Εργαστήριο. Οικονομικής του Διεθνούς Εμπορίου

Εργαστήριο Οικονομικής του Διεθνούς Εμπορίου Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin Heckscher - Ohlin Επιμέλεια Δημήτρη Σκούρα Πάτρα 2007

1. Γλωσσάριο Απόθεμα συντελεστών (Factor endowments) Αφθονία συντελεστή (Factor abundance) Αφθονία κεφαλαίου (capital abundance K-abundant nation) Αφθονία εργασίας (labour abundance L-abundant nation) Σπανιότητα συντελεστή (Factor scarcity) Θεώρημα Heckscher-Ohlin (Heckscher-Ohlin (H-O) theorem) Θεώρημα της εξίσωσης των τιμών των συντελεστών (Factor price equalization theorem) Θεωρία διεθνούς εμπορίου Heckscher-Ohlin (H-O) (Heckscher-Ohlin (H-O) theory) Η διαθεσιμότητα συντελεστών της παραγωγής, πόρων και δεξιοτήτων-ταλέντου. Ουσιαστικά, η προίκα μιάς χώρας σε συντελεστές παραγωγής. Μια χώρα έχει σχετική αφθονία ενός συντελεστή παραγωγής εάν ο λόγος του αποθέματος αυτού του συντελεστή προς το απόθεμα των άλλων συνετελστών στη χώρα είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο λόγο για τον υπόλοιπο κόσμο. Όταν μία χώρα έχει υψηλότερο (από τον υπόλοιπο κόσμο) λόγο κεφαλαίου προς εργασία (Κ/L) και χαμηλότερο λόγο επιτοκίου-μισθών (r/w). Όταν μία χώρα έχει υψηλότερο (από τον υπόλοιπο κόσμο) λόγο εργασίας προς κεφάλαιο (L/K) και χαμηλότερο λόγο μισθών-επιτοκίου (w/r). Μια χώρα έχει σχετική σπανιότητα ενός συντελεστή παραγωγής εάν ο λόγος του αποθέματος αυτού του συντελεστή προς το απόθεμα των άλλων συνετελστών στη χώρα είναι χαμηλότερος από τον αντίστοιχο λόγο για τον υπόλοιπο κόσμο. Το θεώρημα του διεθνούς εμπορίου που αποδεικνύει ότι μία χώρα θα εξάγει το αγαθό που χρησιμοποιεί εντατικά τον άφθονο (και φθηνό) συντελεστή και θα εισάγει το αγαθό που χρησιμοποιεί εντατικά τον σπάνιο (και ακριβό) συντελεστή. Το θεώρημα του διεθνούς εμπορίου που αποδεικνύει ότι σε ένα υπόδειγμα δύο χωρών σε ισορροπία, με τις δύο χώρες να αντιμετωπίζουν τις ίδιες απόλυτες (και σχετικές) τιμές προϊόντων, την ίδια τεχνολογία παραγωγής και στεθερές αποδόσεις κλίμακας, το σχετικό (και απόλυτο) κόστος θα εξισωθεί. Αυτό μπορεί να συμβαίνει μόνο εάν εξισωθούν οι τιμές των συντελεστών της παραγωγής. Η θεωρία του διεθνούς εμπορίου που αναπτύχθηκε αρχικά από τον σουηδό οικονομολόγο Heckscher και τον μεταπτυχιακό του φοιτητή Ohlin, ο οποίος το 1977 βραβεύτηκε με το Νομπέλ οικονομικής επιστήμης, και επεκτάθηκε από μεταγενέστερους οικονομολόγους. Η θεωρία Heckscher-Ohlin (H-O) βασίζεται στο θεώρημα Heckscher-Ohlin και στο θεώρημα εξίσωσης των τιμών των συντελεστών (δες παραπάνω). Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 2

Μονάδα αναγκαίας ποσότητας εργασίας (Unit labour requirement) Κοινωνική καμπύλη αδιαφορίας (Community indifference curve) Τιμές συντελεστών (Factor prices) Σχετική τιμή (Relative price) Τεχνολογία (Technology) Ένταση συντελεστή (Factor intensity) Θεώρημα Stopler- Samuelson (Stopler-Samuelson theorem) Θεώρημα Rybczynski (Rybczynski theorem) Κατανομή πόρων (Allocation of factors) Όροι εμπορίου (Terms of Trade) Η ποσότητα εργασίας που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μιας μονάδας αγαθού σε μία οικονομική δραστηριότητα. Ο λόγος εργασίας προς εκροή (σε φυσικά μεγέθη) Μια αναπαράσταση του γεωμετρικού τόπου των διαφορετικών συνδυασμών δύο αγαθών που δίνει στην κοινωνία (χώρα) το ίδιο επίπεδο ευημερίας. Η αμοιβή που απαιτείται για την ενοικίαση η τη χρήση μιας μονάδας του συντελεστή της παραγωγής. Για το κεφάλαιο είναι το επιτόκιο (r) και για την εργασία ο μισθός (w). Η τιμή ενός αγαθού ή ενός συντελεστή μετρούμενη σε όρους ενός άλλου αγαθού ή ενός άλλου συντελεστή. Ο λόγος των τιμών των δύο αγαθών ή των δύο συντελεστών. Το σύνολο της γνώσης και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για το συνδυασμό οικονομικών πόρων στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Ένα αγαθό είναι εντάσεως σε ένα συντελεστή εάν η αξία αυτού του συνετλεστή σαν μέρος του συνολικού κόστους παραγωγής είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλο αγαθό. Με συνθήκες πλήρους απασχόλησης, πριν και μετά το εμπόριο, η αύξηση στη τιμή του άφθονου συντελεστή και η μείωση στη τιμή του σπάνιου συντελεστή, λόγω εμπρίου, υπονοεί ότι τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών των άφθονων συντελεστών θα αυξηθούν και τα εισοδήματα των ιδιοκτητών των σπάνιων πόρων θα μειωθούν. Η αύξηση ενός συντελεστή οδηγεί σε απόλυτη επέκταση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον συντελεστή εντατικά και σε απόλυτη συρρίκνωση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον άλλο συντελεστή εντατικά. Η κατανομή των πόρων αναφέρεται στις αποφάσεις μιας κοινωνίας (χώρας) για την κατανομή των σπάνιων συνετελστών και πόρων στην παραγωγή διαφόρων προϊόντων και διαφορετικών παραγωγών. Ο λόγος των τιμών που μία χώρα απολαμβάνει από τις εξαγωγές της προς τις τιμές που πληρώνει για τις εισαγωγές της. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 3

Ανισομερής διεύρυνση των παραγωγικών δυνατοτήτων (Biased expansion of production possibilities) Παράδοξο Leontief (Leontief paradox) Το χαμένο εμπόριο (Mystery of missing trade) Αναστροφή έντασης συντελεστών (Factor Intensity Reversal) Αναστροφή ζήτησης (Demand reversal) Υπόδειγμα κύκλου ζωής προϊόντος (Product life cycle model) Υπόδειγμα του τεχνολογικού χάσματος (Technological gap model) Η προς τα έξω μετακίνηση της καμπύλης (ορίου) των παραγωγικών δυνατοτήτων προς μία κατεύθυνση πολύ περισσότερο από ότι προς την άλλη λόγω αύξησης του ενός από τους συντελεστές της παραγωγής. Εμπειρικά αποτελέσματα του οικονομολόγου Leontief έδειξαν ότι το 1947 στις ΗΠΑ, οι εισαγωγές ήταν περίπου 30% περισσότερο έντασης κεφαλαίου από τις εξαγωγές. Αφού οι ΗΠΑ ήταν η χώρα με την μεγαλύτερη αφθονία κεφαλαίου, τα εμπειρικά αποτελέσματα ήταν αντίθετα των προβλέψεων της θεωρίας Heckscher-Ohlin (H-O). Ο οικονομολόγος Daniel Trefler αναφέρθηκε σε τέσσερα μυστήρια των εμπειρικών αποτελεσμάτων του από τη μελέτη του διεθνούς εμπορίου 33 χωρών. Το μυστήριο του χαμένου εμπορίου προέρχεται από το γεγονός ότι ο προβλεπόμενος όγκος εμπορίου είναι μεγαλύτερος από αυτόν που παρατηρείται. Αναστροφή έντασης συντελεστών λέγεται η κατάσταση κατά την οποία ένα προϊόν παράγεται στη χώρα με αφθονία εργασίας σαν προϊόν έντασης εργασίας και σε άλλη χώρα με αφθονία κεφαλαίου σαν προϊόν έντασης κεφαλαίου. Αναστροφή ζήτησης είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η μία χώρα εξάγει στην άλλη το προϊόν που χρησιμοποιεί εντατικά τον σπάνιο συντελεστή και όχι τον άφθονο, σε πλήρη αντίθεση με την πρόβλεψη της θεωρίας Heckscher-Ohlin. Η ακραία αυτή περίπτωση οφείλεται σε παραβίαση της υπόθεσης για ταυτόσημες προτιμήσεις των κατοίκων στις δύο χώρες. Η θεωρία αυτή παραδέχεται ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα στην εισαγωγή νέων προϊόντων βρίσκεται στις τεχνολογικά προηγμένες χώρες αλλά μετατοπίζεται στις χώρες φθηνής εργασίας καθώς το προϊόν αποκτά μαζική αποδοχή. Το υπόδειγμα αυτό παραδέχεται ότι πολλές από τις εξαγωγές των βιομηχανικών χωρών βασίζονται σε προϊόντα καινοτομίας (νέα προϊόντα ή νέες διαδικασίες παραγωγής). Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 4

2. Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους Σ Λ Καθώς το οριακό κόστος αυξάνει, οι χώρες δεν θα εξειδικεύονται εντελώς (πλήρως) στην παραγωγή ενός αγαθού. Σ Λ Μία χώρα με υψηλότερο λόγο κεφαλαίου ανά εργαζόμενο από μια άλλη χώρα θα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή αγαθών έντασης κεφαλαίου. Σ Λ Η θεωρία Heckscher-Ohlin προβλέπει ότι το εμπόριο θα επιφέρει μείωση των σχετικών μισθών στη χώρα με αφθονία εργασίας. Σ Λ Το παράδοξο του Leontief είναι ότι τα βιομηχανικά κράτη τείνουν να εμπορεύονται περισσότερο με άλλα βιομηχανικά κράτη. Σ Λ Οι ιδιοκτήτες εξειδικευμένων μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται στην εξαγωγική βιομηχανία μιας χώρας, θα χάσουν καθώς η χώρα αυτή περνάει από μια κατάσταση αυτάρκειας σε μία κατάσταση ελεύθερου διεθνούς εμπορίου. Σ Λ Η θεωρία Heckscher-Ohlin προβλέπει ότι το διεθνές εμπόριο θα τείνει να εξισώσει τις τιμές των εμπορευσίμων αγαθών ανάμεσα στις χώρες, αλλά θα αυξήσει το χάσμα μισθών μεταξύ χωρών με αφθονία κεφαλαίου και αφθονία εργασίας. Σ Λ Εμπειρικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ΗΠΑ είναι χώρα που εξάγει βιομηχανικά προϊόντα έντασης τεχνολογίας και εισάγει προϊόντα έντασης εργασίας και περισσότερο τυποποιημένα. Σ Λ Το θεώρημα Stolper-Samuelson προβλέπει ότι οι συντελεστές που βρίσκονται σε αφθονία και χρησιμοποιούνται εντατικά στον εξαγωγικό τομέα, θα αυξήσουν το εισόδημά τους σαν αποτέλεσμα του εμπορίου, ενώ οι συντελεστές που χρησιμοποιούνται εντατικά στον τομέα που ανταγωνίζεται τις εισαγωγές θα μειώσουν τα εισοδήματά τους. Σ Λ Το χαμένο εμπόριο είναι ονομασία του φαινομένου κατά το οποίο όγκος εμπορίου χάνεται όπως ο όγκος ενός παγόβουνου που ταξιδεύει. Σ Λ Η θεωρία Heckscher-Ohlin υποθέτει ότι οι δύο χώρες έχουν ίδιες προτιμήσεις και ίδιες τεχνολογίες παραγωγής. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 5

3. Ερώτηση Αντιστοίχησης 1. Το χαμένο εμπόριο Α. Η θεωρία που βασίζεται στο θεώρημα Heckscher- Ohlin και στο θεώρημα εξίσωσης των τιμών των συντελεστών. 2. Θεώρημα Stopler- Samuelson Β. Η αύξηση ενός συντελεστή οδηγεί σε απόλυτη επέκταση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον συντελεστή εντατικά και σε απόλυτη συρρίκνωση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον άλλο συντελεστή εντατικά. 3. Θεώρημα της εξίσωσης των τιμών των συντελεστών Γ. Ο προβλεπόμενος όγκος εμπορίου είναι μεγαλύτερος από αυτόν που παρατηρείται. 4. Θεωρία διεθνούς εμπορίου (H-O) Δ. Στις ΗΠΑ, οι εισαγωγές ήταν περίπου 30% περισσότερο έντασης κεφαλαίου από τις εξαγωγές. 5. Θεώρημα Rybczynski Ε. Η τιμή των αγαθών που μια χώρα εξάγει σχετικά με την τιμή των αγαθών που μια χώρα εισάγει. 6. Ανισομερής διεύρυνση των παραγωγικών δυνατοτήτων ΣΤ. Η αύξηση στη τιμή του άφθονου συντελεστή και η μείωση στη τιμή του σπάνιου συντελεστή επιφέρουν αύξηση στα εισοδήματα των ιδιοκτητών των άφθονων συντελεστών και μείωση στα εισοδήματα των ιδιοκτητών των σπάνιων πόρων θα μειωθούν. 7. Παράδοξο Leontief Ζ. Το σχετικό (και απόλυτο) κόστος μεταξύ δύο προϊόντων θα εξισωθεί μέσα από εξίσωση των συντελεστών της παραγωγής. 8. Όροι εμπορίου Η. Η αύξηση ενός συντελεστή οδηγεί σε απόλυτη επέκταση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον συντελεστή εντατικά και σε απόλυτη συρρίκνωση του προϊόντος που χρησιμοποιεί τον άλλο συντελεστή εντατικά. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 6

4. Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής 1. Οι Smith, Ricardo και Heckscher-Ohlin μοιάζουν στο ότι: Α. Πιστεύουν ότι το διεθνές εμπόριο οδηγείται από διαφορές στις τιμές στη κατάσταση της αυτάρκειας Β. Πιστεύουν ότι η παραγωγή διενεργείται με σταθερό κόστος Γ. Πιστεύουν ότι όλοι έχουν να κερδίσουν εάν το εμπόριο είναι ελεύθερο Δ. Πιστεύουν ότι η πολλή σκέψη βλάπτει Ε. Προβλέπουν ότι οι αμοιβές των συντελεστών της παραγωγής θα εξισωθούν μετά τη διεξαγωγή του εμπορίου 2. Όταν η παραγωγή χαρακτηρίζεται από αυξανόμενο κόστος, το εμπόριο θα είναι επωφελές μόνο εάν οι εμπλεκόμενες χώρες έχουν: Α. Ίδιες προτιμήσεις αλλά διαφορετικά όρια παραγωγικών δυνατοτήτων Β. Διαφορετικές προτιμήσεις αλλά ίδια όρια παραγωγικών δυνατοτήτων Γ. Διαφορετικές προτιμήσεις και διαφορετικά όρια παραγωγικών δυνατοτήτων Δ. Οποιοδήποτε συνδυασμό προτιμήσεων και παραγωγικών ορίων ο οποίος οδηγεί σε διαφορετικούς λόγους τιμών στις δύο χώρες πριν το εμπόριο Ε. Κανένα από τα παραπάνω 3. Για τη θεωρία Heckscher-Ohlin η πιό σημαντική αιτία για τις διαφορές στις σχετικές τιμές των προϊόντων είναι οι διαφορές των χωρών σε: Α. Εθνικό εισόδημα Β. Τεχνολογία Γ. Προτιμήσεις Δ. Αποθέματα συντελεστών και φυσικών πόρων Ε. Στα εμπορικά τους πλεονάσματα 4. Η θεωρία Heckscher-Ohlin δείχνει ότι: Α. Χώρες με πάρα πολύ εργατική δύναμη σχετικά με άλλους συντελεστές και πόρους δεν μπορούν να έχουν κανένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή Β. Μία χώρα με υψηλό λόγο εργασίας προς κεφάλαιο θα ελαχιστοποιήσει την εμπλοκή της με το διεθνές εμπόριο Γ. Η χώρα που είναι πλούσια σε συντελεστές που δεν σχετίζονται με την εργασία θα κερδίσει τα περισσότερα από το διεθνές εμπόριο. Δ. Οι χώρες θα οδηγηθούν από τις δυνάμεις του διεθνούς εμπορίου στην εξειδίκευση της παραγωγής και στην εξαγωγή προϊόντων που χρησιμοποιούν τους σχετικά άφθονους συντελεστές. Ε. Κανένα από τα παραπάνω Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 7

5. Ποιές από τις επόμενες δεν είναι υπόθεση της θεωρίας Heckscher-Ohlin; Α. Η τεχνολογία είναι ίδια ανάμεσα στις χώρες Β. Οι συντελεστές της παραγωγής μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικές οικονομικές δραστηριότητες (κλάδους) Γ. Το εμπόριο συμβαίνει διότι τα αποθέματα των συντελεστών της παραγωγής διαφέρουν στις διάφορες χώρες που συμμετέχουν στο εμπόριο Δ. Οι αγορές είναι ανταγωνιστικές Ε. Η προσφορά των συντελεστών αυξάνει με το χρόνο 6. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin το εμπόριο δεν μπορεί να κάνει μια χώρα ολοκληρωτικά χειρότερα διότι: Α. Αυτοί που κερδίζουν από το εμπόριο μπορούν να αποζημιώσουν αυτούς που χάνουν Β. Το επίπεδο παραγωγής και κατανάλωσης πριν το εμπόριο (επίπεδο αυτάρκειας) είναι πάντα διαθέσιμο Γ. Οι εξαγωγές υπερβαίνουν τις εισαγωγές Δ. Μπορεί να επιβάλλει δασμούς που αυξάνουν την ευημερία καταναλωτών και παραγωγών Ε. Μπορεί να επιβάλλει περιορισμούς στο εμπόριο 7. Ένα αγαθό στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin θεωρείται έντασης εργασίας εάν: Α. Χρησιμοποιεί περισσότερη γη παρά εργασία στην παραγωγή του Β. Χρησιμοποιεί μόνο εργασία στην παραγωγή του Γ. Χρησιμοποιεί, σχετικά με ένα άλλο αγαθό, χαμηλότερο λόγο γης προς εργασία στην παραγωγή του Δ. Χρησιμοποιεί περισσότερη εργασία από γη Ε. Χρησιμοποιεί, σχετικά με ένα άλλο αγαθό, υψηλό λόγο γης προς εργασία στην παραγωγή του 8. Ποια είναι η κύρια διαφορά μεταξύ του Ρικαρδιανού υποδείγματος και του υποδείγματος Heckscher-Ohlin; Α. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin οι συνετλεστές είναι κινητικοί ανάμεσα στους κλάδους Β. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin οι συντελεστές είναι κινητικοί ανάμεσα στις χώρες που συμμετέχουν στο εμπόριο Γ. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin τα αποθέματα των συντελεστών επηρεάζουν το πρότυπο του εμπορίου που δημιουργείται Δ. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin όλοι οι συντελεστές κερδίζουν σαν αποτέλεσμα του εμπορίου Ε. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin το εμπόριο δεν υποτίθεται ότι είναι ελεύθερο Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 8

9. Εάν η παραγωγή υφάσματος είναι έντασης εργασίας και η παραγωγή τροφίμων είναι έντασης γης, ποιό θα είναι το αποτέλεσμα μιας μείωσης στη τιμή των τροφίμων στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin; Α. Οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν και στα δύο αγαθά, και τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών γης που απασχολείται στα τρόφιμα θα μειωθούν και της γης που απασχολείται στο ύφασμα θα αυξηθούν Β. Οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν και στα δύο αγαθά, και τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών γης που απασχολείται στα τρόφιμα θα αυξηθούν και της γης που απασχολείται στο ύφασμα θα μειωθούν Γ. Οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν και στα δύο αγαθά, και τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών γης που απασχολείται στα τρόφιμα και στο ύφασμα θα αυξηθούν Δ. Οι πραγματικοί μισθοί θα μειωθούν και στα δύο αγαθά, και τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών γης που απασχολείται στα τρόφιμα και στο ύφασμα θα αυξηθούν Ε. Οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν και στα δύο αγαθά, και τα πραγματικά εισοδήματα των ιδιοκτητών γης που απασχολείται στα τρόφιμα και στο ύφασμα θα μειωθούν 10. Τι προβλέπει το υπόδειγμα Heckscher-Ohlin για το πρότυπο του εμπορίου; Α. Το πρότυπο του εμπορίου θα εξαρτάται από το μέγεθος της χώρας Β. Κάθε χώρα θα εξειδικευθεί στην παραγωγή των αγαθών που χρησιμοποιούν τον άφθονο συντελεστή εντατικά Γ. Κάθε χώρα θα εξειδικευθεί στην παραγωγή των αγαθών που χρησιμοποιούν την διαθέσιμη τεχνολογία πιό αποτελεσματικά Δ. Κάθε χώρα θα πουλά τους άφθονους συντελεστές της παραγωγής Ε. Το πρότυπο του εμπορίου μεταξύ των χωρών εξαρτάται από το μέγεθος των οικονομιών τους αλλά και από την απόσταση μεταξύ τους (κόστος μεταφοράς) 11. Με βάση το υπόδειγμα Heckscher-Ohlin, πως αναδιανέμεται το εισόδημα σαν αποτέλεσμα του εμπορίου; Α. Οι ιδιοκτήτες των σπάνιων συντελεστών χάνουν και οι ιδιοκτήτες των άφθονων συνετελστών κερδίζουν Β. Η κατανομή του εισοδήματος δεν μεταβάλλεται διότι κάθε μέλος της κοινωνίας ωφελείται από το εμπόριο Γ. Οι ιδιοκτήτες όλων των συντελεστών της παραγωγής κερδίζουν αλλά οι άνεργοι χάνουν Δ. Οι ιδιοκτήτες των άφθονων συντελεστών χάνουν και οι ιδιοκτήτες των σπάνιων συντελεστών κερδίζουν Ε. Οι ιδιοκτήτες των άφθονων συντελεστών κερδίζουν αλλά το αποτέλεσμα στους ιδιοκτήτες των σπάνιων συντελεστών είναι αμφίβολο Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 9

12. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin: Α. Η γραμμή μετασχηματισμού είναι ευθεία Β. Η εργασία είναι ο μόνος συντελεστής της παραγωγής Γ. Το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας χώρας εξαρτάται από το πόσο καλά είναι προικισμένη με αποθέματα συντελεστών όπως η εργασία και το κεφάλαιο σχετικά με τους εμπορικούς της εταίρους Δ. Η χώρα με τη μεγαλύτερη εργατική δύναμη θα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στα αγαθά έντασης εργασίας Ε. Δεν ισχύει καμμία από τις παραπάνω προτάσεις 13. Στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin δύο χώρες έχουν τη δυνατότητα αμοιβαίως επωφελούς εμπορίου εάν: Α. Έχουν παρόμοια επίπεδα κατά κεφαλή εισοδήματος Β. Οι γραμμές μετασχηματισμού τους αντανακλούν διαφορετική ικανότητα στην παραγωγή αγαθών έντασης εργασίας και κεφαλαίου με βάση τα σχετικά αποθέματα των συντελεστών εργασίας και κεφαλαίου Γ. Οι προτιμήσεις των κατοίκων της μιας χώρας διαφέρουν σημαντικά από τις προτιμήσεις των κατοίκων της άλλης χώρας Δ. Το κόστος μεταφοράς προϊόντων είναι μηδέν Ε. Ισχύουν όλες οι παραπάνω προτάσεις 14. Εάν μια χώρα με αφθονία εργασίας εμπορεύεται ελεύθερα με μία χώρα με αφθονία κεφαλαίου, τότε θα υπάρξει βραχυπρόθεσμη τάση για: Α. Τους μισθούς να αυξηθούν σχετικά με το κόστος κεφαλαίου και στις δύο χώρες Β. Τους μισθούς να μειωθούν σχετικά με το κόστος κεφαλαίου και στις δύο χώρες Γ. Τους μισθούς να αυξηθούν στην πρώτη χώρα σχετικά με τους μισθούς στη δεύτερη χώρα Δ. Τους μισθούς να μειωθούν στην πρώτη χώρα σχετικά με τους μισθούς στη δεύτερη χώρα Ε. Πρέπει να γνωρίζουμε τους μισθούς σε κάθε χώρα πριν το εμπόριο για να αποφασίσουμε 15. Το Μεξικό είναι χώρα με αφθονία ανειδίκευτης εργασίας και οι ΗΠΑ με αφθονία ειδικευμένης εργασίας. Με την έναρξη του εμπορίου ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες θα περιμένατε μακροπρόθεσμα οι μισθοί για τους ανειδίκευτους εργάτες να: Α. Μειωθούν και στις δύο χώρες Β. Μειωθούν στις ΗΠΑ και να αυξηθούν στο Μεξικό Γ. Να αυξηθούν στις ΗΠΑ και να μειωθούν στο Μεξικό Δ. Να αυξηθούν και στις δύο χώρες Ε. Να παμείνουν στα προ εμπορίου επίπεδα και στις δύο χώρες Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 10

16. Όλα τα παρακάτω είναι μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του εμπορίου στο υπόδειγμα Heckscher-Ohlin εκτός του ότι: Α. Οι τιμές των αγαθών εξισώνονται μετά το εμπόριο Β. Οι χώρες εξειδικεύονται περισσότερο Γ. Μία χώρα κερδίζει και η άλλη χάνει Δ. Οι τιμές των συντελεστών εξισώνονται ανάμεσα στις χώρες Ε. Οι άφθονοι συντελεστές που χρησιμοποιούνται εντατικά κερδίζουν 17. Ποιά/ποιές από τις παρακάτω ομάδες θα κερδίσουν εάν το εμπόριο σε μία χώρα με αφθονία γης σταματήσει; Α. Οι γαιοκτήμονες Β. Οι εργάτες Γ. Οι ιδιοκτήτες κεφαλαίου Δ. Οι γαιοκτήμονες και οι εργάτες Ε. Οι γαιοκτήμονες και οι ιδιοκτήτες κεφαλαίου 18. Εάν οι ΗΠΑ έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή καλαμποκιού (έντασης γης) και συγκριτικό μειονέκτημα στην παραγωγή υφάσματος (έντασης εργασίας), βραχυπρόθεμα, σε ποιό τομέα θα χάσουν οι γαιοκτήμονες; Α. Στην παραγωγή καλαμποκιού Β. Στην παραγωγή υφάσματος Γ. Στην παραγωγή καλαμποκιού και υφάσματος Δ. Σε κανένα τομέα Ε. Δεν μπορούμε να αποφασίσουμε 19. Εάν οι ΗΠΑ έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή καλαμποκιού (έντασης γης) και συγκριτικό μειονέκτημα στην παραγωγή υφάσματος (έντασης εργασίας), μακροπρόθεσμα, σε ποιό τομέα θα χάσουν οι γαιοκτήμονες; Α. Στην παραγωγή καλαμποκιού Β. Στην παραγωγή υφάσματος Γ. Στην παραγωγή καλαμποκιού και υφάσματος Δ. Σε κανένα τομέα Ε. Δεν μπορούμε να αποφασίσουμε 20. Πριν τη διενέργεια εμπορίου, η Αυστραλία είναι χώρα με αφθονία κεφαλαίου και η Κίνα με αφθονία εργασίας. Θα περιμέναμε τα εισοδήματα στην Κίνα και στην Αυστραλία να αυξηθούν. Α. των ιδιοκτητών κεφαλαίου ; των εργατών Β. των εργατών ; των ιδιοκτητών κεφαλαίου Γ. κανενός ; των ιδιοκτητών κεφαλαίου Δ. των εργατών ; κανενός Ε. των εργατών ; των εργατών Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 11

21. Υποθέστε ότι στη κατάσταση της αυτάρκειας (πριν το εμπόριο) παρατηρούμε το λόγο (w/r) στη χώρα 1 να είναι μικρότερος του αντίστοιχου λόγου (w/r) για τη χώρα 2. Αυτό συνεπάγεται ότι είναι η χώρα με σχετικά σπάνιο το συντελεστή της εργασίας και όταν το εμπόριο ξεκινήσει, το θεώρημα Heckscher- Ohlin προβλέπει ότι η χώρα 1 θα εξάγει το αγαθό. Α. η χώρα 1 ; έντασης εργασίας Β. η χώρα 1 ; έντασης κεφαλαίου Γ. η χώρα 2 ; έντασης εργασίας Δ. η χώρα 2 ; έντασης κεφαλαίου Ε. Κανένα από τα παραπάνω 22. Στο παρακάτω διάγραμμα, η γραμμή ίσης παραγωγής S 0 αναπαριστά εκροή 1.000 CDs. K w/r S 0 Εάν το κεφάλαιο γίνει φθηνότερο, η νέα γραμμή των τιμών των συνετελεστών θα γίνει: Α. Πιό απότομη και η εταιρεία θα αρχίσει να χρησιμοποιεί τεχνολογίες παραγωγής περισσότερο έντασης εργασίας Β. Πιό πεπλατυσμένη και η εταιρεία θα αρχίσει να χρησιμοποιεί τεχνολογίες παραγωγής περισσότερο έντασης εργασίας Γ. Πιό απότομη και η εταιρεία θα αρχίσει να χρησιμοποιεί τεχνολογίες παραγωγής περισσότερο έντασης κεφαλαίου Δ. Πιό πεπλατυσμένη και η εταιρεία θα αρχίσει να χρησιμοποιεί τεχνολογίες παραγωγής περισσότερο έντασης κεφαλαίου Ε. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε 23. Εάν η χώρα Β έχει αφθονία εργασίας σχετικά με τη χώρα Α τότε: L Α. (K/L) A >(K/L) B Β. (w/r) A >(w/r) B Γ. (w/r) A <(w/r) B Δ. (K/L) A <(K/L) B Ε. Τα Α και Β παραπάνω Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 12

24. Υποθέστε ότι ζείτε στον 22 ο αιώνα και υπάρχουν μόνο δύο συντελεστές της παραγωγής, η γη και το κεφάλαιο (δεν θα δουλεύουμε τότε). Ακούτε τις ειδήσεις και μαθαίνετε ότι οι γαιοκτήμονες του πλανήτη Άρη κάνουν λόμπυ για τη σύναψη εμπορικής συμφωνίας με τον πλανήτη Γη. Τι συμπέρασμα θα βγάζατε για τη σχετική αφθονία των συντελεστών στον Άρη; Α. Ο συντελεστής γη πρέπει να είναι σχετικά άφθονος στον Άρη Β. Ο συντελεστής κεφάλαιο πρέπει να είναι σχετικά άφθονος στον Άρη Γ. Ο συντελεστής γη πρέπει να είναι σχετικά άφθονος στην Γη Δ. Τα Β και Γ παραπάνω Ε. Εύχομαι να μην χρωστάω Διεθνές Εμπόριο στον 22 ο αιώνα 25. Σε χώρες με σχετική αφθονία κεφαλαίου όπως οι ΗΠΑ, έχει παρατηρηθεί ότι τα εργατικά συνδικάτα είναι φιλικά προς πολιτικές προστατευτισμού. Αυτό είναι σύμφωνο με: Α. Το θεώρημα Heckscher-Ohlin Β. Το θεώρημα Stolper-Samuelson Γ. Το θεώρημα Rybczynski Δ. Το θεώρημα Trefler Ε. Με κανένα από τα παραπάνω 26. Σύμφωνα με το θεώρημα Rybczynski η αύξηση μόνο ενός συντελεστή, σε σταθερές σχετκές τιμές προϊόντων, θα επιφέρει μία απόλυτη αύξηση στην εκροή: Α. Και των δύο προϊόντων Β. Του προϊόντος που χρησιμοποιεί εντατικά τον συντελεστή που αυξάνεται Γ. Του προϊόντος που χρησιμοποιεί εντατικά τον συντελεστή που δεν αυξάνεται Δ. Όλα τα παραπάνω Ε. Κανένα από τα παραπάνω 27. Ο λόγος των τιμών των προϊόντων σε ισσορροπία σε μία χώρα σε αυτάρκεια (χωρίς εμπόριο) καθορίζεται από: Α. Το όριο των παραγωγικών δυνατοτήτων Β. Το χάρτη κοινωνικών καμπυλών αδιαφορίας Γ. Το Α ή το Β παραπάνω Δ. Το Α και το Β παραπάνω Ε. Κανένα από τα παραπάνω Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 13

28. Εάν οι όροι εμπορίου ενός κράτους είναι 2, ποιοί είναι οι όροι εμπορίου του εμπορικού του εταιρου; Α. 4 Β. 2 Γ. 1 Δ. ½ Ε. ¼ 29. Ποιός τύπος εμπορίου δεν εξηγείται από το υπόδειγμα Heckscher-Ohlin; Α. Το εμπόριο με βάση τις οικονομίες κλίμακας Β. Το ενδο-κλαδικό εμπόριο Γ. Το εμπόριο προϊόντων καινοτομίας Δ. Όλα τα παραπάνω Ε. Κανένα από τα παραπάνω 30. Το υπόδειγμα Heckscher-Ohlin προβλέπει ότι οι τιμές των συντελεστών της παραγωγής εξισώνονται ανάμεσα στις χώρες. Παρ όλα αυτά, δεν παρατηρείται εξίσωση των τιμών των συντελεστών διότι: Α. Υπάρχουν διαφορές στη τεχνολογία Β. Η θεωρία Heckscher-Ohlin δεν έχει ισχύ Γ. Οι τιμές των προϊόντων δεν μετρώνται σωστά από τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες Δ. Υπάρχουν μη-εμπορεύσιμα αγαθά που το υπόδειγμα αγνοεί Ε. Οι τιμές των συντελεστών μετρώνται σωστά από τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες 31. Το παράδοξο Leontief συμπεραίνει ότι: Α. Οι ιδιοκτήτες ενός συντελεστή σε αφθονία δεν κερδίζουν Β. Οι χώρες εξάγουν αγαθά που χρησιμοποιούν τη διαθέσιμη τεχνολογία αναποτελεσματικά Γ. Οι εξαγωγές των ΗΠΑ είναι λιγότερο έντασης κεφαλαίου από ότι οι εισαγωγές τους Δ. Οι χώρες δεν συμμετέχουν στο διεθνές εμπόριο στο μέτρο που θα έπρεπε Ε. Οι τιμές των συντελεστών της παραγωγής δεν εξισώνονται ανάμεσα στις χώρες 32. Η πρόβλεψη για εξίσωση των τιμών των συντελεστών δεν ισχύει εάν: Α. Οι συντελεστές είναι μη-κινητικοί ανάμεσα στους κλάδους Β. Οι συντελεστές έχουν διαφορετικές παραγωγικότητες στις χώρες Γ. Οι χώρες βάζουν εμπόδια στο ελεύθερο εμπόριο Δ. Όλα τα παραπάνω ταυτόχρονα Ε. Τα Α και Β ταυτόχρονα Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 14

5. Λυμένες Ασκήσεις 1. Οι χώρες Α και Β παράγουν μόνο ψωμί και τηλέφωνα και χρησιμοποιούν μόνο δύο συντελεστές της παραγωγής, εργασία και γη (είναι οι χώρες της λυμένης άσκησης 1 του εργαστηρίου για το Ρικαρδιανό Υπόδειγμα): Χώρα Α Χώρα Β Απόθεμα γης σε εκατομμύρια εκτάρια 8 2 Απόθεμα εργασίας σε εργάτες 2.000.000 400.000 Α. Ποια χώρα έχει αφθονία εργασίας; Ποιά χώρα έχει αφθονία γης; Εξηγήστε. Β. Εάν η εργασία είναι 80% του συνολικού κόστους παραγωγής τηλεφώνων και μόνο 20% του κόστους παραγωγής ψωμιού, ποιά χώρα θα εξάγει τηλέφωνα; Ποιά χώρα θα εξάγει ψωμί; Γιατί; Γ. Υποθέστε ότι οι εργάτες στη χώρα Α εργάζονται 5 ημέρες την εβδομάδα ενώ οι εργάτες στη χώρα Β εργάζονται επτά ημέρες την εβδομάδα. Με ποιό τρόπο μια τέτοια πληροφορία αλλάζει τις απαντήσεις σας στα ερωτήματα Α και Β παραπάνω; Τι σχόλια μπορείτε να κάνετε για τους περιορισμούς του απλού υποδείγματος Heckscher-Ohlin; Δ. Υποθέστε ότι στη χώρα Α επικρατεί μία κυβέρνηση που είναι υπέρ του απομονωτισμού. Σταματούν τις εισαγωγές ψωμιού και αποφασίζουν να παράγουν μόνοι τους το έντασης γης ψωμί από το να παράγουν τα έντασης εργασίας τηλέφωνα για εξαγωγές. Μετά τη διακοπή του εμπορίου, το ψωμί ακριβαίνει κατά 14% σχετικά με τα τηλέφωνα, δηλαδή τα τηλέφωνα γίνονται 14% φθηνότερα σε σχέση με το ψωμί. Μακροπρόθεσμα, πόσο και προς ποιά κατεύθυνση θα επηρεάσει ο απομονωτισμός τα πραγματικά εισοδήματα των εργατών της χώρας Α; Μακροπρόθεσμα, πόσο και προς ποιά κατεύθυνση θα επηρεάσει ο απομονωτισμός τα πραγματικά εισοδήματα των γαιοκτημόνων της χώρας Α; Απάντηση άσκησης 1 Α. Ο λόγος γης προς εργασία στη χώρα Α είναι 8 εκατ. εκτάρια προς 2 εκατ. εργάτες ή 4:1. Ο λόγος στη χώρα Β είναι 2 εκατ. εκτάρια προς 400.000 εργάτες ή 5:1. Συνεπώς άν και φαινομενικά η χώρα Β έχει απολύτως λιγότερη γη από την χώρα Α, η χώρα Β είναι η χώρα με αφθονία γης. Η χώρα Α είναι η χώρα με αφθονία εργασίας αφού έχει ένα εργάτη για κάθε 4 εκτάρια. Β. Με βάση τα μερίδια κόστους τα τηλέφωνα είναι αγαθά έντασης εργασίας και το ψωμί έντασης γης. Με βάση το υπόδειγμα Heckscher-Ohlin, η χώρα Α θα εξάγει τηλέφωνα και θα εισάγει ψωμί. Η χώρα Β θα εξάγει ψωμί και θα εισάγει τηλέφωνα. Γ. Με τα δεδομένα των ημερών εργασίας ανά εβδομάδα, οι προηγούμενοι υπολογισμοί της εργασίας αλλάζουν. Τώρα, άν και η χώρα Α έχει περισσότερους εργάτες, η χώρα Β έχει μεγαλύτερη προσφορά εργατοημερών. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 15

Έτσι, εάν μετρήσουμε το απόθεμα του συντελεστή εργασία σε εργατοημέρες θα δούμε ότι: Χώρα Α: Εργασία/Εκτάρια=(10 εκατ. εργατοημέρες)/8 εκατ. εκτάρια=1,25 Χώρα Β: Εργασία/Εκτάρια=(2,8 εκατ. εργατοημέρες)/2 εκατ. εκτάρια=1,40 Έτσι, η χώρα Β είναι η χώρα με αφθονία εργασίας. Δ. Αυτή είναι κλασσική περίπτωση αναστροφής των αποτελεσμάτων του θεωρήματος Stolper-Samuelson. Στη χώρα Α το ψωμί θα είναι η δραστηριότητα στην οποία αυξάνεται η τιμή και τα τηλέφωνα η δραστηριότητα στην οποία μειώνεται η τιμή. Επειδή η εργασία χρησιμοποιείται εντατικά στη δραστηριότητα της οποίας η τιμή του προϊόντος μειώνεται (τηλέφωνα) οι πραγματικοί μισθοί θα μειωθούν περισσότερο από 14% (λόγω της επίπτωσης μεγέθυνσης). Αντίστροφα, τα ενοίκια γης στη χώρα Α θα αυξηθούν περισσότερο από 14%. 2. Υποθέστε ότι το Μεξικό έχει υψηλότερο λόγο εργασία προς κεφάλαιο και έτσι οι ΗΠΑ είναι καλύτερα «προικισμένες» σε κεφάλαιο απ ότι το Μεξικό. Υποθέστε επίσης ότι οι δύο χώρες παράγουν μόνο ύφασμα και αυτοκίνητα και η παραγωγή υφάσματος είναι έντασης εργασίας. Α. Μέ βάση τη θεωρία Heckscher-Ohlin και τα όρια παραγωγικών δυνατοτήτων που παρουσιάζονται παρακάτω, δείξτε ποιό όριο ανήκει στο Μεξικό και ποιό όριο ανήκει στις ΗΠΑ. Q Υφάσματος Q Υφάσματος 0 0 Q Αυτοκίνητα Q Αυτοκίνητα Β. Υποθέστε ότι οι προτιμήσεις των καταναλωτών στις δύο χώρες αναπαρίστανται από τις καμπύλες αδιφορίας που υπάρχουν στο διάγραμμα της ερώτησης 1. Σχεδιάστε τη γραμμή τιμών πριν το εμπόριο για κάθε χώρα. Ποιά είναι πιό απότομη; Τι σημαίνει αυτό; Σε ποιά χώρα τα αυτοκίνητα θα είναι σχετικά ακριβότερα; Έχουν τα συμπεράσματά σας κάποιο νόημα, δεδομένου ότι γνωρίζεται τις παραγωγικές δυνατότητες κάθε χώρας; Απάντηση άσκησης 2 Α. Το Μεξικό είναι η χώρα με σχετική αφθονία εργασίας. Αυτό το συμπεραίνουμε από τον υψηλότερο λόγο εργασίας - κεφαλαίου. Επειδή το Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 16

ύφασμα είναι έντασης εργασίας, ο λόγος εργασίας κεφαλαίου στην παραγωγή υφάσματος είναι υψηλότερος από ότι στην παραγωγή αυτοκινήτων. Άρα τα όρια των παραγωγικών δυνατοτήτων των δύο χωρών είναι: Q Υφάσματος Q Υφάσματος 0 0 Μεξικό Q Αυτοκίνητα ΗΠΑ Q Αυτοκίνητα Β. Η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού είναι πιό απότομη στο Μεξικό από ότι στις ΗΠΑ. Η κλίση της γραμμής εισοδηματικού περιορισμού είναι ΔQ ύφασμα /ΔQ αυτοκίνητα. Για να μετακινηθούμε από ένα σημείο της γραμμής του εισδηματικού περιορισμού σε ένα άλλο σημείο θα πρέπει η συνολική δαπάνη να παραμείνει ίδια (σταθερή). Έτσι, ΔQ ύφασμα χ P ύφασμα =ΔQ αυτοκίνητα χ P αυτοκίνητα. Άρα, ΔQ ύφασμα /ΔQ αυτοκίνητα =P αυτοκίνητα / P ύφασμα. Έτσι, η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού επίσης αναπαριστά τη τιμή των αυτοκινήτων σχετικά με τη τιμή του υφάσματος. Συνεπώς, τα αυτοκίνητα είναι πιό ακριβά στο Μεξικό (απότομη κλίση) λόγω σπανιότητας κεφαλαίου, και φθηνότερα στις ΗΠΑ λόγω αφθονίας κεφαλαίου. Q Υφάσματος Q Υφάσματος P 0 P0 0 0 Μεξικό Q Αυτοκίνητα ΗΠΑ Q Αυτοκίνητα 3. Υποθέστε ότι ο λόγος κεφαλαίου εργασίας (K/L) για την παραγωγή μιας μονάδας σταριού είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο λόγο (K/L) για την παραγωγή μιας μονάδας υφάσματος στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ). Υποθέστε επίσης ότι ο λόγος συνολικού κεφαλαίου προς συνολική εργασία διαθέσιμη στις ΗΠΑ είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο λόγο στο ΗΒ. Υποθέστε ότι οι προτιμήσεις των καταναλωτών για στάρι και ύφασμα στις δύο χώρες είναι ίδιες. Επίσης υποθέστε ότι κάθε χώρα αντιμετωπίζει αύξανόμενο κόστος παραγωγής και έχουν και οι δύο χώρες διαθέσιμη την ίδια τεχνολογία. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 17

Α. Δείξτε γραφικά πως το όριο παραγωγικών δυνατοτήτων των ΗΠΑ θα διαφέρει από το αντίστοιχο του ΗΒ. Β. Σε ποιά χώρα ο λόγος της τιμής του κεφαλαίου (δηλαδή του επιτόκιο r) σχετικά με τη τιμή της εργασίας (δηλαδή του μισθού w) θα είναι χαμηλότερος; Γιατί; Γ. Σε κατάσταση αυτάρκειας (πριν το εμπόριο) ποιά χώρα θα έχει τη χαμηλότερη τιμή ισορροπίας P w /P c (όπου w για στάρι και c για ύφασμα); Γιατί; Απάντηση άσκησης 3 Α. Επειδή οι χώρες διαθέτουν την ίδια τεχνολογία και ο λόγος συνολικού κεφαλαίου προς συνολική εργασία είναι υψηλότερος στις ΗΠΑ απ ότι στο ΗΒ, και επειδή το στάρι είναι έντασης κεφαλαίου σε σχέση με το ύφασμα, τότε: Το όριο των παραγωγικών δυνατοτήτων των ΗΠΑ θα είναι «τραβηγμένοskewed» προς τον άξονα του σταριού Το όριο παραγωγικών δυνατοτήτων του ΗΒ θα είναι «τραβηγμένο» προς τον άξονα του υφάσματος Μία λοιπόν πιθανή αναπαράσταση των ορίων παραγωγικών δυνατοτήτων των δύο χωρών στο ίδιο διάγραμμα είναι η κάτωθι: Ποσότητα Σταριού ΗΠΑ ΗΒ Ποσότητα Υφάσματος Β. Επειδή ο λόγος συνολικού κεφαλαίου προς συνολικής εργασίας (δηλαδή η σχετική προσφορά κεφαλαίου) είναι μεγαλύτερος στις ΗΠΑ απ ότι στο ΗΒ, και με δεδομένες τις ίδιες προτιμήσεις των καταναλωτών για στάρι και ύφασμα, μπορούμε να εφαρμόσουμε μία καμπύλη αδιαφορίας και στα δύο όρια παραγωγικών δυνατοτήτων όπως στο παρακάτω σχήμα. Ο λόγος r/w είναι ο αντίστροφος του λόγου P w /P c. Αφού ο λόγος P w /P c είναι υψηλότερος στις ΗΠΑ απ ότι στο ΗΒ, τότε ο λόγος r/w θα είναι χαμηλότερος στις ΗΠΑ απ ότι στο ΗΒ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ, πριν το εμπόριο, θα πρέπει να διατηρούν χαμηλότερα επιτόκια για το δολλάριο και υψηλότερους μισθούς απ ότι το Η.Β. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 18

Ποσότητα Σταριού ΗΠΑ (P c /P w ) ΗΠΑ ΗΒ Α ΗΠΑ Α ΗΒ Ι (P c /P w ) ΗΒ Ποσότητα Υφάσματος Γ. Αφού ο λόγος P c /P w είναι μεγαλύτερος στις ΗΠΑ (πιό απότομη κλίση) από τον αντίστοιχο του ΗΒ (πιό πεπλατυσμένη κλίση), τότε ο λόγος P w /P c είναι μικρότερος στις ΗΠΑ απ ότι στο ΗΒ πριν το εμπόριο. 4. Για το πρόβλημα της άσκησης 3 εξηγήστε: Α. Με ποιό τρόπο το εμπόριο θα επιφέρει μείωση της διαφοράς των αμοιβών των συντελεστών r και w μεταξύ ΗΠΑ και ΗΒ; Β. Κάτω από ποιές συνθήκες οι αμοιβή των συντελεστών θα εξισωθεί πλήρως ανάμεσα στις δύο χώρες; Απάντηση άσκησης 4 Α. Τα όρια παραγωγικών δυνατοτήτων και η ισορροπία των δύο χωρών πριν το εμπόριο είναι όπως παραπάνω. Μετά το εμπόριο οι τιμές των δύο αγαθών είναι ίδιες και με δεδομένα τα όρια των παραγωγικών δυνατοτήτων (που παραμένουν φυσικά ίδια) οι καταναλωτές των δύο χωρών μπορούν να μετακινηθούν σε μία νέα, ψηλότερη, καμπύλη αδιαφορίας. Η καμπύλη αδιαφορίας ΙΙ δείχνει τη νέα ισορροπία μετά το εμπόριο. Στα καινούργια σημεία ισορροπίας Β ΗΠΑ και Β ΗΒ το ΗΒ εξειδικεύεται περισσότερο στη παραγωγή υφάσματος (το αγαθό έντασης εργασίας) παράγοντας λιγότερο στάρι (το αγαθό έντασης κεφαλαίου) και οι ΗΠΑ στην παραγωγή σταριού (το αγαθό έντασης κεφαλαίου) παράγοντας λιγότερο ύφασμα. Καθώς οι ΗΠΑ παράγουν περισσότερο στάρι και λιγότερο ύφασμα, η ζήτηση για κεφάλαιο στις ΗΠΑ αυξάνεται και η ζήτηση για εργασία μειώνεται. Με δεδομένη την προσφορά κεφαλαίου στις ΗΠΑ, η ζήτηση για κεφάλαιο αυξάνει την τιμή ισορροπίας του επιτοκίου. Αντίθετα, η μείωση ζήτησης για Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 19

εργασία μειώνει την τιμή ισορροπίας του μισθού. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει στο ΗΒ. Αφού λοιπόν το επιτόκιο (r) πριν το εμπόριο στις ΗΠΑ είναι χαμηλότερο απ ότι στο ΗΒ, και σαν αποτέλεσμα του εμπορίου αυξάνεται στις ΗΠΑ και μειώνεται στο ΗΒ, τότε μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι το εμπόριο επιφέρει μείωση της διαφοράς στο επιτόκιο μεταξύ των δύο χωρών. Το ίδιο συμβαίνει και με το μισθό (w) ο οποίος, πριν το εμπόριο είναι υψηλότερος στις ΗΠΑ και μετά το εμπόριο μειώνεται ενώ ήταν χαμηλότερος στο ΗΒ και μετά το εμπόριο αυξάνεται. Συνεπώς το εμπόριο μειώνει τις διεθνείς διαφορές στις αμοιβές των συντελεστών της παραγωγής. Ποσότητα Σταριού ΗΠΑ (P c /P w ) ΗΠΑ =(P c /P w ) ΗΒ Β ΗΠΑ ΗΒ Β ΗΒ ΙΙ Ι Ποσότητα Υφάσματος Β. Με βάση τη θεωρία Heckscher-Ohlin, το εμπόριο θα επιφέρει εξίσωση των αποδόσεων των (ομογενών) συντελεστών της παραγωγής εάν το εμπόριο συνεχιστεί μέχρι οι σχετικές τιμές (P w /P c ) να γίνουν ίδιες στις δύο χώρες. Όσο υπάρχει διαφορά στη σχετική απόδοση των συντελεστών (r/w) θα υπάρχει διαφορά στις σχετικές τιμές των αγαθών (P w /P c ) και το εμπόριο θα επεκτείνεται. Όσο όμως το εμπόριο επεκτείνεται, η διαφορά των σχετικών τιμών (P w /P c ) θα μειώνεται και συνεπώς η διαφορά στην απόδοση των συντελεστών (r/w) επίσης θα μειώνεται. Ο όγκος του εμπορίου θα σταματήσει να μεγαλώνει (επεκτείνεται) όταν οι σχετικές τιμές εξισωθούν και συνεπώς οι αποδόσεις των συντελεστών επίσης εξισωθούν. Το παραπάνω θα συμβεί μόνο εάν δεν έχουμε κόστος μεταφοράς και εμπόδια εμπορίου (δασμούς, επιδοτήσεις, ποσοστώσεις, κ.λπ). Στον πραγματικό κόσμο έχουμε και κόστος μεταφοράς αλλά και εμπόδια εμπορίου. Παρ όλα αυτά, το κόστος μεταφοράς δεν είναι τόσο μεγάλο ώστε να δικαιολογεί τις διαφορές στις αποδόσεις των συντελεστών που παρατηρούνται ανάμεσα στις χώρες. Οι διαφορές που υπάρχουν εξηγούνται καλύτερα από το γεγονός ότι η τεχνολογία παραγωγής δεν είναι ομοιογενής ανάμεσα στις χώρες και οι υποθέσεις των σταθερών αποδόσεων κλίμακας και πλήρους ανταγωνισμού δεν ισχύουν στον πραγματικό κόσμο. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 20

6. Θεωρητικά Θέματα 1. Εξηγείστε θεωρητικά: Α. Ποιές είναι οι υποθέσεις στις οποίες βασίζεται η θεωρία Heckscher-Ohlin. Β. Κάτω από ποιές συνθήκες διεξάγεται εμπόριο ανάμεσα σε δύο χώρες. Γ. Τι προβλέπει η θεωρία Heckscher-Ohlin για τον τύπο του εμπορίου και τις επιπτώσεις του στις τιμές των συντελεστών. Απάντηση θεωρητικού θέματος 1 Α. Η θεωρία Heckscher-Ohlin υποθέτει ότι οι χώρες έχουν τις ίδιες προτιμήσεις, χρησιμοποιούν την ίδια τεχνολογία και την χρησιμοποιούν αποτελεσματικά, αντιμετωπίζουν σταθερές αποδόσεις κλίμακας και διαφέρουν στα αποθέματα των συντελεστών παραγωγής που διαθέτουν (προίκα). Οι ταυτόσημες προτιμήσεις (συνθήκες ζήτησης) σε συνάρτηση με τα διαφορετικά αποθέματα των συντελεστών θα επιφέρουν μία διαφορά στις σχετικές τιμές των συντελεστών ανάμεσα στις χώρες η οποία, με τη σειρά της θα επιφέρει διαφορά στις σχετικές τιμές των αγαθών. Το τελευταίο θα δώσει έναυσμα στο εμπόριο. Β. Το εμπόριο ανάμεσα σε δύο χώρες, γενικά, διεξάγεται λόγω διαφορών στα αποθέματα των συντελεστών ανάμεσα στις χώρες, στις διαφορές στη τεχνολογία, και στις διαφορές στις προτιμήσεις των δύο χωρών. Οι διαφορές στα αποθέματα των συντελεστών ή στην τεχνολογία οδηγούν σε διαφορετικά όρια παραγωγικών δυνατοτήτων. Η διαφορά στα όρια παραγωγικών δυναντοτήτων, εάν δεν εξουδετερωθεί από διαφορές στις προτιμήσεις, επιφέρει διαφορές στις σχετικές τιμές των αγαθών και συνεπώς δίνει έδαφος στην ανάπτυξη αμοιβαία επωφελούς εμπορίου. Ακόμα και εάν δύο χώρες έχουν ίδια όρια παραγωγικών δυνατοτήτων αλλά διαφορετικές προτιμήσεις (διαφορετικές κοινωνικές καμπύλες αδιαφορίας) τότε πάλι αυτή η διαφορά θα μεταφραστεί σε διαφορά των σχετικών τιμών των αγαθών η οποία θα δώσει έναυσμα στο εμπόριο. Γ. Η θεωρία Heckscher-Ohlin προβλέπει ότι κάθε χώρα θα εξάγει το προϊόν που χρησιμοποιεί εντατικά το σχετικά άφθονο (και φθηνό) συντελεστή της και θα εισάγει το προϊόν που χρησιμοποιεί εντατικά το σχετικά σπάνιο (και ακριβό) συντελεστή της. Προκύπτει, κάτω από αυστηρές υποθέσεις για την τεχνολογία τις προτιμήσεις, τις αποδόσεις κλίμακας και τη δομή της αγοράς, ότι το εμπόριο θα εξαφανίσει πλήρως οποιαδήποτε διαφορά στις σχετικές (και απόλυτες) τιμές των αγαθών και των (ομογενών) συντελεστών της παραγωγής ανάμεσα στις δύο χώρες. Η θεωρία Heckscher-Ohlin, σε αντίθεση με τις θεωρίες των κλασσικών οικονομολόγων (Άνταμ Σμιθ και Ρικάρντο), κάνει μία πρόβλεψη για την επίπτωση του εμπορίου στις τιμές των συντελεστών (θεώρημα εξίσωσης των τιμών των συντελεστών) και της διανομής του εισοδήματος (θεώρημα Stolper-Samuelson). Οι προβλέψεις της δεν ισχύουν, αλλά η διερεύνηση των αιτίων που οδηγούν στη μη-ισχύ της θεωρίας έχουν δώσει νέες και πειστικές απαντήσεις στη θεωρία του διεθνούς εμπορίου Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 21

(μονοπωλιακός ανταγωνισμός και διαφοροποίηση προϊόντος και οικονομίες κλίμακας, τεχνολογία και καινοτομία, κύκλος ζωής προϊόντων, κ.λπ). 2. Οι μισθοί στις ΗΠΑ είναι υψηλότεροι στους κλάδους των εξαγωγών παρά στους κλάδους των εισαγωγών. Α. Πως αυτή παρατήρηση μας βοηθά να εξηγήσουμε το παράδοξο του Leontief; Β. Ποιά είναι η σημερινή κατάσταση της διαμάχης για το παράδοξο Leontief; Απάντηση θεωρητικού θέματος 2 Α. Η έννοια ανθρώπινο δυναμικό αναφέρεται στο επίπεδο εκπαίδευσης και δεξιοτήτων, υγείας και άλλων χαρακτηριστικών της εργασίας σε μία χώρα. Με την έννοια αυτή, οι δαπάνες για την παιδεία, την εκπαίδευση και επανεκπαίδευση του προσωπικού και της ανάπτυξης της ευημερίας του (υγεία-πρόνοια), θεωρούνται δαπάνες που αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. Αφού γνωρίζουμε ότι η εξαγωγική βιομηχανία των ΗΠΑ ανταμείβεται με υψηλότερους μισθούς από την εισαγωγική βιομηχανία (τη βιομηχανία που ανταγωνίζεται τις εισαγωγές), συμπεραίνουμε ότι η εξαγωγική βιομηχανία ενσωματώνει υψηλότερο επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού. Συνεπώς, εάν το σχετικά μεγαλύτερο απόθεμα ανθρώπινου δυναμικού στην εξαγωγική βιομηχανία ενσωματωθεί (προστεθεί) στο κεφάλαιο, ο κλάδος των εξαγωγών γίνεται περισσότερο έντασης κεφαλαίου απ ότι ο αντίστοιχος κλάδος των εισαγωγών. Με άλλα λόγια, μπορούμε να εξαφανίσουμε ή να περιορίσουμε αρκετά το παράδοξο Leontief εάν τις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό τις θεωρήσουμε επενδύσεις κεφαλαίου και τις προσθέσουμε στο υπάρχον κεφάλαιο. Β. Εμπειρικές μελέτες στο παράδοξο Leontief τείνουν να μειώσουν τη σημασία του παράδοξου υπέρ της θεωρίας Heckscher-Ohlin. Αυτό γίνεται αφενός κοιτώντας προσεκτικότερα τις υποθέσεις του υποδείγματος, για παράδειγμα την υπόθεση ότι το απόθεμα των συντελεστών στις χώρες είναι ομοιογενές, και αφετέρου χαλαρώνοντας κάποιες από τις πραγματικά πολύ αυστηρές υποθέσεις της θεωρίας όπως για παράδειγμα την υπόθεση ίδιας τεχνολογίας παραγωγής. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 22

7. Θέματα για Συζήτηση 1. Βρείτε πρόσφατα άρθρα από εφημερίδες που παρουσιάζουν την αντίθεση ορισμένων εργατικών ενώσεων, συνεταιρισμών ή άλλων ομάδων συμφερόντων, στο ελεύθερο εμπόριο. Μπορείτε να κατανοήσετε την αντίθεση αυτών των ομάδων με βάση το θεώρημα της εξίσωσης των τιμών των συντελεστών και με βάση το θεώρημα Stolper-Samuelson; 2. Μπορεί μια χώρα να κάνει ενέργειες για να τροποποιήσει το απόθεμα των συντελεστών της; Θα μπορούσατε να προτείνετε μια πολιτική ανάπτυξης των αποθεμάτων των συντελεστών (πολιτική προικοδότησης της χώρας); 3. Υπάρχουν λόγοι ώστε μια χώρα να επιθυμεί να έχει σχετική αφθονία σε ένα συντελεστή παρά σε κάποιον άλλο; 4. Η αγροτική μεταπολεμική Ελλάδα υιοθέτησε ένα μεγάλο πρόγραμμα αποξηράνσεων λιμνών και ελών και συγχρόνως εκχερσώσεων δασών για την αύξηση της προσφοράς αγροτικής γης. Με βάση το θεώρημα Rybczynski, εξηγείστε τις επιπτώσεις (και την ορθότητα) της πολιτικής. 5. Ποιό νομίζετε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στον έλεγχο του Leontief και που προκάλεσε το παράδοξο; 6. Νομίζετε ότι οι οικονομολόγοι θα πρέπει να απαλλαχθούν από την θεωρία Heckscher-Ohlin συνολικά ή θα πρέπει να βρουν άλλους τρόπους ελέγχου της θεωρίας; 7. Η ανοικτή ελληνική οικονομία έχει προκαλέσει σοβαρή ανισότητα στη κατανομή των εισοδημάτων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Σχολιάστε υπέρ και κατά της παραπάνω πρότασης. 8. Με βάση τη θεωρία Heckscher-Ohlin οικονομίες που έχουν περίπου την ίδια τεχνολογία παραγωγής (για παράδειγμα πολλές οικονομίες των Βαλκανίων) δεν θα έχουν μεγάλο όγκο εμπορίου. Είναι η πρόταση αυτή σωστή; 9. Η πρόσφατη αύξηση των τιμών στα υγρά καύσιμα προβλέπεται να αυξήσει το κόστος μεταφοράς. Ποιές θα είναι οι επιπτώσεις αυτής της αύξησης στο εμπόριο; Γιατί; 10. Στο παραπάνω θέμα, συζητήστε την πιθανή επίπτωση του αυξημένου κόστους μεταφοράς στην έκταση της εξειδίκευσης της παραγωγής σε κάθε χώρα, και στην διανομή του εισοδήματος στις διάφορες ομάδες του πληθυσμού μιας χώρας. Κεφάλαιο 4: Το Υπόδειγμα Heckscher-Ohlin 23