ΑΝΕΛΙΞΗ Κούµα 12 (ΛΑΡΙΣΑ) τηλ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ εν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούµε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισµού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή µας. Η ενσωµάτωση της λογικής των µέσων µαζικής ενηµέρωσης στον ψυχισµό δηµιουργεί νέες παραµέτρους, σηµαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν. Για παράδειγµα, η µονοκρατορία του χρώµατος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη 1 της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωµων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της µελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισµένη γραµµατεία. Σήµερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωµες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εµφανίζουν µεγάλες παραγράφους. Το φαινόµενο αυτό, σε µια κοινωνία που ήδη δεν διάβαζε, οφείλει να µας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό µέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσµατος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόµικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείµενα. Όλοι δεχόµαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση µε το βιβλίο συνιστά δηµιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει µια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που µας κληροδότησε η παράδοση αιώνων. Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθηµερινή ζωή δεν συµβαδίζει µε το ρυθµό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό µάθηµα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια µε τα ελκυστικά τους προγράµµατα. Ας µην παραλείψουµε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασµό ή από το οικογενειακό τραπέζι. Τέλος, πελώρια ζητήµατα τίθενται ενώπιόν µας για το περιεχόµενο της διδαχής. Πώς θα µπορέσουµε να αναπτύξουµε στους νέους ανθρώπους αντίβαρο στο ρεύµα του εντυπωσιασµού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και µε ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευµατικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα; Τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, λοιπόν, είναι πια η µόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν το θυµικό 2 των ανθρώπων. Οι περισσότεροι διανοητικά αµφισβητούν την αξιοπιστία τους λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηµατικά, όµως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη µόνη αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναµία του. Βασίλειος Θερµός, Ποιµαίνοντες µετ επιστήµης, Εκδόσεις Αρµός, Αθήνα 1996, σ.σ ( ιασκευή)

2 Λεξιλόγιο 1. ραστώνη = νωθρότητα, τάση αδράνειας και παθητικής αποδοχής των πραγµάτων 2. θυµικό = ψυχή Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Ο κειµενογράφος αναφερόµενος στην ισχύ της τηλεοπτικής εικόνας στη σύγχρονη εποχή προσδιορίζει τα νέα δεδοµένα που αυτή επιφέρει. Συγκεκριµένα, παραγκωνίζεται ο γραπτός λόγος και αποστασιοποιείται το παιδί από τον πλούτο των ελληνικών γραµµάτων. Ακόµη, το γεγονός ότι παραγκωνίζεται το βιβλίο, καθιστά το πρόβληµα µείζονος σηµασίας, γιατί τα αρνητικά του αποτελέσµατα εξαπλώνονται στο χώρο της εκπαίδευσης και της οικογένειας, όπου η σαγήνη της εικόνας προσδίδει στη µαθησιακή διαδικασία και την οικογενειακή επικοινωνία πληκτικό χαρακτήρα. Επιβάλλεται, λοιπόν, οι φορείς αγωγής να επινοήσουν τρόπους για την ώθηση των νέων στην πνευµατική καλλιέργεια, χωρίς να αντιµάχονται την αναµφισβήτητη δύναµη των ΜΜΕ Β.1. «Σήµερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωµες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εµφανίζουν µεγάλες παραγράφους.»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε λέξεις. Μονάδες 10 Η εικόνα στις µέρες µας έχει αντικαταστήσει το γραπτό λόγο και τα εικονογραφηµένα βιβλία καθιστούν πιο ευχάριστη την ανάγνωση για τους µαθητές. Αυτό συµβαίνει, γιατί η εικόνα παρουσιάζεται λιγότερο ανιαρή, ελκυστική και επιτρέπει φυγή από την πραγµατικότητα και µεταβιβάζει πιο εύκολα τα µηνύµατα. Ακόµη, υποβαθµίζει το γλωσσικό αισθητήριο των παιδιών και δε συµβάλλει στη γλωσσική καλλιέργεια. Αντίθετα, ο εκτενής γραπτός λόγος θεωρείται ανιαρός για το µαθητή, καθώς απαιτείται κάποια σοβαρή προσπάθεια, γλωσσικό υπόβαθρο, κριτική αυτενέργεια και σκέψη που ο µαθητής δεν είναι πρόθυµος να καταβάλλει. Β.2. Πώς οργανώνεται η πέµπτη παράγραφος του κειµένου; ( οµή και τρόποι ανάπτυξης). οµή της παραγράφου: «Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι.εκπαιδευτική διαδικασία»:θεµατική πρόταση «Παρατηρείται π.χ. δυσκολία οικογενειακό τραπέζι: Λεπτοµέρειες- σχόλια

3 Τρόποι ανάπτυξης: Α) Με αίτιο αποτέλεσµα: Στη θεµατική πρόταση αναφέρεται το αίτιο ( η νέα αίσθηση του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία) και το αποτέλεσµα ( επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία) Β) Με παραδείγµατα που καθιστά περισσότερη εύληπτη και κατανοητή τη θέση του: (Παρατηρείται π.χ. δυσκολία της τηλεοπτικής εικόνας),(ας µην παραλείψουµε.τραπέζι).με τη χρήση των παραδειγµάτων καταδεικνύονται τα αποτελέσµατα της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία Β.3. Να δώσετε για την καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου µια συνώνυµη: εξακοντίζει, αποξενώνουν, ενασχόληση, επιπτώσεις, ελκυστικά. Λέξεις Συνώνυµα Εξακοντίζει Εκσφενδονίζει, εξαπολύει αποξενώνουν Αποµονώνουν, αποστασιοποιούν ενασχόληση Απασχόληση, ασχολία επιπτώσεις Παρεπόµενα, αποτελέσµατα ελκυστικά Σαγηνευτικά, γοητευτικά Β.4. Να ξαναγράψετε τις επόµενες δύο περιόδους µετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική: α. «Η µονοκρατορία του χρώµατος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση». β. «Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει µια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που µας κληροδότησε η παράδοση». α. Ο γραπτός λόγος εξακοντίζεται στο περιθώριο και η ανάγνωση υποθηκεύεται από τη µονοκρατορία του χρώµατος και τη φωτογραφία. β. Αντίθετα, µια ριζική διαφορετική αίσθηση του χρόνου έχει επιβληθεί από την τηλεόραση από εκείνη που µας κληροδοτήθηκε από την παράδοση. Γ. Είσαι διευθυντής ή διευθύντρια Λυκείου και αποφασίζεις να απευθύνεις µέσω της µαθητικής εφηµερίδας έκκληση στους µαθητές να περιορίσουν το χρόνο που διαθέτουν για την παρακολούθηση τηλεοπτικών εκποµπών (τύπου realities - ιστοριών από τη ζωή) και να τον διαθέσουν για την ανάγνωση εξωσχολικών λογοτεχνικών βιβλίων, ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να αποβεί δηµιουργικός. Να γράψεις το κείµενο-έκκληση που θα έδινες προς δηµοσίευση στη µαθητική εφηµερίδα, φροντίζοντας να επιτυγχάνει το κατάλληλο επικοινωνιακό αποτέλεσµα. ( λέξεις). 0 Ενδεικτική ανάπτυξη του θέµατος:

4 Προτεινόµενη προλογική ιδέα Τίτλος: «Βιβλία σας παρακαλώ!» Αγαπητοί µου µαθητές, η εκπαιδευτική διαδικασία - αναµφισβήτητα καθοριστική για το µέλλον σας- είναι συνάµα για σας χρονοβόρα, επίπονη και απαιτητική.αυτό συνεπάγεται ελάχιστο ελεύθερο χρόνο στη ζωή σας που είναι σηµαντικό να τον αξιοποιείτε δηµιουργικά. Μεταβατική παράγραφος: Απογοητευτική είναι η διαπίστωση ότι η τηλεόραση αποτελεί την πρώτη επιλογή για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και ειδικότερα οι εκποµπές τύπου «ριάλιτι».κανείς, όπως φυσικά κι εγώ, δεν µπορεί να παραγνωρίσει πως η τηλεόραση είναι αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής µας, φορέας αγωγής και εκπαιδευτικό µέσο. Τα τελευταία, µάλιστα, χρόνια αιχµή του δόρατος των τηλεοπτικών καναλιών για να επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά τηλεθέασης είναι τα «ριάλιτι», που σας ασκούν ιδιαίτερη έλξη, όπως αποδεικνύουν τα στατιστικά στοιχεία. Το αντίτιµο, όµως, που καλείστε να καταβάλετε είναι ιδιαίτερα υψηλό. (Ακολουθούν οι αρνητικές επιδράσεις του φαινοµένου, έτσι ώστε να αντιδιασταλούν µε το ρόλο του ποιοτικού εξωσχολικού βιβλίου στη ζωή των µαθητών, προκειµένου να διασφαλιστεί η πειθώ, το ζητούµενο επικοινωνιακό αποτέλεσµα): Α) Αρνητικές επιδράσεις των «ριάλιτι»: είναι εύπεπτα τηλεοπτικά προγράµµατα, που παραβιάζουν την ιδιωτική ζωή και καθιστούν τον ανθρώπινο πόνο µαζικό θέαµα. επιδεικνύουν µια επίπλαστη ευαισθησία για τα προβλήµατα των ανθρώπων, αφού το ενδιαφέρον τους δεν είναι ξέχωρο από την επιδίωξη της. Χρήση αθέµιτων µεθόδων στον τρόπο αντιµετώπισης των ανθρώπων και παρουσίασης των προβληµάτων τους. Η προβολή της ιδιωτικής ζωής, η καλλιέργεια κλίµατος συναισθηµατικής φόρτισης, η έντονη δραµατοποίηση στην παρουσίαση του προβλήµατος, οι οξύτητες και οι εντάσεις αποτελούν χαρακτηριστικό δείγµα αυτών των µεθόδων, που ένα και µοναδικό στόχο έχουν: να καταστήσουν τον ανθρώπινο πόνο εύπεπτο θέαµα µαζικής τηλεοπτικής κατανάλωσης. Η σκανδαλοθηρία, από κατακριτέο φαινόµενο, αναδεικνύεται σηµαντικό τηλεοπτικό γεγονός, µε τη συνέργεια - και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό - των ίδιων των ενδιαφεροµένων. Προβάλλεται ό,τι προσβάλλει, ό,τι υποτιµά και υποβαθµίζει την κοινωνία µας. Η απανθρωπιά, η αγυρτεία και η κακία, που καθηµερινά παρελαύνουν στις τηλεοπτικές οθόνες, από περιορισµένη έκφανση της κοινωνικής ζωής γίνονται ο κανόνας της. Έτσι σχηµατίζεται η αλγεινή και επικίνδυνη εικόνα µιας κοινωνίας που βρίσκεται σε διάλυση και αποσύνθεση. Και η εικόνα αυτή, µολονότι απέχει πολύ από την

5 πραγµατική, τείνει να επικαλύψει κάθε υγιή κοινωνική εκδήλωση και να καταπνίξει κάθε έκφραση ανθρωπιάς και αγάπης. Παθητικοποιούν τη σκέψη, υποβαθµίζουν και εξασθενίζουν τις πραγµατικές πνευµατικές ανάγκες, αποµακρύνουν από το βιβλίο και κάθε άλλη εποικοδοµητική δραστηριότητα: τέχνη, αθλητισµός, κοινωνικότητα, φύση, κοινά. Η ύπαρξή τους είναι κερδοσκοπική, τα άτοµα που συµµετέχουν είναι ετερόκλητα, προσανατολισµένα στην προβολή και στο προσωπικό τους συµφέρον που πηγάζει από αυτή. Η συµπεριφορά τους είναι ετεροκατευθυνόµενη, υποκριτική, γι αυτό και εκκεντρική, προκλητική, χυδαία, όπως υποβαθµισµένη και χυδαία και η γλώσσα τους. B) Η ανάγνωση των εξωσχολικών λογοτεχνικών βιβλίων αντίθετα : Πλουτίζει τις γνώσεις διεύρυνση γνωστικών οριζόντων, κοσµοθεωρίες του ατόµου. Ενίσχυση των προσωπικών αξιολογικών κριτηρίων που προστατεύουν από την πλάνη. Τροφοδοτεί την φαντασία σπουδαίας µορφής πνευµατική ελευθερία. Ξεκουράζει, τέρπει την ψυχή, αποµακρύνει το άτοµο από την άγνοια, τα άγχη και τη µονοτονία της καθηµερινότητας. Ως καλλιτεχνικά δηµιουργήµατα, εξευγενίζουν την ψυχή, καλλιεργούν ηθικές αξίες διαµορφώνοντας ηθικό χαρακτήρα, προβάλλουν τις υγιείς ανθρώπινες σχέσεις. Προβάλλουν υγιή πρότυπα ζωής και αξίες συγκροτηµένη προσωπικότητα, νοηµατοδότηση ζωής Προβάλλουν µια άλλη διάσταση της ζωής πάνω από την ευτέλεια του καταναλωτισµού και της υλοκρατίας, του ανταγωνισµού, της αλλοτρίωσης, της σκληρότητας και της αναλγησίας, της αδικίας και της βίας, του µίσους και της καταστροφικότητας. Ιδέα επιλόγου: Μπορείτε λοιπόν να αντιληφθείτε ότι η παρακολούθηση εκποµπών τύπου «ριάλιτι» δεν αποτελεί γόνιµη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου σας. Όσοι αποτελούµε λειτουργούς της αγωγής έχουµε την ευθύνη να καταδείξουµε την αξία του βιβλίου στους νέους, να σας φέρουµε κοντά στον πλούτο των ελληνικών γραµµάτων, ώστε να σας προστατεύσουµε από την πλαστή εικονική πραγµατικότητα και τις συνέπειες τις. Με την αγωνία και την προσδοκία ότι θα ανταποκριθείτε στην έκκλησή µου, Ο ιευθυντής,η ιευθύντρια του σχολείου. Επιµέλεια: ΒΛΟΥΧΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ Ο ΥΣΣΕΑΣ ΚΛΗΤΟΡΑΚΗ ΣΗΛΙΑ hrin@otenet.gr