ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Α ΦΑΣΗ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2015-2019 Α ΦΑΣΗ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ)

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 10 Ι. Αντικείμενο και Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος... 10 ΙΙ. Θεσμικό Πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος... 11 ΙΙΙ. Φιλοσοφία και Αρχές Εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Λέσβου... 12 IV. Κύρια Χαρακτηριστικά του Επιχειρησιακού Προγράμματος... 13 V. Προϋποθέσεις για τον Επιτυχή Σχεδιασμό και Υλοποίηση Επιχειρησιακού Προγράμματος... 14 VI. Δομή του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Λέσβου 2015-2020... 15 VII. Μεθοδολογία Ανάπτυξης του Επιχειρησιακού Προγράμματος... 16 VIII. Φάσεις Εκπόνησης... 18 IX. Διαδικασίες Διαβούλευσης Κανόνες Δημοσιότητας... 18 1 Συνοπτική Περιγραφή και Αξιολόγηση της Περιοχής του Δήμου... 20 1.1 Βασικά Χαρακτηριστικά, Χωροταξική Ένταξη και Διοικητική Οργάνωση... 20 1.1.1 Βασικά Γεωγραφικά και Διοικητικά Χαρακτηριστικά... 20 1.1.2 Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου... 22 1.1.3 Μεταναστευτικές Ροές Διαχείριση Προβλήματος Προσφύγων... 27 1.1.4 Οι Ευάλωτες Ομάδες του Πληθυσμού... 33 2 Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής... 36 2.1 Φυσικό Περιβάλλον... 36 2.1.1 Μορφολογικά και Εδαφολογικά Χαρακτηριστικά... 36 2.1.2 Χλωρίδα Πανίδα... 37 2.1.3 Κλιματολογικές Συνθήκες... 39 2.1.4 Ορυκτός Πλούτος... 39 2.1.5 Υδατικοί Πόροι... 40 2.1.6 Παραλίες - Ακτές... 41 2.1.7 Αξιόλογα Οικοσυστήματα Προστατευόμενες Περιοχές... 41 2.1.8 Χρήσεις Γης... 52 2.2 Απειλές για το Περιβάλλον... 54 2.3 Οικιστική Διάρθρωση... 64 2.4 Ποιότητα Ζωής... 80 Δήμος Λέσβου 2

2.4.1 Υποδομές Μεταφορών... 80 2.4.2 Διαχείριση Υδάτινων Πόρων... 84 2.4.3 Ύδρευση Άρδευση Αποχέτευση Δήμου Λέσβου... 84 2.4.4 Διαχείριση Απορριμμάτων... 92 2.4.5 Τοπικό Σχέδιο Αποκεντρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων Δήμου Λέσβου... 98 2.4.6 Υποδομές Ενέργειας... 105 3 Κοινωνική Πολιτική, Υγεία, Παιδεία, Πολιτισμός και Αθλητισμός... 110 3.1 Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Μέριμνα... 110 3.1.1 Υποδομές Υγείας Πρόνοιας... 110 3.2 Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση... 114 3.2.1 Υποδομές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης... 114 3.2.2 Υποδομές Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης... 120 3.2.3 Ακαδημαϊκά / Τεχνολογικά Ιδρύματα... 121 3.3 Χώροι Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος, Υποδομές, Δραστηριότητες... 123 3.3.1 Παραδοσιακοί Οικισμοί... 123 3.3.2 Ιστορικά Κέντρα και Μνημεία... 124 3.3.3 Αρχαιολογικοί και Ιστορικοί Χώροι... 125 3.3.4 Μουσεία και Συλλογές... 126 3.3.5 Πολιτιστικές Δραστηριότητες... 127 3.4 Αθλητικές Υποδομές και Δραστηριότητες... 128 3.4.1 Υφιστάμενες Αθλητικές Εγκαταστάσεις... 128 4 Τοπική Οικονομία και Απασχόληση... 132 4.1 Οικονομική Δραστηριότητα... 132 4.1.1 Βασικά Χαρακτηριστικά της Τοπικής Οικονομίας... 132 4.2 Οικονομικά Ενεργός Πληθυσμός - Απασχόληση Ανεργία... 138 4.2.1 Στοιχεία Επιχειρήσεων... 140 4.2.2 Πρωτογενής Τομέας... 140 4.2.3 Δευτερογενής Τομέας... 142 4.2.4 Τριτογενής Τομέας... 144 5 Καταγραφή Βασικών Προβλημάτων, Προοπτικών και Αναγκών ανά Δημοτική Ενότητα και Τοπική Κοινότητα... 147 Δήμος Λέσβου 3

5.1 Οργάνωση και Λειτουργία του Δήμου Λέσβου... 147 5.1.1 Εισαγωγή... 147 5.1.2 Αποτίμηση της Εφαρμογής του «Καλλικράτη»... 148 5.1.3 Ο «Καλλικράτης» στο νησιωτικό χώρο... 150 5.1.4 Όργανα Διοίκησης του Δήμου Λέσβου... 151 5.1.5 Διάρθρωση Υπηρεσιών και Αρμοδιότητες του Δήμου Λέσβου... 151 5.1.6 Αποτύπωση Υφιστάμενης Κατάστασης Εσωτερικού Περιβάλλοντος Δήμου Λέσβου... 155 5.1.7 Ανθρώπινο Δυναμικό Δήμου Λέσβου... 217 5.2 Δημοτικές Επιχειρήσεις - Δημοτικοί Οργανισμοί Ν.Π.Δ.Δ.... 228 5.3 Άλλες Κοινωνικές Δομές και Υπηρεσίες της Λέσβου... 233 5.4 Οικονομικά Στοιχεία Δήμου Λέσβου... 235 5.4.1 Μεθοδολογικό Πλαίσιο Ανάλυσης των Οικονομικών του Δήμου... 235 5.4.2 Αξιολόγηση της Υφιστάμενης Κατάστασης... 236 5.4.3 Αριθμοδείκτες... 241 5.4.4 Συμπεράσματα... 247 5.4.5 Κινητή και Ακίνητη Περιουσία Δήμου... 248 6 Αξιολόγηση Υφιστάμενης Κατάστασης Δήμου Λέσβου Εντοπισμός Κρίσιμων Ζητημάτων Τοπικής Ανάπτυξης... 253 6.1 Αξιολόγηση Εξωτερικού Περιβάλλοντος Δήμου Λέσβου και Εντοπισμός Κρίσιμων Ζητημάτων Τοπικής Ανάπτυξης,... 253 6.1.1 Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής... 253 6.1.2 Κοινωνική Μέριμνα, Υγεία, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση, Πολιτισμός και Αθλητισμός... 260 6.1.3 Οικονομία και Απασχόληση... 263 6.2 Αξιολόγηση Εσωτερικού Περιβάλλοντος Δήμου Λέσβου... 269 6.2.1 Διοικητική Ικανότητα και Οικονομική Κατάσταση... 269 6.3 Καθορισμός των Γενικών Στόχων Εσωτερικής Ανάπτυξης... 273 6.3.1 Γενικοί Στόχοι Εσωτερικής Ανάπτυξης... 273 6.4 Καθορισμός Προτεραιοτήτων... 275 6.4.1 Η Αποστολή και το Αναπτυξιακό Όραμα του Δήμου Λέσβου... 275 6.4.2 Διάρθρωση Αξόνων - Μέτρων - Γενικών Στόχων και Καθορισμός Αρμόδιων Υπηρεσιών... 280 Δήμος Λέσβου 4

Πίνακες Πίνακας 1: Κατανομή Πληθυσμού Δήμου Λέσβου σε Ομάδες Ηλικιών 2011... 22 Πίνακας 2: Δείκτες Γήρανσης, Εξάρτησης και Αντικατάστασης Δήμου Λέσβου... 23 Πίνακας 3: Μεταβολές Πληθυσμού Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική και Τοπική Κοινότητα (2001-2011)... 23 Πίνακας 4: Μεταβολές Πληθυσμού Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα... 26 Πίνακας 5: Ολοκληρωμένο Επίπεδο Εκπαίδευσης Πληθυσμού (γεννηθέντες από το 2004 και πριν)... 26 Πίνακας 6: Εισερχόμενοι Μετανάστες και Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τα Έτη 2014 και 2015... 30 Πίνακας 7: Εισερχόμενοι Πρόσφυγες και Μετανάστες Προερχόμενοι από Ελληνοτουρκικά Θαλάσσια και Χερσαία Σύνορα... 31 Πίνακας 8: Νόμιμοι Μετανάστες στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου ανά Δήμο, ως Ποσοστό του Πληθυσμού ανά Δήμο και ως Ποσοστό του Συνόλου των Μεταναστών... 32 Πίνακας 9: Δικαιούχοι Επιδομάτων Αναπηρίας Δήμου Λέσβου ανά Κατηγορία για το Δίμηνο 1/5 30/6 του 2013... 33 Πίνακας 10: Εδαφολογικά Χαρακτηριστικά Λέσβου... 36 Πίνακας 11: Υπόγειο Υδατικό Δυναμικό Δήμου Λέσβου... 40 Πίνακας 12: Παραλίες Δήμου Λέσβου με Γαλάζια Σημαία 2015... 41 Πίνακας 13: Περιοχές με Ιδιαίτερο Καθεστώς Προστασίας στο Δήμο Λέσβου... 49 Πίνακας 14: Χρήσεις Γης Δήμου Λέσβου... 52 Πίνακας 15: Αριθμός ζώων (Ν) ανά κατηγορία και συγκεντρωτικά στοιχεία ζωικού κεφαλαίου (ΖΚ) (ΟΠΕΚΕΠΕ, 2012)... 54 Πίνακας 16: Κτηνοτροφικές Μονάδες Δήμου Λέσβου... 55 Πίνακας 17: Εξορυκτικές Δραστηριότητες Δήμου Λέσβου... 59 Πίνακας 18: Ελαιουργεία Δήμου Λέσβου... 59 Πίνακας 19: Διάθεση Απορριμμάτων Παραγωγικών Μονάδων Λέσβου... 61 Πίνακας 20: Παραδοσιακοί Οικισμοί και Περιοχές που Χρίζουν Προστασίας Δήμου Λέσβου... 76 Πίνακας 21: Έργα Οδοποιίας Γ Κ.Π.Σ. Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου... 80 Πίνακας 22: Στοιχεία Κρατικού Αερολιμένα Μυτιλήνης «Οδυσσέας Ελύτης»... 82 Πίνακας 23: Λιμένες Λέσβου... 83 Πίνακας 24: Μαρίνες και Αγκυροβόλια Λέσβου... 83 Δήμος Λέσβου 5

Πίνακας 25: Δεξαμενές Ύδρευσης Τοπικών και Δημοτικών Κοινοτήτων Δ.Ε. Πέτρας... 89 Πίνακας 26: Στοιχεία Ζυγολογίων Χ.Υ.Τ.Α. Λέσβου 2009-2012... 92 Πίνακας 27: Εκτιμώμενη Παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δήμο Λέσβου... 93 Πίνακας 28: Παραγωγή Ιλύος από Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων στον Δήμο Λέσβου... 93 Πίνακας 29: Ποσότητες Ελαστικών που Συλλέχθηκαν στον Δήμο Λέσβου 2011-2012... 94 Πίνακας 30: Παραγωγή Α.Ε.Κ.Κ. στον Δήμο Λέσβου... 94 Πίνακας 31: Συλλεχθείσες Ποσότητες Α.Η.Η.Ε. Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου 2011... 94 Πίνακας 32: Ποσότητες και Πηγή Αποβλήτων - Κλαδεμάτων στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου... 95 Πίνακας 33: Αποσυρόμενα Φρούτα στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου 2007... 95 Πίνακας 34: Διαχείριση Μη Επικινδύνων Στερεών Αποβλήτων Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων Δήμου Λέσβου 2012... 96 Πίνακας 35: Παραγόμενες Ποσότητες Κτηνοτροφικών Αποβλήτων στην Περιφέρεια (τόνοι/έτος)... 97 Πίνακας 36: Αδειοδοτημένοι σταθμοί ΑΠΕ στο Δήμο Λέσβου... 109 Πίνακας 37: Χάρτης Υγείας και Πρόνοιας Δήμου Λέσβου... 110 Πίνακας 38: Δομές Υγείας Δήμου Λέσβου ανά Δήμο και Τύπο... 111 Πίνακας 39: Μονάδες Ψυχικής Υγείας Δήμου Λέσβου... 113 Πίνακας 40: Νηπιαγωγεία Δήμου Λέσβου... 114 Πίνακας 41: Δημοτικά Σχολεία Δήμου Λέσβου... 116 Πίνακας 42: Γυμνάσια και Λύκεια Δήμου Λέσβου... 117 Πίνακας 43: Καταγραφή ΙΕΚ, ΚΕΚ, ΚΕΕ Δήμου Λέσβου... 120 Πίνακας 44: Παραδοσιακοί Οικισμοί Δήμου Λέσβου... 123 Πίνακας 45: Μουσεία και Πολιτιστικές Υποδομές Δήμου Λέσβου... 126 Πίνακας 46: Δημοτικές Αθλητικές Εγκαταστάσεις Λέσβου... 128 Πίνακας 47: Διαχρονική Εξέλιξη του ΑΕΠ των Περιφερειών της Ελλάδας 2000-2012 (σε εκατ. ευρώ)... 134 Πίνακας 48: Κατά Κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Πρώην Νομού Λέσβου (Π.Ε. Λέσβου και Λήμνου) 2001-2012... 135 Πίνακας 49: Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία Περιφερειών έτος 2012 (σε εκατ. ευρώ).. 136 Πίνακας 50: Διαχρονική Εξέλιξη της ΑΠΑ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (σε εκατ. ευρώ)... 137 Δήμος Λέσβου 6

Πίνακας 51: Πληθυσμός Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου ανά Κατάσταση Ασχολίας 2011 138 Πίνακας 52: Απασχολούμενοι Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου κατά Τομέα Οικονομικής Δραστηριότητας 2011... 139 Πίνακας 53: Εξέλιξη Ποσοστών Ανεργίας στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και στη Χώρα 2001-2013... 139 Πίνακας 54: Αριθμός Επιχειρήσεων ανά Περιφερειακή Ενότητα 2013-2014... 140 Πίνακας 55: Αριθμός Αφίξεων στα Ξενοδοχειακά Καταλύματα Πλην Camping... 145 Πίνακας 56: Αριθμός Διανυκτερεύσεων στα Ξενοδοχειακά Καταλύματα Πλην Camping 145 Πίνακας 57: Πληρότητα Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων 2000 2010... 146 Πίνακας 58: Υφιστάμενη Κατάσταση Ανθρώπινου Δυναμικού Δήμου Λέσβου... 155 Πίνακας 59: Υφιστάμενη Κατάσταση Ανθρώπινου Δυναμικού Νομικών Προσώπων Δήμου Λέσβου... 172 Πίνακας 60: Υφιστάμενη Κατάσταση Δήμου Λέσβου στον Τομέα Άσκησης Αρμοδιοτήτων..... 175 Πίνακας 61: Υφιστάμενη Κατάσταση Νομικών Προσώπων Δήμου Λέσβου στον Τομέα Άσκησης Αρμοδιοτήτων... 197 Πίνακας 62: Υφιστάμενη Κατάσταση Υποδομών και Εξοπλισμού Δήμου Λέσβου... 207 Πίνακας 63: Υφιστάμενη Κατάσταση Υποδομών και Εξοπλισμού Νομικών Προσώπων Δήμου Λέσβου... 214 Πίνακας 64: Προβλεπόμενες Οργανικές Θέσεις Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης... 217 Πίνακας 65: Προβλεπόμενες Οργανικές Θέσεις Τεχνολογικής Εκπαίδευσης... 217 Πίνακας 66: Προβλεπόμενες Οργανικές Θέσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης... 218 Πίνακας 67: Προβλεπόμενες Οργανικές Θέσεις Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης... 219 Πίνακας 68: Προβλεπόμενες Θέσεις Προσωπικού Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου 219 Πίνακας 69: Προβλεπόμενες Θέσεις Προσωπικού Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου Μερικής Απασχόλησης... 220 Πίνακας 70: Υφιστάμενο Προσωπικό Δήμου Λέσβου... 220 Πίνακας 71: Έσοδα Δήμου Λέσβου 2013 2015 Α... 237 Πίνακας 72: Έσοδα Δήμου Λέσβου 2013 2015 Β... 238 Πίνακας 73: Δαπάνες Δήμου Λέσβου 2013-2015 Α... 239 Πίνακας 74: Δαπάνες Δήμου Λέσβου 2013-2015 Β... 240 Πίνακας 75: Ανακεφαλαίωση... 240 Πίνακας 76: Βασικοί Αριθμοδείκτες Δήμου Λέσβου... 241 Δήμος Λέσβου 7

Πίνακας 77: Ισολογισμός Δήμου Λέσβου 31 ης Δεκεμβρίου 2012... 244 Πίνακας 78: Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσεως Δήμου Λέσβου 31 ης Δεκεμβρίου 2012..... 245 Πίνακας 79: Αριθμοδείκτες Οικονομικής Διάρθρωσης Δήμου Λέσβου 2011-2012... 246 Πίνακας 80: Γενικοί Στόχοι Εσωτερικής Ανάπτυξης Δήμου Λέσβου... 273 Σχήματα Σχήμα 1: Κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου... 16 Σχήμα 2: Αλληλουχία των βημάτων για το σχεδιασμό, την εκπόνηση και την ολοκλήρωση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου... 17 Σχήμα 3: Εισερχόμενοι Πρόσφυγες και Μετανάστες ανά Υπηκοότητα το έτος 2015... 28 Σχήμα 4: Εισερχόμενοι Μετανάστες και Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τα Έτη 2014 και 2015... 30 Σχήμα 5: Κατανομή Ξενοδοχειακών Μονάδων Βορείου Αιγαίου σε Κατηγορίες Αστέρων 2010... 145 Σχήμα 6: Αριθμός και Εμβαδό Αστικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου... 248 Σχήμα 7: Αριθμός και Εμβαδό Αγροτικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου... 249 Σχήμα 8: Υποδομές Ύδρευσης Δήμου Λέσβου... 249 Σχήμα 9: Αριθμός Αστικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα... 250 Σχήμα 10: Εμβαδό Αστικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα... 250 Σχήμα 11: Αριθμός Αγροτικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα.. 251 Σχήμα 12: Εμβαδό Αγροτικών Γεωτεμαχίων Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα... 251 Σχήμα 13: Υποδομές Ύδρευσης Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα... 252 Εικόνες Εικόνα 1: Γεωγραφική Θέση Δήμου Λέσβου... 20 Εικόνα 2: Η Ελλάδα στο Βαλκανικό Χώρο... 21 Εικόνα 3: Μορφολογία νήσου Λέσβου... 36 Εικόνα 4: Περιοχές Δικτύου Natura 2000 Δήμου Λέσβου (ΕΔΖ και ΖΕΠ)... 42 Εικόνα 5: Χάρτης Χρήσεων Γης Δήμου Λέσβου... 53 Εικόνα 6: Χωροθέτηση Κτηνοτροφικών Μονάδων Δήμου Λέσβου... 55 Εικόνα 7: Οικιστικό Δίκτυο Δήμου Λέσβου (Διάρθρωση - Ιεράρχηση Πολιτική)... 64 Δήμος Λέσβου 8

Εικόνα 8: Ηλεκτρικό Δίκτυο Δήμου Λέσβου... 106 Εικόνα 9: Αιολικό Δυναμικό Δήμου Λέσβου... 107 Εικόνα 10: Ηλιακό Δυναμικό Δήμου Λέσβου... 107 Εικόνα 11: Γεωθερμικό Δυναμικό Δήμου Λέσβου... 108 Εικόνα 12: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Δήμου Λέσβου... 109 Εικόνα 13: Διαχρονική Εξέλιξη ΑΕΠ Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου 2000-2012 (σε εκατ. ευρώ)... 133 Εικόνα 14: Μεταβολές ΑΕΠ Π.Ε. Λέσβου και Λήμνου, Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και Χώρας 2000-2012... 133 Εικόνα 15: Διαχρονική Εξέλιξη ΑΕΠ Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε Επίπεδο Πρώην Νομών 2000 2012 (σε εκατ. ευρώ)... 135 Εικόνα 16: Εξέλιξη Κατά Κεφαλή ΑΕΠ Πρώην Νομών Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου 2011 2012 (ευρώ, σε τρέχουσες τιμές)... 136 Εικόνα 17: Οργανόγραμμα Δήμου Λέσβου Βάσει Ο.Ε.Υ.... 152 Εικόνα 18: Όργανα Διοίκησης του Δήμου Λέσβου... 154 Εικόνα 19: Νομικά Πρόσωπα Δήμου Λέσβου... 154 Δήμος Λέσβου 9

Εισαγωγή Ι. Αντικείμενο και Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου είναι η προώθηση της Δημοτικής και της εσωτερικής ανάπτυξής του, σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και τις νέες αρμοδιότητες που ορίζει το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Α) Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα κατά κύριο λόγο θα προσδιορίσει τις νέες δραστηριότητες που πρέπει να εκτελέσει ο Δήμος στο πλαίσιο των θεσμοθετημένων αρμοδιοτήτων του, με απώτερους σκοπούς: i) την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής και τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής, με παρεμβάσεις στους τομείς: Της προστασίας και της αειφόρου διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος Της βελτίωσης και διαχείρισης του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Των τεχνικών υποδομών και των δικτύων εξυπηρέτησης ii) τη βελτίωση της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας των κατοίκων της περιοχής του, με παρεμβάσεις στους τομείς: Της Κοινωνικής Πολιτικής και της Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Της Υγείας Της Παιδείας / Δια βίου μάθησης/ Πολιτισμού / Αθλητισμού Της Ισότητας των Φύλων και των Ευκαιριών iii) τη βελτίωση της τοπικής οικονομίας και απασχόλησης, με παρεμβάσεις στους τομείς: Των οικονομικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων Της απασχόλησης Β) Εσωτερική ανάπτυξη του Δήμου ως οργανισμού Εκτός από τις δράσεις για την προώθηση της Δημοτικής και Τοπικής ανάπτυξης το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του Δήμου ως δημόσιου οργανισμού (ως φορέα παροχής συλλογικών αγαθών και υπηρεσιών αλλά και ως θεσμού διασφάλισης της υλοποίησης πολιτικών σε περιφερειακό επίπεδο, σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής, στο πλαίσιο των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών), με σκοπούς τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της νομιμοποίησης της λειτουργίας της. Ειδικότερα οι σχετικές δράσεις αποσκοπούν: στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των δραστηριοτήτων και στην καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη στη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας των υπηρεσιών της, της ανάπτυξης του υφιστάμενου προσωπικού, της μηχανοργάνωσης, της προμήθειας εξοπλισμού και της εξασφάλισης γης και κτιριακών εγκαταστάσεων στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης του Δήμου, μέσω του μεσοπρόθεσμου οικονομικού προγραμματισμού, της παρακολούθησης του κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών και της ορθολογικότερης οικονομικής διαχείρισης. Δήμος Λέσβου 10

Γ) Ανάπτυξη των συνεργασιών του Δήμου Ο ρόλος του Δήμου, πλέον των οριοθετημένων από το θεσμικό πλαίσιο αρμοδιότητές, είναι να μεριμνά για τη συνολική ευημερία της περιοχής του. Η διοίκηση γίνεται αντιληπτή όχι μόνο ως διοίκηση για τη παροχή ορισμένων πάγιων υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ως μέριμνα για το σύνολο των τοπικών υποθέσεων. Σ' αυτή την κατεύθυνση το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου θα πρέπει να επισημαίνει τη συμβολή που μπορούν να έχουν στην ανάπτυξή του Δήμου: Οι τοπικοί κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς (ιδιωτικές επιχειρήσεις, σύλλογοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις) Οι γειτονικοί Δήμοι Οι λοιποί φορείς του πολιτικο-διοικητικού συστήματος της χώρας (Κεντρικοί φορείς και Περιφέρεια) Επομένως, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα εκτός από τις υπηρεσίες, τα έργα και τις ρυθμίσεις για τα οποία είναι αρμόδιος ο Δήμος, πρέπει να εντοπίζει δραστηριότητες που ανήκουν στην αρμοδιότητα άλλων φορέων και να προσδιορίζει τις αναγκαίες ενέργειες συνεργασίας και συντονισμού με αυτούς. Το πρόγραμμα εκτός των άλλων στοχεύει επίσης, στην αναβάθμιση του επιπέδου συνεργασίας του Δήμου με φορείς του ιδιωτικού, δημόσιου και κοινωνικού τομέα, σε τοπικό, διαπεριφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, για τη συντονισμένη προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και την από κοινού παροχή υπηρεσιών ή υλοποίηση δράσεων και συμφωνιών. ΙΙ. Θεσμικό Πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Με τα άρθρα 203-207 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006), θεσπίστηκε για πρώτη φορά, η υποχρέωση κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους πρωτοβάθμιους Ο.Τ.Α.. Με το άρθρο 266 Ν. 3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης) επιβεβαιώνεται η υποχρέωση κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους Ο.Τ.Α. α βαθμού. Το Υπουργείο Εσωτερικών (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α) με σχετικές υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους που εξέδωσε έδωσε κατευθύνσεις στους ΟΤΑ α βαθμού για την κατάρτιση των Ε.Π., όπως με: 1. την Υπουργική Απόφαση 18183, ΦΕΚ 534, Β, 13/4/2007 στην οποία καθορίστηκε η δομή και το περιεχόμενο των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. 2. την αρ. 45/58939/25-10-2006 Εγκύκλιο του Υφυπουργού Εσωτερικών για το σκοπό, τη διάρθρωση και τους στόχους των Ε.Π. 3. την αρ. 66/50837/14-9-2007 Εγκύκλιο του Υφυπουργού Εσωτερικών, σχετικά με τις διαδικασίες κατάρτισης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ΟΤΑ α βαθμού 4. το Προεδρικό Διάταγμα 185/2007 «Όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού» με το οποίο καθορίστηκε η διαδικασία κατάρτισης των επιχειρησιακών προγραμμάτων. 5. την Υπουργική Απόφαση 5694/3-2-2011 σύμφωνα με την οποία τροποποιείται η ΥΑ 18183/13-4-2007 6. το Προεδρικό Διάταγμα 89/11 (ΦΕΚ 213/29.09.2011 τεύχος Α ) με το οποίο τροποποιείται το ΠΔ185/2007 «Όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού». Δήμος Λέσβου 11

7. Την Υπουργική Απόφαση 41179/23-10-2014 (ΥΠ.ΕΣ) Οι προηγούμενες θεσμικές ρυθμίσεις αποσκοπούν στην εισαγωγή μόνιμων εσωτερικών διαδικασιών και συστημάτων προγραμματισμού στους Ο.Τ.Α.. Στόχος είναι η διαδικασία του προγραμματισμού, της παρακολούθησης και της μέτρησης των αποτελεσμάτων των δράσεων των Ο.Τ.Α., να αποτελέσει μια σταθερή εσωτερική λειτουργία, στην οποία θα συμμετέχει σε όλες τις φάσεις, με συγκεκριμένο ρόλο, το ανθρώπινο δυναμικό τους. ΙΙΙ. Φιλοσοφία και Αρχές Εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Λέσβου Η παρούσα χρονική περίοδος, συμπίπτει χρονικά τόσο με την ανάληψη των καθηκόντων από τη νέα δημοτική αρχή, όσο και με τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 για τα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Έργα. Οι χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής επιτροπής που υλοποιούνται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), βασίζονται στην Στρατηγική για την Ευρώπη 2020, η οποία εξειδικεύεται σε 11 συγκεκριμένους Θεματικούς Στόχους. Σε Εθνικό επίπεδο για την υλοποίηση της Στρατηγικής για την Ευρώπη 2020, έχει εγκριθεί σε στρατηγικό Επίπεδο το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΕΣΠΑ) και σε Επιχειρησιακό Επίπεδο 5 Τομεακά Προγράμματα και 13 Περιφερειακά Προγράμματα. Προκειμένου να αξιοποιηθούν οι χρηματοδοτήσεις της Νέας Προγραμματικής Περιόδου για τη Λέσβο, θα πρέπει μεθοδικά να αποτυπωθεί το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον με κατάλληλο τρόπο, ώστε να αντιστοιχίζεται με τη δομή των νέων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της Περιόδου 2014-20, και οι προτεινόμενες δράσεις να εξειδικεύονται και να εντάσσονται ομαλά στον σχεδιασμό των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Λέσβου αποτελεί βασικό εργαλείο προγραμματισμού δράσεων τοπικής και εσωτερικής ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό: Είναι ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της διοικητικής ικανότητας του Δήμου και προϊόν συλλογικής λειτουργίας των υπηρεσιών του Δήμου Είναι οργανικό στοιχείο της καθημερινής λειτουργίας και διοίκησης του Δήμου και μέρος του προγραμματικού του κύκλου Είναι εύχρηστο και περιεκτικό, κωδικοποιώντας κατά το δυνατόν την πληροφορία που παρέχει, ώστε να διευκολύνει την παρακολούθηση και την επικαιροποίησή του Δίνει έμφαση στη διάγνωση, σε σχέση με την αποτύπωση του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος, για την ανάδειξη βασικών αναπτυξιακών προτεραιοτήτων Δίδει έμφαση στον τεκμηριωμένο προσδιορισμό των κρίσιμων ζητημάτων, στα οποία πρέπει να επικεντρώσει τις προσπάθειές του ο Δήμος, λαμβάνοντας υπόψη τα τοπικά προβλήματα, τις εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές προτεραιότητες και τις δυνατότητές του ως οργανισμού Οι άξονες του στρατηγικού σχεδιασμού είναι προκαθορισμένοι και σε συμφωνία με την οργάνωση των αρμοδιοτήτων σε θεματικές ενότητες (4 άξονες βάσει του Ν 3852/2010) Ο επιχειρησιακός σχεδιασμός αποτελεί την κεντρική αναφορά ώστε να δίνει εύκολα το υπόβαθρο, για την εκπόνηση επιμέρους σχεδίων δράσης (ανά υπηρεσία υλοποίησης, ανά θεματική, κλπ.) Διερευνά πλήθος πηγών χρηματοδότησης, αποτελώντας βάση για το σχεδιασμό και υλοποίηση δράσεων κυρίως αναπτυξιακού χαρακτήρα Δήμος Λέσβου 12

Συνδέεται με το ετήσιο πρόγραμμα δράσης, το τεχνικό πρόγραμμα και τον προϋπολογισμό του Δήμου και των Νομικών του προσώπων Αξιοποιεί δείκτες επίδοσης IV. Κύρια Χαρακτηριστικά του Επιχειρησιακού Προγράμματος Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Λέσβου αποτελεί εργαλείο για την άσκηση του αναπτυξιακού του ρόλου, με τα εξής χαρακτηριστικά: α. Είναι ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της διοικητικής ικανότητας του: Αποτελεί πρόγραμμα αναπτυξιακών υποδομών και τοπικών επενδύσεων, αλλά και πρόγραμμα για τη βελτίωση της υφιστάμενης λειτουργίας των δημοτικών υπηρεσιών και των Νομικών προσώπων που εποπτεύονται από το Δήμο. Είναι πρόγραμμα, πολυτομεακού χαρακτήρα, με εύρος θεματικών αντικειμένων αντίστοιχου του φάσματος των θεμάτων που απασχολούν την καθημερινή λειτουργία του Δήμου. Καλύπτει όλο το φάσμα των αρμοδιοτήτων του Δήμου και εν δυνάμει το σύνολο των τοπικών υποθέσεων. β. Αποτελεί το πενταετές πρόγραμμα δράσης του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του: Στις προτεραιότητες του προγράμματος αντανακλάται η βούληση και το όραμα της Δημοτικής Αρχής καθώς και οι προτεραιότητες του αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Το όραμα της εκάστοτε δημοτικής αρχής αποτυπώνεται στη στρατηγική και αναλύεται σε πενταετές πρόγραμμα δράσης του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του και τέλος σε ετήσιο πρόγραμμα δράσης της κάθε υπηρεσίας του δήμου και των Νομικών Προσώπων του. γ. Είναι οργανικό στοιχείο της καθημερινής λειτουργίας και διοίκησης του Δήμου και μέρος του προγραμματικού του κύκλου: Η σύνταξη του επιχειρησιακού προγράμματος είναι η αρχική φάση της διαδικασίας προγραμματισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης της δράσης του Δήμου. Η διαδικασία αυτή αποτελεί το διαρκές αντικείμενο ενασχόλησης των αιρετών οργάνων, των προϊσταμένων και της αρμόδιας Υπηρεσίας Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του. δ. Υλοποιείται μέσω του ετήσιου προγράμματος δράσης του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του: Σκοπός της σύνταξης του ετήσιου προγράμματος δράσης είναι η εξειδίκευση του συνολικού πενταετούς επιχειρησιακού προγράμματος σε ετήσιο πρόγραμμα των υπηρεσιών. Ο ετήσιος προγραμματισμός στοχεύει στον επιμερισμό των δράσεων του πενταετούς προγράμματος στις υπηρεσίες, οι οποίες υλοποιούν τμήματα του επιχειρησιακού προγράμματος ε. Εκπονείται με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων: Κατά τη διαδικασία σύνταξής του συμμετέχουν με σαφώς καθορισμένο τρόπο: Αιρετά όργανα (Δημ. Συμβούλιο, Επιτροπές, Αντιδήμαρχοι, ΔΣ Νομικών Προσώπων, Συμβούλια Τοπικών και Δημοτικών Κοινοτήτων) Υπηρεσιακά στελέχη (Προϊστάμενοι υπηρεσιών, Διευθυντές Νομικών Προσώπων, στελέχη της Υπηρεσίας Προγραμματισμού και Ανάπτυξης) Τοπικοί φορείς και ομάδες δημοτών με σημαντικό βαθμό συμβολής στην τοπική ανάπτυξη ή/και στη λειτουργία του ΟΤΑ Φορείς του διοικητικού συστήματος της χώρας (πχ Περιφέρεια) στ. Αξιοποιεί δείκτες επίδοσης: Το επιχειρησιακό πρόγραμμα διατυπώνει μετρήσιμους στόχους, η επίτευξη των οποίων παρακολουθείται μέσω της αξιοποίησης συστήματος δεικτών επίδοσης. Για την παρακολούθηση της εξέλιξης της τιμής των δεικτών αξιοποιούνται Δήμος Λέσβου 13

τα στοιχεία (εσόδων / δαπανών, πόρων, εκροών, αποτελεσμάτων στους αποδέκτες) που τηρούνται στις βάσεις δεδομένων του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος του Δήμου. Η λήψη των αποφάσεων προγραμματισμού δεν στηρίζεται μόνο στην ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, αλλά και στις ανάγκες και προσδοκίες των κατοίκων και του ανθρώπινου δυναμικού του Δήμου, όπως αυτές διατυπώνονται στις διαδικασίες συμμετοχής. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα αποτελεί το βασικό πλαίσιο κατεύθυνσης, προσδιορισμού και συντονισμού των ενεργειών όλων των οργάνων διοίκησης και υπηρεσιών και είναι ευρύτερα γνωστό στους εργαζόμενους του ΟΤΑ, προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι του. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας όλων των δομών του Δήμου και οδηγεί στην ανάληψη δεσμεύσεων μεταξύ των διαδοχικών ιεραρχικών επιπέδων, σε ότι αφορά την υλοποίηση του τμήματος εκείνου στο οποίο αυτά εμπλέκονται. V. Προϋποθέσεις για τον Επιτυχή Σχεδιασμό και Υλοποίηση Επιχειρησιακού Προγράμματος Πολιτική βούληση Η εφαρμογή του Ε.Π. θέτει μια σειρά από σοβαρά ζητήματα τόσο σε επίπεδο στόχων και περιεχομένου της τοπικής ανάπτυξης όσο και σε επίπεδο μεθόδων και εργαλείων άσκησης πολιτικής. Η ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στις δραστηριότητες και στην καθημερινή πρακτική των ΟΤΑ, θα απαιτήσει σίγουρα μια μακρά περίοδο αναπροσαρμογής των υφιστάμενων πρακτικών και νοοτροπιών σε όλα τα επίπεδα άσκησης πολιτικής και σε όλα τα επίπεδα της τοπικής κοινωνίας. Οι αλλαγές αυτές δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν εάν δεν υπάρχει σαφής και σταθερή δέσμευση όλων των εμπλεκομένων, δηλαδή των εκλεγμένων διοικήσεων των ΟΤΑ, των υπευθύνων και εργαζόμενων στις υπηρεσίες, των κοινωνικών φορέων και οργανώσεων και της τοπικής κοινωνίας στο σύνολό της. Βέβαια, σε αυτή τη φάση εισαγωγής των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες, το μεγαλύτερο βάρος και ευθύνη αναλογεί στις εκλεγμένες διοικήσεις των ΟΤΑ. Οι δημοτικές αρχές θα πρέπει πρώτες από όλους να δεσμευτούν για την προώθηση και χωρίς υπαναχωρήσεις, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα και προωθώντας δράσεις για τον σκοπό αυτό. Παράλληλα, και χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που διαθέτουν, θα πρέπει να φροντίσουν έτσι ώστε οι αρχές αυτές να διαχυθούν αποτελεσματικά στην τοπική κοινωνία εξασφαλίζοντας την ενεργό συμμετοχή αλλά και τη δέσμευσή της. Συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας Το Ε.Π. δε θα λειτουργήσει αποτελεσματικά εάν δεν συμπεριλάβει στις διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης ένα ευρύ φάσμα από τοπικές ομάδες και ανθρώπους που θα συμμετέχουν σύμφωνα με τις ικανότητες και τις αρμοδιότητες που μπορεί να διαθέτουν σε τοπικούς φορείς. Μία επιτυχής εφαρμογή του ενθαρρύνει μέλη συμβουλίων, φορέων και οργανισμών να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τη διάδοση και εφαρμογή του. Πολλοί δήμοι έχουν αναγνωρίσει ότι, αναπτύσσοντας σύγχρονους τρόπους προσέγγισης και διαβούλευσης με το κοινό, μπορούν να προωθήσουν καινοτόμες αποφάσεις με ευρεία κοινωνική συναίνεση. Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλούς τρόπους, ανάλογα με το μέγεθος, τις δυνατότητες και τις ιδιαιτερότητες κάθε ΟΤΑ. Παραδείγματα αποτελούν η λειτουργία επιτροπών και ομάδων εργασίας, η διανομή ερωτηματολογίων κλπ. Δήμος Λέσβου 14

Κάθε ΟΤΑ μπορεί να επιλέξει τον προσφορότερο, κατά την κρίση του, τρόπο (ή τρόπους) ενεργοποίησης και συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να διασφαλίζεται τόσο η ευρεία και ισότιμη συμμετοχή όλων των κοινωνικών εταίρων, όσο και η συστηματική και αξιόπιστη καταγραφή των τοπικών προβλημάτων και προτεραιοτήτων. Συνεργασίες σε τοπικό επίπεδο Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια, στην οποία εμπλέκονται όλες οι κοινωνικές δυνάμεις: κοινωνικοί φορείς και οργανώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, ο ιδιωτικός τομέας και φυσικά η διοίκηση (κεντρική και τοπική). Για τον σκοπό αυτό είναι σημαντικό να εξασφαλίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για τη στενή, συνεχή και αποτελεσματική συνεργασία όλων των τοπικών δυνάμεων για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Όπως επίσης αναφέρεται στο ζήτημα της πολιτικής βούλησης, η προώθηση και η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών και κινήτρων είναι ευθύνη της Τ.Α. η οποία θα πρέπει να προωθεί και να ενθαρρύνει την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στις διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης προγραμμάτων και μέτρων για τη βιώσιμη ανάπτυξη των οικισμών. Ειδικότερα η Τ.Α θα πρέπει: Να εξασφαλίζει ίση και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση όλων των κοινωνικών ομάδων και ιδιαίτερα των νέων, των γυναικών και αυτών που αντιμετωπίζουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, στις διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης. Να προωθεί προγράμματα επίλυσης συγκρούσεων και ανταγωνιστικών τάσεων για την κατανομή, την πρόσβαση και τη χρήση των αστικών πόρων. Να προωθεί τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων για την προώθηση προγραμμάτων και μέτρων της δημοτικής αρχής.. Να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις στην ανάληψη πρωτοβουλιών και την υλοποίηση επενδύσεων που θα συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας, την παροχή υπηρεσιών, την κατασκευή υποδομών, οικονομικά προσιτών κατοικιών κλπ. Να προωθεί τη συνεργασία με πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και να αξιοποιεί την ακαδημαϊκή έρευνα για την υλοποίηση καινοτόμων λύσεων στα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας. VI. Δομή του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Λέσβου 2015-2020 Με την υπ αριθμ. 18183/2-4-2007 Υπουργική Απόφαση, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την υπ αριθμ. 5694/3-2-2011 Υπουργική Απόφαση, καθορίστηκαν η δομή και το περιεχόμενο των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. Σύμφωνα με τις ανωτέρω Υ.Α. τα επιχειρησιακά προγράμματα περιλαμβάνουν τις ακόλουθες ενότητες: Ενότητα 1: Στρατηγικός Σχεδιασμός Κεφάλαιο 1.1: Σύντομη Περιγραφή και Αξιολόγηση της Υφιστάμενης Κατάστασης Κεφάλαιο 1.2: Στρατηγική του Ο.Τ.Α. και αναπτυξιακές προτεραιότητες Ενότητα 2: Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Κεφάλαιο 2.1: Στόχοι και Δράσεις Κεφάλαιο 2.2: Πενταετής Προγραμματισμός των δράσεων Ενότητα 3: Οικονομικός Προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης Δήμος Λέσβου 15

Κεφάλαιο 3.1: Οικονομικός Προγραμματισμός Κεφάλαιο 3.2: Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος Το παρόν Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Λέσβου, προκειμένου να επιτευχθεί η βέλτιστη αποτύπωση των δεδομένων, καταρτίζεται σύμφωνα με τις ανωτέρω οδηγίες, ωστόσο, περιλαμβάνει μεγαλύτερη ανάλυση σε βασικά σημεία. VII. Μεθοδολογία Ανάπτυξης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Η διαδικασία κατάρτισης του επιχειρησιακού προγράμματος ακολούθησε ένα συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο και συγκεκριμένα: ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου Λέσβου, με έμφαση στον τρόπο που αυτό επηρεάζει τη λειτουργία του Δήμου, ώστε να καταγραφούν τα προβλήματα και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται ανάλυση του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου με σκοπό να εντοπιστούν οι αδυναμίες, αλλά και τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται στην οργανωτική του δομή και τη λειτουργία του συνεργασία του Δήμου με όμορους Δήμους, αλλά και την περιφέρεια, ώστε να συντονιστούν δράσεις που αφορούν στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη διατύπωση του οράματος, της στρατηγικής και του προγραμματισμού εξειδίκευση του επιχειρησιακού προγράμματος σε άξονες, δράσεις, μέτρα, προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα. Υιοθέτηση δεικτών παρακολούθησης και αξιολόγησης Σχήμα 1: Κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Αποτύπωση της περιοχής του Δήμου Αποτύπωση του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου Αξιολόγηση Όραμα Στρατηγική Σχέδια Δράσης Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Δείκτες Παρακολούθησης και Αξιολόγησης Η εκπόνηση του παρόντος επιχειρησιακού σχεδίου, πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τη μεθοδολογία, η οποία προτείνεται στον Οδηγό Κατάρτισης Επιχειρησιακού Προγράμματος ΟΤΑ α βαθμού της ΕΕΤΑΑ Α.Ε., κατ αντιστοιχία με όσα προβλέπονται στο σχετικό θεσμικό Δήμος Λέσβου 16

πλαίσιο. Το ΕΠ καταρτίζεται σύμφωνα με τον προγραμματισμό της Ομάδας Έργου ακολουθώντας τα κάτωθι βήματα/στάδια υλοποίησης: Σχήμα 2: Αλληλουχία των βημάτων για το σχεδιασμό, την εκπόνηση και την ολοκλήρωση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Συνεργασία με Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και ΟΤΑ Βορείου Αιγαίου Δήμος Λέσβου 17

VIII. Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Λέσβου 2015 2019 Φάσεις Εκπόνησης Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Οδηγό Κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της ΕΕΤΑΑ Α.Ε., τα προβλεπόμενα στην νομοθεσία και τις εκτιμήσεις της ομάδας έργου, η πορεία κατάρτισης του επιχειρησιακού προγράμματος του Δήμου Λέσβου είναι η ακόλουθη: ΦΑΣΕΙΣ: 1) Προετοιμασία 2) Στρατηγικός Σχεδιασμός 3) Διαδικασίες Διαβούλευσης 4) Επιχειρησιακός & Οικονομικός Προγραμματισμός και Ολοκλήρωση & Έγκριση του Προγράμματος IX. Διαδικασίες Διαβούλευσης Κανόνες Δημοσιότητας Με την ολοκλήρωση του Στρατηγικού Σχεδίου και την έγκρισή του από το Δημοτικό Συμβούλιο, το Επιχειρησιακό πρόγραμμα τίθεται σε δημόσια διαβούλευση, χρησιμοποιώντας κάθε πρόσφορο μέσο. Ο δημόσιος διάλογος αποτελεί κρίσιμο μέρος της διαδικασίας κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος, αφού η τοπική κοινωνία καλείται να διατυπώσει τη γνώμη της για το αναπτυξιακό μέλλον της περιοχής και για τις προτεραιότητες που θα τεθούν, ενώ είναι σημαντική διαδικασία, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή κοινωνική συναίνεση. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 4 του Π.Δ. 89/2011 «Το εγκεκριμένο από το δημοτικό συμβούλιο κείμενο στρατηγικού σχεδιασμού, τίθεται προς συζήτηση στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης (άρθρο 76, Ν.3852/2010), και παράλληλα δημοσιοποιείται για διαβούλευση τουλάχιστον επί δύο (2) εβδομάδες, με καταχώρηση στην ιστοσελίδα του δήμου, καθώς και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο. Κατά τη διάρκεια της δημοσιοποίησης υποβάλλονται προτάσεις, εγγράφως ή ηλεκτρονικά.» Επομένως, μετά την ψήφιση του Στρατηγικού Σχεδίου από το Δημοτικό Συμβούλιο, πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση του Στρατηγικού Σχεδίου στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης. Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης: γνωμοδοτεί στο δημοτικό συμβούλιο σχετικά με τα αναπτυξιακά προγράμματα και τα προγράμματα δράσης του δήμου, το επιχειρησιακό πρόγραμμα και το τεχνικό πρόγραμμα του δήμου εξετάζει τα τοπικά προβλήματα και τις αναπτυξιακές δυνατότητες του δήμου και διατυπώνει γνώμη για την επίλυση των προβλημάτων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων αυτών. Στο πλαίσιο της διευρυμένης δημόσιας διαβούλευσης, θα πρέπει επίσης: να δημοσιευθεί στον τοπικό τύπο περίληψη του επιχειρησιακού προγράμματος του Δήμου και πρόσκληση των πολιτών να υποβάλλουν τις προτάσεις τους, και να δημοσιευθεί στον διαδικτυακό τόπο (site) του Δήμου, το πλήρες κείμενο του στρατηγικού σχεδίου με πρόσκληση στους πολίτες να υποβάλλουν τις προτάσεις τους είτε ηλεκτρονικά σε ειδική ηλεκτρονική φόρμα επικοινωνίας είτε εγγράφως προς τον Δήμο με την ένδειξη «Προτάσεις για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Λέσβου». Επίσης με απόφαση του Δημάρχου, δύναται να οργανωθεί ημερίδα, θεματικές συναντήσεις, δημόσια συζήτηση και όποια άλλη δημόσια εκδήλωση κριθεί αναγκαία. Δήμος Λέσβου 18

Βασικός στόχος είναι η πληρέστερη δυνατή εκπροσώπηση όλων των κοινωνικών ομάδων, των εκπροσώπων του παραγωγικού και επιχειρηματικού κόσμου, της πολιτιστικής ζωής, καθώς και όλων των δημοτικών κοινοτήτων του Δήμου, ώστε να αναδειχθούν τα τοπικά προβλήματα και τα προβλήματα των επιμέρους ομάδων συμφερόντων και να προωθηθεί η συνεργασία μεταξύ των δυνάμεων της τοπικής κοινωνίας. Στη συνέχεια, μετά τον κοινωνικό διάλογο και τη διαβούλευση, το τελικό Σχέδιο, στο οποίο θα έχουν ενσωματωθεί οι προτάσεις και οι θέσεις των φορέων και της τοπικής κοινωνίας που κρίθηκαν ότι συμβάλλουν στην αναπτυξιακή πορεία του Δήμου, με την γνωμοδότηση της Επιτροπής διαβούλευσης και την εισήγηση της Εκτελεστικής Επιτροπής, θα έρθει προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο. Δήμος Λέσβου 19

1 Συνοπτική Περιγραφή και Αξιολόγηση της Περιοχής του Δήμου 1.1 Βασικά Χαρακτηριστικά, Χωροταξική Ένταξη και Διοικητική Οργάνωση 1.1.1 Βασικά Γεωγραφικά και Διοικητικά Χαρακτηριστικά Η Λέσβος, βρίσκεται στο βόρειο-ανατολικό Αιγαίο, στην είσοδο σχεδόν του Αδραμυτινού κόλπου, την είσοδο για την Ανατολή. Είναι το τρίτο μεγαλύτερο σε έκταση ελληνικό νησί ύστερα από την Κρήτη και την Εύβοια, καλύπτοντας μια έκταση 1.636 χλμ και το μήκος της ακτογραμμής 382 χλμ. Απέχει 188 ν.μ. από τον Πειραιά, 218 ν.μ. από την Θεσσαλονίκη και 55 ν.μ. από την Χίο. Εικόνα 1: Γεωγραφική Θέση Δήμου Λέσβου Ορεινή και δασώδης, η Λέσβος παρουσιάζει ποικιλία φυσικών πόρων και γεωλογικών σχηματισμών. Οι ακτές της, με πολλούς ορμίσκους και ακρωτήρια, σχηματίζουν δύο μεγάλους και πλούσιους σε αλιεύματα κόλπους, της Καλλονής και της Γέρας. Σημαντικό μέρος του νησιού καλύπτουν οι πεδιάδες, από τις οποίες σημαντικότερες είναι της Καλλονής, του Ίππειους και της Γέρας, ενώ τα ποτάμια της Λέσβου συχνά δεν είναι παρά μόνο χείμαρροι που διαρρέουν τις πεδινές εκτάσεις, όπως ο Τσικνιάς, ο Τσιχλιώτας, ο Μυλοπόταμος ο Σεδούντας και ο Αλμυροπόταμος. Οι υψηλότερες κορυφές είναι του Ολύμπου (967μ.), του Λεπέτυμνου (968μ.) και του Ψηλοκούδουνου. Το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού καλύπτεται από έντεκα εκατομμύρια ελαιόδενδρα, ενώ το υπόλοιπο είναι διάσπαρτο με οπωροφόρα δένδρα, αμπελώνες, αγροκτήματα, κηπευτικά και βοσκότοπους. Αποτελεί ένα νησιωτικό Δήμο και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται από έντονη περιφερειακότητα, με έντονα τα χαρακτηριστικά μιας σχετικά «κλειστής οικονομίας» με έντονα ειδικά τοπικά χαρακτηριστικά αλλά και με κυρίαρχες τις βασικές παραμέτρους της Δήμος Λέσβου 20

«νησιωτικότητας» που είναι κοινές για όλο το νησιωτικό χώρο, όπως η ύπαρξη έντονων αναπτυξιακών διαφοροποιήσεων μεταξύ μεγάλων και μικρών νησιών που ανήκουν σε ένα διοικητικό νησιωτικό σύμπλεγμα, αλλά και εντός των νησιών, στις εσωτερικές τους ζώνες, λόγω της προβληματικής προσβασιμότητας τους. Παράλληλα, ο νησιωτικός χώρος πλήττεται πιο έντονα από την παγκόσμια αλληλεξάρτηση των οικονομικών συστημάτων και των αγορών δεδομένου ότι η ιδιαιτερότητα αυτή έρχεται σε αντίθεση με τα βασικά χαρακτηριστικά του κυρίαρχου προτύπου ανάπτυξης που βασίζεται στις οικονομίες κλίμακας, την αστικοποίηση και την οικονομική αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα. Ως προς τους άξονες προσανατολισμού σε εθνικό επίπεδο, η Λέσβος όπως και τα υπόλοιπα νησιά της Περιφέρειας Β. Αιγαίου δεν διασχίζεται από τους Κύριους Άξονες Ανάπτυξης της χώρας, οι οποίοι πλέον σύμφωνα με το Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξίας και Αειφόρου Ανάπτυξης περιλαμβάνουν εκτός του ισχύοντος και ισχυρού - αναπτυξιακού άξονα της χώρας σχήματος S (ο οποίος ξεκινά από την Πάτρα και μέσω Αθήνας και Θεσσαλονίκης καταλήγει στη Καβάλα) και επεκτάσεις διαδρόμων ανάπτυξης κατά μήκος της Εγνατίας οδού και της Ιόνιας οδού, αλλά και τους δακτυλίους Πελοποννήσου και Θεσσαλίας και τον άξονα ο οποίος διατρέχει την Κρήτη. Εικόνα 2: Η Ελλάδα στο Βαλκανικό Χώρο Πηγή: Αξιολόγηση Αναθεώρηση και Εξειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Δήμος Λέσβου 21

Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου προσεγγίζει, μέσω βελτιωμένων και δυνάμενων να βελτιωθούν περαιτέρω, συγκοινωνιακών συνδέσεων, τον αναπτυξιακό Άξονα κατά μήκος της Εγνατίας που διατρέχει την Β. Ελλάδα, τον Άξονα της Κρήτης στο αντιδιαμετρικά αντίθετο σημείο της χώρας, και το ισχύον αναπτυξιακό S το οποίο προσεγγίζει μέσω αεροπορικών και θαλάσσιων συνδέσεων με το Λεκανοπέδιο Αττικής και το δίπολο Θεσσαλονίκη - Καβάλα. Σήμερα, οι συνδέσεις της Περιφέρειας με τον άξονα S, Καβάλα Θεσσαλονίκη Κρήτη, καθώς και οι ενδοπεριφερειακές συνδέσεις παραμένουν προβληματικές, ενώ η κύρια ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Αττική αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω της γενικότερης κρίσης στον τομέα της ακτοπλοΐας. Ωστόσο, η συγκοινωνιακή διασύνδεση δεν αντανακλά απαραίτητα την αναπτυξιακή διασύνδεση, εφόσον λειτουργεί σε ικανοποιητική μορφή μόνον κατά τους θερινούς μήνες, και παραμένει ισχυρό το καθεστώς απομόνωσης όσον αφορά την ενέργεια και τη λειτουργία των παραγωγικών τομέων. 1.1.2 Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου Ο πλέον όμως καθοριστικός παράγοντας για την ανάλυση της αναπτυξιακής πορείας και της ευημερίας μιας περιοχής, είναι η εξέλιξη που παρουσιάζει ο πληθυσμός της μέσα σε ένα ικανό χρονικό διάστημα. Βάσει των επίσημων στοιχείων της απογραφής της ΕΛΣΤΑΤ του 2011, ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Λέσβου είναι 86.436 άτομα, εκ των οποίων το 50,72% (43.839) γυναίκες και το 49,28% (42.597) άνδρες. Η μέση ηλικία του πληθυσμού του Δήμου υπολογίζεται στα 43,4 έτη. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η αναλυτική κατανομή του πληθυσμού σε ομάδες ηλικιών. Πίνακας 1: Κατανομή Πληθυσμού Δήμου Λέσβου σε Ομάδες Ηλικιών 2011 Ομάδες Ηλικιών Άτομα Ποσοστό του Πληθυσμού 0-9 ετών: 8.364 9,68% 10-19 ετών: 8.605 9,96% 20-29 ετών: 10.615 12,28% 30-39 ετών: 11.845 13,70% 40-49 ετών: 11.533 13,34% 50-59 ετών: 9.816 11,36% 60-69 ετών: 10.061 11,64% 70+ ετών: 15.597 18,04% Σύνολο 86.436 100,00% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή 2011) H δημογραφική φυσιογνωμία του Δήμου χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλότερα ποσοστά πληθυσμού στις νεαρές ηλικίες και από αύξηση των ατόμων της τρίτης ηλικίας. Ο Δήμος Λέσβου παρουσιάζει τον τρίτο μικρότερο δείκτη γήρανσης (1,86) μεταξύ των νησιών της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, υπερβαίνοντας ελάχιστα το μέσο όρο της Περιφέρειας (1,85) και της Χώρας (1,52). Ο δείκτης αντικατάστασης είναι ο δεύτερος υψηλότερος (1,73) μεταξύ των νησιών της Περιφέρειας, ενώ ο δείκτης εξάρτησης (1,03), ως απόρροια του σχετικά χαμηλού δείκτη γήρανσης, είναι ελαφρώς μεγαλύτερος του αντίστοιχου της Περιφέρειας (0,99) και της χώρας (0,93). Δήμος Λέσβου 22

Πίνακας 2: Δείκτες Γήρανσης, Εξάρτησης και Αντικατάστασης Δήμου Λέσβου Ηλικιακή κατανομή πραγματικού πληθυσμού (2011): Σύνολο 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 ετών και άνω 86.436 8.364 8.605 10.615 11.845 11.533 9.816 10.061 15.597 Δημογραφικοί δείκτες (2011) : Δείκτης Γήρανσης 1,86 Δείκτης Εξάρτησης 1,03 Δείκτης Αντικατάστασης 1,73 Στη συνέχεια παρουσιάζεται αναλυτικά η μεταβολή του πληθυσμού του Δήμου Λέσβου κατά Δημοτική Ενότητα την περίοδο 2001-2011. Πίνακας 3: Μεταβολές Πληθυσμού Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική και Τοπική Κοινότητα (2001-2011) Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου Δημοτική Ενότητα, Δημοτική Μεταβολή 2001 - Κοινότητα / Τοπική Κοινότητα 2001 2011 2011 Δ.Ε. Μυτιλήνης 37.881 37.890 0,02% Δ.Κ. Μυτιλήνης 30.576 29.656-3,01% Τ.Κ. Αγίας Μαρίνης 700 746 6,57% Τ.Κ. Αλυφαντών 642 646 0,62% Τ.Κ. Αφάλωνας 465 482 3,66% Δ.Κ. Λουτρών 1.450 1.420-2,07% Δ.Κ. Μόριας 1.674 1.450-13,38% Δ.Κ. Παμφίλων 1.329 1.477 11,14% Τ.Κ. Παναγιούδας 698 906 29,80% Τ.Κ. Ταξιαρχών 347 1.107 219,02% Δ.Ε. Μανταμάδου 3.024 2.447-19,08% Δ.Κ. Μανταμάδου 1.384 1.172-15,32% Τ.Κ. Κάπης 641 546-14,82% Τ.Κ. Κλειούς 496 378-23,79% Τ.Κ. Πελόπης 503 351-30,22% Δ.Ε. Αγιάσου 2.581 2.373-8,06% Δ.Κ. Αγιάσου 2.581 2.373-8,06% Δ.Ε. Αγίας Παρασκευής 2.454 2.497 1,75% Δ.Κ. Αγίας Παρασκευής 2.186 2.234 2,20% Τ.Κ. Νάπης 268 263-1,87% Δ.Ε. Ερεσού-Αντίσσης 5.111 5.269 3,09% Δ.Κ. Αντίσσης 1.190 1.205 1,26% Δ.Κ. Ερεσού 1.482 1.611 8,70% Δ.Κ. Μεσοτόπου 981 904-7,85% Δήμος Λέσβου 23

Δημοτική Ενότητα, Δημοτική Κοινότητα / Τοπική Κοινότητα Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου 2001 2011 Μεταβολή 2001-2011 Τ.Κ. Βατούσσης 469 598 27,51% Τ.Κ. Πτερούντος 147 146-0,68% Τ.Κ. Σιγρίου 396 333-15,91% Τ.Κ. Χιδήρων 446 472 5,83% Δ.Ε. Πολιχνίτου 5.163 4.234-17,99% Δ.Κ. Πολιχνίτου 2.882 2.406-16,52% Τ.Κ. Βασιλικών 610 436-28,52% Τ.Κ. Βρίσας 993 852-14,20% Τ.Κ. Λισβορίου 550 453-17,64% Τ.Κ. Σταυρού 128 87-32,03% Δ.Ε. Πλωμαρίου 6.385 5.602-12,26% Δ.Κ. Πλωμαρίου 3.619 3.276-9,48% Τ.Κ. Ακρασίου 331 228-31,12% Τ.Κ. Αμπελικού 229 326 42,36% Τ.Κ. Μεγαλοχωρίου 417 347-16,79% Τ.Κ. Νεοχωρίου 268 169-36,94% Τ.Κ. Παλαιοχωρίου 483 338-30,02% Τ.Κ. Πλαγιάς 701 618-11,84% Τ.Κ. Τρύγωνα 337 300-10,98% Δ.Ε. Πέτρας 3.721 3.358-9,76% Δ.Κ. Πέτρας 1.307 1.208-7,57% Δ.Κ. Σκουτάρου 1.081 1.037-4,07% Δ.Κ. Στύψης 1.030 855-16,99% Τ.Κ. Λαφιώνας 210 154-26,67% Τ.Κ. Υψηλομετώπου 93 104 11,83% Δ.Ε. Μήθυμνας 2.375 2.255-5,05% Δ.Κ. Μηθύμνης 1.636 1.570-4,03% Τ.Κ. Αργέννου 233 209-10,30% Τ.Κ. Λεπετύμνου 139 167 20,14% Τ.Κ. Συκαμινέας 367 309-15,80% Δ.Ε. Λουτροπόλεως Θερμής 3.481 3.135-9,94% Δ.Κ. Λουτροπόλεως Θερμής 1.095 1.066-2,65% Τ.Κ. Κώμης 183 139-24,04% Τ.Κ. Μιστεγνών 769 539-29,91% Τ.Κ. Νέων Κυδωνίων 558 553-0,90% Τ.Κ. Πηγής 479 350-26,93% Τ.Κ. Πύργων Θέρμης 397 488 22,92% Δ.Ε. Καλλονής 8.073 8.504 5,34% Δήμος Λέσβου 24

Δημοτική Ενότητα, Δημοτική Κοινότητα / Τοπική Κοινότητα Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου 2001 2011 Μεταβολή 2001-2011 Δ.Κ. Άγρας 1.009 1.013 0,40% Δ.Κ. Καλλονής 2.108 2.171 2,99% Τ.Κ. Ανεμότιας 487 449-7,80% Τ.Κ. Αρίσβης 460 700 52,17% Τ.Κ. Δαφίων 872 1.009 15,71% Τ.Κ. Κεραμίου 892 1.054 18,16% Τ.Κ. Παρακοίλων 902 818-9,31% Τ.Κ. Σκαλοχωρίου 653 605-7,35% Τ.Κ. Φίλιας 690 685-0,72% Δ.Ε. Ευεργέτουλα 3.242 2.771-14,53% Τ.Κ. Ασωμάτου 304 259-14,80% Τ.Κ. Ιππείου 885 847-4,29% Τ.Κ. Κάτω Τρίτους 743 646-13,06% Τ.Κ. Κεραμείων 429 402-6,29% Τ.Κ. Λάμπου Μύλων 169 89-47,34% Τ.Κ. Μυχού 370 230-37,84% Τ.Κ. Συκούντος 342 298-12,87% Δ.Ε. Γέρας 6.945 6.101-12,15% Δ.Κ. Μεσαγρού 1.037 766-26,13% Δ.Κ. Παλαιοκήπου 1.280 1.112-13,13% Δ.Κ. Παππάδου 1.673 1.588-5,08% Δ.Κ. Σκοπέλου 1.992 1.607-19,33% Τ.Κ. Περάματος 631 726 15,06% Τ.Κ. Πλακάδου 332 302-9,04% Δήμος Λέσβου 90.436 86.436-4,42% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Μόνιμος Πληθυσμός (Απογραφές 2001 και 2011) Ο πληθυσμός του Δήμου Λέσβου μειώθηκε κατά 4,42% (4.000 άτομα). Οι περισσότερες Δημοτικές Ενότητες παρουσίασαν μείωση του πληθυσμού τους, με τις μεγαλύτερες ποσοστιαίες μειώσεις να καταγράφονται στις Δ.Ε. Μανταμάδου (-19,08% / 577 άτομα), Πολιχνίτου (-17,99% / 929 άτομα), Ευεργέτουλα (-14,53% / 471 άτομα) και Γέρας (-12,15% / 844 άτομα). Σε ορισμένες Δ.Ε. ο πληθυσμός αυξήθηκε ελάχιστα, μεταξύ 0,02% - 5,34%, με την μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στη Τ.Κ. Ταξιαρχών (219,02% / 760 άτομα) και στους οικισμούς κοντά στο αστικό κέντρο της Μυτιλήνης. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι οι περιοχές που γειτνιάζουν με την πόλη της Μυτιλήνης επηρεάζεται θετικά από το αστικό κέντρο που βρίσκεται σε μικρή απόσταση και συγκεντρώνουν όλο και μεγαλύτερο πληθυσμό. Όλα αυτά όμως γίνονται εις βάρος των υπολοίπων δημοτικών ενοτήτων αφού υπάρχει μια αφαίμαξη νέων και παραγωγικών ανθρώπων με άμεσες συνέπειες στην οικονομική και κοινωνική ζωή των άλλων Δ.Ε.. Δήμος Λέσβου 25

H πληθυσμιακή πυκνότητα του Δήμου (52,90) ξεπερνάει το μέσο όρο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (51,94). Ειδικότερα η Δ.Ε. Μυτιλήνης παρουσιάζει τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα στο Δήμου (336,80 κάτ./τ.χμ.), κατατάσσοντάς την στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Λέσβου. Πίνακας 4: Μεταβολές Πληθυσμού Δήμου Λέσβου ανά Δημοτική Ενότητα Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Λέσβου Δημοτική Ενότητα Μεταβολή Πληθυσμιακή 2011 2001-2011 Πυκνότητα 2011 Δ.Ε. Μυτιλήνης 37.890 0,02% 336,80 Δ.Ε. Μανταμάδου 2.447-19,08% 19,80 Δ.Ε. Αγιάσου 2.373-8,06% 28,28 Δ.Ε. Αγίας Παρασκευής 2.497 1,75% 21,22 Δ.Ε. Ερεσού-Αντίσσης 5.269 3,09% 17,59 Δ.Ε. Πολιχνίτου 4.234-17,99% 24,39 Δ.Ε. Πλωμαρίου 5.602-12,26% 38,51 Δ.Ε. Πέτρας 3.358-9,76% 59,07 Δ.Ε. Μήθυμνας 2.255-5,05% 38,11 Δ.Ε. Λουτροπόλεως Θερμής 3.135-9,94% 38,35 Δ.Ε. Καλλονής 8.504 5,34% 42,62 Δ.Ε. Ευεργέτουλα 2.771-14,53% 30,48 Δ.Ε. Γέρας 6.101-12,15% 68,28 Δήμος Λέσβου 86.436-4,42% 52,90 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Μόνιμος Πληθυσμός Σε ό,τι αφορά την οικογενειακή κατάσταση του πληθυσμού, το 36,31% (31.385) είναι άγαμοι, το 52,00% (44.946) έγγαμοι και άτομα με σύμφωνο συμβίωσης, το 9,07% (7.836) είναι χήροι και το 2,63% (2.269) διαζευγμένοι. Στο Δήμο Λέσβου καταγράφονται 34.095 νοικοκυριά, με μέσο μέγεθος 2,45 άτομα και 24.418 πυρηνικές οικογένειες. Το 93,80% (81.078) του πληθυσμού έχει ελληνική υπηκοότητα ενώ το 6,20% (5.358) άλλη υπηκοότητα. Τα στοιχεία που αφορούν το ολοκληρωμένο επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσμού υπολογίζονται βάσει ατόμων που έχουν γεννηθεί από το 2004 και πριν και παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: Πίνακας 5: Ολοκληρωμένο Επίπεδο Εκπαίδευσης Πληθυσμού (γεννηθέντες από το 2004 και πριν) Ολοκληρωμένο Επίπεδο Εκπαίδευσης Άτομα Ποσοστό του Πληθυσμού Πρωτοβάθμια 26.053 32,12% Δευτεροβάθμια - Μεταδευτεροβάθμια 31.156 38,41% Τριτοβάθμια 11.130 13,72% Λοιπά 12.771 15,75% Σύνολο 81.110 100,00 % Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή 2011) Δήμος Λέσβου 26

Σε ό,τι αφορά τη κατάσταση ασχολίας για το 2011, το 32,29% (27.909) του πληθυσμού ήταν απασχολούμενοι, το 5,57% (4.813) ζητούσαν εργασία, το 15,17% (13.112) ήταν μαθητές / σπουδαστές, το 26,64% (23.023) συνταξιούχοι, το 11,99% (10.366) ασχολούνταν με τα οικιακά και το 8,34% (7.213) με λοιπές ασχολίες. Ανά κλάδο απασχόλησης, το 17,37% (4.847) των εργαζόμενων απασχολείται στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, το 14,03% (3.916) στον δευτερογενή τομέα και το 68,60% (19.146) στον τριτογενή τομέα. 1.1.3 Μεταναστευτικές Ροές Διαχείριση Προβλήματος Προσφύγων Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, διανύουμε πλέον την μεγαλύτερη κρίση μετανάστευσης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο συνολικός αριθμός ανθρώπων που έχουν εγκαταλείψει τις χώρες τους ξεπερνά τα 16 εκατομμύρια παγκοσμίως, ενώ σχεδόν 33 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί σε εσωτερική μετανάστευση. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, επιβαρύνονται το φορτίο της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και Βόρειας Αφρικής. Οι μεταναστευτικές ροές προς το Αιγαίο και την Κεντρική Μεσόγειο είναι οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί στην πρόσφατη ιστορία, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ε.Ε. «Frontex». Μετά την κατασκευή του φράχτη στον Έβρο, η κύρια μέθοδος πρόσβασης των προσφύγων και μεταναστών στη χώρα είναι μέσω των Ελληνοτουρκικών θαλάσσιων συνόρων, με τη βοήθεια κυκλωμάτων διακινητών. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και συγκεκριμένα οι Δήμοι Λέσβου, Σάμου και Χίου αποτελούν περιοχές με τις υψηλότερες μεταναστευτικές ροές στο σύνολο της χώρας. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, η εισροή προσφύγων και μεταναστών από τα νησιά του Αιγαίου παρουσιάζει ραγδαία αύξηση, καθώς οι διακινητές προτιμούν να τους περνούν από τη Λέσβο και τη Σάμο. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2015, οι πρόσφυγες και μετανάστες που εισήλθαν στη χώρα από το Βόρειο Αιγαίο ήταν 639.326 άτομα, εκ των οποίων τα 445.037 άτομα στο Δήμο Λέσβου (69,61%), τα 95.324 άτομα στο Δήμο Σάμου (14,91%) και τα 98.965 άτομα στο Δήμο Χίου (15,48% ). Δήμος Λέσβου 27