικής (σχέδια ΟΑΓ και ΕΕΕ), είμαστε ικανοποιημένοι ότι ο σκοπός των νομοθετημάτων είναι λογικός και οικονομολογικά ορθός και πως η κοινωνική πολιτική ασκείται από το κράτος και όχι από τον ιδιωτικό τομέα. Tαυτόχρονα, όμως, εισηγούμαστε τη θέσπιση επιπλέον ασφαλιστικών δικλείδων, ούτως ώστε ο πρώτος στόχος των τραπεζών να είναι η αναδιάρθρωση δανείων και η είσπραξη των καθυστερημένων δόσεων και όχι η εκποίηση ακινήτων για είσπραξη ολόκληρου του ποσού του δανείου. Το νομοσχέδιο περί αναδιαρθρώσεων και διαμεσολάβησης προνοεί πως η διαδικασία εκποίησης για δάνεια τα οποία στη σύναψή τους είχαν ύψος μέχρι και 350.000 και εξασφαλίζονται με την πρώτη κατοικία, απαγορεύεται αν δεν προηγηθεί προσπάθεια αναδιάρθρωσης, αλλά και διαμεσολάβησης εκεί όπου ο οφειλέτης το επιθυμεί. Αυτή η ασφαλιστική δικλείδα είναι σημαντική και προτείνουμε όπως αυτή η πρόνοια ενσωματωθεί επίσης και στο νομοσχέδιο εκποιήσεων. Περαιτέρω προτείνουμε τη θέσπιση των επιπλέον εξής ασφαλιστικών δικλείδων: Σε περιπτώσεις όπου η αξία της εξασφάλισης υπερβαίνει το υπόλοιπο του δανείου, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η τράπεζα να μην ενδιαφερθεί να εισπράξει το μέγιστο δυνατό ποσό από την πώληση της ακίνητης περιουσίας εφόσον η οφειλή προς αυτήν καλύπτεται. Προτείνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις να δίνεται στον οφειλέτη εύλογο διάστημα (ίσως 6-9 μήνες) να πωλήσει ο ίδιος το ακίνητό του και να πάρει την καλύτερη δυνατή τιμή. Αν δεν πραγματοποιηθεί η πώληση, τότε ο χρόνος εκποίησης να θεωρείται ότι άρχισε από την ημερομηνία ειδοποιήσεως, δηλαδή οι 6-9 μήνες να θεωρούνται ότι έχουν ήδη παρέλθει εντός του χρονοδιαγράμματος της εκποίησης. Στην υφιστάμενη νομοθεσία, αλλά και στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, αν ο οφειλέτης καθυστερήσει να πληρώσει τη δόση του δανείου του για 90 ημέρες, μπορεί ο δανειστής να ζητήσει εκποίηση του ενυπόθηκου ακινήτου αν δεν καταβληθεί ολόκληρο το ποσό του δανείου εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. Προτείνουμε όπως η ειδοποίηση εκποίησης που αποστέλλεται από τον δανειστή στον οφειλέτη του παρέχει συγκεκριμένο χρονικό όριο για πληρωμή των οφειλόμενων δόσεων και όχι ολόκληρου του ποσού του δανείου. 5

Ο διορισμός ανεξάρτητου εκτιμητή θα πρέπει να γνωστοποιείται από την τράπεζα προς τον οφειλέτη, ούτως ώστε ο οφειλέτης να είναι εκείνος που θα επιλέξει τον δικό του ανεξάρτητο εκτιμητή, αφού πρώτα γνωρίζει ποιος έχει διοριστεί από την τράπεζα, και όχι το αντίθετο όπως προνοείται στο νομοσχέδιο. Για αποφυγή εκποιήσεων για μικροποσά, θα πρέπει να απαγορεύεται η εκποίηση αν το σύνολο των καθυστερημένων δόσεων συγκεκριμένου οφειλέτη σε τραπεζικό ίδρυμα δεν υπερβαίνει, για παράδειγμα, το μεγαλύτερο του 10% του συνολικού υπολοίπου των οφειλών του ή του ποσού των 10,000. Από την άλλη, η ασφαλιστική αυτή δικλείδα πρέπει να ακυρώνεται στην περίπτωση που οι καθυστερημένες οφειλές είναι άνω των 2,000 και οι καθυστερήσεις χρονολογούνται άνω των τριών ετών. Ένα μεγάλο ερώτημα, το οποίο δεν έχει ακόμα απαντηθεί από τα προτεινόμενα νομοσχέδια αφορά το τι γίνεται με το υπόλοιπο του δανείου όταν εκποιούνται οι ενυπόθηκες εξασφαλίσεις. Αν κάποιος χρωστά 200,000 και το ακίνητο πωληθεί για 130,000, τί γίνεται με το υπόλοιπο ποσό των 70,000; Θα επιβαρύνει τον οφειλέτη; Τους εγγυητές; Η άποψή μας είναι ότι από τη στιγμή που ένα δάνειο κρίνεται ως μη βιώσιμο και θα γίνει εκποίηση, πρέπει να γίνεται ένας συνολικός διακανονισμός που να καθορίζει τι θα πληρώσει ο οφειλέτης και οι εγγυητές και τι ζημιά θα αναγνωρίσει η τράπεζα. Το ποσό που θα επωμίζεται η τράπεζα μπορεί να καθοριστεί από τον νόμο ως ένα ποσοστό της όλης ζημιάς και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη παραμέτρους όπως η άλλων περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, η εισοδηματική του κατάσταση και η οικονομική κατάσταση των εγγυητών. Οι συσσωρευμένες υποθέσεις καθυστερημένων για τα οποία έχουν εκδοθεί αποφάσεις Δικαστηρίου εναντίον του οφειλέτη θα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα με τη διαδικασία εκποίησης με βάση το νομοσχέδιο και να μην αρχίσει εκ νέου διαδικασία εξ υπαρχής. Όσον αφορά το νομοσχέδιο για κατάργηση ορισμένων καταχρηστικών πρακτικών όπως είναι η δυνατότητα μονομερούς αύξησης των επιτοκίων, εισηγούμαστε όπως το νομοσχέδιο επεκταθεί για να καλύψει επίσης τις καταχρηστικές επιβαρύνσεις εις βάρος των οφειλετών που επιθυμούν την πρόωρη εξόφληση του δανείου τους. Καταλήγοντας, τονίζουμε την ανάγκη ψήφισης των προτεινόμενων νομοσχεδίων. Ο λαϊκισμός και η απόρριψη δεν είναι η λύση. Βελτιώσεις επί των νομοσχεδίων με σχετικές τροποποιήσεις για επίτευξη του στόχου της ενθάρρυνσης αποπληρωμής οφειλών από εκείνους που έχουν τη δυνατότητα να το πράξουν θα πρέπει να γίνουν κατά τους επόμενους 1-2 μήνες, αφού πρώτα ψηφιστούν οι υφιστάμενες πρόνοιες. Επίσης, η βουλή θα έχει τη δυνατότητα ανά πάσα στιγμή να παρέμβει σε περίπτωση που (παρ ελπίδα) παρατηρηθούν προβλήματα στην εφαρμογή των νομοσχεδίων στους επόμενους μήνες. Πιστεύουμε πως η ολιγωρία και η αναβολή στη λήψη αποφάσεων και στην ψήφιση εκσυγχρονιστικών νομοσχεδίων όπως τα προτεινόμενα είναι η χειρότερη τακτική. Αντίθετα, η εξελικτική βελτίωση τυχόν μικρών ή μεγάλων αδυναμιών των νομοσχεδίων μέσω κανονισμών ή/και τροποποιητικών νομοσχεδίων εγγυάται την πρόοδο και θα βοηθήσει την Κυπριακή οικονομία να βγει γρηγορότερα από την ύφεση. 6