ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 28/05/2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 2:30 ΩΡΑ: 7:45 10:15 Όνομα Μαθητή/τριας: Τμήμα:.. Αρ.: Οδηγίες: α) Να γράφετε με μελάνι μπλε. β) Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή διορθωτικής ταινίας. γ) Να συμμορφώνεστε πρόθυμα με τις οδηγίες των επιτηρητών. δ) Η ΔΟΛΙΕΥΣΗ ΤΙΜΩΡΕΙΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε ΟΛΑ τα ερωτήματα σε κόλλες αναφοράς που θα σας δοθούν. ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (20 μονάδες) Δε θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Τίποτα δεν είναι όπως πριν. Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η αδράνεια της συνεχούς εναλλαγής καναλιών και η ευκολία της σαρώσεως έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης. Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους. Το φαινόμενο αυτό, σε μια κοινωνία που ήδη δε διάβαζε, οφείλει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό μέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσματος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόμικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείμενα. Όλοι δεχόμαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση με το βιβλίο συνιστά δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση αιώνων. Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δε συμβαδίζει με το ρυθμό της 1
τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Τέλος, πελώρια ζητήματα τίθενται ενώπιόν μας για το περιεχόμενο της αγωγής. Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα; Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν την ψυχή των ανθρώπων. Οι περισσότεροι αμφισβητούν την εξουσία των ΜΜΕ λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηματικά, όμως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη μόνη αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναμία του. Ερωτήσεις: Βασίλειος Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1996, σ.σ. 148-152 (Διασκευή) Α1. Να γράψεις την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις. (μονάδες 8) Α2. α) Να εντοπίσεις και να καταγράψεις δύο (2) επιπτώσεις που προκαλούν τα ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία σύμφωνα με τον συγγραφέα. (μονάδες 2) β) Να αναπτύξεις το νόημα της πιο κάτω φράσης σε 60-80 λέξεις δίνοντας δύο (2) δικά σου παραδείγματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα. «Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν την ψυχή των ανθρώπων.» (μονάδες 4) Α3. α) Να γράψεις τα δομικά στοιχεία της πρώτης (1 ης ) παραγράφου («Δεν θα ήταν άσκοπο κόπο της μελέτης») γράφοντας και τα σχετικά χωρία του κειμένου. (μονάδες 3) β) Να γράψεις τον τρόπο ανάπτυξης της ίδιας παραγράφου (1 ης ) δικαιολογώντας την απάντησή σου. (μονάδες 3) ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 10) Β1. Να γράψεις ΕΝΑ (1) αντώνυμο για κάθε λέξη: α) αδράνεια β) ανιαρό (μονάδες 2) 2
Β2. Να ξαναγράψεις τις παρακάτω προτάσεις αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες τους, διατηρώντας το γραμματικό και συντακτικό τους τύπο, έτσι ώστε να μην αλλάζει το νόημα των προτάσεων αυτών: α) [ ]Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία[ ] β)[ ] Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν την ψυχή των ανθρώπων[...] (μονάδες 2) Β3. Να αναλύσεις τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους (ετυμολογία): α) εμφανίζουν β) υπερβολική (μονάδες 2) Β4. Για κάθε ένα από τα πιο κάτω ρήματα να γράψεις ΕΝΑ (1) παράγωγο ουσιαστικό και ΕΝΑ (1) παράγωγο επίθετο: α) αναπτύξουμε β) εισάγουν (μονάδες 4) Η απάντησή σου να έχει την πιο κάτω μορφή: Ρήμα Ουσιαστικό Επίθετο Αναπτύξουμε Εισάγουν ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ- ΕΚΘΕΣΗ (μονάδες 40) Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα; Σε Μαθητικό Συνέδριο που οργανώνει το σχολείο σου με θέμα «Τα ΜΜΕ και οι νέοι», καλείσαι να παρουσιάσεις σε εισήγηση ομιλία (350-400 λέξεις) τις αρνητικές επιδράσεις των ΜΜΕ στη ζωή των νέων και να εισηγηθείς τρόπους με τους οποίους οι νέοι θα αποκτήσουν ορθή στάση απέναντι στα ΜΜΕ. 3
ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 30) 1. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (μονάδες 22) I. Ο τόπος μας, Γ. Ρίτσος Ανεβήκαμε πάνω στο λόφο να δούμε τον τόπο μας φτωχικά, μετρημένα χωράφια, πέτρες, λιόδεντρα. Αμπέλια τραβάν κατά τη θάλασσα. Δίπλα στ' αλέτρι καπνίζει μια μικρή φωτιά. Του παππουλή τα ρούχα τα σιάξαμε σκιάχτρο για τις κάργιες*. Οι μέρες μας παίρνουν το δρόμο τους για λίγο ψωμί και μεγάλες λιακάδες. Κάτω απ' τις λεύκες φέγγει ένα ψάθινο καπέλο. Ο πετεινός στο φράχτη. Η αγελάδα στο κίτρινο. Πώς έγινε και μ' ένα πέτρινο χέρι συγυρίσαμε το σπίτι μας και τη ζωή μας; Πάνω στ' ανώφλια είναι η καπνιά, χρόνο το χρόνο, απ' τα κεριά του Πάσχα μικροί μικροί μαύροι σταυροί που χάραξαν οι πεθαμένοι γυρίζοντας απ' την Ανάσταση. Πολύ αγαπιέται αυτός ο τόπος με υπομονή και περηφάνεια. Κάθε νύχτα απ' το ξερό πηγάδι βγαίνουν τ' αγάλματα προσεχτικά κι ανεβαίνουν στα δέντρα. *κάργιες: μαύρα πουλιά που τρέφονται με τους σπόρους των δημητριακών και είναι πολύ βλαβερά για τη γεωργία. Λέγονται και καλιακούδες ή σιταροκόρακα. Δ1. Να βρεις και να σχολιάσεις δύο τουλάχιστον στοιχεία της φύσης και δύο της παράδοσης, που λαμβάνει υπόψη του ο ποιητής, για να μιλήσει για τον τόπο μας. (μονάδες 4) II. Επί Ασπαλάθων, Γ. Σεφέρης Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού πάλι με την άνοιξη. Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς. Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη... Γαλήνη. - Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον; Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ' αυλάκια τ' όνομα του κίτρινου θάμνου δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς. 4
Το βράδυ βρήκα την περικοπή: "Τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει "τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι". Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος. 31 του Μάρτη 1971 Δ2. Ο τίτλος του ποιήματος σε συνδυασμό με τους στίχους «κι ασπάλαθοι δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια» τι προοικονομεί; (μονάδες 4) Δ3. α) Ποιο είναι το κοινό ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται τα δύο ποιήματα («Ο τόπος μας», «Επί ασπαλάθων»); (μονάδες 2) β) Ποια στάση τηρούν οι δύο ποιητές απέναντι στην τυραννία; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους. (μονάδες 4) III. Μυστική Παπαρούνα, Σ. Μυριβήλης [ ] Από δω το θέαμα θα 'ναι πιο όμορφο. Τώρα το κρυμμένο ποτάμι ακούγεται καλύτερα όπως φωνάζει μακριά, μες από τη βαθιά κοίτη του. Θέλω να βγάλω το κεφάλι ψηλά από το προπέτασμα, να ιδώ πέρα. Αν μπορούσα μάλιστα θα καβαλίκευα το χαράκωμα. Ακουμπώ το μπαστούνι στο τοίχωμα, σηκώνουμαι στη μύτη της αρβύλας του γερού μου ποδιού και γαντζώνω τα δάχτυλα στους γεώσακους που 'ναι πάνω πάνω. Ένας απ' αυτούς λιώνει με μιας κι αδειάζει τον άμμο του πάνω μου. Λοιπόν τότες έγινε μιαν αποκάλυψη! Μόλις ξεφούσκωσε αυτό το σακί, χαμήλωσε η καμπούρα του και ξεσκέπασε στα μάτια μου μια μικρήν ευτυχία. Αχ, μου 'καμε τόσο καλό στην ψυχή, λίγο ακόμα και θα πατούσα μια τσιριξιά χαράς. Ήταν ένα λουλούδι εκεί! Συλλογίσου. Ένα λουλούδι είχε φυτρώσει εκεί μέσα στους σαπρακιασμένους γεώσακους. Και μου φανερώθηκε έτσι ξαφνικά τούτη τη νύχτα που 'ναι γιομάτη θάματα. Απόμεινα να το βλέπω σχεδόν τρομαγμένος. Τ' άγγισα με χτυποκάρδι, όπως αγγίζεις ένα βρέφος στο μάγουλο. Είναι μια παπαρούνα. Μια τόση δα μεγάλη, καλοθρεμμένη παπαρούνα, ανοιγμένη σαν μικρή βελουδένια φούχτα. Αν μπορούσε να τη χαρεί κανένας μέσα στο φως του ήλιου, θα 'βλεπε πως ήταν άλικη, μ' ένα μαύρο σταυρό στην καρδιά, με μια τούφα μαβιές βλεφαρίδες στη μέση. Είναι καλοθρεμμένο λουλούδι, γεμάτο χαρά, χρώματα και γεροσύνη. Το τσουνί του είναι ντούρο και χνουδάτο. Έχει κι έναν κόμπο που δεν άνοιξε ακόμα. Κάθεται κλεισμένος σφιχτά μέσα στην πράσινη φασκιά του και περιμένει την ώρα του. Μα δεν θ' αργήσει ν' ανοίξει κι αυτός. Και θα 'ναι δυο λουλούδια τότες! Δυο λουλούδια μέσα στο περιβόλι του Θανάτου. Αιστάνουμαι συγκινημένος ξαφνικά ως τα κατάβαθα της ψυχής. 5
Δ4. Πώς αισθάνεται ο ήρωας, όταν ανακαλύπτει την παπαρούνα; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με δύο (2) τουλάχιστον αναφορές από το απόσπασμα. (μονάδες 4) Δ5. Βασικά θέματα του μυθιστορήματος «η Ζωή εν Τάφω» είναι η ζωή και ο θάνατος. Αφού εντοπίσεις και καταγράψεις δύο (2) σημεία από το απόσπασμα, που αναφέρονται στα πιο πάνω θέματα, να τα σχολιάσεις. (μονάδες 4) 2. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 8) Δημήτρη Χατζή, Το τέλος της μικρής μας πόλης. «Ο Σιούλας ο ταμπάκος» [ ] Κατέβασε τα μάτια του, κατέβασε το κεφάλι του. Ένας γύφτος τον είχε πει φουκαρά. Και πως δεν μολεύει τα χέρια με το δίκαννο το δικό του. Δεν ήτανε γι' αυτό μήτε το σκέφτηκε. Ακόμα μια φορά μέσα στην ίδια μέρα ξαναστοχαζότανε τώρα την αδικία κι από το φούρνο τι δεν έπαιρνες λίγο ψωμί; και δεν τ' αφήνεις τα παζάρια τα γύφτικα; Αν ο γύφτος δεν έβγαζε τα καπνά του να στρίψουν τσιγάρο, θα 'φευγε κυνηγημένος την ίδια στιγμή ντρεπότανε. Έχεις δίκιο, είπε σε λίγο χωρίς να σηκώσει τα μάτια του. Ύστερα τα σήκωσε και τον κοίταξε. Καλός άνθρωπος είσαι, του 'πε σα να του το χρώσταγε και του χαμογέλασε. Κίνησε να φύγει. Ο γύφτος τον σταμάτησε. Ξέρω, είπε πάλι... Δυσκολίες, αναδουλειές, τα παιδιά... Μα μη το δώσεις το ντουφέκι σου, ταμπάκος άνθρωπος. Θα μαραθείς. Έβγαλε και του 'δωσε ένα κατοστάρικο. Άμα είναι το, το ξαναφέρνεις... Το πήρε. Το πήρε και δεν ένιωθε καμιά ντροπή. Το κράταγε μέσα στη χούφτα του και μια γλύκα περνούσε σ' όλη του την ψυχή, ως το κορμί του την ένιωθε, σα μια ζέστα. Όχι που θα το πήγαινε σπίτι. Πιο πολύ γι' αυτή τη γνωριμιά των ανθρώπων πρώτη φορά στη ζωή του, τη γνωριμιά των φουκαράδων, που 'πε κι ο γύφτος, πρώτη γνωριμία του εαυτού του δεν είσαι άδικος, εσύ Σιούλα... Καθώς περνούσε τους δρόμους κατεβαίνοντας για τα ταμπάκικα, κατιτίς καινούριο, ζωντανό και ζεστό, σαν ένα φως έπαιζε μέσα του. Σχεδόν χαρούμενο μέσα στην κατάμαυρη δυστυχία. Κάτι που δε μαραίνεται. Δ6. Να χαρακτηρίσεις τον γύφτο μέσα από το πιο πάνω απόσπασμα. (μονάδες 4) Δ7. Ποιες συνέπειες είχε η συνάντηση του Σιούλα με τον γύφτο σύμφωνα με το πιο πάνω απόσπασμα; (μονάδες 4) - Τέλος Δοκιμίου - Οι εισηγητές Γιώργος Μύαρης, Β.Δ Φωτεινή Ελευθερίου Κούλα Χατζησάββα Γιαννούλα Σταύρου Άντρη Αντρέου Παπαζαχαρία Χριστίνα Κουμή Ρουσιά Ο Διευθυντής Ανδρέας Φιλίππου 6 Συντονίστρια ΒΔ Ειρήνη Σκίτσα-Χατζηαγαθαγγέλου
7