Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

/ ///////////////////////////// //////////////////////////////////////////////////////////////// / ///////////////////////////// Βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη /////////////////////////////////// / / / / Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας / / / / ////////////////////////////////////////

//////////////////////////////////////// / ////////////////////// ///////////////////////////////////////////// / / Βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη Δημοσίευση: Σεπτέμβριος 2013 Η ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης εναπόκειται στους εταίρους του έργου BIO-EN-AREA. Η Διαχειριστική Αρχή του INTERREG IVC δεν είναι υπεύθυνη για χρήση των πληροφοριών που περιέχει. Δημοσίευση: Περιφέρεια της Castilla y León Υπουργείο Οικονομίας και Εργασίας - Περιφερειακή Αρχή Ενέργειας της Castilla y León Επεξεργασία: Εταίροι του Προγράμματος BIO-EN-AREA. Βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη Σχεδιασμός - εκτύπωση: Mediacast adv. Νομική Κατάθεση: LE 768-2013

////////// / ///////////////////////////// //////////////////////////////////////////////////////////////// / ///////////////////////////// Βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη /////////////////////////////////// / / / / / Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας / / / ////////////////////////////////////////

Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ κεφάλαιoένα Παρουσίαση ///////// σελίδα 6 κεφάλαιoδύο οι Οι εταίροι ///////// σελίδα 10 κεφάλαιoτρία Αποκτηθείσα Εμπειρία ///////// σελίδα 18 κεφάλαιoτέσσερα Σχέδια δράσης για τη βιομάζα///////// σελίδα 24 4.1 Σχέδια Βιοενέργεια σε 4 περιοχές ///////// σελίδα 26 4.2 Σχέδιο βιοενέργεια της Καστίλλης και Λεόν ///////// σελίδα 4.3 Εφαρμογή του προγράμματος βιοενέργειας ///////// σελίδα 62 74 κεφάλαιoπέντε Ανταλλαγή εμπειριών θεματικα σεμινάρια ///////// σελίδα 5.1 Δασική βιομάζα ///////// σελίδα 84 5.2 Βιομάζα από γεωργικά και κτηνοτροφικά απόβλητα ///////// σελίδα 5.3 Αστική βιομάζα ///////// σελίδα 116 82 100 κεφάλαιoέξι Τα υπόεργα ///////// σελίδα 132 6.1 Τα αποτελέσματα των 7 υποέργων ///////// σελίδα 134 6.2Προτάσεις και υποδείξεις των υποέργων ///////// σελίδα 158 5

κεφάλαιο 6 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

κεφάλαιο 1 > παρουσίαση παρουσίαση

Γεώργιος Κ. Δακής Περιφερειάρχης ΔυτικήςΜακεδονίας Παρουσίαση 1.0 Η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, με αφετηρία τη δεκαετία του 1950 όταν και ξεκίνησε η εντατική εκμετάλλευση των λιγνιτικών αποθεμάτων, αποτελεί την ενεργειακή καρδιά της Ελλάδας. Σήμερα, στον ενεργειακό άξονα του λεκανοπεδίου εξορύσσονται ετησίως περίπου 50 εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη οι οποίοι τροφοδοτούν τις 15 ατμοηλεκτρικές μονάδες της περιοχής, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 4.270 MW, καλύπτοντας το 58% των αναγκών της Ελλάδας σε ηλεκτρισμό. Παράλληλα, το ενεργειακό μείγμα της περιοχής συμπληρώνεται με 525 MW υδροηλεκτρικών και με συνεχώς αυξανόμενη ισχύ σε αιολικά και φωτοβολταϊκά συστήματα. Σύμφωνα βέβαια με την εθνική ενεργειακή στρατηγική, μέρος των λιγνιτικών μονάδων θα αποσυρθεί τα επόμενα χρόνια και παραμένει υπό συζήτηση, λόγω και της οικονομικής κρίσης, η έκταση, το μέγεθος και οι τεχνολογίες των μελλοντικών ενεργειακών επενδύσεων στην περιοχή μας. Σε κάθε περίπτωση, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας οφείλει να διατηρήσει τον ενεργειακό της χαρακτήρα, αλλά οφείλει παράλληλα να αναμορφώσει και να διευρύνει το ενεργειακό της μείγμα. Διαθέτουμε ως Περιφέρεια συγκεκριμένα στρατηγικά πλεονεκτήματα που μας δίνουν καταρχήν αισιοδοξία για το μέλλον και εν συνεχεία, με στοχευμένες προσπάθειες που πραγματοποιούμε ως Περιφέρεια, αναμένουμε τα επόμενα χρόνια θετικά αποτελέσματα. Αποτελέσματα που σχετίζονται με την προσέλκυση νέων ενεργειακών επενδύσεων στην περιοχή αλλά και τον προγραμματισμό και υλοποίηση δράσεων και έργων ωρίμανσης από την πλευρά μας. Αναγνωρίζουμε βέβαια τόσο το ιδιαίτερα δύσκολο και άκρως ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον όσο και τα προβλήματα που έχουν αναδειχθεί λόγω της πρωτοφανής οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα μας. Προβλήματα όπως αυτό της οικιακής και όχι μόνο θέρμανσης. Η εξομοίωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης με αυτό του πετρελαίου κίνησης με συνέπεια την εκτίναξη της τιμής του, έχουν δημιουργήσει μία ιδιαιτέρως κρίσιμη κατάσταση τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις της περιοχής. Όμως, από τα προβλήματα διαμορφώνονται προκλήσεις και αναδύονται ευκαιρίες. Έτσι και στην συγκεκριμένη περίπτωση, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου οδήγησε και οδηγεί σε αναζήτηση εναλλακτικών πηγών θέρμανσης. Μία από τις εναλλακτικές και μάλιστα από τις περισσότερο ελκυστικές είναι και η χρήση της βιομάζας για οικιακή θέρμανση με ενεργειακά τζάκια ή λέβητες ξύλου και πέλλετ, είτε ακόμα θέρμανση που προέρχεται από μικρά αποκεντρωμένα συστήματα τηλεθέρμανσης ή/και συμπαραγωγής. Βιομάζα που η περιοχή διαθέτει και που μέχρι σήμερα παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτη, κυρίως λόγω του θεσμικού πλαισίου που διέπει την υλοτομία και τη διαχείριση των δασών. Ένα θεσμικό πλαίσιο που απαιτεί αναθεώρηση και βελτίωση ώστε να δημιουργηθεί μία βιώσιμη και ελκυστική αγορά για τη βιομάζα. Το πρόγραμμα BIOENAREA αλλά και άλλα σχετικά Ευρωπαϊκά προγράμματα στα οποία συμμετέχει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, υποστηρίζουν και ενισχύουν τις προσπάθειές μας ώστε η Περιφέρειά μας να γίνει πρωτοπόρος σε θέματα αξιοποίησης και χρήσης της βιοενέργειας σε εθνικό επίπεδο. Η παρούσα τελική έκδοση του έργου BIOENAREA, συμπυκνώνει και διαχέει τα αποτελέσματα του συγκεκριμένου έργου τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στους θεσμικούς και υπηρεσιακούς φορείς. Η αποτελεσματική αξιοποίηση της βιοενέργειας δημιουργεί θέσεις εργασίας κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Προωθεί την επιχειρηματικότητα, προάγει την καινοτομία, ισχυροποιεί και διευρύνει τον ενεργειακό χαρακτήρα της περιοχής μας. Στις προκλήσεις αυτές, ο γενικός στόχος του έργου BIOENAREA καθώς επίσης και η εξειδίκευση των δράσεων μέσω των υποέργων του, συνθέτουν μια αξιόλογη προσπάθεια σε διεθνές επίπεδο, προκειμένου η διείσδυση της βιοενέργειας να ακολουθεί μια κοινά αποδεκτή πρακτική, με παράλληλη ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας μεταξύ των εταίρων του έργου. Για την Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, η στήριξη και η προβολή των δράσεων ενημέρωσης και διάχυσης των ερευνητικών, επιδεικτικών και πιλοτικών αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την ενέργεια και τους ενεργειακούς πόρους, αποτελεί καταγεγραμμένη προτεραιότητα, στρατηγική επιλογή και προσωπική δέσμευση. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 9

κεφάλαιο 10 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

Κεφάλαιο 2 > οι εταίροι οι εταίροι

2.0 Οι εταίροι Ονομασία Περιφέρειας Αυτόνομη Περιφέρεια της Castilla y León Έκταση: 94,227 τ. χλμ. (18.6% της Ισπανίας) Κάτοικοι: 2,558,463 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία Η γεωργική έκταση φτάνει τα 3,5 εκατ. εκτάρια, το 40% της περιοχής Τα δημητριακά ολικής αλέσεως είναι η πιο διαδεδομένη καλλιέργεια. Άλλες καλλιέργειες περιλαμβάνουν ηλιέλαιο, όσπρια, πατάτες, κηπευτικές καλλιέργειες και ξυλώδη είδη, όπως αμπέλια και οπωροφόρα δέντρα. Η βιομηχανία γεωργικών ειδών διατροφής είναι ένας σημαντικός τομέας, καθώς δημιουργεί πάνω από 32.500 θέσεις εργασίας. Η Castilla y León είναι η δασική πρωτεύουσα της Ισπανίας με σχεδόν 3 εκατομμύρια εκτάρια δασικής γης. Τα αειφόρα δάση αποτελούν περίπου το 25%, ενώ το 40% της συνολικής έκτασης διοικείται από την περιφερειακή κυβέρνηση. Οι ιδιοκτήτες έχουν ένα μικρό ποσοστό εκμετάλλευσης. Σημαντικό τμήμα της βιομηχανίας συνδέεται με το ξύλο και την πρωτοβάθμια μεταποιητική βιομηχανία (ροκανίδια σε μορφή πολτού από πριστήρια). Η Castilla y León είναι η πρώτη ισπανική περιφέρεια στην παραγωγή κρέατος από τα βοοειδή και δεύτερη σε παραγωγή πρόβατων και χοίρων. Πρώτη στην παραγωγή πρόβειου γάλακτος και δεύτερη στο αγελαδινό γάλα και τα αυγά παραγωγής. Έχει αναπτυχθεί σύγχρονη δραστηριότητα εκτροφής για τα βοοειδή, τους χοίρους και τις φάρμες προβάτων, προσανατολισμένη τόσο στη παραγωγή γάλακτος όσο και κρέατος. Οι μικρές φάρμες που βρίσκονται σε ορεινές ή παραδοσιακές γεωργικές εκτάσεις βρίσκονται σε παρακμή. Φορέας EREN Περιφερειακή Αρχή Ενέργειας της Castilla y León Κύριοι τομείς δραστηριότητας Αναπτύσσει, συνδυάζει και ενσωματώνει σε τοπικό επίπεδο όλες τις πολιτικές που εγκρίνονται σε διαφορετικές ενεργειακά περιοχές. Κύριοι τομείς δραστηριότητας: Παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και τεχνικές συστάσεις σε προγράμματα και μελέτες. Επεξεργάζεται ενεργειακά προγράμματα και προωθεί τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Συνεργάζεται στον ενεργειακό σχεδιασμό και την διαχείριση κεφαλαίων 12 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

2.0 Οι εταίροι Ονομασία Περιφέρειας Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Έκταση: 9.451 km 2 7,2% της Ελλάδας Κάτοικοι: 303.857 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία Καλλιέργειες δημητριακών (σιτηρά, αραβόσιτος κλπ.). Μοναδικός παραγωγός του σαφράν Οπωροφόρα δέντρα (αμπελώνες, ροδάκινα, κ.λ.π.) Μικρή επιφάνεια ανά μονάδα Εκτεταμένα δάση με τη μεγαλύτερη δασική κάλυψη στην Ελλάδα, 632,778.3 (εκτάρια) δασικών εκτάσεων, εκ των οποίων τα 229,555.35 (εκτάρια) είναι δασώδη περιοχή. Η πλειοψηφία των δασών είναι δημόσια ή ανήκει σε δημοτικές επιχειρήσεις με μόνο ένα μικρό ποσοστό ιδιόκτητο (11.959 εκτάρια ή 1,89%) Λίγες βιομηχανίες ξύλου κυρίως στα Γρεβενά Πολλές μικρές και μεσαίες κτηνοτροφικές μονάδες (αγελάδες, πρόβατα, χοίροι, κ.λ.π.) Συνολικά υπάρχουν 3.291 μικρά αγροκτήματα εκτροφής με περίπου 60.000 ζώα, περίπου το 10% της συνολικής παραγωγής της χώρας. Διάσπαρτα αγροκτήματα, μικρός αριθμός ζώων ανά μονάδα. Ταχεία αύξηση μονάδων εκτροφής γουνοφόρων ζώων. Συνολική δυναμικότητα 1,2 εκ. ζώων για το έτος 2012 Φορέας Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Κύριοι τομείς δραστηριότητας Περιφερειακός σχεδιασμός και υλοποίηση αναπτυξιακών προτεραιοτήτων Υπεύθυνη για τα διαρθρωτικά ταμεία σε περιφερειακό επίπεδο Συμμετοχή στην υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 13

2.0 Οι εταίροι Ονομασία Περιφέρειας Αυτόνομη Επαρχία του Trento Έκταση: 6.207 km 2 2,1% της Ιταλίας Κάτοικοι: 533.394 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία Η γεωργική έκταση είναι περίπου 141.000 εκτάρια. Οι κύριες καλλιέργειες είναι: φρούτα (κυρίως μήλα) και η αμπελουργία. Στο Trento υπάρχουν περίπου 10.000 γεωργικές φάρμες. Πολλές εταιρείες έχουν περιορισμένη έκταση γεωργικής γης, με οικόπεδα που χωρίζονται σε πολλά διαφορετικά αγροτεμάχια. Υπάρχει ισχυρή παρουσία ενώσεων που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση, την εμπορία και την πώληση των γεωργικών προϊόντων. Η έκταση του δάσους στην αυτόνομη επαρχία του Trento ισούται με το 60% του εδαφικού δείκτη ξύλου. Η κατανομή των περιουσιακών στοιχείων των δασών της επαρχίας στην δημόσια περιουσία (Επαρχιακή διαχείριση Κρατικής Περιουσίας) κυριαρχεί σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα (76% έναντι 24%). Η αναδάσωση περιοχών στην επαρχία του Trento ανταποκρίνεται πιο πολύ στις ανάγκες για ξυλεία και καυσόξυλα στην περιοχή. Η κτηνοτροφία είναι καλά κατανεμημένη σε ολόκληρη την επαρχία του Trento, οι φάρμες είναι μικρού και μικρομεσαίου μεγέθους. Η εκτροφή ζώων είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διατήρηση του περιβάλλοντος και του τοπίου. Φορέας Οργανισμός Ενέργειας και Υδάτων Τομέας Σχεδιασμού Κύριοι τομείς δραστηριότητας Σύνταξη και αναθεώρηση του Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδίου, το οποίο είναι το πιο σημαντικό εργαλείο στις πολιτικές των επαρχιών στον τομέα της (βιο) ενέργειας. Ο κύριος στόχος του προγράμματος είναι η μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στη βιομηχανική και οικιακή χρήση. Συντονισμός των δράσεων της εφαρμοσμένης έρευνας και των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης. 14 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

2.0 Οι εταίροι Όνομα Περιφέρειας Νοτιοανατολική Ιρλανδία Έκταση: 9.406 km 2 13.5% της Ιρλανδία Κάτοικοι: 497.578 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία 15,43% των αγροτικών εκτάσεων του κράτους ανήκει στην Νοτιοανατολική Περιφέρεια. Συνολικά, η Νοτιοανατολική Περιφέρεια παράγει το 28% των ενεργειακών πόρων της χώρας από γεωργικά προϊόντα. Ο αριθμός των ατόμων που απασχολούνται στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας έχει μειωθεί σταθερά. το 10,41% της Νοτιοανατολικής Περιφέρειας είναι δασωμένες εκτάσεις το 13.07% των δασωμένων εκτάσεων της Ιρλανδίας βρίσκεται στη Νότιο-Ανατολική Περιφέρεια Κύριοι τομείς δραστηριότητας Περίπου το 70% από τα δάση στην Ιρλανδία ανήκει στο κράτος. Η Νοτιοανατολική περιοχή της Ιρλανδίας παράγει: 18,6% των βοοειδών της χώρας 20,4% των χοίρων της χώρας Φορέας Κύριοι τομείς δραστηριότητας Περιφερειακή Αρχή Νοτιοανατολικής Ιρλανδίας Χωροταξικός σχεδιασμός: Υλοποιεί και εφαρμόζει τις περιφερειακές κατευθυντήριες γραμμές του Σχεδιασμού (RPGs), οι οποίες παρέχουν ένα περιφερειακό πλαίσιο στρατηγικού σχεδιασμού εντός του οποίου η τοπική πολιτική αναπτύσσεται και εφαρμόζεται. Συντονισμός των Δημοσίων Υπηρεσιών - μέσω του δημόσιου τομέα, η Αρχή επιδιώκει να διαβουλεύεται, να προωθεί, να συνεργάζεται και να συμμετάσχει σε από κοινού συμφωνίες και δράσεις με τις τοπικές αρχές και άλλους δημόσιους φορείς της περιοχής. Δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης - η συμμετοχή της Αρχής σε επιχορηγούμενα έργα της ΕΕ έχει σχεδιαστεί για την προώθηση της διαπεριφερειακής συνεργασίας και την υλοποίηση έργων ή δραστηριοτήτων για περαιτέρω αύξηση των τοπικών, εθνικών, περιφερειακών και ευρωπαϊκών πολιτικών. ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 15

2.0 Οι εταίροι Ονομασία Περιφέρειας Νοτιοανατολική Σουηδία Έκταση: 23.000 km 2 5,1% της Σουηδίας Κάτοικοι: 570.000 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία Κυρίως μικρής κλίμακας γεωργικές εκμεταλλεύσεις με βάση τα βοοειδή ιδιόκτητη γεωργία σε συνδυασμό με τη δασοκομία Λιγότερο από 1% του πληθυσμού απασχολείται στον τομέα της γεωργίας, λιγότερο από το 10% της γης είναι γεωργικά εκμεταλλεύσιμη Περίπου το 70 % της έκτασης είναι δάση. Ο κύριος τομέας βιομηχανίας συνδέεται με τη δασοκομία. Η πλειοψηφία της δασικής έκτασης(80%) ανήκει σε ιδιώτες. Βοοειδή, κυρίως αγελάδες Άλογα Η παραγωγή των προβάτων και των πουλερικών αυξάνεται Φορέας Οργανισμός Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Σουηδία Κύριοι τομείς δραστηριότητας Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως βιομάζα. Ενέργεια και Μεταφορές. Συμπεριφορά και εκμάθηση. 16 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

2.0 Οι εταίροι Όνομα Περιφέρειας Περιοχή της Νότιας Εσθονίας Έκταση: 15.533 km 2 36% της Εσθονίας Κάτοικοι: 322.065 Γεωργία Δασοκομία Κτηνοτροφία Η συνολική εκμεταλλεύσιμη γη εκτιμάται ότι είναι 5,018.2 τετραγωνικά χιλιόμετρα 32% της συνολικής έκτασης, εκ των οποίων τα 3.660,3 καλλιεργούνται. 77% της ενεργούς χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια δημητριακών 77% της καλλιεργούμενης γης 7.634 τ. χλμ της περιοχής καλύπτονται από δάση. Το 52% των υπό διαχείριση δασών ανήκουν στο κράτος, και το 48% ανήκει σε ιδιώτες. Περίπου 25 με 32% των υλοτομιών χρησιμοποιούνται στον τομέα της ενέργειας και τα κατάλοιπα στη βιομηχανία του ξύλου. 9.411 νοικοκυριά στην περιοχή ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Το μεγαλύτερο μέρος της κτηνοτροφίας διαιρείται μεταξύ των μεγαλύτερων εκμεταλλεύσεων. Συνολικά, 91 000 αγελάδες και 199,500 χοίροι εκτρέφονται στην περιοχή, η κοπριά των οποίων θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή βιοαερίου. Κύριοι τομείς δραστηριότητας Περιφερειακός Οργανισμός Ενέργειας του Tartu Ιδρύθηκε για την προώθηση της βιώσιμης ενέργειας και της διαχείρισής της στην περιοχή της Νότιας Εσθονίας. Διαχείριση της ενέργειας στους δήμους Ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα Αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης της ενέργειας στο δημόσιο τομέα και στα νοικοκυριά ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 17

κεφάλαιο 18 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

Κεφάλαιο 3> Αποκτηθείσα Εμπειρία Αποκτηθείσα εμπειρία

3.0 Αποκτηθείσα εμπειρία Rafael Ayuste Περιφερειακή Αρχή Ενέργειας της Castilla y León Ισπανία To ΒΙΟ-EN-AREA υπήρξε ένα έργο συνεργασίας και τα θετικά αποτελέσματα ανήκουν εξίσου σε όλους τους εταίρους, δεδομένου ότι η προσπάθεια ήταν κοινή. Το ΒΙΟ-EN-AREA αποτέλεσε ένα πολύπλοκο έργο, καθώς το πρόγραμμα κινητοποίησε περισσότερους από 30 φορείς σε 6 διαφορετικές χώρες. Πάνω απ όλα, το BIO-EN-AREA υπήρξε ένα έργο επιτυχημένο που άξιζε. Είναι επιτυχημένο, διότι έχουμε συγκεντρώσει αποτελέσματα στα Περιφερειακά Σχέδια Δράσης, όπως για παράδειγμα στην αξιολόγηση της βιομάζας σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, που αναπτύχθηκε από το υποέργο EBIMUN ή στις καλλιέργειες ενέργειας και τα βιολογικά διυλιστήρια στο πλαίσιο του υπο-έργου BIOREF. Είμαστε ευγνώμονες για την ευκαιρία που μας έδωσε το BIO-EN-AREA, προκειμένου να εμπλουτίσουμε τις προσωπικές και επαγγελματικές μας δεξιότητες, και να αποκτήσουμε γνώσεις από τους συναδέλφους και από τους διάφορους οργανισμούς που συμμετέχουν σε αυτή την πρωτοβουλία. Η μεθοδολογία για το σχεδιασμό της βιοενέργειας, με την εμπειρία από τη Νοτιοανατολική Ιρλανδία και την Castilla y León, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές τοποθεσίες και αγορές της βιοενέργειας, από τις παγερές βόρειες περιοχές στη Σουηδία και την Εσθονία στον ορεινό ελληνικό και ιταλικό νότο ή την υγρή Νοτιοανατολική Ιρλανδία. Η ανάπτυξη των Σχεδίων Δράσης για τη βιομάζα, καθώς και οι καθημερινές δράσεις από τους φορείς που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, συντέλεσαν στην ανάπτυξη του τομέα της βιοενέργειας στην περιφέρεια κάθε εταίρου. Το έργο BIO-EN-AREA μας επέτρεψε να δώσουμε έμφαση σε ορισμένα σημεία, όπως τη σημασία των τεχνολογικών κέντρων, μια σταθερά σε όλες τις περιοχές του έργου BIO-EN-AREA, τη σημασία του δασικού πολιτισμού στο Τρέντο ή την Νοτιοανατολική Σουηδία, το προβληματισμό της Εσθονίας για την επιχειρηματικότητα, τη μετάβαση από τον άνθρακα στη βιομάζα την οποία κατανοούμε πολύ καλά στη Δυτική Μακεδονία και στην Castilla y León, τον παραδειγματικό σχεδιασμό στην Ιρλανδία. Πρέπει να αναφερθεί ότι σημαντικά αποτελέσματα προέκυψαν και από τις συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Castilla y León, όπως στη σχετική διάσκεψη του έργου το Φεβρουάριο του 2011, στην πρόσφατη συντονιστική επιτροπή και στη τελική διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη León, η οποία έλαβε χώρα, μαζί με μια έκθεση για λέβητες βιομάζας. Η εκδήλωση πήγε πολύ καλά σε επίπεδο συμμετοχής και έδειξε το αυξανόμενο ενδιαφέρον στην περιοχή μας ως προς τις τεχνολογίες βιοενέργειας. Τέλος, ελπίζω ότι οι δράσεις που πραγματοποιήσαμε για περισσότερα από 3 χρόνια, θα είναι χρήσιμες για άλλες περιφέρειες, και ότι η προσπάθειά μας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα πρώτο βήμα για την προώθηση της βιοενέργειας, η οποία ευνοεί την απασχόληση, την αγροτική ανάπτυξη, το περιβάλλον και την οικονομία μας. 20 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

Δημήτριος Κούρας 3.0 Αποκτηθείσα εμπειρία Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Ελλάδα Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ανέπτυξε το σχέδιο δράσης της Βιοενέργειας, μέσω της συμμετοχής της στο έργο BIO-EN-AREA. Το σχέδιο βασίστηκε στη μεθοδολογία και σε συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές που παρέχονται από τις περιφέρειες-εταίρους της Castilla y León (Ισπανία) και της Νότιο-ανατολικής Ιρλανδίας, που είχε ήδη αναπτύξει ένα σχέδιο Βιοενέργειας. Το σχέδιο δίνει μια πολύ καλή εικόνα των δυνατοτήτων βιοενέργειας της περιοχής, τα διάφορα σενάρια για την εκμετάλλευση της βιομάζας και θέτει στόχους για την θερμική βιομάζα και την ηλεκτρική ενέργεια προς τους στόχους της ΕΕ 2020. Επιπλέον, είναι σύμφωνη με τις βασικές κατευθύνσεις και τις οδηγίες που καθορίζονται από το επόμενη περίοδο προγράμματος 2014-2020 της Περιφέρειας, σε σχέση με την πράσινη παραγωγή ενέργειας και τους στόχους από τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Πέρα από το σχέδιο Βιοενέργειας, σημαντικοί περιφερειακοί παράγοντες, όπως η Εταιρεία Διαχείρισης Απορριμμάτων Δυτικής Μακεδονίας - ΔΙΑΔΥ- ΜΑ Α.Ε., μαζί με το Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων - ΕΚΕΤΑ / ΙΔΕΠ, συμμετείχαν στο υποπρόγραμμα επιχειρήσεις με παρόμοιες εταίρους και ιδρύματα των περιοχών του BIO-EN- AREA σχεδίου με αξιοσημείωτα και σημαντικά αποτελέσματα. Αξιοσημείωτο είναι το Εγχειρίδιο Σχεδιασμού του Συστήματος βιοενέργειας, στο οποίο είναι διαθέσιμες όλες οι τεχνολογίες και εφαρμογές που αναλύθηκαν. Το εγχειρίδιο αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την επιχειρηματική ενέργεια, τους περιφερειακούς φορείς και τη μελλοντική ανάπτυξη του τομέα. Επιπλέον, μέσω των επισκέψεων μελέτης και των ανταλλαγών που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των εταίρων, οι υπάλληλοι της Περιφέρειας απέκτησαν μια καλύτερη εικόνα για τις πολιτικές της βιοενέργειας που εφαρμόζονται από άλλους, πιο έμπειρους εταίρους. Οι επισκέψεις μελέτης συνέβαλαν ακόμη στη βελτίωση του σχεδίου βιοενέργειας της περιοχής παράλληλα με τις δραστηριότητες διάδοσης, καθώς και στην προώθηση της και την τόνωση του τομέα της βιοενέργειας σε περιφερειακό επίπεδο. Για το σκοπό αυτό, πραγματοποιήθηκαν 4 συναντήσεις με έμφαση σε διάφορα θέματα ενέργειας σε σχέση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ενέργειας της κάθε περιφερειακής επαρχίας. Giacomo Carlino Αυτόνομη Επαρχία του Τρέντο Ιταλία Στο πλαίσιο της μεγάλης πρόκλησης για τη «βιώσιμη και ανανεώσιμη ενέργεια», η οποία ζητάει ρητώς από ευρωπαϊκές περιφέρειες να διαδραματίσουν έναν ενεργό, αποτελεσματικό και συνεργατικό ρόλο, η Αυτόνομη Επαρχία του Τρέντο μπορεί να κοιτάξει πίσω με μεγάλη ικανοποίηση στο πρόσφατα ολοκληρωμένο έργο BIO-EN-AREA. Στην πραγματικότητα, το έργο έχει πραγματικά καταφέρει να παράγει ένα τοπικό σχέδιο δράσης για τη βιομάζα στο οποίο ορίστηκε νέος σχεδιασμός, ανάπτυξη και διαχείριση στρατηγικών τοπικής βιομάζας, και άρχισαν να υλοποιούνται μέσω ειδικών πολιτικών. Τα κύρια ευρήματά μας ήταν η ένταξη των BAP στόχων και των αποτελεσμάτων στο νέο επαρχιακό σχέδιο Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Στην πραγματικότητα, μέσω του επαρχιακού Σχεδίου Ενέργειας και Περιβάλλοντος, η Αυτόνομη επαρχία του Τρέντο, ορίζει ένα τρόπο για να συνεχιστεί το ποσοστό των στόχων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επιπλέον, από το χρηματοδοτούμενο υποέργο BIO-EN-AREA, έχουν προκύψει καινοτομίες και νέα στοιχεία. Οι θετικές επιπτώσεις έχουν γίνει αντιληπτές από το πρακτορείο ενέργειας και από άλλες συμμετέχουσες επαρχιακές υπηρεσίες (περιβάλλον, δάση,...), αλλά και σε τοπικό επίπεδο, χάρη στη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων και των μέτοχων. Μπορούμε να πούμε ότι έχουν ακουστεί πολλές διαφορετικές απόψεις για τη βιομάζα, από τις τοπικές κοινωνίες μέχρι Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, παραγωγούς βιομάζας και τελικούς χρήστες. Τέλος, το έργο BIO-EN-AREA παρήγαγε εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά την προστιθέμενη αξία που προκύπτει από τη συμμετοχή σε τεχνικά σεμινάρια και σε επισκέψεις μελέτης, καθώς και την ανταλλαγή ιδεών μεταξύ των ευρωπαίων εταίρων, αναλύοντας τις βέλτιστες πρακτικές. Ανυπομονούμε για μελλοντική συνεργασία σε θέματα που αφορούν τη βιοενέργεια, ώστε να καθοριστούν νέοι στόχοι και να προσεγγιστούν νέα απτά και συγκεκριμένα αποτελέσματα μέσω της ευρωπαϊκής συνεργασίας. ΕΜΠΕΙΡΙΑ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 21

3.0 Αποκτηθείσα εμπειρία Sheevaun Thompson Νοτιοανατολική Περιφερειακή Αρχή Ο κύριος στόχος του έργου INTERREG IVC Bio-En-Area ήταν να προωθήσει και να διευκολύνει την ανταλλαγή και τη μεταφορά εμπειριών μεταξύ των εταίρων σε σχέση με τη βιο-ενέργεια και τις δυνατότητές της. Το έργο αναγνώρισε την επείγουσα ανάγκη να περάσουμε από την υπερβολική εξάρτηση των ορυκτών πηγών καυσίμων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη τη Συνθήκη του Κιότο. Στο πλαίσιο της συμμετοχής μας στο έργο Bio-En-Area, η Νοτιοανατολική Περιφερειακή αρχή προέβη σε αναθεώρηση του Σχεδίου Εφαρμογής Βιοενέργειας για την Νοτιοανατολική Περιφέρεια για το 2008-2013 και προετοίμασε ένα νέο σχέδιο για την περίοδο 2013-2020 (www.sera.ie). Το νέο σχέδιο εφαρμογής για την περίοδο 2013-2020 παρουσιάζει υψηλούς στόχους για τη βιομηχανία της Βιοενέργειας στην Νοτιοανατολική Περιφέρεια της Ιρλανδίας. Οι αναθεωρημένοι στόχοι και η υλοποίηση των δράσεων καθορίστηκαν στο πλαίσιο των δύσκολων συνθηκών της αγοράς βιοενέργειας που ισχύουν σήμερα, και της προόδου που σημειώθηκε στην περιοχή μέχρι και σήμερα. Κατά τη διάρκεια του 2012, ολοκληρώθηκαν οι δράσεις σε 7 υπο-έργα βιοενέργειας που επιλέχθηκαν από την επιτροπή καθοδήγησης του Bio-En-Area για χρηματοδότηση. Ένα από τα επιλεγμένα υποέργα, που αφορά την Περιφερειακή Ανάπτυξη Επιχειρήσεων Βιοενέργειας (RBBD), υλοποιήθηκε από το πρακτορείο Ενέργειας της Tipperary, ενέπλεξε εταίρους από το σύνολο των αρχών ενέργειας στην Νοτιοανατολική Ιρλανδία, και αποτέλεσε ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενδο-περιφερειακής συνεργασίας. Κατά τη διάρκεια του Bio-En-Area, ένα από τα σημαντικά γεγονότα ήταν η επιτυχής οργάνωση της Τεχνικής Συνάντησης και των Επισκέψεων Εργασίας στο Kilkenny, στην Ιρλανδία, τον Απρίλιο του 2011, όπου αντιπρόσωποι του Bio-En-Area ξεναγήθηκαν σε μια εταιρία παροχής Ανανεώσιμης Ενέργειας, μια μονάδα αναερόβιας χώνευσης, ένα δάσος και μια μονάδα παραγωγής ξύλου pellet. Οι επισκέψεις αυτές διευκόλυναν την ανταλλαγή εμπειριών και βιώσιμων ευκαιριών. 22 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη

Martin Kikas Περιφερειακός Οργανισμός Ενέργειας Tartu Νότια Εσθονία Στόχος της συμμετοχής του Περιφερειακού Οργανισμού Ενέργειας Tartu στο έργο BIO-EN-AREA ήταν να ενισχυθεί η χρήση της βιομάζας στην περιοχή μας. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου, ο Οργανισμός μας ανέπτυξε συνεργασία με εμπλεκόμενους φορείς, όπως πανεπιστήμια, δήμους, εταιρείες κοινής ωφέλειας για την ενέργεια, αγρότες, ιδιοκτήτες δασών και μέλη της κοινότητας στην περιοχή μας. Από αυτή τη συνεργασία αναπτύχθηκε σταδιακά ένα δίκτυο οργανισμών στη Νότια Εσθονία στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με τη συμβολή των οργανώσεων του δικτύου δημιουργήθηκε το περιφερειακό σχέδιο δράσης για τη βιομάζα (Regional Biomass Action Plan-BAP) για τη Νοτιοανατολική Εσθονία. Το BAP περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση των διαθέσιμων πόρων βιομάζας, την κατανάλωση και τη παραγωγή ενέργειας στην περιοχή. Η αξιολόγηση γίνεται με βάση τη βιομάζα, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας. Η περιοχή μας θα προσπαθήσει να αυξήσει το μερίδιο της βιομάζας της στην παραγωγή ενέργειας, ιδίως στους τομείς της ισχύς και των καυσίμων μεταφορών. Σήμερα, το συνολικό μερίδιο βιομάζας είναι περίπου 40% και ο στόχος είναι να αυξηθεί κατά 20% μέχρι το 2020. Η συνεργασία και η δικτύωση με τοπικούς οργανισμούς στηρίχθηκε θερμά με τη συμμετοχή τους στα υποέργα του BIO-EN-AREA. Μας έδωσε ένα μέσο, μια δυνατότητα και ένα κίνητρο, για να συμμετέχουν περισσότεροι φορείς και οργανισμοί προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του έργου. Από την περιοχή μας, πέντε οργανισμοί έλαβαν μέρος σε επιμέρους έργα. Οι δραστηριότητες και οι στόχοι των επιμέρους έργων πολλαπλασιάζουν τα θετικά αποτελέσματα του έργου BIO-EN-AREA. Για εμάς ήταν μεγάλη εμπειρία η φιλοξενία του πρώτου θεματικού σεμιναρίου στα πλαίσια του έργου, η επίσκεψη μελέτης και η ευκαιρία που δόθηκε στα ενδιαφερόμενα μέλη μας να συμμετάσχουν σε άλλα σεμινάρια και σε άλλες επισκέψεις μελέτης. Η συμμετοχή σε εκπαιδευτικές επισκέψεις και σεμινάρια ήταν μεγάλη εμπειρία για την περιοχή μας. Το έργο BIO-EN-AREA ήταν, στην πραγματικότητα, ένα μέσο για στενότερη συνεργασία, ανταλλάσσοντας εμπειρίες και μεταφέροντας γνώσεις. Ελπίζουμε η συνεργασία αυτή να συνεχιστεί και μετά το τέλος του έργου. 3.0 Αποκτηθείσα εμπειρία Hans Gulliksson Οργανισμός ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Σουηδία Σουηδία Στη Νοτιοανατολική Σουηδία, τα αποτελέσματα και η εμπειρία που αποκτήθηκε από την συμμετοχή μας στο έργο BioEnArea συνδέονται με τα αποτελέσματα από τα σχέδια δράσης βιοενέργειας σε κάθε μία από τις τρεις Περιφέρειες Blekinge, Kalmar και Kronoberg. Τα Σχέδια Δράσης για τη Βιομάζα (BAPs) περιγράφουν την κατάσταση της βιομάζας και διατυπώνουν συστάσεις ως προς το πώς μπορούμε να αναπτύξουμε τη μελλοντική χρήση της βιομάζας, δίνοντας έμφαση στις δράσεις που πρέπει να ληφθούν για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται. Η περιοχή μας μπορεί να συνεχίσει να αυξάνει την παραγωγή της ενέργειας από βιομάζα. Αυτό αφορά κυρίως βιοκαύσιμα για τα αυτοκίνητα και ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από βιομάζα. Ο στόχος είναι να προσθέσει στο 40-50% στην περιοχή ακόμη 10-20% έως το 2020. Αυτό που υπογραμμίζεται από τα υποέργα είναι, επίσης, το σχέδιο για τη στήριξη της βιομάζας σε τοπικό επίπεδο, για τους δήμους. Πρέπει να συνεχιστεί η ανάπτυξη και η παραγωγή βιοαερίου, καθώς και η αναβάθμιση αυτού σε βιομεθάνιο. Το έργο LNU Bisyplan δημιούργησε ένα εκπαιδευτικό εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί μεταξύ των επαγγελματιών και των φορέων που βρίσκονται στην πρώιμη φάση της χρήσης βιομάζας. Μικρές μονάδες τηλεθέρμανσης και προτάσεις για CHP έχουν υποβληθεί στα πλαίσια του υποέργου RBBD και εξακολουθούν να αναπτύσσονται. Το υποέργο ΒΑΝ βοήθησε στη δημιουργία ενός περιφερειακού δικτύου για την παραγωγή βιοαερίου και την υποστήριξη των δράσεων των δήμων. Το έργο Polibiomass έδωσε τρία λεπτομερή Σχέδια Δράσης για τη Βιομάζα (BAPS) σε επίπεδο δήμου. Η συνεργασία μας με τους εταίρους του έργου ήταν πολύ ισχυρή και παραγωγική, καθώς ανταλλάξαμε και μεταβιβάσαμε γνώση. Τον Μάρτιο του 2013 οργανώθηκε μία επιπλέον συνάντηση στο Växjö, με επισκέπτες από το Tartu και τη Δυτική Μακεδονία, η οποία ήταν η πιο επιτυχημένη και ενδιαφέρουσα. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι αυτή η συνεργασία θα συνεχιστεί και μετά την ολοκλήρωση του έργου. ΕΜΠΕΙΡΙΑ _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 23

κεφάλαιο Κατά τη διάρκεια του έργου BIO-EN-AREA, οι εταίροι ανέπτυξαν οδηγούς για την εφαρμογή των σχεδίων βιομάζας στις περιφέρειες. Οι εταίροι από τη Σουηδία, την Εσθονία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία πραγματοποίησαν δράσεις για την ποσοτικοποίηση της διαθέσιμης βιομάζας, τον καθορισμό των ενεργειακών πόρων, τα σενάρια για την χρήση της βιομάζας στον τομέα της ενέργειας. Οι εταίροι από την Ισπανία ξεκίνησαν την υλοποίηση του Περιφερειακού Σχεδίου, και οι Ιρλανδοί εταίροι πραγματοποίησαν ενημέρωση για την εφαρμογή του. Οι εταίροι αυτοί προσέφεραν τις εμπειρίες τους, διευκολύνοντας τους υπόλοιπους εταίρους στα πρώτα τους βήματα. Η δραστηριότητα αυτή έχει αναπτυχθεί με τη συνεχή ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων, την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των εταίρων και τις συστάσεις των συμμετεχόντων στα υποέργα. 24 Η βελτίωση των περιφερειακών πολιτικών για τη βιοενέργεια και την εδαφική ανάπτυξη