Σχεδιασμός στο Διαδίκτυο και ηλεκτρονική προσβασιμότητα e-inclusion

Σχεδιασμός στο Διαδίκτυο και ηλεκτρονική προσβασιμότητα e-inclusion Κατερίνα Παπαδοπούλου Πρόγραμμα Σπουδών Γραφικές Τέχνες Πολυμέσα Ενότητα ΓΤΠ 61 Πληροφορική - Πολυμέσα Επιβλέπων Καθηγητής Κ. Γεώργιος Στυλιαράς 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 1

Περιεχόμενα Ορισμός Εισαγωγή Σχεδίαση για όλους Κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες Υποστηρικτικές Τεχνολογίες Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών World Wide Web Consortium (W3C) Web Accessibility Initiative (WAI) Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0 Αρχές του WCAG 2.0 Συμπεράσματα Επίλογος Πηγές 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 2

Ορισμός - Εισαγωγή Η e-inclusion ή η-προσβασιμότητα αναφέρεται στην προσπάθεια να διευκολυνθούν οι κοινωνικές ομάδες που για διάφορους λόγους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβασή τους στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και το Διαδίκτυο. Το e-inclusion αποτελεί πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει στόχο το σχεδιασμό και τη χάραξη πολιτικής εντός της Κοινότητας για την ανάπτυξη της προσβασιμότητας όλων των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων στα τεχνολογικά αγαθά και τις online υπηρεσίες. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 3

Σχεδίαση για όλους Design for All Η προσέγγιση αυτή αναφέρεται τόσο στη σχεδίαση υλικού (ηλεκτρονικών υπολογιστών και περιφερειακών), όσο και λογισμικού, δικτυακών τόπων, ηλεκτρονικών καταστημάτων με γνώμονα το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Στόχος είναι να γεφυρωθεί το «ψηφιακό χάσμα» που συνδέεται με την ποιότητα χρήσης των ΤΠΕ και οι ανισότητες στην ανάπτυξη της γνώσης που προκύπτουν, καθώς και στη χρήση online εφαρμογών, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ο παγκόσμιος ιστός κλπ Επιπρόσθετοι στόχοι είναι η πρόσβαση στην αγορά εργασίας και η ενίσχυση νέων μορφών εργασίας, όπως η τηλεργασία. Ηπρόσβασησεonline υπηρεσίες, τόσο εμπορικές, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, όσο και σε δημόσιες υπηρεσίες, (e-government), υπηρεσίες υγείας (e-health) και τηλεκπαίδευση (e-learning) 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 4

Κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες Άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως: Προβλήματα ή απώλεια όρασης Προβλήματα ή απώλεια ακοής Αναπηρίες ή κινητικά προβλήματα Νοητική υστέρηση Με μαθησιακές δυσκολίες Ηλικιωμένοι Που ζουν σε περιοχές γεωγραφικά απομονωμένες Μετανάστες 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 5

Υποστηρικτικές τεχνολογίες (assistive technologies) Οι υποστηρικτικές τεχνολογίες έχουν στόχο να διευκολύνουν άτομα που ανήκουν σε κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες Τα άτομα με ειδικές ανάγκες χρειάζονται εξειδικευμένο υλικό και λογισμικό, τόσο για να χρησιμοποιήσουν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή γενικότερα, όσο και για να πλοηγηθούν στον Παγκόσμιο Ιστό ειδικότερα, οπότε είναι σημαντικό ο σχεδιασμός των ιστοσελίδων να είναι συμβατός με τέτοιου είδους τεχνολογίες. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 6

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Εναλλακτικά πληκτρολόγια με μεγαλύτερα πλήκτρα, έντονα χρώματα, σύστημα Braille 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 7

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Εναλλακτικά ποντίκια για χρήστες που αντιμετωπίζουν δυσκολία να χειριστούν ένα συμβατικό ποντίκι 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 8

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Είσοδος ελεγχόμενη από το κεφάλι ή τα μάτια. Χρησιμοποιούνται από άτομα με κινητικές δυσκολίες, αντί των συμβατικών συσκευών εισόδου. Αισθητήρες υπερύθρων τοποθετούνται στο πάνω μέρος της οθόνης που ακολουθούν μια συσκευή που τοποθετείται στο κεφάλι του χρήστη ή εντοπίζουν την κίνηση των ματιών του. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 9

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Μεγεθυντές οθόνης, λογισμικά που μεγεθύνουν ό,τι απεικονίζεται στην οθόνη 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 10

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Screen Readers, λογισμικό που μεταφράζει το κείμενο που εμφανίζεται σε μια οθόνη υπολογιστή και το αποστέλλει σε συσκευή που αναπαράγει την πληροφορία προφορικά ή σε γλώσσα Braille. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 11

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών Braille Displays, ηλεκτρονικές συσκευές που απεικονίζουν το κείμενο που εμφανίζεται σε μια οθόνη σε γλώσσα Braille. Η συσκευή συνδέεται στον υπολογιστή και λειτουργεί η ίδια ως συσκευή εξόδου. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 12

Παραδείγματα υποστηρικτικών τεχνολογιών 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 13

7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 14

7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 15

7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 16

7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 17

W3C WAI To W3C - World Wide Web Consortium είναι μια διεθνής κοινότητα που αναπτύσσει πρότυπα για να εξασφαλίσει την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού. Το WAI - Web Accessibility Initiative είναι μια πρωτοβουλία του W3C και αποτελεί μια προσπάθεια να βελτιωθεί η προσβασιμότητα στον Παγκόσμιο Ιστό για άτομα με αναπηρίες. To WAI αναπτύσσει οδηγούς που αποτελούν διεθνή πρότυπα για την προσβασιμότητα στον Παγκόσμιο Ιστό. Η τελευταία σειρά οδηγιών που εκδόθηκε από το W3C ονομάζεται Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 18

Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0 Το Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0 περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος συστάσεων προκειμένου ο Παγκόσμιος Ιστός να γίνει ευκολότερα προσβάσιμος από περισσότερους ανθρώπους, που μπορεί να έχουν ειδικές ανάγκες όπως τύφλωση ή μειωμένη όραση, κώφωση ή βαρηκοΐα, μαθησιακές δυσκολίες και άλλες ιδιαιτερότητες. Η χρήση των οδηγιών αυτών μπορεί να κάνει τις ιστοσελίδες πιο εύχρηστες ακόμη και για χρήστες που δεν έχουν ειδικές ανάγκες. Το WCAG 2.0 αποτελεί εξέλιξη του Web Content Accessibility Guidelines 1.0 που εκδόθηκε σαν σύσταση του W3C το 1999. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 19

Αρχή 1: Πληροφορίες και στοιχεία της διεπιφάνειας πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπους που να μπορούν να γίνουν αντιληπτά (perceivable) (1/2) Στατικά στοιχεία: Να υπάρχουν εναλλακτικές για κάθε στοιχείο που δεν είναι κείμενο, έτσι ώστε να μπορεί να αλλάξει σε άλλες μορφές, όπως κείμενο μεγάλου μεγέθους, γραφή Braille, αφήγηση, σύμβολα ή απλούστερη γλώσσα. Μέσα βασισμένα στο χρόνο: εναλλακτικές για ήχους και βίντεο. Κείμενο ισοδύναμου περιεχομένου με τους ήχους Ήχος / κείμενο ισοδύναμου περιεχομένου με τα βίντεο Προσαρμοστικότητα: Το περιεχόμενο να μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικούς τρόπους χωρίς να χάνεται πληροφορία ή η βασική δομή του. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 20

Αρχή 1: Πληροφορίες και στοιχεία της διεπιφάνειας πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπους που να μπορούν να γίνουν αντιληπτά (perceivable) (2/2) Ευκρίνεια: Να είναι εύκολο για τους χρήστες να δουν και να ακούσουν το περιεχόμενο, όπως και να διαχωρίσουν το προσκήνιο από το φόντο. Το χρώμα ναμηνείναιτομοναδικόοπτικόμέσοπουναυποδεικνύει μια ενέργεια ή να διακρίνει ένα στοιχείο Αν ένας ήχος περιβάλλοντος αναπαράγεται αυτόματα να υπάρχει τρόπος να σταματήσει ή να προσαρμοστεί η έντασή του ανεξάρτητα από τους υπόλοιπους ήχους Τακείμεναναμπορούννααλλάξουνμέγεθος μέχρι και 200% χωρίς ο χρήστης να χρειάζεται να κάνει οριζόντιο scroll Να υπάρχει δυνατότητα αλλαγής χρώματος φόντου και γραμμάτων από το χρήστη Το πλάτος του κειμένου να μην υπερβαίνει τους 80 χαρακτήρες Το κείμενο να μην έχει πλήρη στοίχιση Το διάστιχο να είναι τουλάχιστον 1,5 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 21

Αρχή 2: Η διεπιφάνεια χρήσης και η πλοήγηση στα στοιχεία πρέπει να είναι πρακτικές (operable) (1/2) Όλες οι βασικές επιλογές να είναι διαθέσιμες και από το πληκτρολόγιο Να υπάρχει αρκετός χρόνος για να διαβάσει ο χρήστης το περιεχόμενο Για πληροφορίες που κινούνται ή αναβοσβήνουν να υπάρχει επιλογή να απενεργοποιηθεί η κίνησή τους Για πληροφορίες που ενημερώνονται αυτόματα να υπάρχει τρόπος να ελέγχει ο χρήστης τον ρυθμό εναλλαγής Όταν λήγουν συνεδρίες με πιστοποιητικά (authenticated sessions) να μπορεί ο χρήστης να συνεχίσει χωρίς να χάνει τα δεδομένα 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 22

Αρχή 2: Η διεπιφάνεια χρήσης και η πλοήγηση στα στοιχεία πρέπει να είναι πρακτικές (operable) (2/2) Να μη γίνεται χρήση περιεχομένου που θα μπορούσε να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις Οι ιστοσελίδες δεν πρέπει να περιέχουν στοιχεία που να αναβοσβήνουν περισσότερες από τρεις φορές το δευτερόλεπτο Να υπάρχουν τρόποι που να βοηθούν το χρήστη να πλοηγηθεί Οι σελίδες πρέπει να έχουν τίτλους που να περιγράφουν το περιεχόμενό τους Ο σκοπός του κάθε συνδέσμου να καθορίζεται από το κείμενό του ή από εναλλακτικό κείμενο Ο χρήστης να μπορεί να εντοπίσει σε πιο σημείο της εφαρμογής βρίσκεται 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 23

Αρχή 3: Η διεπιφάνεια χρήσης και οι πληροφορίες πρέπει να είναι κατανοητές (understandable) (1/1) Τακείμεναναείναιευανάγνωστα και κατανοητά Οι ιστοσελίδες να λειτουργούν με προβλέψιμο τρόπο Συνέπεια στον τρόπο με τον οποίο υλοποιούνται οι βασικές λειτουργίες που επαναλαμβάνονται σε πολλές σελίδες Να παρέχεται βοήθεια στο χρήστη για αποφυγή και διόρθωση λαθών Αν εντοπιστεί λάθος σε κάποια είσοδο δεδομένων από το χρήστη να αναγνωρίζεται το λάθος και να δίνεται περιγραφή του Να δίνονται οδηγίες όταν πρέπει ο χρήστης να εισάγει δεδομένα Για σελίδες που περιλαμβάνουν νομικές δεσμεύσεις ή χρηματικές συναλλαγές να υπάρχει η δυνατότητα μια ενέργεια να είναι αναστρέψιμη, να ελέγχονται τα εισαγόμενα δεδομένα και να υπάρχει δυνατότητα διόρθωσης, να υπάρχει δυνατότητα τελικού ελέγχου και επιβεβαίωσης πριν την αποστολή των στοιχείων 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 24

Αρχή 4: Το περιεχόμενο να μπορεί να ερμηνευθεί αξιόπιστα από μεγάλη γκάμα user agents και άλλων υποστηρικτικών τεχνολογιών για άτομα με ειδικές ανάγκες (1/1) User agent είναι μια εφαρμογή πελάτη, που χρησιμοποιεί κάποιο πρωτόκολλο για να επιτευχθεί επικοινωνία σε ένα περιβάλλον πελάτη εξυπηρετητή (client server). Ο όρος αναφέρεται σε εφαρμογές και συσκευές πλοήγησης στον Παγκόσμιο Ιστό και μπορεί να είναι ένας web browser, ένα κινητό τηλέφωνο, ένας screen reader, μια συσκευή Braille, κλπ Να υπάρχει η μέγιστη δυνατή συμβατότητα με σύγχρονους user agents και υποστηρικτικές τεχνολογίες. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 25

Συμπεράσματα Είναι σήμερα επιτακτική η ανάγκη να υπάρξει ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την η-προσβασιμότητα και η γνώση αυτή να περάσει σε χάραξη πολιτικής και γενικότερης αλλαγής νοοτροπίας, προκειμένου να δημιουργηθεί μια πραγματική Κοινωνία της Πληροφορίας πουθαεντάσσειτουςπάντεςστουςκόλπουςτης. Η αντιμετώπιση του «τεχνολογικού αποκλεισμού» απαιτεί το μετασχηματισμό των τεχνολογικών επιτευγμάτων, βάσει των ενδιαφερόντων και των αναγκών του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Ο σχεδιασμός τόσο του υλικού, όσο και του λογισμικού στην κατεύθυνση της Σχεδίασης για Όλους θα παίξει πρωταρχικό ρόλο στις αλλαγές αυτές. 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 26

Επίλογος «Η δύναμη του Παγκόσμιου Ιστού βρίσκεται στην καθολικότητά του. Η πρόσβαση από όλους ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αναπηρία είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση.» Tim Berners-Lee, Πρόεδρος του W3C και εφευρέτης του World Wide Web 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 27

Πηγές (1/2) http://www.go-online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=873 http://www.e-inclusionsite.org/index.php?op=donated http://en.wikipedia.org/wiki/e-inclusion http://www.einclusion-eu.org/ http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/index_en.ht m http://www.e-inclusionawards.eu/ http://www.dfaei.org/ http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/research/in dex_en.htm http://www.enablemart.com/catalog/mobility http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=111599 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 28

Πηγές (2/2) http://www.w3.org/tr/wcag/ http://www.w3.org/wai/ http://en.wikipedia.org/wiki/user_agent http://en.wikipedia.org/wiki/screen_reader http://en.wikipedia.org/wiki/assistive_technology http://wwrc.virginia.gov/assistivetech.htm http://www.directindustry.com/prod/traxsys-input-products/desktoptrackball-for-assistive-technology-31336-385060.html http://www.lighthouse.org/services-and-assistance/services-trainingfor-vision-professionals/practice-management/managing-thepatient-with-low-vision/benefit-from-assistive-technology/ 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 29

Ευχαριστώ για το χρόνο σας! 7/3/2010 ΓΤΠ 61 Θ1 30