ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΙΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ: SKY Bulk Carriers Management Ltd Η SKY Bulk Carriers Management Ltd είναι μια εταιρεία με έδρα τα νησιά Κέιμαν. Ιδρύθηκε το 2004 και άνοιξε ένα υποκατάστημα στον Πειραιά σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση αριθμ. 1 /3708/24046/8-8-2003 των Υπουργείων Εθνικής Οικονομίας και Εμπορικής Ναυτιλίας (ΦΕΚ της 22-8-2003, έκδοση για τις αναπτυξιακές πράξεις και συμβάσεις). Σήμερα παρέχει τις υπηρεσίες διαχείρισής της σε εφοπλιστές και μισθωτές μεταφορικών μέσων. Η εταιρεία έχει δεσμευτεί μακροχρόνια να βοηθά τους πελάτες της στη διαχείριση των πόρων τους με αποτελεσματικό, ασφαλές και επικερδές τρόπο. Οι διαδικασίες που αφορούν τις υπηρεσίες που παρέχει η SKY Bulk Carriers Management Ltd στους πελάτες της σύμφωνα με το σύστημα διαχείρισης της ποιότητας που χρησιμοποιεί περιγράφονται στα σχετικά εγχειρίδια: Διαδικασίες ναυτολόγησης και τεχνική υποστήριξη Επιλογή πληρώματος Αγορά αγαθών και υπηρεσιών Ο ιδιοκτήτης κάθε πλοίου ενημερώνει τις αρχές ότι η διοίκηση του πλοίου γίνεται από την SKY Bulk Carriers Management Ltd. Αντίγραφα αυτών των εγγράφων τηρούνται από το γενικό διευθυντή της εταιρείας.
ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΔΡΕΥΕΙ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΝΑΥΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΓΟΡΕΣ ΜΙΣΘΩΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΛΕΧΓΟΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΠΑΝΔΡΩΣΗ ΣΚΑΦΟΣ
2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Η εκτίμηση των κινδύνων είναι σημαντική για τον προσδιορισμό της σπουδαιότητάς τους και για την άντληση πληροφοριών σχετικά με το εύρος και τη φύση τους. Το αποτέλεσμα της εκτίμησης θα βοηθήσει στην επιλογή μεθόδων ελέγχου για την αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων και για την εφαρμογή μέτρων με στόχο την πρόληψη των ατυχημάτων. Η γνώση όλων των πτυχών ενός κινδύνου είναι σημαντική για να προσδιοριστούν τα σημεία, όπου απαιτείται ένταση των μέτρων πρόληψης και ελέγχου και για να αξιολογηθεί η καταλληλότητα των μέτρων αυτών. Δεν είναι πρακτικό να συμποσούνται όλοι οι κίνδυνοι, που συνδέονται με τις δραστηριότητες και τις διαδικασίες πάνω στο πλοίο. Ωστόσο, η ενεργή συμμετοχή του πληρώματος σε αυτή τη μέθοδο συμβάλλει στην κατανόηση των κινδύνων και βελτιώνει τις συνθήκες ασφαλείας στο πλοίο. Στόχος μας είναι να ενσωματωθεί η εκτίμηση των κινδύνων στις διαδικασίες, που λαμβάνουν χώρα πάνω στο πλοίο, ώστε να γίνουν ασφαλέστερες και να συμβάλλουν στην πρόληψη των ατυχημάτων. Η παρούσα μελέτη περίπτωσης λοιπόν εξηγεί τις αρχές της εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων και συμπεριλαμβανομένων και των παραγόντων τους παράγοντες άγχους. Ο έλεγχος των κινδύνων μπορεί να πραγματοποιηθεί από όλους όσους βρίσκονται στο σκάφος και κυρίως από τους αξιωματικούς.
2. 1 Κατανόηση των κινδύνων 2.1. Γενικά Ο ορισμός της έννοιας του «κινδύνου» είναι κατά προσέγγιση γνωστός σε όλους. Για να εφαρμοστούν όμως οι τεχνικές εκτίμησης των κινδύνων, που θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα πάνω στο πλοίο πρέπει να ξεκινήσουμε με μια ευρύτερη επεξήγηση του όρου «κίνδυνος». Οι πιο συνηθισμένες ερμηνείες του είναι οι παρακάτω: Κίνδυνος = Ρίσκο Ο κίνδυνος στο πλαίσιο της ναυτιλιακής ασφάλειας αφορά τραυματισμούς ανθρώπων, ζημιές στην ιδιοκτησία ή μολύνσεις. Πρέπει να σημειώσουμε ότι γενικότερα ο κίνδυνος δεν πρέπει να περιορίζεται στην ασφάλεια, αλλά να συνδέεται με την αποφυγή ενός ανεπιθύμητου αποτελέσματος. Πολύ διαδεδομένη είναι και αυτή η ερμηνεία του όρου. Π.χ. η επένδυση σε ένα πλοίο μπορεί να θεωρηθεί ως κίνδυνος οικονομικής απώλειας. Ο κίνδυνος με την έννοια της απόφασης με αβέβαιο αποτέλεσμα Ο όρος κίνδυνος χρησιμοποιείται συχνά όταν πρέπει να ληφθεί μια απόφαση με αβέβαιο αποτέλεσμα. Έτσι η έκφραση «θα πάρω ρίσκο» σημαίνει ότι αν και είναι πιθανό να παρατηρηθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα ακόμα και ένα αντίθετο αποτέλεσμα δεν θα προκαλέσει έκπληξη. Σε σχέση με αυτή τη διαδικασία ο όρος κίνδυνος παρουσιάζεται ως το γινόμενο δύο στοιχείων: Της πιθανότητας (Π) ή του Ενδεχομένου (Ε) να πραγματοποιηθεί. Των Συνεπειών (Σ) του επικίνδυνου αποτελέσματος. Εκφράζεται από την παρακάτω εξίσωση: Κ=Π*Σ ή Κ=Ε*Σ
Αν και οι παραπάνω ερμηνείες είναι γενικές και περιλαμβάνουν όλους τους κινδύνους, ισχύουν και για αυτούς που σχετίζονται με το άγχος. 2.2 Πρακτικά παραδείγματα 2.2.1 Η πρώτη περίπτωση αφορά τον Σταύρο, έναν πλοίαρχο ηλικίας 50 ετών και πατέρα ενός εφήβου, που προετοιμάζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Αυτό σημαίνει ότι ο Σταύρος είναι πολύ πιεσμένος και ότι έχει πολλά έξοδα για την πληρωμή επιπλέον καθηγητών. Η σημερινή εργασία του περιλαμβάνει την προσέγγιση δύσκολων λιμανιών και με τον όρο «δύσκολος» εννοούμε: ρηχά νερά, κακή σήμανση, άσχημες υπηρεσίες, συχνές επιθέσεις, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο το πλήρωμα και το φορτίο, μεγάλος φόρτος εργασίας για το πλήρωμα, δυσκολία αποβίβασης. Η προηγούμενη εμπειρία του περιελάμβανε καλύτερες συνθήκες. Στη δυτική Αφρική το πλοίο του δέχτηκε επίθεση από ένοπλους επαναστάτες λίγες ώρες πριν τον απόπλου. Τραυματίστηκαν τρία μέλη του πληρώματος. Οι επαναστάτες πήραν τιμαλφή, χρήματα, προσωπικά αντικείμενα, εργαλεία, μπογιές, μπουκάλες ασετιλίνης και σχοινιά. Λίγη ώρα μετά την επίθεση, ο Σταύρος ένιωσε έναν έντονο καρδιακό πόνο. Τηλεφώνησε στον Ερυθρό Σταυρό για ιατρική βοήθεια και συμβουλές για το τι να κάνει. Αρχικά επικοινώνησε ο ίδιος και στη συνέχεια ανέλαβε ο υποπλοίαρχος. Ευτυχώς οι επαναστάτες δεν άγγιξαν τις προμήθειες σε φάρμακα του πλοίου. Μόλις το πλοίο έφτασε στο επόμενο λιμάνι ο Σταύρος διακομίστηκε στο νοσοκομείο. Εκεί, οι γιατροί διέγνωσαν οξύ έμφραγμα. Η
διοίκηση μετά τη θεραπεία αποφάσισε την απομάκρυνση του πλοιάρχου από τη θάλασσα. 2.2.2 Η δεύτερη περίπτωση αφορά το Νίκο, έναν δόκιμο πλοίαρχο. Ταξίδεψε με πλοία που φόρτωναν και εκφόρτωναν σε σταθμούς. Ο χρόνος που έμενε το πλοίο σε κάθε λιμάνι-σταθμό ήταν τόσο λίγος που δεν ήταν αρκετός για την αποβίβαση του πληρώματος. Έτσι ο Νίκος δεν πάτησε στην ξηρά για επτά μήνες. Τα καθήκοντά του ήταν τέτοια που ένιωθε διαρκώς κουρασμένος. Ο πλοίαρχος ήταν πολύ απαιτητικός. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι ήταν η πρώτη φορά που έφευγε από την οικογένειά του. Ως μελλοντικός αξιωματικός πίστευε ότι τα καθήκοντά του έπρεπε να έχουν σχέση με τη μελλοντική δουλειά του. Ωστόσο ο καπετάνιος του ανέθετε δουλειές, που άρμοζαν σε κατώτερο πλήρωμα. Έτυχε επίσης να κρυφακούσει τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος που υποστήριζαν ότι τα καθήκοντά του δεν ταίριαζαν σε ένα μελλοντικό αξιωματικό. Ο Νίκος δυσανασχέτησε, έπαψε να μιλάει, δεν ήθελε να φάει και η συμπεριφορά του άλλαξε εντελώς. Όταν τελικά κατάφερε να επισκεφτεί έναν γιατρό, εκείνος διέγνωσε ψυχολογικά προβλήματα και κατάθλιψη. Του συνέστησε επίσης να μείνει στην ξηρά για επιπλέον εξετάσεις και θεραπεία.
Ερωτήσεις: 1. Ποια είναι τα κύρια προβλήματα που εντοπίζονται στα δύο παραδείγματα; 2. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι ναυτικοί και πώς σχετίζονται με το εργασιακό άγχος; 3. Είναι πάντα δυνατό να αντιμετωπιστεί το άγχος πάνω στο πλοίο; 4. Γιατί είναι σημαντικός ο ρόλος της ναυτιλιακής εταιρείας στην ξηρά για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους; 5. Μπορείτε να εντοπίσετε διαφορές μεταξύ των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ναυτικοί και που προκαλούν εργασιακό άγχος και των αντιστοίχων προβλημάτων των εργαζομένων σε άλλου είδους επιχειρήσεις; Ποιες είναι αυτές;
3. Μεθοδολογία και εφαρμογή εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων 3.1. Βασικές έννοιες Η επιστημονική και θεωρητική προσέγγιση της «εκτίμησης κινδύνων» μοιάζει πολύ πολύπλοκη και δύσκολη διαδικασία που απαιτεί για τη διεξαγωγή της πολύ καλά εκπαιδευμένο προσωπικό. Στην πραγματικότητα, η εκτίμηση των κινδύνων είναι εξίσου πολύπλοκη με το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Για τις καθημερινές διαδικασίες σε ένα πλοίο (και το εύρος τους) είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθεί μια απλή μέθοδος ανάλυσης κινδύνων, που μπορεί να εκτελεστεί αποτελεσματικά από τα στελέχη της εταιρείας και τους αξιωματικούς του πλοίου. Η πλειοψηφία των συνετών και επαγγελματιών ναυτικών έχουν την ικανότητα να καταλαβαίνουν και να εκτιμούν τους κινδύνους, που εμπεριέχει ένα καθήκον χρησιμοποιώντας την εκπαίδευση και την εμπειρία τους. Το ότι θέτουν σε εφαρμογή αυτή την ανάλυση κινδύνων χωρίς καθοδήγηση και ειδική εκπαίδευση, με μόνο όπλο τη διορατικότητα τους αποτελεί στοιχείο θαυμασμού για τους ναυτικούς και τον επαγγελματισμό τους. Ωστόσο, δεν είναι σωστό να στηρίζεται κανείς στις προσωπικές ικανότητες των ναυτικών και μόνο και γι αυτό οι καθημερινές επιχειρησιακές τεχνικές στο πλοίο χρειάζονται βελτίωση. Οι ναυτικοί πρέπει να έχουν τις γνώσεις, τα εργαλεία και τις ικανότητες για να συμβάλλουν σε αυτή τη βελτίωση. Δεν υπάρχουν ευέλικτοι κανόνες για τον τρόπο εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων. Πρόκειται για μια απλή αλλά πολύ σημαντική άσκηση που οδηγεί στον προσδιορισμό, μετά από προσεκτική εξέταση, του ποιες διαδικασίες μπορεί να προκαλέσουν βλάβες, ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν και τι άλλο μπορεί να γίνει για να προληφθούν οι αρνητικές συνέπειες. Η διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων για να είναι κατάλληλη δεν πρέπει να είναι πολύπλοκή.
Αυτή η προσέγγιση προσδιορίζεται στις επόμενες παραγράφους. Η διαδικασία ξεκινά με τις εξής απλές ερωτήσεις. Δίπλα σε κάθε ερώτηση παρατίθεται ένας τεχνικός όρος που προσδιορίζει στην αντίστοιχη ενέργεια στο πλαίσιο της αξιολόγησης των κινδύνων. Τι μπορεί να πάει στραβά; Εντοπισμός κινδύνου Πόσο άσχημα μπορεί να πάει; Ανάλυση επιπτώσεων Πόσο συχνά; Εκτίμηση πιθανοτήτων Και τι θα γίνει; Εκτίμηση των κινδύνων Τι μπορούμε να κάνουμε; Διαχείριση των κινδύνων Τα βασικά στάδια τις διαδικασίας εκτίμησης των κινδύνων συνοψίζονται παρακάτω: Ταξινόμηση καθηκόντων. Εντοπισμός των κινδύνων και του προσωπικού που κινδυνεύει. Προσδιορισμός των κινδύνων. Εκτίμηση του κατά πόσον ο κίνδυνος είναι ανεκτός. Προετοιμασία σχεδίου δράσης. Αξιολόγηση της καταλληλότητας του σχεδίου δράσης.
Η διαδικασία είναι λογική και μπορεί να ακολουθήσει το παρακάτω διάγραμμα. Προσδιορισμός ζητήματος ανησυχίας Προσδιορισμός επικινδυνότητας Προσδιορισμός Πιθανότητας (Π) Προσδιορισμός Συνεπειών (Σ) Προσδιορισμός κινδύνων Καθορισμός επιτρεπτών ορίων κινδύνου Εφαρμογή μέτρων ελέγχου για τη μείωση των κινδύνων Αξιολόγηση του αποτελέσματος Ακολουθεί μια σύντομη παρουσίαση των παραπάνω τεχνικών: Προηγούμενη εμπειρία Είναι πολύ σημαντικό για τον ασφαλή σχεδιασμό και την εφαρμογή οποιουδήποτε σχεδίου ή διαδικασίας να εμπλέκονται έμπειροι αξιωματικοί ή έμπειρο προσωπικό ξηράς. Ωστόσο η αξία της εμπειρίας περιορίζεται από δύο τουλάχιστον στοιχεία:
Ίσως δεν υπάρχει εμπειρία για ασυνήθιστους κινδύνους με σοβαρές επιπτώσεις. Ακόμη κι αν οι κίνδυνοι είναι γνωστοί, δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα ληφθούν υπόψη. Ο εντοπισμός του που χώλαιναν οι καταστάσεις, που δημιούργησαν προβλήματα, για τα οποία υπάρχει προηγούμενη εμπειρία είναι πολύ σημαντικός για τη συνεκτίμηση των κινδύνων και για την κατανόηση του μηχανισμού με τον οποίο προκαλούνται ζημιές και τραυματισμοί. Γι αυτό το λόγο πρέπει να καταγράφονται όλα τα ατυχήματα μικρά ή μεγάλα και να αναλύονται τόσο στο πλοίο όσο και στα γραφεία. Κώδικες μηχανολογίας και πρότυπα Πρόκειται για σχεδιασμένα πρότυπα που θεωρούνται απαραίτητα για την παραγωγή ενός συστήματος ασφαλείας. Σε γενικές γραμμές υπάρχουν έγγραφα που αναφέρουν τις ελάχιστες προαπαιτήσεις για ένα μηχάνημα ή σύστημα ενός συγκεκριμένου τύπου και δεν προσδιορίζουν τους κινδύνους στην πρόληψη των οποίων στοχεύουν. Γι αυτό το λόγο δεν επαρκούν για τον εντοπισμό των κινδύνων και χρειάζονται επιπλέον τεχνικές. Λίστες ελέγχου Οι λίστες αυτές περιλαμβάνουν στοιχεία της προηγούμενης εμπειρίας σε καταλόγους με ενέργειες, που πρέπει ή δεν πρέπει να γίνονται. Μπορεί να αποδειχτούν πολύ χρήσιμες για τον εντοπισμό ενός κινδύνου που αλλιώς δεν θα γινόταν αντιληπτός. Χρησιμοποιούνται εύκολα και χάρη σε αυτές προσδιορίζονται οι πιο συχνοί κίνδυνοι. Ωστόσο, πρέπει να παρέχονται μαζί με καταστάσεις παλαιότερων περιστατικών. Οι καταστάσεις αυτές δεν μπορούν να προβλέψουν νέα είδη κινδύνων.
ΑΤΥΧΗΜΑ Πρόκειται για ένα ανεπιθύμητο γεγονός που μπορεί να βλάψει τους ανθρώπους, να καταστρέψει περιουσίες ή το περιβάλλον και να προκαλέσει απώλειες. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος ή μια απώλεια, που σχετίζεται με την εμφάνιση ενός κινδύνου. ΒΛΑΒΗ Σωματική, ψυχολογική ή πνευματική βλάβη ή κίνδυνος για την υγεία των ανθρώπων. Η βλάβη αυτή μπορεί να είναι μοιραία, να προκαλέσει αναπηρία ή να είναι οξεία, χρόνια, παροδική, βραχυχρόνια ή μακροχρόνια. ΡΙΣΚΟ Μια πιθανή απειλή της ανθρώπινης ζωής, της υγείας, της ιδιοκτησίας ή του περιβάλλοντος ή ένα ενδεχόμενο πρόκλησης βλάβης ή απώλειας. ΑΠΩΛΕΙΑ Προσωπικού: Τραυματισμός ή θάνατος. Ιδιοκτησίας/ υλικών: Καταστροφές του πλοίου ή του εξοπλισμού. Μπορεί να είναι μερική ή ολική. Διαδικασιών π.χ. παραιτήσεις, απώλεια ωρών εργασίας, διοικητικό κόστος, κτλ. Περιβαλλοντικές απώλειες: Καταστροφή του περιβάλλοντος. ΚΙΝΔΥΝΟΣ Η πιθανότητα να συμβεί κάτι καταστρεπτικό. Ο κίνδυνος (Κ) έχει τρία στοιχεία: Την πιθανότητα (Π) ή το ενδεχόμενο (Ε) να συμβεί και τις συνέπειες (Σ). Η σχέση των Κ, Π, Ε και Σ συνήθως εκφράζεται με την εξίσωση: Κ=Π*Σ ή Κ=Ε*Σ
ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Η συστηματική χρήση των διαθέσιμων πληροφοριών για τον προσδιορισμό και την περιγραφή των κινδύνων, που απειλούν να βλάψουν τα άτομα ή να προκαλέσουν απώλειες ιδιοκτησίας ή καταστροφή του περιβάλλοντος. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Η διαδικασία της ανάλυσης και της εκτίμησης των κινδύνων. Κατηγορίες κινδύνων Α. Μη αποδεκτός Δεν πρέπει να αρχίσουν ή να συνεχιστούν τα καθήκοντα μέχρι να μειωθεί ο κίνδυνος. Αν η μείωση αυτή δεν είναι δυνατή ακόμα και με τη διάθεση όλων των διαθέσιμων πόρων τότε πρέπει να απαγορευτεί η εργασία. Β. Σημαντικοί Δεν πρέπει να αρχίσουν τα καθήκοντα μέχρι να μειωθεί ο κίνδυνος. Ίσως χρειαστούν αρκετή πόροι για τη μείωσή του. Όταν ο κίνδυνος αφορά κάποιο έργο, που βρίσκεται σε εξέλιξη πρέπει να λαμβάνονται άμεσα μέτρα. Γ. Μέτριο Πρέπει να γίνουν προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου, αλλά το κόστος της πρόληψης πρέπει να υπολογιστεί και να καταβληθεί προσεκτική προσπάθεια περιορισμού του. Τα μέτρα μείωσης του κινδύνου πρέπει να εφαρμοστούν εντός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Όταν ο μέτριος κίνδυνος συνδέεται με πολύ βλαβερές συνέπειες ίσως χρειαστούν επιπλέον εκτιμήσεις για να προσδιοριστεί η πιθανότητα της βλάβης, ώστε να καθοριστεί και η ανάγκη για μέτρα βελτίωσης.
Δ. Ανεκτοί Δεν χρειάζονται άλλοι έλεγχοι. Πρέπει να βρεθεί μια οικονομική λύση, που δεν θα επιβάλλει επιπλέον κόστος. Απαιτείται παρακολούθηση για να διαπιστωθεί ότι διατηρείται ο έλεγχος. Ε. Ασήμαντοι Δεν απαιτούνται ενέργειες ούτε χρειάζεται να τηρηθούν αρχεία τεκμηρίωσης. 3.2. Πρακτικά παραδείγματα 3.2.1 Στην περίπτωση του Σταύρου η SKY Bulk Carriers Management Ltd θεώρησε ότι το πρόβλημα δεν ήταν τυχαίο αλλά το σύστημα δεν λειτούργησε σωστά. Για το λόγο αυτό, χρειάστηκε να γίνει εκτίμηση των κινδύνων και διορθωτικές ενέργειες. Ανατέθηκε σε έναν επιθεωρητή ασφαλείας να διεξάγει την ανάλυση και την έρευνα του περιστατικού. Αυτός μίλησε με τον Σταύρο και με άλλα μέλη του πληρώματος καθώς και με άλλους πλοιάρχους που αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα. 3.2.2. Η περίπτωση του Νίκου απασχόλησε τα κεντρικά γραφεία της SKY Bulk Carriers Management Ltd. Έγινε μελέτη των διαδικασιών καθώς και ανάλυση και έρευνα του περιστατικού. Αν και το γεγονός έμοιαζε μεμονωμένο αποφασίστηκε ότι έπρεπε να ληφθούν διορθωτικά μέτρα για να προληφθεί ή να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος αυτός στο μέλλον.
Ερωτήσεις; 1. Ποια είναι τα κύρια στάδια της διαδικασίας εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων; 2. Ποιος είναι ο ρόλος της διοίκησης της ναυτιλιακής επιχείρησης; 3. Ποιος είναι ο ρόλος των γραπτών εγχειριδίων και των διαδικασιών του κώδικα ISM; 4. Γιατί έχει σημασία να υλοποιηθεί μια λεπτομερής διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων;
4. Τεχνικές πρόληψης και παρέμβασης Μετά την εκτίμηση και την κατάταξη των κινδύνων, που εντοπίστηκαν, το επόμενο στάδιο είναι να ληφθούν αποφάσεις για τα μέτρα ελέγχου που θα εφαρμοστούν για να βελτιωθεί η ασφάλεια κατά την εκτέλεση της συγκεκριμένης διαδικασίας που εξετάζουμε. Πρέπει επίσης να συνυπολογιστούν τα μέτρα που ισχύουν ήδη. Οι κατηγορίες των κινδύνων (Α, Β, Γ, Δ και Ε) πρέπει να αποτελούν τη βάση για να αποφασιστούν η χρησιμότητα των μέτρων και το χρονοδιάγραμμα δράσης. Το αποτέλεσμα της εκτίμησης των κινδύνων πρέπει είναι ένας κατάλογος ενεργειών με σειρά προτεραιότητας για την αλλαγή, τη διατήρηση ή τη βελτίωση των μέτρων ελέγχου που θα εφαρμοστούν. Τα μέτρα πρέπει να επιλεγούν σύμφωνα με τα παρακάτω κριτήρια, που παρατίθενται κατά σειρά αποτελεσματικότητας: Αν είναι δυνατή η εξάλειψη όλων των κινδύνων ή η αντιμετώπιση της πηγής του προβλήματος. π.χ. χρήση μιας ασφαλούς ουσίας αντί μιας επικίνδυνης. Αν δεν είναι δυνατή η εξάλειψη πρέπει να γίνουν προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου. π.χ. όπου υπάρχει κίνδυνος ηλεκτροπληξίας, πρέπει να χρησιμοποιούνται συσκευές με χαμηλή ηλεκτρική τάση. Όπου είναι η δυνατό, η δουλειά πρέπει να προσαρμόζεται στο άτομο. π.χ. να συνυπολογίζονται οι διανοητικές ικανότητες, η σωματική διάπλαση, τα προσόντα, η εκπαίδευση του ατόμου κτλ. Να χρησιμοποιούνται όπου είναι δυνατό οι δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία για τη βελτίωση του ελέγχου. Να δίνεται προτεραιότητα σε μέτρα που προστατεύουν περισσότερα άτομα. Αν είναι αναγκαίο και δυνατό να χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός τεχνικών μέτρων και διαιδκασιών.
Ακολουθεί ένας πίνακας με διάφορα μέτρα ελέγχου: ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΦΥΣΙΚΑ Προστατευτικές μπάρες και φράχτες, συσκευές ασφαλείας ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ Οργάνωση εργασίας, μηχανολογικό σχέδιο, άδειες εργασίας, σήμανση ασφαλείας ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ Ικανότητες, εκπαίδευση, εποπτεία Πρέπει να τονίσουμε ότι μετά την επιλογή των κατάλληλων μέτρων ελέγχου η διαδικασία κατάταξης των κινδύνων πρέπει να επαναληφθεί για να εκτιμηθεί αν οι κίνδυνοι ανήκουν πλέον σε χαμηλότερη κατηγορία π.χ. από την Β (Σημαντικοί) στην Γ (Μέτριοι) μετά την εφαρμογή των μέτρων. Η διαδικασία πρέπει να επαναλαμβάνεται μέχρι να φτάσουν στην κατηγορία Δ (Ανεκτοί). Τέλος, πριν την έναρξη μιας εργασίας πρέπει να ανασκοπήσουμε ολόκληρη τη διαδικασία συμπεριλαμβανομένων των μέτρων ελέγχου για να διασφαλιστεί ότι η εργασία μπορεί να εκτελεστεί με σωστό και ασφαλή τρόπο. Για τη διευκόλυνση της ανασκόπησης πρέπει να συζητηθούν και να απαιτηθούν από τα άτομα που συμμετέχουν στην εκτίμηση των κινδύνων οι παρακάτω ερωτήσεις: Μπορεί τα νέα μέτρα ελέγχου, όπως διαμορφώθηκαν να εντάξουν τους κινδύνους στην κατηγορία των Ανεκτών (Δ); Μήπως δημιουργήθηκαν νέοι κίνδυνοι; Τι πιστεύουν οι εμπλεκόμενοι για την αναγκαιότητα επιλογής ή ανασκόπησης των μέτρων ελέγχου; Θα χρησιμοποιηθούν τα νέα μέτρα ελέγχου στην πράξη ή θα παραμεριστούν λόγω άλλων παραγόντων π.χ. του χρόνου ή της πίεσης για την ολοκλήρωση των εργασιών.
Ερωτήσεις: 1. Πιστεύετε ότι η διάκριση των μέτρων σε φυσικά, οργανωτικά και διοικητικά είναι πρακτική και γιατί; 2. Ποιες είναι οι ευθύνες της διοίκησης στην ξηρά, των αξιωματικών και του πληρώματος του πλοίου; 3. Ποιο είναι ένα λογικό χρονοδιάγραμμα για την αξιολόγηση των μέτρων που έχουν εφαρμοστεί;
5. Αξιολόγηση των διαδικασιών και των μέτρων διαχείρισης των κινδύνων 5.1. Διαδικασία Η SKY Bulk Carriers Management Ltd όσον αφορά τη διαδικασία και τα μέτρα διαχείρισης των κινδύνων ακολουθεί την παρακάτω προσέγγιση: Η διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων διεξάγεται στο πλοίο σε περιπτώσεις επικίνδυνων δραστηριοτήτων, που εκτελούνται εκεί. Η πρωτοβουλία υλοποίησης της εκτίμησης των κινδύνων μιας δραστηριότητας (π.χ. μιας σημαντικής εργασίας συντήρησης) πρέπει να ανήκει στον πλοίαρχο ή/ σε κάποιον ανώτερο αξιωματικό ή στην εταιρεία την ίδια. Το ζήτημα πρέπει να συζητείται κατά τις εβδομαδιαίες συναντήσεις της διοίκησης και πρέπει να τηρούνται αρχεία στην κατάλληλη φόρμα, στη στήλη «Ληφθείσες αποφάσεις». Οι ενέργειες που προσδιορίζονται ως σημαντικές ή επικίνδυνες πρέπει να υπογραμμίζονται και στη συνέχεια πρέπει να πραγματοποιείται εκτίμηση των κινδύνων για καθεμιά από αυτές. 5.2. Πρακτικά παραδείγματα 5.2.1 Στην περίπτωση του Σταύρου αποφασίστηκε ότι αφού η εταιρεία δεν μπορεί να αποφύγει την αγκυροβόληση του πλοίου στο συγκεκριμένο ή σε άλλα λιμάνια, που παρουσιάζουν παρόμοιες απειλές και προβλήματα, γιατί δυστυχώς εκεί επιτάσσουν τα ναύλα της, πρέπει να βρεθούν άλλες λύσεις για το πρόβλημα. Τελικά αποφασίστηκε: Να ζητηθεί από τις τοπικές λιμενικές αρχές καλύτερη φύλαξη.
Κατά την παραμονή του πλοίου στο λιμάνι όλο το πλήρωμα να απέχει από άλλες εργασίες και να χρησιμοποιείται για φύλαξη (σε βάρδιες δύο ατόμων). Να μελετηθεί το ενδεχόμενο ψυχολογικής στήριξης του πληρώματος κατά την άφιξή του σε αυτά τα λιμάνια, μέσω τηλεφωνικών επαφών με τα κεντρικά γραφεία. 5.2.2 Στην περίπτωση του Νίκου, αποφασίστηκε ότι πρέπει να εφαρμοστούν διορθωτικά/ προληπτικά μέτρα όπως προβλέπεται από το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας. Αποφασίστηκε την επομένη να αποσταλούν επιστολές σε όλους τους πλοιάρχους, που υπηρετούσαν σε πλοία που διαχειριζόταν η εταιρεία, οι οποίες να αναφέρουν τα εξής: Οι δόκιμοι αξιωματικοί εκτός από τις εργασίες καταστρώματος πρέπει να αφιερώνουν χρόνο και στην εκπαίδευσή τους ως μελλοντικοί αξιωματικοί όπως αυτό καθορίζεται από τους σχετικούς νόμους και κανονισμούς. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, ώστε όλοι οι αξιωματικοί και το πλήρωμα να τους συμπεριφέρονται ως μελλοντικούς αξιωματικούς.
Ερωτήσεις: 1. Πώς μπορούν να αξιολογηθούν τα μέτρα παρέμβασης; 2. Ποια είναι τα οφέλη της αξιολόγησης; 3. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της υιοθέτησης των μέτρων με τη μορφή εσωτερικών κανονισμών;