ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Μεταξά Ελευθερία. Κείμενο

Transcript

1 ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Μεταξά Ελευθερία Κείμενο Θα μου ειπήτε. «Και πώς! Μας είναι τόσο χρήσιμες και τόσο ευεργετικές οι ξένες γλώσσες; Η γλωσσομάθεια, το ασφαλισμένον όργανο το κυριώτατο για να μας φέρει προς τον πολιτισμό, για να μας γνωρίσει τη σοφία!». Μεγάλην ανακάλυψη εκάματε! Η γλωσσομάθεια σ εμάς, εδώ, η γλωσσομάθεια σ έναν Έλληνα, μπορεί να είναι κάτι ασύγκριτα πιο σημαντικό, παρ όσο θα είναι σε έναν Άγγλο, σ έναν Γερμανό. Γιατί ένας Άγγλος, λόγου χάρη, φορεί κορώνα του ασάλευτη τον πολιτισμό του έθνους του. Το δικό του πολιτισμό. Τον πολιτισμό που κάνει να φτάνει η δύναμη του αγγλικού λαού ως τα τετραπέρατα του κόσμου, και να ομιλείται η γλώσσα του από εκατομμύρια εκατοντάδες. Αυτός μπορεί να συλλογίζεται: «Όπου γη, η πατρίδα μου. Όπου ρωτήσω, θα μου δοθεί η απόκριση με τη δική μου φωνή. Και αν δεν ακούσω τη δική μου τη φωνή, λίγο με μέλλει. Εγώ είμαι ο δυνατός. Αυτοί με χρειάζονται. Οι ξένοι ας έρθουν προς εμένα με τη γλώσσα μου». Για ζητήματα τέτοιας λογικής δε θα μπορούμε εμείς να σκεφτούμε και δε θα ήταν λογικό να φερθούμε σαν τους πολίτες των μεγαλοδύναμων εθνών. Τρισμεγάλη βέβαια της πατρίδας μας η ιδέα, και κανείς δε θα άλλαζε, με όποιο χάρισμα, την υπέρτατη τιμή και χάρη, τη μητέρα του, ακόμη κι αν αυτή δεν είχε την ενδοξότερη του κόσμου ιστορία. Ζήτω η ιδέα. Μα θέλουμε δε θέλουμε, παράπλευρα της ιδέας, στέκουν, ζωντανά κι εκείνα απ τη ζωντανή ζωή, τα πράγματα. Και τα πράγματα μας δείχνουν πως είμαστε μικροί και φτωχοί. Κάποιος ενθουσιώδης ποιητής μας,άγγελος ευαγγελισμού, βροντοφώνησε μια φορά προς την τωρινή Ελλάδα: «Πάλι θα γίνουν βάρβαροι και θα τους δώσεις φώτα». Αλλά αν είναι γραμμένο να ξανανθίσει αυτό το γοητευτικότατο πάλι, απ τη δική μας την ενέργεια και την ταπεινοσύνη και την ορθροφροσύνη και

2 την αυταπάρνηση εξαρτάται το θαύμα. Ως την ώρα εκείνη, αδύνατο να αρνηθούμε τα πράγματα. Και τα πράγματα μας λένε πως αναποδογύρισε η Ιστορία.Απ αλλού τώρα μας έρχεται το φως, και αλλού σωριάζονται τα πλούτη. Εμείς δανείσαμε τους ξένους. Οι ξένοι ελεημοσύνη μας δίνουν τώρα, ψίχουλα απ τα παλιά, τα δανεικά μας. Εμείς είμαστε τώρα οι βάρβαροι, και η ελληνική σοφία θαυματουργεί μακριά μας. Απέξω τον εισάγουμε και τον πολιτισμό. Και για να μπορούμε ευκολότερα και αποτελεσματικότερα να ενεργούμε την αναγκαιότατη αυτή προμήθεια, χρειάζεται να είμαστε εφοδιασμένοι πάντα με κάποιο επίσημο εισιτήριο ελεύθερης παντού κυκλοφορίας. Και το εισιτήριο αυτό είναι μια ξένη γλώσσα. Ώστε παράλογος και στενοκέφαλος θα είναι ο πόλεμος εναντίον της γλωσσογνωσίας και επομένως εκείνων που μιλούν και μεταχειρίζονται την ξένη γλώσσα. Γιατί χωρίς κάποιο μίλημα και κάποιο μεταχείρισμα κατορθωτή δεν είναι η οποιαδήποτε γλωσσογνωσία. Με θέλεις κολυμβητή; Άφησέ με λοιπόν να μπω στο νερό! Αλλά ο κόμπος δεν είναι εδώ. Κανενός απ το νου δε θα του περάσει να καταδικάσει τη γλωσσογνωσία. Καταδικάζουμε μόνο το άκαιρο και το άπρεπο, το φαντασμένο και το επιπόλαιο, το εξευτελιστικό και το αντεθνικό, το ανήθικο μεταχείρισμα της ξένης γλώσσας. Της ξένης γλώσσας που τις πιο πολλές φορές όσο μισά κι αν μαθαίνεται, όσο στραβά κι αν μιλιέται, άλλο τόσο επιδεικτικά και πρόχειρα προβάλλει στα χείλη μας. Η εθνική αξιοπρέπεια, που δεν είναι παρά η πιο σοβαρή μορφή της ανθρώπινης αξίας,μας δίνει να καταλάβουμε τούτο: πως δεν μπορούμε να ζούμε, και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο βίο, σαν κοσμοπολίτες μόνο πως είμαστε πολίτες, και πως είμαστε Έλληνες, κυριότατα και σπουδαιότατα. Πως υπάρχουν περιστάσεις που το να μιλάς τη γλώσσα σου είναι το ίδιο σα να αρνείσαι τη γλώσσα σου.και πως όταν αρνείσαι τη γλώσσα σου θα πει πως αρνείσαι την ψυχή σου και την πατρίδα σου. Και τα ζητήματα της εθνικής αξιοπρέπειας είναι σαν τα ζητήματα της δημόσιας ηθικής. Έχε τον πολιτισμό σου και τον ευρωπαϊσμό σου. Όμως να τον φορείς όπως η ωραία εκείνη δέσποινα με το μετάξι. Μέσα απ το φόρεμά σου, ταπεινά και αθώρητα και ανεπίδεχτα. Και να μην παραξενεύεσαι γι αυτό. Κωστής Παλαμάς, Απαντα.

3 Παρατηρήσεις Α. 1. Ποια είναι η άποψη του Παλαμά για την αναγκαιότητα της γλωσσομάθειας; 2. Τι εννοεί ο Παλαμάς όταν αναφέρει πως αναποδογύρισε η ιστορία; (Μονάδες 25) Β. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 5) 3. «Όταν αρνείσαι τη γλώσσα σου, θα πει πως αρνείσαι την ψυχή σου και την πατρίδα σου». Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο λέξεων το περιεχόμενο της φράσης αυτής. (Μονάδες 10). 4. Να βρείτε από ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για την κάθε λέξη: χρήσιμες, γοητευτικότατο, ορθροφροσύνη, βάρβαροι, κατορθωτή. (Μονάδες 10). Γ. Παραγωγή λόγου: Να γράψετε ένα κείμενο, στο οποίο θα αναπτύσσετε τον προβληματισμό σας σχετικά με την αναγκαιότητα αλλά και τους κινδύνους που κρύβει η γλωσσομάθεια για τους πολίτες μιας χώρας. Να υποθέσετε ότι το κείμενό σας θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας. (Μονάδες 50)

4 Απαντήσεις Α. 1. Ο Παλαμάς πιστεύει ότι η γλωσσομάθεια είναι απαραίτητη για την εποχή μας, τονίζοντας ότι ο πόλεμος εναντίον της γλωσσογνωσίας είναι εντελώς στενοκέφαλος. Μάλιστε υποστηριζει ότι, αν κάποιος γνωρίζει ξένες γλώσσες, είναι σε θέση να εκτιμήσει αλλά και να κατανοήσει καλύτερα και τη δική του. Οι πολιτικές εξελίξεις, που έφεραν τους Έλληνες σε δεύτερη μοίρα, κι από ανθρώπους που έδιναν τον πολιτισμό στους άλλους, τους ανάγκασαν απλώς να ακολουθούν, έχουν κάνει έντονη την ανάγκη να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε ως λαός να παραμείνουμε στις «επάλξεις» και δε θα είμαστε απλοί παρατηρητές των γεγονότων. 2. Ο Παλαμάς, με τη φράση «αναποδογύρισε η ιστορία» εννοεί πως έχει αλλάξει το πολιτικό σκηνικό. Κάποτε οι Έλληνες ήταν αυτοί που έδωσαν τα φώτα του πολιτισμού στους ξένους, τους οποίους μάλιστα αποκαλούσαν βάρβαρους. Σήμερα όμως οι Έλληνες έχουν μείνει πίσω, απλοί παρατηρητές των εξελίξεων. Οι ξένοι αξιοποίησαν τα φώτα του ελληνικού πολιτισμού και προόδευσαν. Στη χώρα μας όμως δεν έγινε κάτι παρόμοιο. Έτσι τώρα, αν θέλουμε να προοδεύσουμε και μεις, πρέπει να ακολουθήσουμε τις εξελίξεις. Να εφοδιαστούμε με τα κατάλληλα όπλα, ένα απ τα οποία είναι και η γλωσσομάθεια και να αναπτυχθούμε, παίρνοντας, «απ έξω» αυτή τη φορά, τις αξίες και τις ιδέες του δικού μας πολιτισμού. Β. Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αναλογία. Ο συγγραφέας παρομοιάζει την ξένη γλώσσα με ένα μεταξωτό φόρεμα, φορεμένο από μια ωραία δεσποινίδα. Όπως όμως η δεσποινίδα φορά αυτό το φόρεμα χωρίς τάση επίδειξης αλλά με σεμνότητα, έτσι οφείλουμε όλοι να μαθαίνουμε τις ξενες γλώσσες. Όχι για να κάνουμε επίδειξη, αλλά για να πλουτίζουμε τις γνώσεις μας. 3. Είναι ευρέως γνωστό ότι η γλώσσα αποτελεί την ταυτότητα ενός λαού και εκφράζει το χαρακτήρα και την πνευματική του φυσιογνωμία. Μέσα απ τη γλώσσα περνούν οι σκέψεις, τα ιδανικά και οι πνευματικές κατακτήσεις ενός έθνους, ενώ η εξέλιξή της μέσα στους αιώνες τονίζει τη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν. Κατά συνέπεια,η διατήρηση της γλώσσας αποτελεί παράγοντα επιβίωσης ενός λαού, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή που η παγκοσμιοποίηση απειλεί με εξαφάνιση τα αδύναμα οικονομικά έθνη. Είναι λοιπόν εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι όταν ένας λαός αρνείται τη γλώσσα

5 του, αρνείται στην ουσία όλο το παρελθόν και την ιστορία του, αλλοιώνει τη φυσιογνωμία του, χάνει την εθνική του ταυτότητα. 4. χρήσιμες= ωφέλιμες / άχρηστες, γοητευτικότατο= θελκτικό, απωθητικό, ορθροφροσύνη= λογική/ παραφροσύνη, βάρβαροι=απολίτιστοι/ πολιτισμένοι, κατορθωτή= εφικτή/ ανέφικτη Γ. Παραγωγή λόγου Τίτλος άρθρου: όπλο. Γλωσσομάθεια: Ένα απαραίτητο αλλά και επικίνδυνο Πρόλογος: Είναι γνωστό ότι, ιδιαίτερα στις μέρες μας, η ανάγκη για εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι ιδιαίτερα έντονη. Αρκετά χρόνια πριν η γνώση μιας ξένης γλώσσας ήταν χαρακτηριστικό μόνο των ανώτερων κοινωνικά τάξεων, ενώ στη συνέχεια κρίθηκε αναγκαία η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, κυρίως των Αγγλικών. Σήμερα όμως κυριαρχεί η άποψη ότι η γλωσσομάθεια είναι ένα αναγκαίο εφόδιο για τον άνθρωπο. Κύριο θέμα: Ζητούμενο α : Η αναγκαιότητα της γλωσσομάθειας: Η επικράτηση της παγκοσμιοποίησης καθιστά αναγκαία τη γλωσσομάθεια για εθνικούς αλλά και επαγγελματικούς λόγους Ο τουρισμός, που είναι μια βασική πηγή εσόδων για τους Έλληνες, μπορεί να τονωθεί αν ο λαός μας μιλά ξένες γλώσσες Η άνοδος της τεχνολογίας κάνει απαραίτητη τη γνώση των ξένων γλωσσών, διαφορετικά δε θα είναι εφικτή η χρήση των τεχνολογικών επιτευγμάτων Η γλωσσομάθεια διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες ενός ατόμου Βοηθά στην επικοινωνία με τους άλλους λαούς, ειδικά σήμερα που οι άνθρωποι διαφορετικών εθνοτήτων έρχονται σε επαφή μέσω των ταξιδιών ή της τεχνολογίας (διαδίκτυο)

6 Η γνώση μιας ξένης γλώσσας βοηθά στην κατανόηση της κουλτούρας του λαού που τη μιλά. Έτσι η γλωσσομάθεια εξελλίσσεται σε συνεκτικό δεσμό ανάμεσα σε λαούς. Με την εκμάθηση ξένων γλωσσών κατανοούμε καλύτερα τη δική μας και διαπιστώνουμε την ιδιαιτερότητά μας ως έθνους. Υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες για επαγγελματική αποκατάσταση Διευκολύνονται τα ταξίδια σε ξένες χώρες. Ζητούμενο β : Οι κίνδυνοι απ τη γλωσσομάθεια: Ξενομανία Μιμητισμός Φθορά της μητρικής γλώσσας απ τη χρήση πολλών ξένων λέξεων Υποτίμηση της εθνικής γλώσσας Απομάκρυνση απ την παράδοση Κίνδυνος απώλειας της εθνικής ταυτότητας. Επίλογος: Συμπέρασμα: Η γλωσσομάθεια είναι απαραίτητη, ιδιαίτερα στην εποχή μας. Όμως όλοι οφείλουμε να μαθαίνουμε σωστά αλλά και να προστατεύουμε τη μητρική μας γλώσσα, διαφορετικά η γλωσσομάθεια μπορεί να εξελιχθεί σε ένα τεράστιο «μπούμεραγκ» που θα γυρίσει εναντίον μας.