ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα». Έπειτα είναι ανοησία να εξετάζει κανείς από την πινακίδα εκείνους που υπήρξαν ιππείς. Γιατί σ' αυτή δεν υπάρχουν πολλοί από εκείνους που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς ενώ είναι γραμμένοι μερικοί που είχαν φύγει (από την πατρίδα).αυτή είναι η πιο μεγάλη απόδειξη όταν δηλαδή επανήλθατε (από την εξορία), αποφασίσατε (με ψήφισμα) να παραδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο όσων ήταν ιππείς, για να πάρετε πίσω από αυτούς το επίδομα. Β1. Ποιο είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της τέχνης του Λυσία; βλ. σχολικό εγχειρίδιο σελ. 32-33: «Το σημαντικότερο...λογογράφου». Β2. Με ποια γεγονότα της προσωπικής του ζωής ο Μαντίθεος προσπαθεί να επηρεάσει τους βουλευτές υπέρ του; Ο Μαντίθεος τηρώντας την υπόσχεσή του στην πρόθεση του λόγου του, ότι δεν είχε καμία συμμετοχή στο πολίτευμα των τριάκοντα, παραθέτει γεγονότα της προσωπικής του ζωής που κλονίζουν τους ισχυρισμούς των κατηγόρων του. Δηλώνει λοιπόν, ότι δε βρισκόταν στην Αθήνα στην ταραγμένη περίοδο 405-403. Συγκεκριμένα, λίγο πριν την καταστροφή στους Αιγός ποταμούς, ο πατέρας του είχε στείλει τους δύο γιους του στον Πόντο, στο φίλο του βασιλιά Σάτυρο, προκειμένου να δραστηριοποιηθούν και να αποκτήσουν εμπειρία στο εμπόριο σίτου. Χαρακτηριστική μάλιστα είναι η ακρίβεια, με την οποία προσδιορίζει το χρόνο επιστροφής του: πέντε μέρες πριν την τελική μάχη των δημοκρατικών με τους Τριάκοντα και την κατάρρευση του τυραννικού καθεστώτος ( Ἡμᾶς γὰρ... κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡμέραις). Έτσι, καθιστά σαφές ότι δεν θα μπορούσε να αναλάβει το αξίωμα του ιππέα, λόγω απουσίας του από την Αθήνα, την εποχή της διακυβέρνησης των Τριάκοντα. Παρακάτω, ισχυρίζεται ότι θα ήταν παράλογο εκ μέρους του να αναμειχθεί στα πολιτικά ζητήματα στο πλευρό των Τριάκοντα, δεδομένου ότι η πτώση τους ήταν προδικασμένη. Θα ήταν τουλάχιστον ανόητο εκ μέρους του να στηρίξει ένα καθεστώς που βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ήταν άλλωστε, παράλογο και εκείνοι να εμπιστευτούν διοικητικά αξιώματα σε απόδημους Αθηναίους, όταν μάλιστα τα αφαιρούσαν από παλιούς τους συνεργάτες, όταν ένιωθαν ότι οι δεύτεροι δεν ήταν πια ενεργοί και ένθερμοι ομοϊδεάτες τους (καίτοι Σελίδα 5 από 9
οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν... τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον.). Έτσι, υποστηρίζει πως δεν μπορούσε να γίνει συνεργός των Τριάκοντα, λόγω αρχικά της απουσίας του και λόγω της πολιτικής του επιβίωσης. Η περίοδος αποδημίας του επιβεβαιώνεται παρακάτω και από μαρτυρία. Η ανάμνηση των γεγονότων αυτών, που περιλαμβάνουν και "οικείες συμφορές", γεμίζει το ακροατήριο με οργή, αγανάκτηση και αντιπάθεια προς τους κατηγόρους του Μαντιθέου. Και αυτό, διότι τα τραυματικά βιώματα και οι πικρές του μνήμες από την εποχή αυτή (καὶ οὔτε τῶν τειχῶν καθαιρουμένων <ἐπεδημοῦμεν> οὔτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας), το οδηγεί στη σκέψη, ότι είναι ανέντιμο να συκοφαντείται ένας αθώος πολίτης. Επίσης, η ανάμνηση αυτή στοχεύει στην ανασκευή της κατηγορίας με γνώμονα λογικά και πραγματικά επιχειρήματα. Η παράθεση των συγκεκριμένων γεγονότων εξυπηρετεί τις ανάγκες της διήγησης και παράλληλα της πίστης. Ο λογογράφος σε αυτό το σημείο του λόγου του, αναφέρει γεγονότα προσωπικά του Μαντιθέου, που είναι σχετικά με το κατηγορητήριο αλλά ταυτόχρονα αποτελούν αποδεικτικό υλικό για την ανασκευή της κατηγορίας. Β3. Ποιο είναι, κατά τον Μαντίθεο, το ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο ότι κάποιος πολίτης υπηρέτησε στην τάξη των ιππέων κατά την περίοδο των Τριάκοντα; Οι κατήγοροι στηρίζονται στο γεγονός ότι το όνομα του Μαντιθέου αναγράφεται στο σανίδιο. Το μοναδικό στοιχείο ενοχής του Μαντιθέου είναι δηλαδή μια ξύλινη σανίδα αλειμμένη με γύψο και εκτεθειμένη σε κοινή θέα, η οποία περιέχει αναληθείς πληροφορίες. Υπάρχουν ιππείς που ομολογούν τη συγκεκριμένη θητεία τους αλλά τα ονόματά τους δε βρίσκονται στη σανίδα ενώ βρίσκονται ονόματα ανθρώπων, που τότε έλειπαν από την Αθήνα (ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν). Απέναντι σε αυτό το αντικειμενικά αναξιόπιστο τεκμήριο, ο Μαντίθεος αντιπαρατάσσει την εγκυρότητα και την αποδεικτική ισχύ των καταλόγων. Ο μοναδικός τρόπος να αποδειχτεί η αθωότητά του είναι "τα γράμματα" των ιππέων που συντάσσονταν με απόλυτη ευθύνη των φυλάρχων και παραδίδονταν στη Βουλή. Πρόκειται για ένα δημόσιο, επίσημο έγγραφο με τα ονόματα όσων ήταν υπόχρεοι και ικανοί να ιππεύουν, που φυλασσόταν αυστηρά στα κρατικά αρχεία. Η προσοχή και η ευσυνειδησία των φυλάρχων ήταν δεδομένη, καθώς ένα ενδεχόμενο σφάλμα ή παράλειψη θα τους επιβάρυνε οικονομικά. Αυτοί καθόριζαν και τις "καταστάσεις", το χρηματικό δηλαδή ποσό που έπαιρναν από το δημόσιο οι δοκιμαζόμενοι ιππείς και το οποίο επέστρεφαν μέσω των φυλάρχων, αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι. Μάλιστα, οι ιππείς-συνεργοί των Τριάκοντα, αναγράφονταν στον κατάλογο που παραδόθηκε στη Βουλή, αμέσως μετά την πτώση του τυραννίας των Τριάκοντα και επιβαλλόταν να επιστρέψουν άμεσα την κατάστασιν (ἐκεῖνος δ ἐστὶν ἔλεγχος Σελίδα 6 από 9
μέγιστος ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν.). Ο Μαντίθεος επομένως δηλώνει ρητά και κατηγορηματικά ότι το δικό του όνομα δε συμπεριλήφθηκε ποτέ σε αυτόν τον κατάλογο ότι οι σύνδικοι (συνήγοροι του δημοσίου) δε στράφηκαν ποτέ εναντίον του για την "ἀνάπραξιν" και ότι δεν επέστρεψε ποτέ στο δημόσιο καμιά "κατάστασιν" (ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε). Ο Μαντίθεος δηλώνει όχι μόνο ότι είναι δείγμα καθαρής ανοησίας να ελέγξει κανείς την αλήθεια μέσω του σανιδίου αλλά ότι είναι δείγμα δικαιοσύνης να θεωρήσει εγκυρότερο τεκμήριο τα γράμματα και να πειστεί από αυτά για την αθωότητα του δοκιμαζόμενου. Αυτή η αντιστροφή της αξιοπιστίας φαίνεται πειστική, χωρίς όμως να είναι αδιάσειστη. Θα μπορούσαν να εκφραστούν πολλές επιφυλάξεις και άλλες τόσες αμφισβητήσεις για τη μη νόθευση του σανιδίου και για τη νόθευση αντιστοίχως των γραμμάτων. Έτσι, το συμπέρασμα του Μαντιθέου για την αθωότητά του είναι η κατακλείδα ενός ενθυμήματος που δίνει ασφαλή συμπεράσματα μόνο αν τα προηγούμενα περιστατικά είναι αληθή. Ο γρήγορος όμως ρυθμός της απολογίας και η έλλειψη ειδικών γνώσεων της Βουλής αίρει κάθε δυνατότητα αμφισβήτησης. Β4. α) γραφή, ανεξέλεγκτος, καταψήφιση, συμμετοχή, πράγμα: να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. γραφή: ἐγγεγραμμένοι ανεξέλεγκτος: ἔλεγχος καταψήφιση: ἐψηφίσασθε συμμετοχή: μετέχειν πράγμα: ἀναπράξητε β) Να απαντήσετε στα παρακάτω ζητούμενα: ἀποδείξειεν: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη ις: ἀπόδειξις πολιτεία: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας: πολιτεύομαι πρότερον: να γράψετε μία αντώνυμη λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας: ὕστερον ἀφικνοῦμαι: να γράψετε ένα συνώνυμο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας: ἥκω ἐξέπεμψε: να αναλύσετε τη σύνθετη λέξη στα συνθετικά της: ἐκ + πέμπω Σελίδα 7 από 9
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Αξίζει λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, και εκείνο να εξετάσετε, δηλαδή πώς τέλος πάντων οι παλιοί απένεμαν τις τιμές και τις δωρεές στους αληθινούς ευεργέτες, και σε όσους τύχαινε να είναι πολίτες και σε όσους τύχαινε να είναι ξένοι. Κι αν δείτε εκείνους καλύτερα από εσάς, καλό θα είναι να τους μιμηθείτε, αν όμως (δείτε) τους εαυτούς σας, στο χέρι σας θα είναι να το κάνετε. Κατ αρχάς λοιπόν εκείνοι στο Θεμιστοκλή, που πέτυχε τη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, και στο Μιλτιάδη, που ήταν αρχηγός στο Μαραθώνα, και σε πολλούς άλλους, που δεν είχαν προσφέρει ίδιες υπηρεσίες με αυτές των σημερινών στρατηγών, δεν έστησαν χάλκινους ανδριάντες ούτε τους αγαπούσαν υπερβολικά. Δε χρωστούσαν λοιπόν ευγνωμοσύνη σε αυτούς που τους προσέφεραν κάποιες υπηρεσίες; Πάρα πολύ βέβαια, άνδρες Αθηναίοι, και ανταπέδιδαν κατά τρόπο αντάξιο και των εαυτών τους και εκείνων γιατί, αν και ήταν όλοι άνθρωποι μεγάλης αξίας, προτιμούσαν εκείνους να είναι αρχηγοί τους. Είναι λοιπόν για τους συνετούς ανθρώπους και γι αυτούς που θέλουν να σκοπεύουν στην αλήθεια, πολύ μεγαλύτερη τιμή από το χάλκινο ομοίωμα το να έχουν θεωρηθεί πρώτοι ανάμεσα σε καλούς και ενάρετους πολίτες. Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ἄξιον: γενική και αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους: τῶν ἀξίων, τὰς ἀξίας εὐεργέταις: κλητική ενικού και γενική πληθυντικού: ὦ εὐεργέτα, τῶν εὐεργετῶν τι: γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος: τινός, τινά χάριν: δοτική ενικού και ονομαστική πληθυντικού: τῇ χάριτι, αἱ χάριτες ἀνδρῶν: κλητική ενικού και αιτιατική πληθυντικού : ὦ ἄνερ, τοὺς ἄνδρας ἔνεμον: γ ενικό οριστικής μέλλοντα: νεμεῖ ἴδητ(ε): β ενικό προστακτικής αορίστου β : ἰδὲ εἰργασμένους: γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή: εἰργασμένοιαι-α εἰσίν ὄντες: β ενικό προστακτικής ενεστώτα: ἴσθι βουλομένοις: απαρέμφατο ενεστώτα: βούλεσθαι Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: Ἀθηναῖοι, πολῖται, ἐκείνους, ἐν Σαλαμῖνι, τοῖς στρατηγοῖς, σφόδρα. Σελίδα 8 από 9
Ἀθηναῖοι: επιθετικός προσδιορισμός στο ἂνδρες πολῖται: κατηγορούμενο στο υποκείμενο ὅσοι από τη μετοχή ὄντες ἐκείνους: αντικείμενο στο ρήμα ἲδητ(ε) ἐν Σαλαμῖνι: εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο στο νικήσαντα τοῖς στρατηγοῖς: δοτική αντικειμενική στη λέξη ἴσα σφόδρα: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ἀπεδίδοσαν β) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω μετοχές και τα απαρέμφατα (είδος και συντακτικός ρόλος): ὄντες, τὸν ἡγούμενον, ἡγεῖσθαι, σκοπεῖν. ὄντες: κατηγορηματική μετοχή από το ρήμα τύχοιεν, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ὃσοι τὸν ἡγούμενον: επιθετική μετοχή, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη Μιλτιάδην, συνημμένη στη λέξη Μιλτιάδην, που είναι αντικείμενο του ρήματος ἳστασαν ἡγεῖσθαι: τελικό απαρέμφατο, απαρέμφατο του σκοπού στο ρήμα προὒκρινον σκοπεῖν: αντικείμενο στη μετοχή βουλομένοις, τελικό απαρέμφατο Σελίδα 9 από 9