ή Τι μπορούμε να μάθουμε παρατηρώντας παλιότερους οικισμούς και κτίσματα

ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 9: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Ανασυγκρότηση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και του αγροτικού χώρου στα πυρόπληκτα χωριά της Ηλείας Κατευθύνσεις ανάπτυξης συμβατές με την οικολογική προσέγγιση και την ανάδειξη του φυσικού και ιστορικού πλούτου της περιοχής Βιοκλιματική προσέγγιση της παραδοσιακής (& ιστορικής ) αρχιτεκτονικής ή Τι μπορούμε να μάθουμε παρατηρώντας παλιότερους οικισμούς και κτίσματα Σιατίτσα ήμητρα, αρχιτέκτονας, Υπ. ιδ. ΕΜΠ Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, εκέμβριος 2007

Κριτική παρατήρηση & όχι αντιγραφή: Κατανόηση η του πώς εκμεταλλεύονται τα κλιματικά και φυσικά χαρακτηριστικά του κάθε τόπου Εντοπισμός κατασκευαστικών & μορφολογικών στοιχείων που είχαν βιοκλιματική λειτουργία (εμπειρικά ή εμπρόθετα) Αναβάθμιση του σχεδιασμού & της κατασκευής σύμφωνα με τις νέες τεχνικές δυνατότητες, την τεχνολογία αλλά και τις διαφορετικές ανάγκες Το πρόβλημα της ένταξης (πιο έντονο σε παραδοσιακούς ή ιστορικούς οικισμούς) Πώς εντάσσεται η νέα τεχνολογία χωρίς να προσβάλει το τοπίο και τα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου Γ δ δ δ έ έ ό λ ό θ ί / λ ό Για διαδεδομένες εφαρμογές όπως ο ηλιακός θερμοσίφωνας/ κλιματισμός, αλλά κυρίως για πιο σύνθετες εφαρμογές όπως είναι η ενσωμάτωση ενεργειακών παθητικών συστημάτων (π.χ θερμοκήπιο)

ομή παρουσίασης 1. Φυσικοί νόμοι & Ιδιότητες δό των Υλικών 2. Αέρας και Νερό στην αραβική αρχιτεκτονική 3. Βιοκλιματικά στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στις Κυκλάδες Πρώτη προσπάθεια ανάγνωσης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Νότια Ελλάδα Αχαΐα, Ηλεία 4. ιαχείριση νερού

Βασικές αρχές νόμοι της φύσης & ιδιότητες υλικών Πώς μεταφέρεται η θερμότητα? με αγωγιμότητα με μεταφορά (ρευστά, αέρια) με ακτινοβολία Θερμοχωρητικότητα > θερμική αδράνεια >θερμική συσσώρευση & χρονική καθυστέρηση Θερμοπερατότητα > μόνωση Υλικά αποθήκευσης θερμότητας (υλικά με μεγάλη θερμοχωρητικότητα) Η πέτρα και το πλήρες τούβλο Το νερό Το μπετόν Υλικά συλλογής της ηλιακής ακτινοβολίας Το τζάμι > παγιδεύει την θερμότητα το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεσμεύει την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία και την μετατρέπει στο εσωτερικό σε θερμότητα Πώς κινείται ο αέρας? Θερμοδυναμική (νόμοι αερίων, κινητική θεωρία) και μηχανική των ρευστών - Ο όγκος, η πίεση και η θερμοκρασία αλληλοεξαρτώνται - Ο ζεστός αέρας ανεβαίνει προς τα πάνω - Σταθερή ροή αερίων > δημιουργία ρεύματος καθώς κινείται ο ζεστός αέρας - Αναλογική σχέση πίεσης-ταχύτητας αερίων/ρευστών: ρ σε στενότερο πέρασμα (δηλαδή μείωση του όγκου) αυξάνεται η ταχύτητα Ελεύθερη κίνηση η αέρα > μέσα από ανοίγματα, οπές, χαραμάδες κλπ ο σχεδιασμός μπορεί να κατευθύνει τον αέρα με κεκλιμένες επιφάνειες, με χωρίσματα κλπ ή να τον εμποδίσει με ανεμοφράκτες, πετάσματα κλπ Εξαναγκασμένη κίνηση αέρα > με πρόκληση διαφοράς πίεσης ανάμεσα στους χώρους ο σχεδιασμός μπορεί να εκμεταλλευτεί στοιχεία του περιβάλλοντος, το μέγεθος και την θέση των ανοιγμάτων, καμινάδες και άλλα στοιχεία

Αέρας και Νερό στην Αραβική αρχιτεκτονική: παραδοσιακή "υψηλή-τεχνολογία"

Hassan Fathy Ο κοινωνικός ρόλος της αρχιτεκτονικής: Παρατήρηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της αποτύπωσης των κοινωνικών σχέσεων στον χώρο Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ιατήρηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αρχιτεκτονικής του κάθε τόπου Χρήση τοπικών δομικών υλικών Βελτίωση/αναβάθμιση των παραδοσιακών κατασκευαστικών τεχνικών Αναζήτηση οικονομικών και τεχνικά απλών τρόπων κατασκευής Αναζήτηση τρόπων θέρμανσης και δροσισμού χωρίς την χρήση μηχανικών μέσων Σεβασμός στην τοπική κοινωνία "Πρέπει να βρούμε μια λύση στο μέχρι σήμερα άλυτο πρόβλημα της σύγκρουσης ανάμεσα στα προϊόντα της βιομηχανίας και τις ανάγκες της φύσης και της κοινωνίας. Η τεχνολογία πρέπει να υπόκειται στην οικονομία και τα υλικά των συγκεκριμένων τόπων. Έτσι οι ποιότητες και οι αξίες που εγγράφονται στην παραδοσιακή και ανθρώπινη απόκριση στο περιβάλλον να μπορούν να διατηρηθούν χωρίς να χάνουμε τα πλεονεκτήματα της επιστήμης" Architecture for the poor, 1973

Συλλέκτες ανέμου (malquaf) & πύργοι απαγωγής ζεστού αέρα

Συλλέκτες ανέμου (malquaf) & πύργοι απαγωγής ζεστού αέρα Malkaf σε κατοικία που χρησιμοποιείται και σαν σκάλα Σχέδια και Φωτογραφία απο την αγορά Neu Baris Τομή πρότυπης κατοικίας στην Dariya, Σαουδική Αραβία

Εξαναγκασμένη κίνηση αέρα: Tachtabusch - Αιγυπτος Ημιυπαίθριο καθιστικό ανάμεσα σε δύο αυλές ροσιμός με εκμετάλλευση της κίνησης του αέρα ανάμεσα σε δύο υπαίθριους χώρους: απο έναν δροσερό κήπο με βλάστηση προς ένα αίθριο που το ζεσταίνει ο ήλιος

Εξαναγκασμένη κίνηση αέρα : Κατοικία με Αίθριο - Τολέδο

Εξαναγκασμένη κίνηση αέρα : Πύργος της Ζισα - Παλέρμο

Θερμική αδράνεια εδάφους: υπόσκαφα - Matmata camere aerazione camere cisterna

Ρεύματα αέρα & θερμική αδράνεια:το δωμάτιο του Σιρόκου - Παλέρμο

Βιοκλιματικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στις Κυκλάδες

Κλιματικές ζώνες στην Ελλάδα ο ρόλος του κελύφους Το κλίμα στην Ελλάδα θεωρείται εύκρατο / μεσογειακό. Παρόλα αυτά λόγω της έντονης μορφολογίας του εδάφους, σε τοπικό επίπεδο διακρίνονται χοντρικά 3 κλιματικές ζώνες με σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Παράκτια/ νησιωτική ζώνη Ηπειρωτική ζώνη Ορεινή ζώνη Απο το άρθρο του Ε. Ευαγγελινού: «THERMAL COMFORT IN GREEK VERNACULAR ARCHITECTURE

Γενικές αρχές Οικισμοί Θέσεις / πλαγιές με μεσημβρινό προσανατολισμό Εκμετάλλευση της μορφολογίας του εδάφους για προστασία από τους ανέμους Πυκνή δόμηση δροσερό μικροκλίμα στο επίπεδο του δρόμου λόγω της μάζας των κτιρίων σκιασμός του ενός κτιρίου από το άλλο Ε άλλ θ ή δ ά Εκμετάλλευση της θερμικής αδράνειας του εδάφους

Γενικές αρχές Οικισμοί Υπαίθριοι και Ημι-υπαίθριοι ημόσιοι χώροι Η διαπλοκή των όγκων δημιουργεί ποικίλα και προστατευμένα μικροκλίματα Υπαίθριοι: δρόμοι, πλατείες, πλατώματα Ημιυπαίθριο: στεγασμένα περάσματα, στοές Εξοπλισμός: Πηγές, καθίσματα, πέργκολες

Γενικές αρχές Κατοικία Προσανατολισμός της κύριας όψης προς το Νότο Συμπαγείς τοίχοι με μικρά ανοίγματα προς τον Βορρά για προστασία από τους ψυχρούς βόρειους ανέμους Εκμετάλλευση της θερμικής μάζας του κτιρίου για εξισορρόπηση των θερμοκρασιακών μεταβολών Εκμετάλλευση της θερμικής αδράνειας του εδάφους, σε υπόσκαφα κτίρια ή σε κτίρια τοποθετημένα σε πλαγιές με μεγάλη κλίση. Χρήση της βλάστησης για ηλιοπροστασία, σκιασμός αλλά και προστασία από τους ανέμους.

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Συλλέκτες αέρα Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Καμινάδα άλλα ανοίγματα Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Φεγγίτες Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Κουφώματα Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Υπόσκαφα Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Ημι-υπαίθριοι Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Πέργκολες, στέγαστρα Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Προεξοχές Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Πατζούρια Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Υλικά Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ροσισμός Λιακωτό, Χαγιάτι Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Αερισμός ώματα ροσισμός Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Στέρνες Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Κάναλος Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Βλάστηση Αερισμός ροσισμός Σκιασμός και Ηλιοπροστασία: Στη μάζα του κτιρίου Πρόσθετα στοιχεία Θερμική αδράνεια /μόνωση Θέρμανση/ Ηλιασμός Φυσικός φωτισμός Νερό Προστασία από ανέμους Προστασία από υγρασία

Ταξινόμηση κατασκευαστικών στοιχείων με βάση την βιοκλιματική τους λειτουργία Βιοκλιματική λειτουργία Παραδοσιακά Στοιχεία Βλάστηση Σύγχρονες τεχνικές 1. Αερισμός ιαμπερής αερισμός Φαινόμενο της καμινάδας Συλλέκτης αύρας/ πύργοι ανέμου Φεγγίτης Ηλιακή καμινάδα Καμινάδα αερισμού Ανεμιστήρας οροφής 2. ροσισμός ροσισμός μέσω εξάτμισης Θερμική αδράνεια/ θερμική μάζα Εξωτερικές επιφάνειες: υλικά, χρώμα, ανάγλυφο Αναρριχόμενα φυτά κατακόρυφη διάταξη παράλληλα στον τοίχο (δυτικά) Μεταλλικοί ακτινοβολητές οροφής Υπόγειες σωλήνες αερισμού 3. Σκιασμός και ηλιοπροστασία με πρόσθετα στοιχεία Πατζούρια Πέργκολα Προεξοχές από το κέλυφος και την οροφή Αναρριχόμενα φυτά οριζόντια διάταξη σε πέργκολα (νότιοανατολικά) Περσίδες εσωτερικές-εξωτερικές 4. Σκιασμός και ηλιοπροστασία ενσωματωμένα στην μάζα του κτιρίου Αίθριο, αυλή Ημιυπάιθριοι (λότζια, στοά κλπ) Βεράντα, μπαλκόνι 5.Θερμομόνωση / θερμική αδράνεια Θερμική μάζα/ πέτρα - χώμα Ημιυπόσκαφες / υπόσκαφες κατασκευές Στρώσεις από φύκια/ καλάμια/ τσατμάδες ιπλοί υαλοπίνακες στα ανοίγματα Θερμομονωτικά υλικά 6. Θέρμανση Νότιος προσανατολισμός ανοιγμάτων Νότια αυλή-βεράντα (λιακωτό-λιακός) Χαγιάτι Φυλλοβόλα φυτά στο νότιο προσανατολισμό Θερμοκήπιο Trompe-michele Θερμοσιφωνικά πανέλα 7. Φυσικός φωτισμός Ανοίγματα οροφής Φεγγίτες οροφής 8. ιαχείριση υδάτων εξαμενές ιαβάθμιση δωμάτων, υδρορροές Αυλάκια 9. Προστασία από τους ανέμους Μικρά ανοίγματα στο βορρά ιαμόρφωση μικροκλίματος Εκμετάλλευση κλίσης εδάφους Πετάσματα βλάστησης αειθαλή δυνατά φυτά κάθετα στην διεύθυνση του ανέμου π.χ. κυπαρίσσια 10. Προστασία από την υγρασία Κουτούντος : στενό διάδρομο (κενό αέρα) ανάμεσα στο χώμα και τον τοίχο Σοφάς : ξύλινο υπερυψωμένο επίπεδο για ύπνο- εμποδίζει την άμεση επαφή με το έδαφος.

Βιοκλιματικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Ηλεία (Νότια Ελλάδα): μια πρώτη προσπάθεια

Γενικές αρχές Οικισμοί Αραιοί οικισμοί, με χαλαρή δομή Τα σπίτια σε απόσταση μεταξύ τους Τα στοιχεία του τοπίου εισχωρούν στον οικισμό Χωριό στην Αχαΐα Ράπτης, Ηλία

Γενικές αρχές Οικισμοί Υπαίθριοι ημόσιοι χώροι εν υπάρχει ιδιαίτερα διαμορφωμένο δίκτυο δημόσιων χώρων : ο κεντρικός δρόμος και η κεντρική πλατεία ή πλάτωμα έχουν αυτόν τον ρόλο Η θερμική άνεση στον εξωτερικό χώρο εξασφαλίζεται κυρίως απο την βλάστηση σημείο συνάντησης του χωριού: Οι βρύσες

Γενικές αρχές Κατοικία ιώροφα επιμήκη κτίρια με κεραμοσκεπή Ακολουθούν την κλίση του εδάφους --> πιθανά και τον νότιο προσανατολισμό Σκίαση με ψηλά δέντρα στην αυλή Ανοιχτά ή σκεπασμένα μπαλκόνια (χαγιάτια) Αγία Τριάδα Ηλίας

Επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία Το Χαγιάτι στοιχείο ηλιοπροστασίας & σκιασμού που έχει προστεθεί στον όγκο στοιχείο προστασίας απο την βροχή

Η διαχείριση του νερού

ιαχείριση νερού : το νερό της βροχής σε κλίμακα οικισμού διαβαθμισμένη διοχέτευση νερού με κανάλια, λάκκους, λεκάνες κλπ διευκόλυνση απορρόφησης τοπικά (όχι σκληρές επιφάνειες) και όχι απομάκρυνση συλλογή νερού σε δεξαμενές (για άρδευση, για πυροπροστασία)

ιαχείριση νερού : το νερό της βροχής σε κλίμακα κατοικίας Συλλογή νερού σε δεξαμενές

ιαχείριση νερού : το νερό της βροχής σε κλίμακα κατοικίας άρδευση

ιαχείριση νερού --> επαναχρησιμοποίηση "γκρίζων" νερών

ιαχείριση νερού --> βιολογικοί καθαρισμοί μικρής κλίμακας