1.6 Η ερευνητική Έκθεοη

ΚΕΦΑΛΑΙ 1.6 Η ερευνητική Έκθεοη ^ Μαθαίνω με ερωτήσεις 1. Τι ισχύει γενικά για την Ερευνητική Έκθεση; Η Ερευνητική Έκθεση παρουσιάζει σε συνεχή λόγο: το θέμα της έρευνας και την προβληματική του, τους στόχους της έρευνας, τις ερευνητικές διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, τα συμπεράσματα της έρευνας, και την κριτική τοποθέτηση της ομάδας στον τρόπο που εργάστηκε, στα συμπεράσματα που συνήγαγε και τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συνεπαγωγές τους. 2. Ποια είναι η έκταση της ΕρευνητικήςΈκθεσης; Η Ερευνητική Έκθεση έχει έκταση μέχρι 8.000 λέξεις για τις τετραμελείς ομάδες. Με χρήση γραμματοσειράς Times New Roman 12pt και 1,5 διάστιχο, η έκταση της είναι περίπου 1 6 σελίδες για τα κεφάλαια που συγκροτούν το κυρίως μέρος της, εξαιρουμένων δηλαδή του εξωφύλλου, των περιεχομένων, των περιλήψεων, των ευρετηρίων πινάκων και σχημάτων, των συντομογραφιών, της βιβλιογραφίας και του παραρτήματος. 3. Ποια είναι, ενδεικτικά, η δομή μιας ΕρευνητικήςΈκθεσης; Μια Ερευνητική'Εκθεση/όπως και κάθε γραπτή εργασία σε οποιοδήποτε επίπεδο σπουδών, δομείται συνήθως στα ακόλουθα διακριτά τμήματα, με τη σειρά: Εξώφυλλο Σελίδα τίτλου. Πρόλογος Ευχαριστίες (προαιρετικά). Περίληψη (στα ελληνικά και, ανάλογα το επίπεδο σπουδών, στα αγγλικά). Ευρετήριο περιεχομένων. Ευρετήριο σχημάτων και πινάκων. Κατάλογος συντομογραφιών. Κυρίως μέρος της εργασίας, το οποίο αποτελείται από διακριτά κεφάλαια, των οποίων ο αριθμός και η δομή καθορίζονται από το θέμα. Βιβλιογραφία. Παράρτημα. (Σημείωση: Ο τρόπος που αναπτύσσονται και χωροθετούνται σε μια εργασία όλα τα παραπάνω παρατίθεται στο υπόδειγμα ΕρευνητικήςΈκθεσης στο κεφάλαιο 3 του βιβλίου.) 4. Τι ισ: Το εξάκ πώνυμο τεπώνυ την εργ το εκπο βοηθή( Όλ< της σε/ που στ ακριβά πτυχιαι ματα τι Σχε OUVTOJ 5. Τι H Ο npc γασία την υ> ποίησ κά, με 6. Τι ι Η περ μεγέ της υ εκτός Η ντο μ r νεται γασί< τελικ περα στης μενό 78

ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ 4. Τι ισχύει γενικά για το εξώφυλλο μιας εργασίας; Το εξώφυλλο, η πρώτη σελίδα, μιας εργασίας γενικά περιλαμβάνει το ονοματεπώνυμο ή τα ονοματεπώνυμα των συγγραφέων, το ονοματεπώνυμο ή τα ονοματεπώνυμα των εκπαιδευτικών ή των πανεπιστημιακών καθηγητών που επιβλέπουν την εργασία, τον τίτλο του θέματος, τον τόπο και τη χρονολογία συγγραφής και το εκπαιδευτικό ίδρυμα. Επομένως περιλαμβάνει μόνο κομβικά σημεία που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να έχει μια πρώτη γνωριμία με την εργασία. Όλα τα πληροφοριακά στοιχεία είναι στοιχισμένα στο κέντρο. Στην κορυφή της σελίδας είναι η ονομασία του εκπαιδευτικού ιδρύματος, πιο κάτω και περίπου στο ένα τρίτο του ύψους της σελίδας βρίσκεται ο τίτλος της εργασίας, και ακριβώς πάνω από αυτόν η ένδειξη: ερευνητική έκθεση, διπλωματική εργασία, πτυχιακή εργασία κτλ. Ακολουθούν τα ονόματα των συγγραφέων, μετά τα ονόματα των επιβλεπόντων, και στο τέλος της σελίδας ο τόπος και η χρονολογία. Σχετικά με τον τίτλο πρέπει να επισημανθεί ότι αυτός πρέπει να είναι σαφής, σύντομος, περιεκτικός, εύστοχος, κα< να αποτελείται από μία ή δύο προτάσεις. 5. Τι ισχύει γενικά για τον πρόλογο; Ο πρόλογος γενικά παρατίθεται προαιρετικά στο κείμενο μιας ερευνητικής εργασίας. Έχει έκταση το πολύ μία σελίδα και περιέχει πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση της εργασίας (πότε άρχισε, ποια ήταν η χρονική διάρκεια υλοποίησης κ.ά.), καθώς και ευχαριστίες σε όσους συνέβαλαν επιστημονικά, ηθικά, με παροχή στοιχείων, οικονομικά κτλ. στην πραγματοποίηση της. 6. Τι ισχύει γενικά για την περίληψη; Η περίληψη γενικά αποτελεί σύντομο.κείμενο έκτασης περίπου 300 λέξεων και μεγέθους γραμματοσειράς λίγο μικρότερου από το μέγεθος γραμματοσειράς της υπόλοιπης εργασίας. Ανάλογα με το επίπεδο σπουδών, μπορεί να είναι εκτός από τα ελληνικά και στα αγγλικά. Η περίληψη συγκροτείται από τρία τμήματα. Στο πρώτο τμήμα γίνεται μια σύντομη αναφορά στο θέμα και τον σκοπό της εργασίας. Στο δεύτερο τμήμα γίνεται μια σύντομη παρουσίαση του κάθε κεφαλαίου του κυρίως μέρους της εργασίας. Στο τρίτο τμήμα παρουσιάζονται περιεκτικά η συμβολή της εργασίας, τα τελικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την εκπόνηση της και προτάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη του θέματος. Με δεδομένο ότι η περίληψη είναι το πρώτο μέρος που διαβάζει ο αναγνώστης μιας εργασίας, είναι σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο περιεχόμενο της. 79

ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΚΘΕΣΗ 7. Τι ισχύει γενικά για το ευρετήριο περιεχομένων; Στο ευρετήριο περιεχομένων γενικά παρατίθενται οι τίτλοι των κεφαλαίων, των ενοτήτων και των υποενοτήτων του κειμένου της εργασίας, και γίνεται αναφορά στις σελίδες. 8. Πώς διαμορφώνεται ένα ευρετήριο περιεχομένων εργασίας; Ας το δούμε με ένα παράδειγμα, όπου η έρευνα αφορά ανάλυση περιεχομένου κειμένων σχολικών βιβλίων: ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ BIB ΑΙΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΥΚΕΙΟΥ» ΠΡΟΑΟΓΟΣ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ 1.2 ΣΚΟΠΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.2.1 Σκοπός και στόχοι της εργασίας 1.2.2 Ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας 1.3 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 2.2.1 Το φυσικό περιβάλλον 2.2.2 Το ανθρωπογενές περιβάλλον 2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 2.3.1 Η γένεση και η εξέλιξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) 2.3.2 Η Π.Ε. στη χώρα μας 2.4 ΝΕΡΟ 2.4.1 Ηυδρόσφαιρα 2 5 7 9 10 11 12 14 14 15 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2.4.2 Η ρύ 2.4.3 Η ρύ 2.5 ΑΝ^ 2.5.1 Μέθι 2.5.2 Γενιι 2.6 ΣΥΝ ΚΕΦΑΛΑ 3.1 ΕΙΣ/ 3.2 AW 3.3 ΑΝ^ 3.3.1 Ανά} 3.3.2 Ανά> 3.3.3 Ανά> ιστο< 3.3.4 Ανά} 3.4 εφημ ΣΥΝ ΚΕΦΑΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 4.1 ΕΙΣ^ 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 ΣΧΕ ΑΝΑ ΕΠΠ ΑΞΚ Ε?Π ΣΥΝ ΚΕΦΑΛΑ 5.1 ΕΙΣ/ 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 ΕΠΙ7 Η ΔΙ ΣΗΜ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΣΥΝ ΚΕΦΑΛΑ ΑΠΟΤΕΛ 6.1 ΕΙΣΑ 6.2 ΑΠΟ 80

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2.4.2 Η ρύπανση των νερών 2.4.3 Η ρύπανση των νερών στην Π.Ε. 2.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 2.5.1 Μέθοδοι συλλογής ποιοτικών δεδομένων 2.5.2 Γενικά για την ανάλυση περιεχομένου 2.6 ΣΥΝΟΨΗ yynfwu ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3.2 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 3.3 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 3.3.1 Ανάλυση περιβαλλοντικού περιεχομένου σχολικών βιβλίων 3.3.2 Ανάλυση περιβαλλοντικού περιεχομένου εκπαιδευτικού υλικού 3.3.3 Ανάλυση περιβαλλοντικού περιεχομένου εκπαιδευτικών ιστοσελίδων 3.3.4 Ανάλυση περιβαλλοντικού περιεχομένου άρθρων σχολικών εφημερίδων 3.4 ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΣΧΕΑΙΑΣΜΟΣ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4.2 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 4.3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 4.4 ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 4.5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ-ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 4.6 ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5.2 ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 5.3 Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.4 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.5 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.6 ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ H L H 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6.2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

6.3 6.4 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΕΚΤΆΣΕΙΣ 7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 7.3 ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9. Τι ισχύει γενικά για το ευρετήριο σχημάτων και πινάκων; Το ευρετήριο σχημάτων και πινάκων γενικά διαμορφώνεται σε δύο ξεχωριστές λίστες, όπου καταγράφονται στη μία οι τίτλοι των σχημάτων και στην άλλη οι τίτλοι των πινάκων του κειμένου της εργασίας, καθώς και οι αντίστοιχες σελίδες στις οποίες βρίσκονται. (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για την-αρίθμηση πινάκων και σχημάτων εντός του κειμένου της εργασίας και την τιτλοποίησή τους παρατίθενται στη συνέχεια αυτής της ενότητας.) 10. Τι ισχύει γενικά για τον κατάλογο συντομογραφιών; Ο κατάλογος συντομογραφιών συντάσσεται ως πίνακας δύο στηλών, όπου στην πρώτη στήλη βρίσκονται οι συντομογραφίες που συναντώνται στην εργασία, και στη δεύτερη στήλη βρίσκεται η ανάπτυξη τους. 11. Τι ισχύει γενικά για το κυρίως μέρος της εργασίας; Γενικά στο κυρίως μέρος μιας εργασίας παρατίθενται (οργανωμένα σε διακριτά κεφάλαια, με το ένα κεφάλαιο ως φυσική συνέχεια του άλλου) όλα όσα αφορούν: Το θέμα της έρευνας. Την προβληματική του. Τον σκοπό και τους στόχους της έρευνας. Τα ερευνητικά ερωτήματα. Το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας. Τη βιβλιογραφική ανασκόπηση. Το μέσο συλλογής δεδομένων και τη συγκρότηση του. Τη διαδικασία της έρευνας και τους τυχόν περιορισμούς που ανέκυψαν. Τα αναλυτικά αποτελέσματα της έρευνας. Τα συμπεράσματα της έρευνας και τις προεκτάσεις για το μέλλον. Αξίζει να ση περισσότερες Γ 12. Πώςαναπ Το κυρίως μέρο Όλα όσα α< τους στόχοι αναφορά στ γασίας, που προετοίμαζε ντας περιεκτ να αποτελεί ρεί να είναι Στο αμέσαχ διευκρινίζει τεθεί, για nc ρύπανση το σεγγίσουν τ να αναφέρο φική αναζήι ρύπανση τοι σιμοποιείται βιβλιογραφ νοιών. Ενδε σιο». Στο επόμεν( λων ερευνη - θέμα, καθώ νες αυτές γ Απαιτείται ει πηγές που c θοδο. Ενδει Στο επόμεν οποίο θα γρ θα γίνει επε φασιστεί η φάλαιο πρ δίευκρινίσε τηματολόγκ

ΚΕΦΑΛΑΙ01 ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε κεφάλαιο ξεκινά με σύντομη εισαγωγή, και στις περισσότερες περιπτώσεις ολοκληρώνεται με σύνοψη. 12. Πώς αναπτύσσεται το κυρίως μέρος μιας εργασίας σε κεφάλαια; Το κυρίως μέρος μιας εργασίας αναπτύσσεται σε κεφάλαια ως εξής: Όλα όσα αφορούν το θέμα της έρευνας, την προβληματική, τον σκοπό και τους στόχους της έρευνας, τα ερευνητικά ερωτήματα, καθώς και συνοπτική αναφορά στη διάρθρωση της εργασίας, παρατίθενται στην εισαγωγή της εργασίας, που βρίσκεται αμέσως μετά την περίληψη. Η εισαγωγή επομένως προετοιμάζει τον αναγνώστη για το κυρίως σώμα της εργασίας, προσφέροντας περιεκτικά και συνοπτικά κατάλληλες πληροφορίες. Η εισαγωγή μπορεί να αποτελείτο πρώτο κεφάλαιο του κυρίως μέρους της εργασίας, αλλά μπορεί να είναι και μη αριθμημένη ενότητα. Στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο από την εισαγωγή παρατίθεται υλικό που διευκρινίζει θεωρητικές έννοιες που*αφορούν το θέμα της έρευνας. Ας υποτεθεί, για παράδειγμα, ότι θέμα της έρευνας μιας μαθητικής ομάδας είναι η ρύπανση του νερού σε ποτάμι του νομού, και οι μαθητές επιλέγουν να προσεγγίσουν το θέμα ερευνητικά με συνεντεύξεις. Σε αυτό το κεφάλαιο πρέπει να αναφέρουν επαρκείς πληροφορίες, τεκμηριωμένες μέσα από βιβλιογραφική αναζήτηση: για τα ποτάμια γενικά, για τα ποτάμια της περιοχής, για τη ρύπανση του νερού γενικά, αλλά και για το τι είναι η συνέντευξη και πότε χρησιμοποιείται. Το κεφάλαιο αυτό απαιτεί επομένως αναζήτηση σε κατάλληλες βιβλιογραφικές πηγές που θα βοηθήσουν στη διευκρίνιση των σχετικών εννοιών. Ενδεικτικοί τίτλοι κεφαλαίου: «Βασικές έννοιες» ή «θεωρητικό πλαίσιο». Στο επόμενο κεφάλαιο καταγράφονται αποτελέσματα και συμπεράσματα άλλων ερευνητών (μαθητών, μαθητικών ομάδων, φοιτητών κ.ά.) με παραπλήσιο θέμα, καθώς επίσης και ερευνών με παρόμοια ερευνητική μέθοδο. Οι έρευνες αυτές για να «ανακαλυφθούν» αναζητούνται σε βιβλία, διαδίκτυο κτλ. Απαιτείται επομένως ευσυνείδητη αναζήτηση σε κατάλληλες βιβλιογραφικές πηγές που αφορούν έρευνες με παρόμοιο θέμα ή έρευνες με παρόμοια μέθοδο. Ενδεικτικός τίτλος κεφαλαίου: «Βιβλιογραφική ανασκόπηση». Στο επόμενο κεφάλαιο καταγράφεται με λεπτομέρεια το εργαλείο με το οποίο θα γίνει προσπάθεια να συλλεχθούν στοιχεία, στα οποία στη συνέχεια θα γίνει επεξεργασία για να βγουν συμπεράσματα. Αν, για παράδειγμα, αποφασιστεί η έρευνα να πραγματοποιηθεί με ερωτηματολόγιο, σε αυτό το κεφάλαιο πρέπει να παρατεθεί η αιτιολόγηση της απόφασης και να δοθούν διευκρινίσεις για το ποιες ερωτήσεις επιλέχθηκαν και για ποιο λόγο. Το ερωτηματολόγιο θα δοθεί σε μια μικρή ομάδα για πιλοτική εφαρμογή, θα διορ- 83

θωθεί και μετά θα χρησιμοποιηθεί στην έρευνα/ολες αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να περιγραφούν εδώ. Ενδεικτικός τίτλος κεφαλαίου: «Σχεδιασμός και ανάπτυξη εργαλείου συλλογής δεδομένων». Στο επόμενο κεφάλαιο καταγράφεται με λεπτομέρεια όλη η διαδικασία υλοποίησης της έρευνας. Πότε πραγματοποιήθηκε, πού, ποιοι προσεγγίστηκαν, τι δυσκολίες υπήρξαν, τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερα κτλ. Ενδεικτικές δυσκολίες μπορεί να είναι μια αδιαθεσία μελών της ερευνητικής ομάδας, άρνηση για παραχώρηση συνεντεύξεων, άσχημες καιρικές συνθήκες την περίοδο υλοποίησης που δυσκόλεψαν μια μελέτη στο πεδίο κ.ά. Ενδεικτικός τίτλος κεφαλαίου: «Υλοποίηση της έρευνας».» Στο επόμενο κεφάλαιο καταγράφονται πολύ αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας και σχολιάζονται. Ας υποτεθεί, για παράδειγμα, ότι έχουν συγκεντρωθεί 100 απαντημένα ερωτηματολόγια. Ενδεικτικά, θα πρέπει να γίνει συγκεντρωτική επεξεργασία τους ανά ερώτηση, να διαμορφωθούν πίνακες με τα αποτελέσματα ανά ερώτηση και να γίνει σχολιασμός. Στο κεφάλαιο αυτό επομένως παρατίθενται αναλυτικά τα αποτελέσματα ανά ερώτηση και συζητούνται. Ενδεικτικός τίτλος κεφαλαίους «Αποτελέσματα και συζήτηση αποτελεσμάτων». Στο επόμενο κεφάλαιο πλέον παρουσιάζονται τεκμηριωμένες απόψεις που αξιοποιούν τα αποτελέσματα και διαμορφώνονται μέσω όλης της ερευνητικής διαδικασίας. Επίσης εδώ παρατίθενται προτάσεις επίλυσης ζητημάτων κτλ. Ακόμα εδώ προτείνονται μελλοντικές επεκτάσεις της έρευνας. Για παράδειγμα, αν μια μαθητική ομάδα διερευνά το θέμα «Ρύπανση νερών στον νομό μας», μπορεί να προτείνει ότι χρήσιμο θα ήταν την επόμενη σχολική χρονιά κάποιοι μαθητές να ασχολούνταν με το θέμα «Ρύπανση εδάφους στον νομό μας». Ενδεικτικός τίτλος κεφαλαίου: «Συμπεράσματα, προτάσεις και μελλοντικές επεκτάσεις». (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για τη διάρθρωση του κυρίως μέρους μιας εργασίας, αλλά και γενικά για τη διάρθρωση όλης της εργασίας, παρέχονται στο υπόδειγμα Ερευνητικής Έκθεσης στο κεφάλαιο 3 του βιβλίου.) 13. Τι ισχύει γενικά για τις παραπομπές βιβλιογραφίας στο κείμενο μιας ΕρευνητικήςΈκθεσης; Κάθε παραπομπή καταγράφει μια βιβλιογραφική πηγή. Επίσης κάθε παραπομπή θα πρέπει να αντιστοιχεί σε μια βιβλιογραφική αναφορά στη βιβλιογραφία. Οι παραπομπές γενικά είναι σύντομες και μια συνηθισμένη διαμόρφωση είναι η εξής: άνοιγμα παρένθεσης, επώνυμο συγγραφέα ή επώνυμα δύο έως πέντε συγγραφέων, ή (αν οι συγ- Q Α

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ γραφείς είναι από έξι και πάνω) επώνυμο μόνο πρώτου συγγραφέα τόπιν το «κ.συν.» ή το «et αϊ.» για ξενόγλωσση βιβλιογραφία, και κα- κόμμα, χρονολογία έκδοσης ή δημοσίευσης ή ανάρτησης στο διαδίκτυο, κλείσιμο παρένθεσης. Ενδεικτικά παραδείγματα παραπομπής είναι και τα ακόλουθα, όπου η napanc μπή τοποθετείται μέσα στο κείμενο της εργασίας, αμέσως μετά το απόσπασμα: Παραπομπή σε έργο ενός συγγραφέα (Ασλανίδης, 2011) Παραπομπή σε έργο δύο συγγραφέων (Ασλανίδης & Ζαφειρακίδης, 2003) (Cohen & Crawford, 1992) Παραπομπή σε έργο τριών έως πέντε συγγραφέων Την πρώτη φορά που αναφέρεται η συγκεκριμένη πηγή: (Ασλανίδης, Γεωργίου, Πετρόπουλος, Αναργύρου & Αναστασάτος, 2005) (Cohen, Samuel, Black, Brody & Bardin, 2002) Όλες τις επόμενες φορές: (Ασλανίδης κ.συν., 2005) (Cohen et al., 2002) Παραπομπή σε έργο έξι και πάνω συγγραφέων Από την πρώτη φορά που αναφέρεται η συγκεκριμένη πηγή: (Ασλανίδης κ.συν., 2009) (Cohen et al., 2004) (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για τις παραπομπές παρέχονται στο υπόδειγμα ΕρευνητικήςΈκθεσης στο κεφάλαιο 3 του βιβλίου.) 14. Τι ισχύει γενικά για τη βιβλιογραφία; Η βιβλιογραφία αποτελεί κατάλογο που περιλαμβάνει όλες τις βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στην εργασία. Η βιβλιογραφία είναι σε απόλυτη αντιστοιχία με τις παραπομπές του κειμένου. θεωρείται σημαντική παράλειψη να υπάρχει παραπομπή στο κείμενο και να μην αναφέρεται στη βιβλιογραφία, ή να υπάρχει βιβλιογραφική αναφορά χωρίς να υφίσταται παραπομπή. 85

Στην παράθεση των βιβλιογραφικών αναφορών (αλλά και των παραπομπών) τηρείται το πρότυπο σύστημα ΑΡΑ (American Psychological Association). Οι βιβλιογραφικές αναφορές τοποθετούνται με αλφαβητική σειρά και μόνο (χωρίς αρίθμηση, κουκκίδες ή σύμβολα), σύμφωνα με το επώνυμο του πρώτου συγγραφέα στον τίτλο του βιβλίου, άρθρου κτλ. Η παράθεση κάθε βιβλιογραφικής αναφοράς γίνεται με μικρή οδόντωση προς τα δεξιά όλων των υπόλοιπων γραμμών της παραγράφου μετά την πρώτη γραμμή. Προηγείται κατάλογος ελληνικής βιβλιογραφίας και ακολουθεί κατάλογος ξενόγλωσσης. Αν επιλεγεί ενιαίος κατάλογος βιβλιογραφίας, μια κοινή αλφαβητική σειρά ελληνικής και λατινικής αλφαβήτου μπορεί να είναι: Α, Β, Γ, C, Δ, D, Ε, F, Ζ, G, Η, θ, I, J, Κ, Α, L, Μ, Ν, Ξ, Ο, Π, Ρ, Q, Ρ, R, Σ, S, Τ, Υ, U, V, W, Φ, Χ, Ψ, Ω, Ζ. 15. Πώς αναγράφονται στη βιβλιογραφία, σύμφωνα με το πρότυπο σύστημα ΑΡΑ, τα στοιχεία που αφορούν βιβλίο ενός συγγραφέα που χρησιμοποιήθηκε ως βιβλιογραφική πηγή; Τα στοιχεία αναγράφονται στη βιβλιογραφία, σύμφωνα με το πρότυπο σύστημα ΑΡΑ, με την εξής σειρά: επώνυμο συγγραφέα με πεζά γράμματα, κόμμα, αρχικό ονόματος συγγραφέα, τελεία, χρονολογία σε παρένθεση, τελεία, τίτλος της έκδοσης σε πλάγια γραφή με πεζά γράμματα, τελεία, τόπος έκδοσης, άνω και κάτω τελεία, εκδότης. (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για τις βιβλιογραφικές αναφορές σύμφωνα με το πρότυπο σύστημα ΑΡΑ παρέχονται τόσο στην επόμενη ερώτηση αυτής της ενότητας, όσο και σε όλες τις βιβλιογραφίες που παρατίθενται στο βιβλίο.) 16. Πώς διαμορφώνονται βιβλιογραφικές αναφορές διάφορων τύπων σύμφωνα με το πρότυπο σύστημα ΑΡΑ; Ας το δούμε με αναλυτικά παραδείγματα των πιο συνηθισμένων περιπτώσεων βιβλιογραφικών αναφορών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν γενικότερα ως οδηγοί: (Σημείωση: Στην αναγραφή βιβλιογραφίας σε μια εργασία, όλες οι βιβλιογραφικές αναφορές κατατάσσονται αλφαβητικά. Η ταξινόμηση που ακολουθεί παρακάτω στο παράδειγμα με βάση την κατηγορία βιβλιογραφικής αναφοράς υπηρετεί μόνο τους εκπαιδευτικούς στόχους του παραδείγματος.) Αναφορά σε βιβλίο με έναν συγγραφέα Αθανασίου, Χ. (2008). ΕΝΕΡΓΕΙΑ - Από τη φύση... στην κοινωνία. Θεσσαλονίκη: Έκδοση Κ.Π.Ε. Ελευθερίου Κορδελιού. Γεωργόπουλος, Α. (2002). Περιβαλλοντική ηθική. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg. Λούλος, Κ. (2 Weber, R. (19 Ασλανίδης, Α να: Εκδόσε Γεωργόπουλο φιλοσοφία, berg. Ηλιάδης,Ν.& ση Ο.Ε.Δ.Ε Ηλιάδης, Ν. <& Ο.Ε.Δ.Β. Λιαράκου, Γ. στην Εκπαί Ava<pc Αντωνίου, Ν., τσίμπα, Λ. Ασλανίδης, Α. γραφιά Β' 1 Βόκας, Γ., Κό' περιβάλλον Βούτσινος, Γ., φυσικών πο Αναφορά < Ντάνης, Α. (Ε Μουζακίου Αναφορά ο σ; Ασλανίδης, Α. Ε. (Επιμ.). 1 δευτικό υλι (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.) ; Δασκολιά, Μ. ρίας. Αντιλτ & Λιαράκοι πτύξη. Αθή\ 8ό

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ Λούλος, Κ. (2005). Ιστορία και Τύπος. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. Weber, R. (1990). Basic Content Analysis. London: Sage Publications. Αναφορά σε βιβλίο με δύο συγγραφείς Ασλανίδης, Α. & Ζαφειρακίδης, Γ. (2003). Το οικολογικό αλφαβητάρι. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. Γεωργόπουλος, Α. & Τσαλίκη, Ε. (1993). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Αρχές, φιλοσοφία, μεθοδολογία, παιχνίδια & ασκήσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg. Ηλιάδης,Ν. & Βούτσινος, Γ. (2001). Τεχνολογία Β' Γυμνασίου. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Ηλιάδης, Ν. & Βούτσινος, Γ. (2010). Τεχνολογία Α Άυκείου. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Λιαράκου, Γ. & Φλογαΐτη, Ε. (2007). Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος. Αναφορά σε βιβλίο με περισσότερους από δύο συγγραφείς Αντωνίου, Ν., Δημητριάδης, Π., Καμπούρης, Κ., Παπαμιχάλης, Κ. & Παπατσίμπα, Λ. (2007). Φυσική Β' Γυμνασίου. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Ασλανίδης, Α., Ζαφειρακίδης, Γ. & Καλαϊτζίδης, Δ. (2009). Γεωλογία-Γεωγραφία Β' Γυμνασίου. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Βόκας, Γ., Κότσαλος, Ε. & Κουτουλάκος, Χ. (2000). Ηλεκτρική ενέργεια & περιβάλλον. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Βούτσινος, Γ., Κοσμάς, Κ., Καλκάνης, Γ. & Σούτσας, Κ. (1998). Διαχείριση φυσικών πόρων. Αθήνα: Έκδοση Ο.Ε.Δ.Β. Αναφορά σε συλλογικό έργο όπου προσδιορίζεται η επιμέλεια του Ντάνης, Α. (Επιμ.) (2006). Ενέργεια. Μουζάκι Καρδίτσας: Έκδοση Κ.Π.Ε. Μουζακίου. Αναφορά σε διακριτό κεφάλαιο ενός ή περισσότερων συγγραφέων σε συλλογικό έργο, στο οποίο υπάρχει επιμέλεια Ασλανίδης, Α. (2003). Διδακτική ενότητα: Το κυκλοφοριακό. Στο Φλογαΐτη, Ε. (Επιμ.). Περιβαλλοντικός Γραμμαησμός. Πρόγραμμα σπουδών Εκπαιδευτικό υλικό. Αθήνα: Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚΈ.), Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Γ.Γ.Ε.Ε. Δασκολιά, Μ. & Λιαράκου, Γ. (2008). Διερευνώντας την έννοια της αειφορίας. Αντιλήψεις Ελλήνων εκπαιδευτικών και φοιτητών. Στο Φλογαΐτη, Ε. & Λιαράκου, Γ. (Επιμ.). Π έρευνα στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 87

Κόκκος, Α. (1999). Στοιχεία επικοινωνίας. Στο Κόκκος, Α., Λιοναράκης, Α. & Ματραλής, Χ. (Επιμ.). Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σχέσεις διδασκόντων-διδασκομένων. Τόμος Α'. Πάτρα: Ε.Α.Π. Sachs, J. & Finkelpearl, S. (2010). Κοινωνικό μάρκετινγκ με στόχο τη βιωσιμότητα. Στο Προμπονάς, Μ. (Επιμ.). 2010 - Η κατάσταση του κόσμου. Ο πολιτισμός μας σε μετάβαση -Από τον καταναλωτισμό στην αειφορία. Αθήνα: Explorer. Αναφορά σε άρθρο περιοδικού (Σημείωση: Μετά τον τίτλο του περιοδικού, ο οποίος είναι με πλάγια γραμματοσειρά, ακολουθεί ο αριθμός τεύχους και οι σελίδες στις οποίες δημοσιεύεται το άρθρο.) Ασλανίδης, Α. (2003). Π.Ε. και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Η περίπτωση του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Περιστερίου. Για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, 29, 6-7. Carvalo, Α. & Burgess, J. (2005). Cultural cirtuits of climate change in U.K. broadsheet newspapers, 1985-2003. Risk Analysis, no. 6, pp. 1457-1469. Marks, L.A. & Kalaitzandonakes, N. (2001). Mass Media communications about agrobiotechnology. AgBioForum, vol. 4, no. 3 & 4, pp. 199-208. Ντόκα, A. & Μπρούζος, A. (2008). Ημερήσιος αθηναϊκός τύπος και εκπαίδευση: Είδος και περιεχόμενο της καθημερινής αρθρογραφίας. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 126, 55-79. Σωμαράκης, Σ. (2000). Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα οικολογικά περιοδικά. Ρόπτρο, 1, 5-8. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.didaskaleiodglinos.gr/teyxh_roptroy_l- 15/01/0 l_04_oikology.pdf Αναφορά σε ατομικό ή συλλογικό έργο το οποίο έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο Cohen, S., Crawford, Κ., Giullari, S., Μιχαηλίδου, Μ., Μουρίκη, Α., Σπύρου, Σ., Taylor, F. & Walker, J. (2009). Οικογενειακή ποικιλομορφία - Οδηγός για εκπαιδευτικούς. Λευκωσία: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Second Transnational Exchange Programme. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.csca.org.cy/userfiles/file/greek-book.pdf Φέρμελη, Γ., Ρουσσομουστακάκη-Θεοδωράκη, Μ., Χατζηκώστα, Κ. & Γκαίτλιχ, Μ. (2009). Οδηγός ανάπτυξης διαθεματικών δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/ 88

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ Αναφορά σε εισήγηση σε συνέδριο τα πρακτικά του οποίου έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο Βασάλα, Π. (2005). Η εξέλιξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του νομού Κεφαλληνίας από το 1985 μέχρι το 2005. Στα Πρακτικά του 1ου Συνεδρίου Σχολικών Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Κόρινθος, 23-25 Σεπτεμβρίου 2005. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.kpe.gr/index.php?option=com_ content&task=view&id=36&itemid=82 Βέγλης, Α. (2009). Μελέτη δικτυακών τόπων των ελληνικών Μ.Μ.Ε. Στα Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου ΝΕΑ ΜΕΣΑ, ΝΕΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ; Αθήνα, 7 Οκτωβρίου 2009. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.iom.gr/inst/iom/gallery...201.pdf Μανωλάς, Ε. & Τσαντόπουλος, Γ. (2009). Περιβαλλοντική πολιτική: Μερικές τεχνικές ενεργητικής μάθησης. Στα Πρακτικά του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Περιβαλλοντικής Πολιτικής & Διαχείρισης, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Μυτιλήνη, 19-21 Ιουνίου 2009. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.aegean.gr/environment/eeppd /CONF2009.htm Μήλιου, Ζ. (2010). Θεματολογία και διαστάσεις της Αειφόρου Ανάπτυξης στα σχολικά προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Στα Πρακτικά του 5ου Συνεδρίου Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. «Το Σταυροδρόμι της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη». Ιωάννινα, 26-28 Νοεμβρίου 2010. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://kpe-kastor.kas.sch.gr/peekpe/ proceedings/synedria_ 1 ereunes/miliou.pdf Τζιότζιου, Λ., Μηλιώνης, Γ. & Αυγέρου, Π. (2007). Περιβαλλοντική Αγωγή και Μ.Μ.Ε. Στα Πρακτικά του 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. Αθήνα, 9-11 Νοεμβρίου 2007. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.peekpe.gr/syn3.htm Αναφορά σε πτυχιακή εργασία προπτυχιακού επιπέδου Νταρζάνου, Κ. (2004). Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πτυχιακή μελέτη. Αθήνα: Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Αναφορά σε διπλωματική εργασία μεταπτυχιακού επιπέδου Βυρώζη, Β. (2004). Ανάλυση της προσέγγισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και της αλληλεπίδρασης αυτών σε σχολικά εγχειρίδια του γυμνασίου. Διπλωματική εργασία. Πάτρα: Ε.Α.Π. 89

Αναφορά σε διδακτορική διατριβή Καλαϊτζίδης, Δ. (1999). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Γεωγραφία: Η συμβολή της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Σχολική Γεωγραφία. Διδακτορική διατριβή. Αλεξανδρούπολη: Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης. Αναφορά σε εκπαιδευτικό-ενημερωτικό υλικό από εκπαιδευτικό ίδρυμα, φορέα, οργανισμό κτλ. International Energy Agency (2007). Key World Energy Statistics. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.iea.org Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας (2009). Οδηγός για τη συγγραφή εργασιών. Διαθέσιμο στις 5/7/2011 στον δικτυακό τόπο http:// avarts.ionio.gr/el/studies/regulations/essays-guidelines Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (χ.χ.) Μορφές και εφαρμογές της ενέργειας. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.pischools.gr/ perivalontiki/ (Σημείωση: To x.x. χρησιμοποιείται όταν δεν είναι κατορθωτό να επισημανθεί η χρονολογία έκδοσης, δημοσίευσης ή ανάρτησης στο διαδίκτυο.) Αναφορά σε νόμους, υπουργικές αποφάσεις κτλ. ΦΕΚ 160, τ. Α,/16-10-1986: Νόμος 1650 για την Προστασία του Περιβάλλοντος. Διαθέσιμο στις 20/12/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.et.gr/ index.php?option=com_wrapper &view=wrapper&itemid= 104&lang=el ΦΕΚ 303 & 304, τ. Β, 13-3-2003: Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης. Αθήνα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Διαθέσιμο στις 31/1/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.pi-schools.gr/programs/depps ΦΕΚ 1196, τ. Β, 26-8-2003: Τροποποιήσεις-συμπληρώσεις στα 303 και 304/13.3.2003 ΦΕΚ τ. Β' για το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) Δημοτικού-Γυμνασίου. Αθήνα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Διαθέσιμο στις 31/1/2010 στον δικτυακό τόπο http://www.pischools.gr/programs/depps 17. Τι ισχύει γενικά για το παράρτημα; Στο παράρτημα παρατίθενται τεκμήρια οποιασδήποτε μορφής και τύπου (κείμενα, εικόνες κτλ.) που είτε έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κάποιον τρόπο στην εργασία και πείθουν τον αναγνώστη για τη γνησιότητα της έρευνας, είτε αποτελούν τμήμα του ερευνητικού υλικού με τη χρήση του οποίου διεξήχθη η έρευνα. Για παράδειγμα, στο παράρτημα μπορεί να περιληφθεί το πρότυπο ερωτηματολογί-

ΚΕΦΑΛΑΙ01 ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ ου που χρησιμοποιήθηκε σε μια έρευνα ερωτηματολογίου ή η κλείδα ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε σε μια έρευνα ανάλυσης περιεχομένου. 18. Ποια είναι συνοπτικά η δομή του κυρίως μέρους μιας Ερευνητικής'Εκθεσης; Η δομή του κυρίως μέρους μιας Ερευνητικής'Εκθεσης, όπως και κάθε γραπτής εργασίας σε οποιοδήποτε επίπεδο σπουδών, συνοπτικά είναι η ακόλουθη: Εισαγωγή. Παρουσίαση βασικών εννοιών και στοιχείων θεωρίας. Επισήμανση των πηγών αναφοράς (βιβλιογραφική έρευνα/ανασκόπηση για το θέμα). Περιγραφή της μεθοδολογίας της έρευνας και παρουσίαση του εργαλείου συλλογής δεδομένων. Περιγραφή της υλοποίησης της έρευνας και καταγραφή των τυχόν περιορισμών που υπήρξαν. Παράθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας και αναλυτικός σχολιασμός τους (συζήτηση). t Συμπεράσματα της έρευνας, προτάσεις και προεκτάσεις. (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για-τη διάρθρωση του κυρίως μέρους μιας Ερευνητικής Έκθεσης, αλλά και γενικά για όλη τη διάρθρωση της, παρατίθενται στο υπόδειγμα Ερευνητικής Έκθεσης στο κεφάλαιο 3 του βιβλίου.) 19. Πώς μορφοποιείται ενδεικτικά μια Ερευνητική Έκθεση; Η μορφοποίηση μιας Ερευνητικής Έκθεσης (όπως και κάθε επιστημονικής εργασίας) συνήθως συνίσταται στα ακόλουθα: Διαμόρφωση σελίδας: Το κείμενο της εργασίας εκτυπώνεται μόνο στη μία πλευρά κάθε φύλλου χαρτιού. Το κείμενο ετοιμάζεται έτσι ώστε να μπορεί να εκτυπωθεί σε λευκό χαρτί μεγέθους Α4. Τα περιθώρια της σελίδας θα πρέπει να έχουν οριστεί έτσι ώστε να διαμορφώνονται ικανοποιητικού μεγέθους περιθώρια γύρω από το κείμενο (π.χ. 2,5 εκατοστά πάνω και κάτω, και 3 εκατοστά δεξιά και αριστερά). Οι σελίδες αριθμούνται με αραβικούς χαρακτήρες και με επιλογή εμφάνισης αριθμού σελίδας συνήθως κάτω κέντρο ή κάτω δεξιά. Στο κείμενο συνήθως χρησιμοποιείται γραμματοσειρά Times New Roman 1 2pt και με διάστιχο 1,5 γραμμή, ενώ για τις σημειώσεις γραμματοσειρά 1 Opt. Η στοίχιση του κειμένου είναι πλήρης. Στους τίτλους των κεφαλαίων το μέγεθος γραμματοσειράς πρέπει να είναι 14 και bold, ενώ στους υπότιτλους τους 12 και bold. Σχήματα και πίνακες :Όλα τα σχήματα και οι πίνακες πρέπει να αριθμούνται και να φέρουν τίτλο. Η αρίθμηση γίνεται με αραβικούς χαρακτήρες. Χρησιμοποιείται ανεξάρτητη αρίθμηση για την κάθε κατηγορία (σχήματα, πίνακες). 91

ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΚΘΕΣΗ Η αρίθμηση γράφεται μπροστά από τον τίτλο του σχήματος ή του πίνακα με απόλυτη σειρά από την αρχή έως το τέλος του κάθε κεφαλαίου στο οποίο βρίσκονται. Ο τίτλος του σχήματος τοποθετείται κάτω από το σχήμα, ενώ του πίνακα επάνω από αυτόν. Ο τίτλος ξεκινά με τη λέξη «Πίνακας» ή «Σχήμα», ακολουθεί ο αριθμός κεφαλαίου, κατόπιν ο αριθμός πίνακα ή σχήματος στο κεφάλαιο, και τέλος η ονομασία, όπως στο παράδειγμα: Πίνακας 1.3. Πηγές ενημέρωσης εκπαιδευτικών σε περιβαλλοντικά θέματα Η στοίχιση των τίτλων γίνεται στο κέντρο της σελίδας για τα σχήματα και αριστερά ή στο κέντρο για τους πίνακες. Τα σχήματα και οι πίνακες στοιχίζονται στο κέντρο της σελίδας και τοποθετούνται στο κείμενο μετά από το σημείο όπου αναφέρονται για πρώτη φορά. Επομένως δεν επιτρέπεται πίνακας ή σχήμα να τοποθετηθεί σε σημείο του κειμένου πριν από το σημείο της πρώτης του αναφοράς. Εάν το μέγεθος του πίνακα ξεπερνά τη μία σελίδα, τότε πρέπει να επαναλαμβάνονται στη συνέχεια του πίνακα στην επόμενη σελίδα οι ονομασίες των στηλών του πίνακα.. Μαθηματικές σχέσεις: Οι μαθηματικές σχέσεις (εξισώσεις κτλ.) πρέπει να γράφονται με ευκρίνεια και να αριθμούνται. Οι εξηγήσεις (ορισμοί) των συμβόλων των μαθηματικών σχέσεων παρατίθενται πάντοτε στη θέση όπου παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κείμενο. Η αρίθμηση γίνεται μέσα σε παρενθέσεις στο δεξιό μέρος της μαθηματικής σχέσης ως εξής: Το πρώτο πεδίο αφορά τον αύξοντα αριθμό του κεφαλαίου όπου έχει γραφτεί η σχέση, και το δεύτερο πεδίο τον αύξοντα αριθμό των σχέσεων στο συγκεκριμένο κεφάλαιο. Για παράδειγμα, για την τρίτη μαθηματική σχέση του κεφαλαίου 4 η αρίθμηση είναι η ακόλουθη: y = 3 + x 2 (4.3) 20. Τι πρέπει να προσέξουν οι ομάδες σχετικά με την Ερευνητική Έκθεση; Οι ομάδες πρέπει να προσέξουν τα τυποεκδοτικά χαρακτηριστικά του στησίματος των σελίδων, των ενοτήτων και της συνολικής'εκθεσης. Τέτοια είναι: Οι τίτλοι και οι υπότιτλοι. Τα περιεχόμενα. Ο πρόλογος. Η ορθή δομή του κυρίως μέρους. Η ορθή σχέση κειμένου και εικόνων. Τα συμπεράσματα. Οι προτάσεις. 92

ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ Ο επίλογος. Ο τρόπος των βιβλιογραφικών αναφορών και της παράθεσης της βιβλιογραφίας. 21. Τι πρέπει ειδικότερα να προσέξουν οι ομάδες για τη δομή του κυρίως μέρους της ΕρευνητικήςΈκθεσης; Ειδικότερα για τη δομή του κυρίως μέρους πρέπει να υπάρχει εισαγωγή στο θέμα και στα ερωτήματα, στα μέσα και στη διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων, στα συμπεράσματα και στην κριτική αποτίμηση μέσων, διαδικασιών, συμπερασμάτων, προτάσεων, προσώπων και ζητημάτων. 22. Ποιες είναι μερικές συμβουλές για την άρτια συγγραφή μιας Ερευνητικής Έκθεσης; Μερικές συμβουλές για την άρτια συγγραφή μιας Ερευνητικής'Εκθεσης είναι οι ακόλουθες:» Αναπτύσσουμε την εργασία μας με δικά μας λόγια και δε μεταφέρουμε απλώς τα λόγια άλλων. Αποφεύγουμε κατά το γράψιμο της εργασίας μας τη χρήση πρώτου ενικού προσώπου. Τηρούμε κατά το γράψιμο της εργασίας μας τους ορθογραφικούς, συντακτικούς κτλ. κανόνες. Τηρούμε κατά το γράψιμο της εργασίας μας τους κανόνες μορφοποίησης που προβλέπονται γενικά για μια ερευνητική εργασία. Διαχωρίζουμε το κείμενο μας σε διακριτές ενότητες, σύμφωνα με όσα ισχύουν για τις ερευνητικές εργασίες. Δεν παραθέτουμε στο κείμενο μας απλώς ακατέργαστες και ατεκμηρίωτες απόψεις μας, αλλά παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της έρευνας μας και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτά. Διαμορφώνουμε το κείμενο μας με τέτοιον τρόπο ώστε να έχει συνέχεια από το ένα κεφάλαιο στο άλλο και να αποτελεί ένα ενιαίο έργο. 23. Πώς επιτυγχάνεται η αξιολόγηση του περιεχομένου της ΕρευνητικήςΈκθεσης; Η αξιολόγηση του περιεχομένου της Ερευνητικής Έκθεσης επιτυγχάνεται με τα ακόλουθα κριτήρια: 1. Κατοχή ειδικών γνώσεων επί του θέματος και των ερευνητικών ερωτημάτων τις οποίες αξιοποιεί επιτυχώς. 2. Κατανόηση εννοιών, γενικεύσεων, αρχών και θεωριών εμπλεκόμενων κλάδων, τις οποίες αξιοποιεί επιτυχώς τόσο για τον εντοπισμό των ζητημάτων που θέτουν τα ερευνητικά ερωτήματα, όσο και για ερμηνεία και αξιολόγηση δεδομένων έρευνας (όχι απλή περιγραφή). 93

ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΚΘΕΣΗ 3. Προσέγγιση δεδομένων έρευνας προς διαμόρφωση θέσεων ομάδας επί ερευνητικών ερωτημάτων μέσω: Ανάλυσης ολοτήτων στα δομικά τους στοιχεία και τις μεταξύ τους σχέσεις. Ανάδειξης χρονικών, αιτιωδών, λογικών, ταξινομικών, στατιστικών και λοιπών μορφών σχέσεων. Χρήσης κατάλληλων πινάκων και γραφημάτων για την αναπαράσταση των ερευνητικών δεδομένων. Ανάπτυξης απαγωγικών, επαγωγικών και αναλογικών συλλογισμών. Ανάδειξης παραδοχών, λογικών αντιφάσεων, υπόρρητων θέσεων, στερεοτύπων, προκαταλήψεων. 4. Διατύπωση με λογικό και συνεκτικό τρόπο θέσεων της ομάδας που απαντούν στα ερευνητικά ερωτήματα και βασίζονται στην επεξεργασία των δεδομένων. 5. Αξιοποίηση συμπερασματικών θέσεων έρευνας για διαμόρφωση συνεκτικών, τεκμηριωμένων και πειστικών τοποθετήσεων της ομάδας στα ερευνητικά ερωτήματα και την υπεράσπιση τους, χωρίς ατεκμηρίωτες γενικεύσεις, και για την επίλυση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων. 6. Υπεράσπιση θέσεων ομάδας έναντι εναλλακτικών και αντίθετων απόψεων, και κριτικός σχολιασμός των παραδοχών τους και των συνεπαγωγών τους. 7. Συσχέτιση θέματος και συμπερασμάτων με καταστάσεις, προβλήματα και ζητήματα της πραγματικότητας. 8. Κριτική αποτίμηση των ατομικών, ομαδικών και θεσμικών επιλογών, ρόλων και χρήσεων. 24. Σε ποιους βαθμούς αντιστοιχεί το άριστο επίπεδο ανταπόκρισης στα κριτήρια αξιολόγησης του περιεχομένου της Ερευνητικής Έκθεσης; Στους βαθμούς 19 και 20. 25. Πώς επιτυγχάνεται η αξιολόγηση της γλώσσας και της δομής της ΕρευνητικήςΈκθεσης; Η αξιολόγηση της γλώσσας και της δομής της Ερευνητικής'Εκθεσης επιτυγχάνεται με τα ακόλουθα κριτήρια: 1. Χρήση όρων και επιστημονικής ονοματολογίας. 2. Σαφήνεια, ακρίβεια και ροή γλώσσας. 3. Εσωτερική συνοχή λόγου (σε επίπεδο προτάσεων, παραγράφων και στην κειμενική δομή ευρύτερων τμημάτων της εργασίας). 4. Δομή Ερευνητικής'Εκθεσης (εισαγωγή στο θέμα και τον σκοπό με θεωρητική επισκόπηση πεδίου, διατύπωση υποθεμάτων, ερευνητικών ερωτημάτων και υποερωτημάτων, περιγραφή και αιτιολόγηση πηγών, μέσων και διαδικασιών συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων, διατύπωση και κριτικός σχολια- ΚΕΦΑΛΑ10 1 σμός συμι ύφους για 5. Χρήση απι και ποικίλ< γράμματα γράμματα, 6. Επιμέλεια λο, περιεχ παραρτήμ στήσιμο σ (Σημείωση: Αν< τητα 1.3 του βι(: 26. Σε ποιου ρια αξια Στους βαθμό ^_ Ελέγχω 1. Αντιστοίχ τις πληρο 1. Εισαγωγή 2. Παράρτη 3. Υλοποίηο 4. Βιβλιογρ< 94

ί ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ σμός συμπερασμάτων, αναστοχαστική κριτική επιλογών και εμπειριών) και ύφους για περίσταση επικοινωνίας. 5. Χρήση απεικονιστικών σχημάτων της επιστήμης (πίνακες, χάρτες, σύμβολα και ποικίλα σχεδιαγράμματα: γραφήματα, στατιστικά ιστογράμματα, ραβδογράμματα και «πίτες», εννοιολογικοί χάρτες, οργανογράμματα, αραχνογράμματα, διαγράμματα ροής, βένειο διάγραμμα, πυραμίδες). 6. Επιμέλεια εκτύπωσης ερευνητικής έκθεσης (α. σαφής εσωτερική δομή με τίτλο, περιεχόμενα, εισαγωγή, κυρίως μέρος, συμπεράσματα, βιβλιογραφία και παραρτήματα, β. ορθή και συστηματική χρήση παραπομπών, γ. προσεγμένο στήσιμο σελίδας, και δ. ελάχιστα λεξικογραμματικά λάθη). (Σημείωση: Αναλυτικές πληροφορίες για τους εννοιολογικούς χάρτες παρατίθενται στην ενότητα 1.3 του βιβλίου.) 26. Σε ποιους βαθμούς αντιστοιχεί το άριστο επίπεδο ανταπόκρισης στα κριτήρια αξιολόγησης της γλώσσας και της δομής της ΕρευνητικήςΈκθεσης; Στους βαθμούς 19 και 20. Ελέγχω τις γνώσεις μου 1. Αντιστοίχισε τους τίτλους ενοτήτων μιας ΕρευνητικήςΈκθεσης (1η στήλη) με τις πληροφορίες που παρέχουν (2η στήλη): 1. Εισαγωγή α. Κατάλογος βιβλιογραφικών πηγών 2. Παράρτημα β. Αναλυτική περιγραφή διαδικασίας αναζήτησης δεδομένων 3. Υλοποίηση έρευνας γ. Συνοπτική ενημέρωση για την εργασία 4. Βιβλιογραφία δ. Παράθεση πρότυπου εργαλείου ανάλυσης

ΗΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΜΕΘΟΔΟΣΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 2. Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με το γράμμα (Σ) αν είναι σωστές, και με το γράμμα (Α) αν είναι λανθασμένες: α. Ένα κριτήριο αξιολόγησης της γλώσσας και της δομής της Ερευνητικής'Εκθεσης είναι η χρήση όρων και επιστημονικής ορολογίας. EH β. Όλα τα σχήματα και οι πίνακες μιας ΕρευνητικήςΈκθεσης πρέπει να αριθμούνται και να φέρουν τίτλο. LJ γ. Στο κυρίως μέρος μιας ΕρευνητικήςΈκθεσης γίνεται παρουσίαση βασικών εννοιών και στοιχείων θεωρίας για το θέμα έρευνας. Π δ. Στο παράρτημα παρατίθενται τεκμήρια οποιασδήποτε μορφής και τύπου, ακόμα κι αν δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στην εργασία. 3. Τι πρέπει να προσέξουν οι ομάδες σχετικά με την Ερευνητική Έκθεση; Εφαρμόζω τις γνώσεις μου 1. Μελέτησε το «4ο κείμενο μελέτης: Παράδειγμα παρουσίασης εργασίας μέ εισήγηση σε επιστημονικό συνέδριο» που περιέχεται στο κεφάλαιο 2 του βιβλίου. α. Ποιο είναι το θέμα του; β. Καταγράφεται ή δεν καταγράφεται η προβληματική του; 2. Πραγματοποίησε μια επίσκεψη στον ιστότοπο του Πανεπιστημίου Αευκωσίας http://www.unic.ac.cy/media/research/callfor_proposals_2011.pdf και διάβασε το κείμενο με τίτλο: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ «ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ 2011» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κατόπιν απάντησε στις ακόλουθες ερωτήσεις: α. Από τους μαθητές ποιων τάξεων υλοποιούνται ερευνητικές εργασίες στην Κύπρο; β. Οι ερευνητικές εργασίες στην Κύπρο είναι ατομικές ή ομαδικές; γ. Πώς πρέπει να είναι διαρθρωμένες οι ερευνητικές εργασίες αυτού του διαγωνισμού και ποια κριτήρια αξιολόγησης ισχύουν; 96

ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ Συνοψίζω τι έμαθα ΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ Η Ερευνητική Έκθεση παρουσιάζει σε κείμενο, διαρθρωμένο σε ενότητες, το θέμα της έρευνας και την προβληματική του, τους στόχους της έρευνας, τις ερευνητικές διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, τα αποτελέσματα της έρευνας και την κριτική τοποθέτηση της ομάδας στον τρόπο που εργάστηκε, τα συμπεράσματα που συνήγαγε και τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συνεπαγωγές τους. Μια Ερευνητική Έκθεση, όπως και κάθε γραπτή εργασία σε οποιοδήποτε επίπεδο σπουδών, δομείται συνήθως στα ακόλουθα διακριτά τμήματα, με τη σειρά: εξώφυλλο σελίδα τίτλου, πρόλογος ευχαριστίες (προαιρετικά), περίληψη (στα ελληνικά και, ανάλογα το επίπεδο σπουδών, στα αγγλικά), ευρετήριο περιεχομένων, ευρετήριο σχημάτων και πινάκων, κατάλογος συντομογραφιών, κυρίως μέρος της εργασίας (το οποίο αποτελείται από διακριτά κεφάλαια, των οποίων ο αριθμός και η δομή καθορίζονται από το θέμα), βιβλιογραφία και παράρτημα. ' Η έκταση της Ερευνητικής Έκθεσης είναι μέχρι 8.000 λέξεις, και αξιολογούνται με συγκεκριμένα κριτήρια η γλώσσα του κειμένου, η δομή του κειμένου και το περιεχόμενο της. 97