Σχολιασµός της Έρευνας του ΕΛΙΑΜΕΠ µε θέµα «Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» Βασίλης Ι. ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ Καθηγητής Ε.Μ.Π. Μέλος Α. Ι.Π. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος 8 Νοεµβρίου 2006
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Έρευνα µε πολλά πρωτογενή στοιχεία, επεξεργασία αυτών, διαπιστώσεις, συµπεράσµατα και προτάσεις πολιτικής. Σηµαντική συνεισφορά στον διάλογο που γίνεται αναφορικά µε αλλαγές της νοµοθεσίας για τα πανεπιστήµια που σκοπεύει, µεταξύ άλλων, σε: Βελτίωση της ποιότητας σπουδών Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών πανεπιστηµίων στο ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η έρευνα ασχολείται µε όλες τις συνιστώσες της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης (κείµενα άνω των 1100 σελίδων) Τα δικά µου σχόλια-παρατηρήσεις θα επικεντρωθούν σε τρεις από τις συνιστώσες αυτές: Βιβλιοθήκες-Συγγράµµατα Έρευνα ιασφάλιση ποιότητας-αξιολόγηση Τέλος, κάποια σχόλια για το προσχέδιο νόµου γιαταπανεπιστήµια.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ (1/5) Οι πανεπιστηµιακές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα έκαναν άλµατα τα τελευταία δέκα χρόνια Χρηµατοδότηση από Β και Γ Κ.Π.Σ. Νέα κτίρια, εξοπλισµός, µηχανοργάνωση, εµπλουτισµός συλλογών Προσπάθειες ένταξης στην εκπαιδευτική διαδικασία Σηµαντικότερη εξέλιξη η συνεργασία τους µέσω του Συνδέσµου Ελληνικών Ακαδηµαϊκών Βιβλιοθηκών (Σ.Ε.Α.Β.), γνωστή διεθνώς και ως HEAL-Link, µε σκοπό την εξοικονόµηση πόρων και την παροχή βελτιωµένων υπηρεσιών υποστήριξης του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου των ιδρυµάτων ανώτατης εκπαίδευσης.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ (2/5) Ειδικότερα, µεταξύ των στόχων του Σ.Ε.Α.Β. περιλαµβάνονται: η συντονισµένη ανάπτυξη των συλλογών των επί µέρους Κεντρικών Βιβλιοθηκών, η δηµιουργία συστήµατος διαδανεισµού σε εθνικό πλαίσιο, η χάραξη κοινής στρατηγικής στον τοµέα της πρόσβασης σε ηλεκτρονικό υλικό µε σκοπό την αποτελεσµατικότερη για τη χώρα διαχείριση των πηγών πληροφόρησης, και η υιοθέτηση κοινών προτύπων και δεικτών απόδοσης των υπηρεσιών τους. Ο Σύνδεσµος αποτελείται από τα Πανεπιστήµια και τα Τ.Ε.Ι. της χώρας.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ (3/5) Σηµαντικότερα αποτελέσµατα µέχρι σήµερα: Πρόσβαση από τα µέλη σε 11.928 τίτλους διεθνών επιστηµονικών περιοδικών Πρόσβαση σε µεγάλες διεθνείς βάσεις δεδοµένων Πρόσβαση σε πάνω από 3.000 διεθνή επιστηµονικά βιβλία Συλλογικός κατάλογος ελληνικών ακαδηµαϊκών βιβλιοθηκών Βρισκόµαστε στα τελευταία στάδια καθιέρωσης εθνικού συστήµατος διαδανεισµού βιβλίων Μονάδα Ολικής Ποιότητας Ακαδηµαϊκών Βιβλιοθηκών Σύστηµα καταγραφής γκρίζας βιβλιογραφίας ΑΡΤΕΜΙΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ (4/5) 3.430.121 3.756.314 2.322.743 557.260 988.849 1.182.601 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Χρονική εξέλιξη αριθµού άρθρων που οι χρήστες κατέβασανστονη/υ τους
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ - ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ (5/5) Ποια είναι τα επόµενα βήµατα: Αύξηση της χρήσης των παραδοσιακών και ψηφιακών υπηρεσιών των πανεπιστηµιακών βιβλιοθηκών από τους προπτυχιακούς φοιτητές Αυτό προϋποθέτει αλλαγή στον τρόπο διεξαγωγής των µαθηµάτων Σταδιακή κατάργηση του ενός και µοναδικού συγγράµµατος Εκµάθηση στους φοιτητές δεξιοτήτων µάθησης, µε ταυτόχρονη απαλλαγή από την «αυθεντία» του ενός συγγράµµατος, που οδηγεί στη συνέχιση της αποστήθισης.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (1/4) Όπως πολύ σωστά επισηµαίνεται στην έρευνα του ΕΛΙΑΜΕΠ, η ερευνητική δραστηριότητα στο ελληνικό πανεπιστήµιο διαφέρει ποσοτικά από ίδρυµα σε ίδρυµα. εν νοείται, όµως, αναβάθµιση του ελληνικού πανεπιστηµίου χωρίς και αυτή τη συνιστώσα. Άλλωστε, η µεγάληπρόκλησηγιαµας είναι η ισότιµη συµµετοχή µας στον διαµορφούµενο Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης και Έρευνας. εν νοµίζω ότι θα αισθανόµαστε καλά ως χώρα αν κανένας έλληνας πανεπιστηµιακός δεν θα είναι σε θέση να συµµετάσχει στο υπό ίδρυση Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (2/4) εν παύουν, βέβαια, να υπάρχουν στα ελληνικά πανεπιστήµια νησίδες ποιότητας όσον αφορά στην έρευνα. Θα µου επιτρέψετε στο σηµείο αυτό να φέρω το παράδειγµα του δικού µου πανεπιστηµίου, του Ε.Μ.Π. Τα τελευταία χρόνια το Ε.Μ.Π. (µαζί µε το µοναδικό Ε.Π.Ι. που λειτουργεί, το ΕΠΙΣΕΥ) έχει κάθε χρόνο εισροές από ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα της τάξης των 65 εκ., µε ισόποση συνολική κρατική επιχορήγηση «Υπάρχει στην Ελλάδα πανεπιστήµιο που έχει κατά κεφαλή εισόδηµα από ανταγωνιστικά ερευνητικά έργα µεγαλύτερο από οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήµιο της Ευρώπης» Πρώην Γενικός ιευθυντής Έρευνας της Ε.Ε. ρ Αχιλλέας Μητσός
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (3/4) Συνολικές Εισροές από Ερευνητικά και Αναπτυξιακά Έργα (η παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών περιλαµβάνεται) 80 70 Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ 60 50 Ε.Μ.Π. εκατ. 40 30 Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ε.Μ.Π. Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (4/4) Συνολικές Εισροές από Παροχή Τεχνολογικών Υπηρεσιών 20 15 Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ εκατ. 10 Ε.Μ.Π. 5 Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ε.Μ.Π. Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ
ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (1/3) Στην Ελλάδα, τελευταία από όλες τις χώρες της Ευρώπης, άρχισε να λειτουργεί από την 1η Σεπτεµβρίου η ανεξάρτητη Αρχή ιασφάλισης Ποιότητας Ανώτατης Εκπαίδευσης (Α. Ι.Π.) Η διασφάλιση ποιότητας (ή αξιολόγηση, όπως πολλές φορές αναφέρεται) αποτελεί υποχρέωση των ελληνικών δηµόσιων ιδρυµάτων αφενός έναντι της ελληνικής κοινωνίας και αφετέρου έναντι των φοιτητών. Γίνεται σε δύο στάδια: Εσωτερική αξιολόγηση Εξωτερική αξιολόγηση
ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (2/3) Τι εννοούµε όµως µε διασφάλιση ποιότητας; Όπως ανέφερε πρόσφατα ο ρ Peter Williams, Πρόεδρος της ENQA: Πρώτα ορίζονται τα πρότυπα (standards), που αποτελούν συγκεκριµένα επίπεδα επιτευγµάτων ή δραστηριοτήτων ή συγκεκριµένες κανονιστικές διαδικασίες (για παράδειγµα, το επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων και κατανόησης που απαιτούνται για συγκεκριµένο σκοπό, όπως για την απονοµή ενός πτυχίου). Με βάση τα παραπάνω, η ποιότητα µπορεί να οριστεί ως ο τρόπος περιγραφής της αποτελεσµατικότητας όλων των ενεργειών που γίνονται ή που εξασφαλίζονται προκειµένου να ικανοποιηθούν τα πρότυπα (π.χ. πόσο και πώς βοηθούνται οι φοιτητές προκειµένου να φτάσουν τα τεθέντα πρότυπα).
ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (3/3) Στόχος της Α. Ι.Π. είναι να βοηθήσει τα ιδρύµατα ανώτατης εκπαίδευσης, αρχικά στο να προβούν στην εσωτερική τους αξιολόγηση, και αργότερα, µέσω των διαδικασιών εξωτερικής αξιολόγησης, στο να αποκτήσουν αυτογνωσία, µε σκοπό τη βελτίωση της παρεχόµενης εκπαίδευσης, µε ταυτόχρονη επισήµανση των αναγκών που θα πρέπει να καλυφθούν από την πολιτεία. Γίνεται προσπάθεια, έτσι ώστε η όλη διαδικασία που σχεδιάζεται τώρα να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο γραφειοκρατική. Εκτιµάται ότι η εσωτερική αξιολόγηση θα ξεκινήσει πιλοτικά κατά το τρέχον ακαδηµαϊκό έτος για περιορισµένο αριθµό τµηµάτων πανεπιστηµίων και ΤΕΙ, και θα έχει ολοκληρωθεί, µαζί µε τις εξωτερικές αξιολογήσεις, µέσασετρίαχρόνια.
ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (1/5) Οισχύωννόµος πλαίσιο για τα πανεπιστήµια (ν. 1286/1982 µε τις διάφορες προσθήκες/τροποποιήσεις του), αν και περιείχε πολλά θετικά στοιχεία όταν ψηφίστηκε, δεν ανταποκρίνεται πλέον στις σηµερινές συνθήκες. Υπερβολικά λεπτοµερής εν παρέχει την απαραίτητη αυτονοµία στα ιδρύµατα Ισοπεδωτικός Τα σηµαντικά στοιχεία που περιλαµβάνονται στη µελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ καταδεικνύουν µε τον καλύτερο τρόπο την αναγκαιότητα ενός λιτού νέου νόµου πλαισίου για τα πανεπιστήµια, ο οποίος θα παρέχει στα πανεπιστήµια την απαιτούµενη ακαδηµαϊκή, διοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια, και θα εξειδικεύεται µε τουςεσωτερικούς κανονισµούς λειτουργίας κάθε ιδρύµατος ή και σχολής µε βάση τις ιδιαιτερότητές τους.
ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (2/5) Η πολιτική ηγεσία του ΥπΕΠΘ αποφάσισε, αντί για νέο νόµο πλαίσιο, να προσπαθήσει να διορθώσει κάποια από τα κακώς κείµενα στον ισχύοντα νόµο. Προτάσεις από την Επιτροπή Πανεπιστηµιακής Εκπαίδευσης του ΕΣΥΠ Προτάσεις της συνόδου των Πρυτάνεων ιάφορες προτάσεις από πρωτοβουλίες πανεπιστηµιακών Αρθρογραφία στον τύπο Τελικά έγινε κατάθεση από το ΥπΕΠΘ ενός προσχεδίου πρότασης για τις αλλαγές του θεσµικού πλαισίου.
ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (3/5) Θετικά σηµεία του προσχεδίου: ιαφάνεια- ηµοσιότητα Υποχρέωση έκδοσης εσωτερικών κανονισµών λειτουργίας Καθολική ψηφοφορία στις εκλογές των οργάνων διοίκησης Συνήγορος πανεπιστηµίων, στο πλαίσιο του συνηγόρου του πολίτη Τετραετές ακαδηµαϊκό-αναπτυξιακό πρόγραµµα Εκλογή και εξέλιξη µελών ΕΠ
ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (4/5) Αρνητικά σηµεία του προσχεδίου: Παρουσία πολύ λεπτοµερών ρυθµίσεων για τα θέµατα σπουδών Εθνικός κατάλογος πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων Μη κατάργηση πολλών λεπτοµερών ρυθµίσεων του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου, που θα έπρεπε να καθορίζονται από τους εσωτερικούς κανονισµούς λειτουργίας εν παρέχονται πρόνοιες για τους εργαζόµενους φοιτητές
ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (5/5) Κεντρικό ζητούµενο παραµένει η γενναία αύξηση των δηµόσιων δαπανών για την πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, µε παράλληλη εφαρµογή αδιάβλητων διαδικασιών διασφάλισης της ποιότητας και θεσµοθέτηση διαδικασιών διαφάνειας στη διαχείριση των πόρων και σε όλες τις λοιπές δραστηριότητες των πανεπιστηµίων.