Παπαδόπουλος Γιώργος, Σύμβουλος Π.Ι.

Ενέργεια 1.1α: Έργο No 15: «Προγράμματα Βιβλία» - Επιστημονικός Υπεύθυνος Ενέργειας: Θεόδωρος Εξαρχάκος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου «Αναμόρφωση / εκ νέου σύνταξη και συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών και Σχολικών Βιβλίων για το Ενιαίο Λύκειο» - Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Γιάννης Σαλβαράς, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θράκης - Καλλιτεχνικός Υπεύθυνος Έργου: Σπύρος I. Παπασπύρου, Καθηγητής Εφαρμογών του ΤΕΙ Ηπείρου Με απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και διανέμονται δωρεάν.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ

«ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ» ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Συντονιστής Συγγραφικής Ομάδας Δρ. Θεόδωρος Γ. Οικονόμου, Μαθηματικός - Πληροφορικός Συγγραφική ομάδα Κων/νος, Ν. Γιαλελής, Δαμιανός Π. Δημητριάδης, Χρήστος Σ. Καλεργης, Δρ. Αναστασία Ν. Καστανιά, Ιωάννης Κ. Κατωπόδης, Παναγιώτης Ρ. Κούλας, Δρ. Θεόδωρος Γ. Οικονόμου, Υπεύθυνος για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Παπαδόπουλος Γιώργος, Σύμβουλος Π.Ι. Μαθηματικός - Πληροφορικός Φυσικός - Πληροφορικός Πληροφορικός Μαθηματικός - Πληροφορικός Πληροφορικός Μαθηματικός - Αναλυτής Συστημάτων Η/Υ Μαθηματικός - Πληροφορικός Επιτροπή Αξιολόγησης Ιωαννίδης Ιωάννης, Κάππας Κων/νος, Κριμπάς Γεώργιος, Πάγκαλος Γεώργιος, Φραγκόπουλος Φραγκούλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν. Αθηνών Καθηγητής ΠΕ19 Πτυχ. Πληροφορικής Καθηγητής Παν. Θεσσαλονίκης ΠΛΗΝΕΤ Κορινθίας Επιστημονικός Επιμελητής Δρ. Γεώργιος Θ. Κουρουπέτρογλου, Επίκουρος Καθηγητής Πληροφορικής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Παιδαγωγικός Επιμελητής Νίκος Κασιμάτης, Πληροφορικός Ατελιέ Πολυεκδοτική Αθηνών, Αιόλου 19Γ, Αθήνα, τηλ. 3255058 Ελληνική Εταιρεία Επιστημόνων Πληροφορικής και Η/Υ (ΕΠΥ) Μαυρομιχάλη 16, Αθήνα, τηλ. 3645274, e-mail: epy@epy.gr Συντονιστές έργου: Σπύρος Μπακογιάννης - Βασίλης Μιχαλακόπουλος

Περιεχόμενα Πρόλογος 13 Ενότητα Α' Ενημερώνομαι 17 Κεφάλαιο 1 Επισκόπηση εφαρμογών λογισμικού 17 1.1. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ 19 1.1.1. Τι είναι λογισμικό 19 1.1.2. Κατηγορίες λογισμικού 19 1.2. ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ?3 1.2.1. Μια αναδρομή στο λογισμικό διαχείρισης δεδομένων 1.2.2. Δεδομένα οργανωμένα σε αρχεία?3 1.2.3. Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων?5 1.2.4. Μοντέλα Δεδομένων 1.2.5. Σχεσιακά Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων 30 1.2.6. Ιεραρχικά Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων 33 1.2.7. Δικτυωτά Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων 35 Κεφάλαιο 2 Επικοινωνία - Συνεργασία Εφαρμογών Λογισμικού 39 2.1. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 41 2.1.1. Από τους κεντρικούς υπολογιστές στα τοπικά δίκτυα 41 2.1.2. Ανοιχτά συστήματα 43 2.2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΑΡΧΕΙΩΝ 45 2.2.1. Φίλτρα 45 2.2.2. Λειτουργίες μετατροπής 45 2.2.3. Σύγκριση της ανταλλαγής αρχείων και της αρχιτεκτονικής πελάτη - εξυπηρετητή 48 2.3. Τεχνικές συνεργασίας εφαρμογών 48 2.3.1. Η εξάπλωση των γραφικών διεπαφών χρήστη 48 2.3.2. Σύγχρονες τεχνικές συνεργασίας εφαρμογών 50

Κεφάλαιο 3 Μελλοντικές Τάσεις 55 3.1. ΟΙ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 57 3.1.1. Οι εφαρμογές λογισμικού στον Παγκόσμιο Ιστό 57 3.1.2. Συστήματα διαχείρισης δεδομένων τριών ή περισσότερων βαθμίδων 61 3.2. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 63 3.2.1. Αντικειμενοστραφείς βάσεις δεδομένων 63 3.2.2. Εξελίξεις βασισμένες στον Παγκόσμιο Ιστό 64 Ενότητα Β' Διερευνώ - Συσχετίζω 69 Κεφάλαιο 4 Κατανόηση του Προβλήματος και Προσδιορισμός των Απαιτήσεων 69 4.1. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ 71 4.2. ΟΡΙΣΜΟΙ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 76 4.3. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 81 4.3.1. Τα ερωτηματολόγια 82 4.3.2. Οι συνεντεύξεις 84 4.4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ 85 Κεφάλαιο 5 Ανάλυση Απαιτήσεων Συστήματος 91 5.1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ - ΓΕΝΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ 93 5.2. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ, ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΚΟΥ, ΣΕ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 95 5.2.1. Κατηγοριοποίηση των απαιτήσεων σε σχέση με τη λειτουργικότητά τους 96 5.2.2. Γενικά χαρακτηριστικά των απαιτήσεων 96 5.2.3. Κριτήρια διαμόρφωσης των απαιτήσεων 98 5.2.4. Κατηγορίες απαιτήσεων ανάλογα με το πεδίο προσδιορισμού τους 98 5.2.5. Απεικόνιση της ροής πληροφοριών στο σύστημα 100 5.2.6. Διαγράμματα ροής δεδομένων 100 5.2.7. Γενικές αρχές για την κατασκευή διαγραμμάτων ροής δεδομένων 105 5.2.8. Λεξικό δεδομένων (data dictionary) 106 5.2.9. Διαγράμματα ΗΙΡΟ (Hierarchy and Input-Process-Output) 107 5.2.10. Αρχές, διαδικασίες καιλήψη αποφάσεων κατά την ανάπτυξη του συστήματος 108

Κεφάλαιο 6 Οργάνωση των Δεδομένων του Συστήματος 115 6.1. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΙ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 117 6.1.1. Τρόποι οργάνωσης των δεδομένων 117 6.1.2. Τρόποι οργάνωσης των δεδομένων μέσα στα αρχεία 119 6.1.3. Σύγχρονοι τρόποι παρουσίασης των δεδομένων 124 6.2. ΚΑΝΟΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 125 6.2.1. Φιλοσοφία και βασικές αρχές των βάσεων δεδομένων 125 6.2.2. Βασικές έννοιες και αρχές των σχεσιακών ΣΔΒΔ 126 6.2.3. Κανονικοποίηση και διαγράμματα οντοτήτων - συσχετίσεων 130 6.3. ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 137 6.3.1. Περί πινάκων-γενικά 137 6.3.2. Συσχετίσεις πινάκων 138 Ενότητα Γ' Σχεδιάζω - Εφαρμόζω.145 Κεφάλαιο 7 Σχεδίαση Λογισμικού 145 7.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΔΙΑΣΗ 147 7.2. ΙΕΡΑΡΧΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ 150 7.2.1. Διαγράμματα Ροής Δεδομένων 151 7.2.2. Διαγράμματα Δομής 153 7.2.3. Διαγράμματα ΗΙΡΟ 154 7.2.4. Ψευδοκώδικας 156 7.3. ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ "ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΩ" 158 7.3.1. Συναρτησιακή Αποσύνθεση 159 7.3.2. Δομημένη Σχεδίαση 163 7.3.4. Σύνθεση των Εργασιών σε Τελικό Διάγραμμα 169 Κεφάλαιο 8 Αναζήτηση και Επιλογή των Κατάλληλων Εργαλείων 173 8.1. ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 175 8.2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΘΑ ΕΝΣΩΜΑΤΩΘΟΥΝ ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ 177 8.3. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 178

Κεφάλαιο 9 Τμηματική Υλοποίηση στο Περιβάλλον Ανάπτυξης που έχει Επιλεγεί 183 9.1 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ ΚΑΘΕ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 185 9.2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 195 9.2.1. Προγραμματισμός με αξιοπιστία 196 9.2.2. Περίγραμμα τεκμηρίωσης 200 Κεφάλαιο 10 Σύνθεση των Επιμέρους Εργασιών 203 10.1. ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΠΟ ΚΑΤΩ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΑΝΩ 205 10.2. ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ 208 10.3. ΕΛΕΓΧΟΙ 209 10.3.1. Διαδικασία Ελέγχου 209 10.3.2. Σχεδιασμός του Ελέγχου 210 10.3.3. Προδιαγραφές του Ελέγχου 201 10.3.4. Στρατηγικές Ελέγχου 201 Κεφάλαιο 11 Δοκιμή με Πραγματικά Δεδομένα 215 11.1. ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 217 11.1.1. Μέθοδοι δημιουργίας δοκιμαστικών δεδομένων 218 11.1.2. Στρατηγική εποπτείας σφαλμάτων 219 11.2. ΔΟΚΙΜΕΣ ΟΡΙΑΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 221 Κεφάλαιο 12 Εντοπισμός Σφαλμάτων και Παραλείψεων 223 12.1 ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΚΣΦΑΛΜΑΤΩΣΗΣ 225 12.1.1. Η διαδικασία της εκσφαλμάτωσης 226 12.1.2. Αρχές της εκσφαλμάτωσης 227 12.1.3. Μέθοδοι και εργαλεία εκσφαλμάτωσης 229 12.2. ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 230 12.2.1. Έλεγχος παλινδρόμησης 231 12.2.2. Διαχείριση διάταξης λογισμικού 232 12.2.3. Διαχείριση των εκδόσεων λογισμικού 234

Κεφάλαιο 13 Δημιουργία Τελικού Προϊόντος 239 13.1. ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΤΕΛΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 241 13.2. ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΤΕΛΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 243 13.2.1. Έλεγχος λειτουργίας 244 13.2.2. Έλεγχος συστήματος 244 13.2.3. Έλεγχος αποδοχής 246 13.2.4. Έλεγχος εγκατάστασης 247 13.1. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ 248 13.1. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ 249 Κεφάλαιο 14 Τεκμηρίωση - Αξιολόγηση 253 14.1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ 255 14.1.1. Ορισμός και η σημασία της τεκμηρίωσης 255 14.1.2. Κατηγορίες τεκμηρίωσης 257 14.1.3. Τεκμηρίωση άμεσης επικοινωνίας 259 14.2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ 261 14.2.1. Προσέγγιση του Boehm 262 14.2.2. Μέτρα της ποιότητας του λογισμικού 266 14.3. ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 267 14.3.1. Εκπαίδευση 268 14.3.2. Τεκμηρίωση χρήσης και χειρισμού 269 14.3.3. Τεκμηρίωση συστήματος 270 Γλωσσάριο 277 Βιβλιογραφία 286

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους μαθητές της Γ' τάξης της Τεχνολογικής Κατεύθυνσης του Ενιαίου Λυκείου, που έχουν επιλέξει το μάθημα "Εφαρμογές Λογισμικού". Σκοπός του βιβλίου είναι να προσφέρει στο μαθητή όλες τις γνώσεις και πληροφορίες που απαιτούνται, ώστε να κατανοήσει με ευκολία, ακρίβεια και σαφήνεια βασικές έννοιες στη χρήση εφαρμογών λογισμικού γενικής χρήσης και να εξοικειωθεί με τις μεθόδους και τα εργαλεία ανάπτυξής τους. Έχει γίνει προσπάθεια ώστε το βιβλίο να παρουσιάζει σύγχρονη μορφή και να είναι ελκυστικό και εύκολα αναγνώσιμο από το μαθητή. Για το σκοπό αυτό, εκτός από την εκτεταμένη εικονογράφηση χρησιμοποιεί μια σειρά από μοντέρνα χαρακτηριστικά σηματοδότησης, όπως είναι ευρετήριο περιεχομένων, σύντομη εισαγωγή, διδακτικοί στόχοι και αναμενόμενα αποτελέσματα στην αρχή του κάθε κεφαλαίου, ανακεφαλαίωση, περίληψη, γλωσσάριο και προτεινόμενη βιβλιογραφία στο τέλος κάθε κεφαλαίου και αλφαβητικό ευρετήριο όρων στο τέλος του βιβλίου. Επίσης στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχουν ερωτήσεις, προτεινόμενες δραστηριότητες και θέματα προς συζήτηση, σχετικά με τα θέματα του αναπτύσσονται στο κεφάλαιο, που βοηθούν το μαθητή να αφομοιώσει πλήρως την ύλη του κάθε κεφαλαίου. Στο περιθώριο των σελίδων έχουν τοποθετηθεί πλαίσια που περιλαμβάνουν σύντομες περιλήψεις σημαντικών θεμάτων, ερωτήσεις ή απόψεις, αναφορές σε πηγές πληροφοριών και άλλα θέματα που, είτε από άποψη σπουδαιότητας, είτε από άποψη περαιτέρω ενημέρωσης, ξεχωρίζουν από το υπόλοιπο κείμενο. Τέλος, εκτεταμένη είναι και η χρήση χαρακτηριστικών περιπτώσεων και παραδειγμάτων, που βοηθούν το μαθητή να κατανοήσει το πώς η θεωρία μετατρέπεται σε πράξη. Όσον αφορά στη δομή και το περιεχόμενο, το βιβλίο αποτελείται από δεκατέσσερα κεφάλαια, χωρισμένα σε τρεις ενότητες, που ακολουθούν τη φιλοσοφία παρουσίασης και διδασκαλίας του μαθήματος. Η πρώτη ενότητα, που έχει τίτλο "Ενημερώνομαι", αποσκοπεί στο να εμπλουτίσουν οι μαθητές τις γνώσεις τους και να αποκτήσουν συνολική εικόνα για τις εφαρμογές λογισμικού γενικής χρήσης, με κύριο άξονα τα Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων. Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τρία κεφάλαια. Στο 1ο κεφάλαιο γίνεται μια επισκόπηση των εφαρμογών λογισμικού που αφορούν στην επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων και πληροφοριών, παρουσιάζεται η μέχρι σήμερα εξέλιξη των εφαρμογών λογισμικού και εξηγούνται οι ομοιότητες, οι διαφορές, η χρησιμότητα και οι βασικές λειτουργίες τους.

To 2o κεφάλαιο αναφέρεται στις δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εφαρμογών λογισμικού. Ειδικότερα, εξηγούνται οι τρόποι με τους οποίους οι εφαρμογές μπορούν να χρησιμοποιούν και να μοιράζονται κοινά αρχεία και να ανταλλάσσουν δεδομένα. Επίσης, περιγράφονται οι τρόποι μετατροπής αρχείων, ώστε αυτά να χρησιμοποιούνται από διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα και σε διαφορετικά υπολογιστικά περιβάλλοντα. Στο 3ο κεφάλαιο περιγράφονται οι τρέχουσες εξελίξεις και αναφέρονται οι διαφαινόμενες τάσεις στο χώρο της ανάπτυξης λογισμικού, όπως είναι η αρχιτεκτονική "πελάτη - εξυπηρετητή", οι κατανεμημένες βάσεις δεδομένων κ.λ.π. Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο "Διερευνώ - Συσχετίζω" και αποσκοπεί στο να μάθουν οι μαθητές να αναλύουν τα δεδομένα ενός προβλήματος και να χρησιμοποιούν σύγχρονες τεχνικές και μεθοδολογικά εργαλεία για να περιγράφουν με ακρίβεια, σαφήνεια και απλότητα τις απαιτήσεις ενός συστήματος, που θα σχεδιαστεί με σκοπό να δώσει λύση στο πρόβλημα. Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τα κεφάλαια 4,5 και 6. Στο 4ο κεφάλαιο τονίζεται η διαφορά προβλήματος και συμπτώματος και περιγράφονται μεθοδολογικά βήματα για την προσέγγιση και επίλυση ενός προβλήματος. Επίσης περιγράφεται και εξηγείται ο τρόπος χρήσης των εργαλείων που χρησιμοποιούνται για τη συγκέντρωση και παρουσίαση των πληροφοριών, οι οποίες είναι αναγκαίες για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων ενός συστήματος, που θα σχεδιαστεί σε επόμενο στάδιο, με σκοπό να δώσει λύση στο εξεταζόμενο πρόβλημα. Στο 5ο κεφάλαιο εξηγείται ο τρόπος ανάλυσης ενός προβλήματος και παρουσιάζονται τα γενικά βήματα για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων, που προκύπτουν από την ανάλυση αυτή. Επίσης περιγράφονται τα γενικά χαρακτηριστικά, τα κριτήρια διαμόρφωσης και τα εργαλεία καταγραφής των παραπάνω απαιτήσεων. Στο 6ο κεφάλαιο παρουσιάζεται και εξηγείται η λογική και τρόπος οργάνωσης δεδομένων σε βάσεις δεδομένων και ιδιαίτερα στις σχεσιακές βάσεις δεδομένων, που αποτελούν μια από τις πιο διαδεδομένες κατηγορίες βάσεων δεδομένων. Αναλύονται τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν οι τρόποι οργάνωσης δεδομένων σε πίνακες, δίνονται παραδείγματα συσχετισμού πινάκων και περιγράφονται καθιερωμένοι μηχανισμοί διασφάλισης της ακεραιότητας των δεδομένωντης βάσης. Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο "Σχεδιάζω - Εφαρμόζω" και αποσκοπεί στο να μάθουν οι μαθητές να οργανώνουν την εργασία τους με βάση ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που υλοποιείται τμηματικά, να συνθέτουν το τελικό προϊόν από τα επιμέρους προϊόντα της τμηματικής υλοποίησης, να το ελέγχουν, να διορθώνουν τα σφάλματα και τις ατέλειες που περιέχει, να το τεκμηριώνουν και να το παραδίδουν στον τελικό χρήστη. Η ενότητα αποτελείται από οκτώ κεφάλαια, που, συνοπτικά, περιλαμβάνουν τα εξής: Το 7ο κεφάλαιο αναφέρεται στη σχεδίαση του λογισμικού. Παρουσιάζονται οι διαγραμματικές τεχνικές κατασκευής του αρχιτεκτονικού σχεδίου και του λεπτομερούς σχεδίου μιας εφαρμογής, εξηγούνται οι μεθοδολογίες της συναρτησιακής αποσύνθεσης και της δομημένης σχεδίασης, που εντάσσονται στην τεχνική αποσύνθεσης του σχεδίου ενός συστήματος που ονομάζεται "σχεδίαση και ανάλυση από πάνω προς τα κάτω" και δίνονται πολλά παραδείγματα χρήσης των παραπάνω τεχνικών. Στο 8ο κεφάλαιο περιγράφονται τα κριτήρια επιλογής των κατάλληλων από τεχνική, αλλά και από οικονομική άποψη εργαλείων, με τα οποία θα αναπτυχθεί ένα σύστημα. Επίσης εξηγείται γιατί

η διερεύνηση της δυνατότητας συνεργασίας και ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών είναι σημαντική παράμετρος της επιλογής αυτής. Στο 9ο κεφάλαιο περιγράφονται τα γνωστότερα πρότυπα που χρησιμοποιούνται για τμηματική υλοποίηση ενός προϊόντος λογισμικού και ποια είναι τα παραδοτέα προϊόντα σε κάθε περίπτωση. Επίσης, αναφέρονται και εξηγούνται με χαρακτηριστικά παραδείγματα αρχές και τεχνικές μεταφοράς των προδιαγραφών της σχεδίασης του λογισμικού σε πηγαίο κώδικα, κατά τρόπο ώστε τα επιμέρους προϊόντα να είναι αξιόπιστα και να έχουν δυνατότητα να επαναχρησιμοποιούνται από άλλες εφαρμογές. Στο 10ο κεφάλαιο περιγράφεται η τεχνική της σύνθεσης των επιμέρους προϊόντων "από κάτω προς τα πάνω" σε ενιαίο σύστημα, εξηγείται η διαδικασία σχεδιασμού των ελέγχων που πρέπει να γίνουν για να διαπιστωθεί η καλή λειτουργία του τελικού προϊόντος και γίνεται σύντομη αναφορά στις πλέον διαδεδομένες στρατηγικές ελέγχων. Το 11ο κεφάλαιο αναφέρεται στις πραγματοποιούμενες δοκιμές μιας εφαρμογής λογισμικού με χρήση πραγματικών δεδομένων. Εξηγείται τι είναι και πως σχεδιάζονται οι δοκιμές με εισαγωγή δεδομένων οριακών περιπτώσεων και γιατί η εκ των προτέρων γνώση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση αποκάλυψης σφαλμάτων μιας εφαρμογής. Στο 12ο κεφάλαιο περιγράφονται οι κυριότερες τεχνικές και εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό και την απαλοιφή των αιτίων που προκαλούν τα σφάλματα σε μια εφαρμογή. Επίσης εξηγούνται οι δυσκολίες που παρουσιάζει η διαδικασία της εκσφαλμάτωσης και δίνονται συμβουλές υπέρβασής τους. Οι έλεγχοι που περιγράφηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο αποσκοπούσαν στην απαλοιφή των σφαλμάτων του κώδικα. Το 13ο κεφάλαιο αναφέρεται σε μια σειρά διαφορετικών ελέγχων, που γίνονται με σκοπό να διαπιστωθεί ότι το σύστημα δουλεύει σύμφωνα με τις απαιτήσεις που προσδιορίστηκαν στο στάδιο της ανάλυσης, ότι πληροί τους στόχους του και ότι ικανοποιεί τόσο τους πελάτες όσο και τους κατασκευαστές του. Τέλος, στο 14ο κεφάλαιο εξηγείται τι είναι η τεκμηρίωση, γιατί αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι του λογισμικού, ποιες είναι οι διάφορες μορφές που μπορεί να πάρει και τι πρέπει να περιλαμβάνει ώστε να θεωρείται πλήρης. Επίσης περιγράφονται οι τρόποι και τα κριτήρια αξιολόγησης του λογισμικού και τονίζεται η σπουδαιότητα της εκπαίδευσης για την αποδοχή του τελικού προϊόντος από τους τελικούς χρήστες. Η συγγραφική ομάδα του βιβλίου εργάστηκε με υψηλό αίσθημα ευθύνης απέναντι στο δύσκολο και σημαντικό έργο της συγγραφής ενός βιβλίου που προορίζεται να διδαχθεί στο Λύκειο και παραδίδει το παρόν βιβλίο στο μαθητή, με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο βοήθημα στην επίπονη και απαιτητική πορεία του για την απόκτηση ουσιαστικής γνώσης σε ένα σχετικά νέο και ραγδαία εξελισσόμενο τομέα, όπως είναι ο τομέας της ανάπτυξης των εφαρμογών λογισμικού. Τέλος θα θέλαμε να επισημάνουμε τη συμβολή της Ελληνική Εταιρεία Επιστημόνων Πληροφορικής και Η/Υ (ΕΠΥ) στο δύσκολο και σύνθετο έργο της παραγωγής αυτού του βιβλίου. Η ομάδα συγγραφής

Συμβολισμοί Βιβλίου Υποδηλώνει σύντομη περίλήψη σημαντικών θεμάτων ή θέμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. κείμενο... Υποδηλώνει απόψεις, πληροφορίες, επεξηγήσεις ή αναφορές σε πηγές πληροφοριών. κείμενο... Υποδηλώνει ερώτηση. κείμενο... Υποδηλώνει ότι ακολουθεί σημαντικός ορισμός. Υποδηλώνει ότι ακολουθεί εκτενές παράδειγμα ή περιπτωσιολογική αναφορά. Παραπέμπει σε παράδειγμα στο Τετράδιο Ασκήσεων Έντονη γραφή Υποδηλώνει όρο, έννοια ή σημαντικό θέμα. (Πλάγια γραφή) σε παρένθεση Χρησιμοποιείται για τους αντίστοιχους αγγλικούς όρους. Χρησιμοποιείται για να τονίσει μια σειρά περιγραφών που αναφέρονται στο ίδιο θέμα Χρησιμοποιείται για να τονίσει ένα σύνολο περιπτώσεων, καταστάσεων, αντικειμένων κ.λ.π., που συνιστούν ομάδα ή κατηγορία. Κείμενο με μικρότερα γράμματα σε χρώμα γκρι υποδηλώνει μη υποχρεωτική ανάγνωση