4 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις

4 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις

4.1. Εισαγωγή Οικονομικός απολογισμός των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου το 2010 Το κεφάλαιο αυτό στηρίζεται στη δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποίησε η ΕΣΕΕ σε κατάλληλα στρωματοποιημένο δείγμα που αποτελούνταν από 968 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και 202 επιχειρήσεις νομικής μορφής ΑΕ και ΕΠΕ. Οι επιχειρήσεις έδωσαν κατηγορικές απαντήσεις σε ερωτήσεις δομημένου ερωτηματολογίου στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2011. Παρουσιάζεται ο απολογισμός των ΟΕ, ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων του ελληνικού εμπορίου για την πορεία των βασικών οικονομικών μεγεθών τους το 2010 καθώς επίσης και η ανάλυση των εκτιμήσεων των εμπορικών επιχειρήσεων όλων των νομικών μορφών για την πορεία τους το 2011 καθώς και των προσδοκιών τους για το 2012 (Ενότητες 4.1 και 4.2). Στην Ενότητα 4.3 εξετάζονται οι εξελίξεις στην ανταγωνιστικότητα του ελληνικού εμπορίου. Παρουσιάζεται πρώτα μια ανάλυση που βασίζεται στις γεωγραφικές περιοχές παραγωγής των εμπορευμάτων και στη συνέχεια επιχειρείται μια καταγραφή της αίσθησης που είχαν οι επιχειρήσεις σχετικά με τις μεταβολές που επήλθαν στην ανταγωνιστικότητά τους το 2011. Στην Ενότητα 4.4, που προστέθηκε φέτος για πρώτη φορά σε Έκθεση της ΕΣΕΕ, διερευνώνται οι απόψεις των εμπορικών επιχειρήσεων αναφορικά με τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στις ελληνικές επιχειρήσεις και τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν για την αντιμετώπισή της. Τέλος, στην Ενότητα 4.5 παρουσιάζονται βασικά πληροφοριακά στοιχεία για τις πηγές των δεδομένων και τα βασικά χαρακτηριστικά των δειγμάτων στα οποία στηρίχτηκε η ανάλυση. Οι βασικές διαπιστώσεις για το 2010 Ξεπέρασε το 75% το ποσοστό των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων που κατέγραψαν γενικά υποχώρηση του κύκλου εργασιών τους το 2010. Σχεδόν οι 8 στις 10 εμπορικές ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις ήλθαν αντιμέτωπες με επιδείνωση της κερδοφορίας το 2010. Περισσότερες από 6 στις 10 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι δεν πραγματοποίησαν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου τη διετία 2009-2010. Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 4.1.1. Οι πωλήσεις και η κερδοφορία των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου το 2010 Πωλήσεις 2010 Σημαντική μείωση πωλήσεων δήλωσαν πάνω από το 5 των επιχειρήσεων και στους τρεις τομείς. Εντονότερη ήταν η υποχώρηση στο χονδρικό εμπόριο. Από τη δειγματοληπτική έρευνα προκύπτει ότι το ποσοστό των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων που δήλωσαν σημαντική πτώση 1 των πωλήσεών τους έφθασε το 56%, συνιστώντας για δεύτερο συνεχές έτος πλειονότητα. Ειδικά για το 2010, μείωση πωλήσεων (μεγαλύτερη του 5%) δήλωσε το 77,8% των επιχειρήσεων. Ωστόσο, ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, πρώτον, αυξήθηκε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το ποσοστό των επιχειρήσεων 1. Περισσότερο από 10 ποσοστιαίες μονάδες. 143

Διάγραµµα 4.1 Διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 0,2 0,5 8 39,7 55,3 56,0 38,5 37,5 42,1 21,6 6,7 1,9 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 10 8 Διάγραµµα 4.2 Διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 Aνάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 4 46,0 1,4 Εµπόριο αυτοκινήτων 59,5 33,6 6,9 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 51,3 45,0 3,8 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Χονδρικό εµπόριο 10 8 0,8 39,4 53,2 34,3 36,3 26,4 9,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 59,4 35,9 4,7 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Λιανικό εµπόριο 10 8 0,3 0,5 39,8 55,3 39,5 38,8 20,4 5,4 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 55,7 43,3 1,0 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α 144

που δήλωσαν ότι υπέστησαν μείωση πωλήσεων, δεύτερον, τείνουν να εκλείψουν οι επιχειρήσεις που δηλώνουν «σημαντική» αύξηση των πωλήσεών τους, αφού το μερίδιό τους μειώθηκε σε λιγότερο από 2% το 2010. Η πλειονότητα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων δήλωσαν σημαντική μείωση πωλήσεων και στους τρεις τομείς της εμπορικής δραστηριότητας, σχετικά εντονότερη όμως ήταν στο χονδρικό εμπόριο, όπου το ποσοστό ανήλθε σε 59,4% έναντι 55,7% και 51,3% στο λιανικό και στο εμπόριο των αυτοκινήτων αντίστοιχα. Χαρακτηριστικό της ανησυχητικής εικόνας για τις πωλήσεις των ΟΕ, ΕΕ και των ΑτΕ αποτελεί το γεγονός ότι για το 2010 το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν σημαντικά χαμηλότερες, ή περίπου στάσιμες, πωλήσεις σε σχέση με το προηγούμενο έτος ανήλθε σε 98,1%, έναντι 92,8% και 78,2% που δηλώθηκαν κατά τα έτη 2009 και 2008 αντίστοιχα. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει ξεκάθαρα το τέλμα στο οποίο έχουν περιέλθει οι ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εμπορίου εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, καθώς και τον δραστικό περιορισμό της κατανάλωσης. 10 8 Διάγραµµα 4.3 Οι πωλήσεις των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου το 2010 Aνάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 51,3 59,4 55,7 56,0 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις 18,8 21,3 5,0 3,8 14,7 16,5 4,7 4,7 16,9 2,6 1,0 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο 23,8 21,8 17,1 3,2 1,9 Κεφάλαιο 4 Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Καθαρά κέρδη 2010 Σχεδόν οι 8 στις 10 εμπορικές ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις ήλθαν αντιμέτωπες με επιδείνωση της κερδοφορίας το 2010. Ποσοστά στο χονδρικό εμπόριο, 55,3% στο λιανικό και 52,5% στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά, δήλωσαν ότι η κερδοφορία τους επιδεινώθηκε σημαντικά. Από τις πληροφορίες που προκύπτουν στην παρούσα δειγματοληπτική έρευνα για την κερδοφορία των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων του εμπορίου κατά το 2010 φαίνεται ότι η πτώση της κερδοφορίας συνεχίζεται με ιδιαίτερη ένταση. Συγκεκριμένα, η μερίδα των επιχειρήσεων που δήλωσαν ότι η κερδοφορία τους επιδεινώθηκε σημαντικά 2 παραμένει 2. Περισσότερο από 1. 145

Διάγραµµα 4.4 Διαχρονική εξέλιξη των καθαρών κερδών των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 0,2 0,5 8 39,7 55,3 56,0 38,5 37,5 42,1 21,6 6,7 1,9 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερα Περίπου στάσιµα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 10 8 Διάγραµµα 4.5 Διαχρονική εξέλιξη των καθαρών κερδών των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 Aνάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 4,0 28,0 54,0 14,0 Εµπόριο αυτοκινήτων 64,1 30,5 5,3 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 1,3 52,5 42,5 3,8 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερα Περίπου στάσιµα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α Χονδρικό εµπόριο 10 8 0,8 0,8 40,6 54,8 34,6 36,7 24,0 7,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 6 35,9 4,1 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερα Περίπου στάσιµα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α Λιανικό εµπόριο 10 8 1,0 0,5 40,2 57,6 41,7 37,1 17,1 4,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 55,3 43,7 1,0 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερα Περίπου στάσιµα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α 146

Διάγραµµα 4.6 Τα προ φόρου κέρδη των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ το 2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 1,3 52,5 16,3 2 6,3 3,8 6 16,5 14,1 5,3 4,1 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο Σηµαντικά υψηλότερα Υψηλότερα Περίπου στάσιµα Χαµηλότερα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α (για δεύτερο συνεχές έτος) η πλειονότητα, με μερίδιο 55,9%. Ειδικά για το 2010, αναλύοντας περαιτέρω το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν στασιμότητα (μεταβολή έως 1), διαπιστώνεται ότι 22,7% είδαν τα κέρδη τους να μειώνονται από 5 έως 10 ποσοστιαίες μονάδες, με αποτέλεσμα το ποσοστό των επιχειρήσεων με μείωση κερδών μεγαλύτερη του 5% να διαμορφωθεί στο 78,6%. Παράλληλα διαπιστώνεται συνεχής διαχρονική μείωση των επιχειρήσεων που δηλώνουν σημαντική αύξηση κερδών, το ποσοστό των οποίων μειώθηκε δραματικά σε μόλις 1,8% το 2010, ενώ ήταν δεκαπλάσιο το 2008. Σημαντική πτώση κερδοφορίας καταγράφηκε και στους τρεις τομείς της δραστηριότητας των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Περισσότερο έντονη ήταν στον τομέα του χονδρικού εμπορίου, με το των επιχειρήσεων να δηλώνει σημαντική υποχώρηση των κερδών. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονιστεί πως αυτή η πτώση στην κερδοφορία των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ έχει δύο συνιστώσες: Αφενός την οικονομική κρίση και την επακόλουθη σημαντική περικοπή του διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης και αφετέρου τις προσφορές και τις μειώσεις των τιμών των εμπορευμάτων στις οποίες προχώρησαν οι επιχειρήσεις προκειμένου να συγκρατήσουν την κάθετη πτώση στις πωλήσεις. 55,3 24,9 16,7 2,1 1,0 0,1 55,9 22,7 16,5 3,0 1,8 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 4.1.2. Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Πάνω από το των εμπορικών ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων γενικά δήλωσαν ότι δεν έκαναν επενδύσεις τη διετία 2009-2010. Στον τομέα αυτοκινήτου ήταν υψηλότερο το ποσοστό της επενδυτικής αποχής (65%). Από τις απαντήσεις των εμπορικών ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων στη δειγματοληπτική έρευνα σχετικά με την πορεία των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου ενισχύεται η εικόνα πλήρους επενδυτικής αποχής. Συγκεκριμένα, το 62% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι δεν πραγματοποίησαν επενδύσεις κατά τη διετία 2009-2010, ποσοστό ελάχιστα χαμηλότερο από το προηγούμενο έτος (65,6%). Επιπλέον, εξανεμίστηκε το ποσοστό όσων επιχειρήσεων δήλωσαν σημαντικά αυξημένες επενδύσεις, διαμορφούμενο σε μόλις 2% το 2010. Και στους τρεις τομείς επιχειρηματικής δράσης η απόλυτη πλειοψηφία των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων δήλωσε επενδυτική απραξία στη διετία 2009-2010. Εντονότερο είναι 147

Διάγραµµα 4.7 Διαχρονική εξέλιξη των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 1,2 0,7 0,1 8 35,8 17,5 65,6 62,0 38,2 7,4 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 8,3 13,2 12,2 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α 7,7 28,2 2,0 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Διάγραµµα 4.8 Διαχρονική εξέλιξη των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 2,0 28,0 22,0 4 8,0 Εµπόριο αυτοκινήτων 45,8 17,6 22,1 14,5 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 65,0 7,5 23,8 3,8 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α Χονδρικό εµπόριο 10 3,1 0,8 8 31,9 14,6 69,4 61,8 42,5 7,9 6,5 11,7 11,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 8,2 27,6 2,4 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α Λιανικό εµπόριο 10 8 0,4 37,8 18,2 0,8 68,5 0,1 61,7 36,4 7,1 6,9 11,9 11,9 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 7,7 28,8 1,7 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α 148

το φαινόμενο στον τομέα αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, όπου το σχετικό ποσοστό ανήλθε σε 65% το 2010, ύστερα από συνεχή διαχρονική αύξηση. Το μερίδιο των επιχειρήσεων που είτε δήλωσαν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου σημαντικά χαμηλότερες σε σχέση με το προηγούμενο έτος είτε ότι δεν προέβησαν σε επενδύσεις για τα δύο τελευταία έτη ανήλθε σε 69,7% για το 2010, 73,9% για το 2009 και 53,3% για το 2008. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είχαν γίνει αισθητές αρκετά νωρίς, προδιαγράφοντας την αρνητική οικονομική συγκυρία και αποθαρρύνοντας έτσι τις επενδύσεις. Αν μάλιστα συνδυαστεί με τη γενικότερη αβεβαιότητα και την ανάγκη διακράτησης ρευστών για την κάλυψη των αυξημένων τρεχουσών αναγκών των επιχειρήσεων, καθώς και με την εντεινόμενη δυσκολία εύρεσης χρηματοδότησης, οι επενδύσεις καθίστανται πλέον πολυτέλεια. 10 8 Διάγραµµα 4.9 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ για το 2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 65,0 7,5 3,8 11,3 61,8 8,2 5,9 17,6 18,9 18,1 8,8 4,1 3,5 4,0 3,8 2,4 1,7 2,0 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται Δ/Γ-Δ/Α 0,1 61,7 7,7 6,4 0,1 62,0 7,7 6,1 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 4.1.3. Συνολικό χρέος και τραπεζικός δανεισμός το 2010 Η εντυπωσιακή διεύρυνση του ποσοστού στασιμότητας των υποχρεώσεων συνάδει με το γεγονός της κάμψης των επενδύσεων στο εμπόριο. Το ποσοστό των επιχειρήσεων που δεν έχουν δάνεια από τράπεζες περιορίστηκε σχεδόν κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες, σε 33%, όμως η τάση αυτή δεν χαρακτήρισε και το χονδρικό εμπόριο. Όπως και στις προηγούμενες έρευνες, έτσι και τώρα εξετάστηκαν στην έρευνα οι εξελίξεις στο χρέος των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων και ειδικότερα οι υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες. Κατ αρχάς, όσον αφορά το συνολικό χρέος, από τις απαντήσεις προκύπτει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων κατάφερε να συγκρατήσει τις υποχρεώσεις της. Πράγματι, το ποσοστό όσων δήλωσαν ότι οι συνολικές τους υποχρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά κατά το 2010, αυξήθηκε δραστικά, από 54,1% στην περσινή έρευνα σε 82,2% στη φετινή (Διάγραμμα 4.13). Αντίθετα, περιορίστηκε σε πολύ έντονο βαθμό το μερίδιο των επιχειρήσεων που δήλωσαν επέκταση των συνολικών υποχρεώσεων, σε 13,5% το 2010, ενώ ήταν σχεδόν τριπλάσιο το 2008. Οι εξελίξεις αυτές ενδεχομένως σηματοδοτούν μια τάση περιορισμού της χρηματοδότησης του εμπορίου, ενώ η εντυπωσιακή διεύρυνση του πο- 149

Διάγραµµα 4.10 Διαχρονική µεταβολή τραπεζικών υποχρεώσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου: 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 1,0 21,9 7,9 53,4 0,9 41,9 5,2 35,3 33,0 3,6 52,7 15,8 16,7 10,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου σοστού στασιμότητας (υποχρεώσεων) συνάδει με το γεγονός της κάμψης των επενδύσεων αλλά και των πωλήσεων. Σχετικά με το τραπεζικό χρέος, διαπιστώνεται η διαμόρφωση δύο μεγάλων ομάδων, με κυριότερη την ομάδα των επιχειρήσεων που δηλώνει ότι οι υποχρεώσεις προς τράπεζες παρέμειναν στάσιμες ή είχαν ασήμαντη μεταβολή 3, η οποία και συγκεντρώνει την πλειοψηφία των επιχειρήσεων με 52,7%, έναντι 35,3% που είχε παρατηρηθεί το 2009. Ακολουθεί η ομάδα εκείνων που δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποίησαν τις τράπεζες ως πηγή άντλησης κεφαλαίων, ωστόσο διαπιστώνεται υποχώρηση του μεριδίου τους σε 33% το 2010, ενώ στην προηγούμενη έρευνα του 2009 το σχετικό ποσοστό είχε φθάσει το 42%, αποτελώντας τη σχετική πλειοψηφία. Μείωση του ποσοστού των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων που δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν κεφάλαια τραπεζικής προέλευσης παρατηρήθηκε στους τομείς του λιανικού εμπορίου και των αυτοκινήτων, ενώ δεν επηρέασε το χονδρικό εμπόριο. Αξιοσημείωτο είναι, βέβαια, το γεγονός πως το αρνητικό γενικό κλίμα επηρέασε και τον ίδιο τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών, οι οποίες, φοβούμενες τις εξυπηρετήσεις των δανείων και τυχόν επισφάλειες, ήταν ιδιαίτερα διστακτικές στο να χρηματοδοτήσουν επιχειρηματικές ιδέες και νέα σχέδια, καθιστώντας την πρόσβαση των εμπόρων σε ρευστότητα τις περισσότερες φορές ουσιαστικά αδύνατη. 3. Μικρότερη του 1. 150

Διάγραµµα 4.11 Διαχρονική µεταβολή τραπεζικών υποχρεώσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 Aνάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 10 8 2,0 24,0 1 44,0 2 Εµπόριο αυτοκινήτων 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 Χονδρικό εµπόριο Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α Λιανικό εµπόριο 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α 2,8 23,2 8,3 47,6 18,1 0,8 37,4 3,1 44,3 14,5 25,0 2,5 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 0,8 38,3 7,3 35,1 18,5 58,8 13,8 38,8 6,5 42,4 12,4 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις 10 8 0,3 21,3 7,6 56,3 1,0 44,4 4,7 33,4 32,5 3,1 54,5 Κεφάλαιο 4 14,6 16,4 1 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα 2 έτη) Δ/Γ-Δ/Α Διάγραµµα 4.12 Οι τραπεζικές υποχρεώσεις των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ το 2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 25,0 2,5 1,3 41,3 16,3 13,8 38,8 6,5 2,9 31,8 7,6 12,4 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο 32,5 3,1 4,7 39,3 10,4 1 33,0 3,6 4,1 38,1 10,4 10,7 Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Δ/Γ-Δ/Α Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται 151

Διάγραµµα 4.13 Διαχρονική µεταβολή των συνολικών υποχρεώσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 1,1 0,5 0,1 10 8 39,7 57,8 55,9 40,5 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 10 8 18,7 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 36,1 5,6 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Διάγραµµα 4.14 Οι συνολικές υποχρεώσεις των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ για το 2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 2,5 5,0 5 0,6 6,5 14,1 53,5 0,1 3,6 9,5 58,1 42,3 1,8 0,2 4,0 9,9 56,6 21,3 11,8 16,0 15,7 21,3 13,5 12,7 13,5 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α 4.1.4. Η ρευστότητα των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου Διατηρήθηκαν οι τάσεις επιδείνωσης της ρευστότητας του εμπορίου το 2010. Από τους τρεις τομείς εντονότερη υποχώρηση της ρευστότητας αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις του χονδρικού εμπορίου. Από την έρευνα της ΕΣΕΕ στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις προκύπτει ότι, σε συνέχεια της περσινής μεγάλης επιδείνωσης, το 2010 υπήρξε συγκράτηση σε θέματα ρευστότητας. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων, με μερίδιο που διευρύνθηκε σε 53,8% έναντι 35,7% το 2009, θεώρησε ότι η ρευστότητά τους παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη. Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό όσων δήλωσαν ότι η ρευστότητα τους περιορίστηκε σημαντικά (περισσότερο 152

από 1) εξακολουθεί να κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα, παρά το γεγονός ότι υποχώρησε σε 44,6% το 2010 από 58,9% το 2009. Ανησυχητικό είναι όμως το γεγονός ότι τείνουν να εκλείψουν οι επιχειρήσεις που δηλώνουν σημαντική βελτίωση της ρευστότητάς τους (μόλις 1,4%), καθώς επίσης και η παρατήρηση πως το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν χαμηλότερη ή σημαντικά χαμηλότερη ρευστότητα το 2010, έναντι του 2009, παραμένει σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο (67,9%). Παράλληλα, η εντονότερη, σε σχέση με τους υπόλοιπους τομείς του εμπορίου, υποχώρηση της ρευστότητας που σημειώθηκε στον τομέα του χονδρικού εμπορίου (7%) δικαιολογεί, εν μέρει τουλάχιστον, και την επιμονή του τομέα στη χρησιμοποίηση κεφαλαίων τραπεζικής προέλευσης. Διάγραµµα 4.15 Διαχρονική µεταβολή της γενικής ρευστότητας των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 8 1,4 4,9 53,8 39,8 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 1,0 10,2 54,1 34,7 Σηµαντικά υψηλότερη Περίπου στάσιµη Σηµαντικά χαµηλότερη Δ/Γ-Δ/Α 0,2 4,0 82,2 13,5 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 Διάγραµµα 4.16 Η γενική ρευστότητα των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου το 2010 Ανάλυση κατά τοµέα εµπορικής δραστηριότητας (% ποσοστά επιχειρήσεων) 10 0,6 0,1 8 4 52,9 43,2 44,6 17,5 35,0 3,8 3,8 17,1 21,8 4,7 2,9 Εµπόριο αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο 25,5 29,0 1,5 0,8 23,3 28,2 2,3 1,4 Σηµαντικά υψηλότερη Υψηλότερη Περίπου στάσιµη Χαµηλότερη Σηµαντικά χαµηλότερη Δ/Γ-Δ/Α 153

4.2. Οι εκτιμήσεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2011 και οι προβλέψεις τους για το 2012 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Στο τμήμα αυτό παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις των εκπροσώπων του ελληνικού εμπορίου για την πορεία των επιχειρήσεών τους το 2011 και οι προβλέψεις και οι οικονομικές προσδοκίες τους για το 2012, όπως αποτυπώθηκαν από την ετήσια έρευνα που πραγματοποίησε η ΕΣΕΕ σε κατάλληλα στρωματοποιημένο δείγμα που αποτελούνταν από 968 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και 202 επιχειρήσεις νομικής μορφής ΑΕ και ΕΠΕ. Οι επιχειρήσεις έδωσαν κατηγορικές απαντήσεις σε ερωτήσεις δομημένου ερωτηματολογίου σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2011. Καταγράφηκαν επίσης πληροφορίες που έδωσαν οι επιχειρήσεις για τις χώρες παραγωγής των εμπορευμάτων τους και τους ανταγωνιστές τους, καθώς και η αίσθησή τους για την μεταβολή της ανταγωνιστικότητάς τους το 2011. Τέλος, προστέθηκε ειδική ενότητα για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις εμπορικές επιχειρήσεις. Οι εκτιμήσεις για το 2011 Το ελληνικό εμπόριο υφίσταται τις σοβαρές συνέπειες της οικονομικής ύφεσης και το 2011. Τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων συνεχίζουν να επιδεινώνονται. Οι 8 στις 10 μικρές επιχειρήσεις και οι 6 στις 10 εμπορικές ΑΕ & ΕΠΕ υπέστησαν μείωση πωλήσεων. Οι 8 στις 10 επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από νομική μορφή, δήλωσαν επιδείνωση της κερδοφορίας τους. Η 1 στις 2 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και οι 4 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν μείωση επενδύσεων, σε συνέχεια της επενδυτικής άπνοιας που προηγήθηκε το 2010. Ανεξάρτητα από νομική μορφή, διευρύνθηκαν τα ποσοστά των επιχειρήσεων που μείωσαν το προσωπικό τους. Όμως οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις ήταν πιο ανθεκτικές. Επτά στις 10 από αυτές δήλωσαν ότι κατόρθωσαν να κρατήσουν σταθερό το προσωπικό τους. Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν μια ακόμη δυσάρεστη έκπληξη για τις εμπορικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα για τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις. Οι προβλέψεις για το 2012 Παραμένουν απαισιόδοξες οι επιχειρήσεις για τις πωλήσεις και τα κέρδη του 2012. Περίπου 4 στις 10 επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από νομική μορφή, προβλέπουν μείωση κύκλου εργασιών και επιδείνωση κερδοφορίας. Έντονη εξασθένηση της ροπής για επενδύσεις καταγράφεται τόσο στις ΑΕ και ΕΠΕ όσο και στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις. Και στο επίπεδο της απασχόλησης υπάρχει απαισιοδοξία, λιγότερο έντονη όμως σε σχέση με πέρυσι. Περισσότερη ανθεκτικότητα εξακολουθούν να δείχνουν οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις. Ένα νέο στοιχείο που αναδύεται στην παρούσα έρευνα είναι η αυξημένη αβεβαιότητα που επικρατεί στο εμπόριο, αφού 1 στις 4 επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, αδυνατεί να προβλέψει την εξέλιξη βασικών μεγεθών. 154

Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τις πωλήσεις Για μία ακόμη χρονιά, η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων (σχεδόν οι 4 στις 5), ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, εκτίμησαν ότι οι πωλήσεις τους το 2011 είναι μειωμένες. Από την έρευνα μάλιστα φαίνεται ότι υπήρξε επιδείνωση «δύο ταχυτήτων» στο εμπόριο, αφού έπληξε με μεγαλύτερη ένταση τις μικρότερες επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγάλες ΑΕ. Συγκεκριμένα, το 81,4% των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων και περίπου το 63% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν χαμηλότερες πωλήσεις για το 2011. Φαίνεται ακόμη ότι η μείωση των πωλήσεων το 2011, έτσι όπως εκτιμάται από την έρευνα της ΕΣΕΕ, δεν αποτέλεσε «έκπληξη» για τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή τους. Από αυτές 6 στις 10 ανέμεναν στην περσινή έρευνα ότι οι πωλήσεις τους θα μειώνονταν. Οι εκτιμήσεις για το 2011 είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές στον τομέα του λιανικού εμπορίου, όπου, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή της επιχείρησης, το ποσοστό όσων δήλωσαν μείωση του κύκλου εργασιών τους διαμορφώθηκε κοντά στο 8%. Το αντίστοιχο ποσοστό των επιχειρήσεων εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, ανεξάρτητα από νομική μορφή, ήταν κοντά στο 75,. Στο χονδρικό εμπόριο είναι πιο εμφανής η διαφορά επιδόσεων, αφού οι εκτιμήσεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων είναι σαφώς χειρότερες από εκείνες των ΑΕ και ΕΠΕ. Συγκεκριμένα, το 78, περίπου των πρώτων δήλωσαν μείωση πωλήσεων έναντι σχεδόν 58, των δεύτερων. Στις προβλέψεις των επιχειρήσεων για τις πωλήσεις τους το 2012 διατηρείται αμείωτη η απαισιοδοξία, αν και λιγότερο έντονη σε σύγκριση με τις αντίστοιχες προβλέψεις που είχαν γίνει στην περσινή έρευνα και αφορούσαν στο 2011. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που αναμένουν και πάλι μείωση των πωλήσεών τους το 2012 πλησιάζουν το 4%, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή τους. Το ποσοστό αυτό ξεπερνά κατά 37 περίπου ποσοστιαίες μονάδες το αντίστοιχο όσων αναμένουν ανάκαμψη του κύκλου εργασιών τους. Η διαφορά αυτή έχει, βέβαια, ελαττωθεί από πέρυσι (50 ποσοστιαίες μονάδες), παραμένει όμως πολύ σημαντική. Συνεπώς μπορεί να υποστηριχθεί ότι η ύφεση του 2011 αφενός τροφοδότησε τις αρνητικές προσδοκίες για την εμπορική δραστηριότητα κατά το 2012, αφετέρου διεύρυνε σημαντικά την αβεβαιότητα που επικρατεί στον εμπορικό κλάδο. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην παρούσα έρευνα τείνουν να εκλείψουν οι θετικές προβλέψεις, αφού μόλις το 3-4% των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι αναμένουν αυξημένες πωλήσεις, ενώ αντίθετα τα ποσοστά αβεβαιότητας (ΔΓ/ΔΑ) αντιστοιχούν σχεδόν στο 1/4 των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως νομικής μορφής. Η μεγαλύτερη απαισιοδοξία σχετικά με τις πωλήσεις του 2012 εμφανίζεται στην εμπορία αυτοκινήτων-ανταλλακτικών και ιδιαίτερα μεταξύ των ΑΕ και ΕΠΕ του τομέα, στις οποίες οι αρνητικές απαντήσεις ξεπερνούν τις θετικές κατά 57 ποσοστιαίες μονάδες. Ακολουθούν οι επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, όπου οι αρνητικές απαντήσεις ξεπερνούν τις θετικές κατά 38 περίπου ποσοστιαίες μονάδες. Παρά τη διάχυτη απαισιοδοξία στην αγορά, ο «δείκτης αισιοδοξίας» για τις πωλήσεις εμφανίζεται βελτιωμένος σε σχέση με πέρυσι. Η παρατήρηση αυτή δεν πρέπει να αποδοθεί σε αλλαγή προς το καλύτερο του επιχειρηματικού κλίματος, αλλά στο υψηλό ποσοστό της αδιευκρίνιστης πρόβλεψης, εξαιτίας της μεγάλης αβεβαιότητας για το μέλλον, καθώς και στη ραγδαία υποχώρηση του κύκλου εργασιών τα τελευταία χρόνια, γεγονός που καθιστά κάθε πρόβλεψη για περαιτέρω επιδείνωση των πωλήσεων ουσιαστικά αδύνατη. Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 155

Πίνακας 4.1 Οι πωλήσεις του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 (% των επιχειρήσεων) Πωλήσεις Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 7,4 9,1 3,2 4,9 4,0 10,2 3,0 11,2 Περίπου ίσες 29,7 15,2 15,4 16,1 39,6 24,9 32,1 26,5 Χαμηλότερες 62,9 75,6 81,4 78,8 33,7 58,9 41,3 59,2 Δ/Γ-Δ/Α 0,2 22,8 6,1 23,6 3,0 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 4.2 Οι πωλήσεις του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 Ανάλυση ανά τομέα εμπορικής δραστηριότητας (% των επιχειρήσεων) Εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών Πωλήσεις Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 5,0 2,3 4,8 4,8 2,5 16,0 Περίπου ίσες 28,6 9,5 2 11,5 28,6 14,3 31,3 15,3 Χαμηλότερες 71,4 90,5 75,0 86,3 61,9 76,2 45,0 67,2 Δ/Γ-Δ/Α 4,8 4,8 21,3 1,5 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Χονδρικό εμπόριο Πωλήσεις Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 10,2 9,4 5,3 7,7 4,4 10,8 2,9 12,9 Περίπου ίσες 32,1 15,1 17,1 14,5 43,1 22,3 34,7 28,2 Χαμηλότερες 57,7 75,5 77,6 77,4 27,0 61,2 40,6 56,0 Δ/Γ-Δ/Α 0,4 25,5 5,8 21,8 2,8 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Λιανικό εμπόριο Πωλήσεις Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 2,3 13,5 2,5 4,2 2,3 10,8 3,1 9,5 Περίπου ίσες 22,7 18,9 14,5 17,8 34,1 40,5 31,6 28,3 Χαμηλότερες 75,0 67,6 83,0 77,8 40,9 40,5 41,1 58,8 Δ/Γ-Δ/Α 0,2 22,7 8,1 24,2 3,4 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 156

Πίνακας 4.3 Δείκτης αισιοδοξίας * για τις πωλήσεις ΑΕ-ΕΠΕ ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ 2012 2011 2012 2011 Αυτοκίνητα-ανταλλακτικά -57,1-71,4-42,5-51,2 Χονδρικό εμπόριο -22,6-50,4-37,6-43,1 Λιανικό εμπόριο -38,6-29,7-38,0-49,3 Σύνολο -29,7-48,7-38,3-48,0 *Διαφορά ποσοστού θετικών και αρνητικών απαντήσεων Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τα κέρδη Οι εκτιμήσεις των εταιρειών για την κερδοφορία του 2011 δείχνουν και πάλι μεγάλη επιδείνωση, σε συνέχεια της ήδη προηγηθείσας κατά το 2010. Οι 4 στις 5 εμπορικές επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, εκτίμησαν ότι τα κέρδη τους θα μειωθούν το 2011. Φαίνεται ωστόσο ότι οι ΑΕ-ΕΠΕ του εμπορίου επέδειξαν συγκριτικά μεγαλύτερες αντιστάσεις σχετικά με τις λοιπές νομικές μορφές, εφόσον οι πρώτες εκτίμησαν μείωση της κερδοφορίας σε ποσοστό 65,3%, έναντι αντίστοιχου ποσοστού 82,7% των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό όσων εκτίμησαν βελτίωση της κερδοφορίας τους παρέμεινε μονοψήφιο για όλες τις επιχειρήσεις του τομέα, ήταν όμως εξαιρετικά χαμηλό, 2,6%, για τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις (επιδεινωμένο σε σχέση με τις αντίστοιχες απαντήσεις της περσινής έρευνας). Διαφορές εκτιμήσεων εντοπίζονται και μεταξύ όσων δήλωσαν αμετάβλητη κερδοφορία, η μερίδα των οποίων αυξήθηκε στις ΑΕ-ΕΠΕ και ανήλθε σε 27,2% (σε σχέση με το περσινό ποσοστό του 18,3%), ενώ αντίθετα μειώθηκε περαιτέρω στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, διαμορφούμενη σε 14,6% έναντι 17,1% το 2010. Συνεπώς μπορεί να υποστηριχθεί η εκτίμηση ότι το 2011 θα υπάρξει νέα επιδείνωση της κερδοφορίας για το σύνολο του ελληνικού εμπορίου, το πλήγμα όμως θα είναι σαφώς μεγαλύτερο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τις οποίες η οικονομική ύφεση φαίνεται να πλήττει με ακόμη μεγαλύτερη σφοδρότητα. Αξίζει τέλος να επισημανθεί ότι οι συχνές ανατροπές των ισχυουσών εκτιμήσεων για τα δημοσιονομικά μεγέθη και την πορεία της οικονομίας έχουν ως αποτέλεσμα να επεκτείνεται η αβεβαιότητα στο εμπόριο, αφού τα ποσοστά αβεβαιότητας (ΔΓ/ΔΑ) για το 2012 αντιστοιχούσαν σχεδόν στο 1/4 των επιχειρήσεων του τομέα ανεξαρτήτως νομικής μορφής, καταγράφοντας μεγάλη αύξηση συγκριτικά με την προηγούμενη έρευνα, γεγονόες ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί στην αγορά. Η εκτίμηση για επιδείνωση της κερδοφορίας είναι διάχυτη σε όλους τους τομείς και τις νομικές μορφές των επιχειρήσεων. Περισσότερο έντονη είναι στον τομέα του λιανικού εμπορίου και ιδιαίτερα μεταξύ των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεών του. Ακολουθεί το χονδρικό εμπόριο όπου σχεδόν τα 3/4 των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, εκτίμησαν ότι η κερδοφορία τους θα είναι επιδεινωμένη, ενώ στα ίδια σχεδόν επίπεδα κυμάνθηκε και η απαισιοδοξία του τομέα εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών. Η διαγραφόμενη νέα επιδείνωση της κερδοφορίας κατά το 2011 γενικά ήταν αναμενόμενη για το σύνολο των επιχειρήσεων του εμπορίου. Ωστόσο η έκτασή της φαίνεται να «αιφνιδίασε» περισσότερο τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, αφού οι σημερινές τους εκτιμήσεις Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 157

2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου για επιδείνωση ξεπέρασαν κατά πολύ τις προβλέψεις που είχαν γίνει στην περσινή έρευνα και αφορούσαν την κερδοφορία του 2011. Η μεγαλύτερη «έκπληξη» φαίνεται να καταγράφηκε μεταξύ των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου: σχεδόν το 58% ανέμενε επιδείνωση κερδοφορίας το 2011 στην περσινή έρευνα τελικά το ποσοστό όσων εκτιμούν στη φετινή έρευνα μείωση κερδών ανέρχεται σε 84,4%. Ισόποση διαφορά μεταξύ περσινών προβλέψεων και φετινών εκτιμήσεων για επιδείνωση εντοπίζεται και στις χονδρεμπορικές επιχειρήσεις της ίδιας νομικής μορφής. Οι προβλέψεις των εταιρειών για την κερδοφορία τους το 2012 είναι και πάλι απαισιόδοξες, ωστόσο σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με την περσινή έρευνα. Συγκεκριμένα, στην παρούσα έρευνα οι απαισιόδοξες προβλέψεις ξεπερνούν τις αισιόδοξες κατά περίπου 38 ποσοστιαίες μονάδες, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή της επιχείρησης, ενώ πέρυσι η διαφορά αυτή ανέρχονταν σε περίπου 50 ποσοστιαίες μονάδες. Η μεγαλύτερη απαισιοδοξία καταγράφηκε στις ΑΕ και ΕΠΕ των αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, τομέας στον οποίο εκείνοι που αναμένουν επιδείνωση ξεπέρασαν τους αισιόδοξους κατά 57 ποσοστιαίες μονάδες περίπου. Η λιγότερο απαισιόδοξη κατηγορία ήταν οι ΑΕ και ΕΠΕ του χονδρικού εμπορίου, όμως και σε αυτή την κατηγορία η μερίδα των απαισιόδοξων ξεπερνούσε τους αισιόδοξους κατά σχεδόν 23 ποσοστιαίες μονάδες. Σε όλες σχεδόν τις επιμέρους κατηγορίες του δείγματος καταγράφεται σχετική υποχώρηση της απαισιοδοξίας σε σχέση με την περσινή έρευνα, με εξαίρεση τις ΑΕ-ΕΠΕ του λιανικού εμπορίου. Και πάλι, αυτή η εξέλιξη δεν πρέπει να θεωρηθεί σχετική βελτίωση των προσδοκιών σχετικά με τα κέρδη, αλλά θα πρέπει να ερμηνευτεί με προσοχή και αφού ληφθεί υπόψη το μεγάλο ποσοστό (περίπου 23,5% ανεξαρτήτως νομικής μορφής της επιχείρησης) των ερωτηθέντων που δεν έδωσαν καμία απάντηση (Δ/Γ-Δ/Α). Πίνακας 4.4 Τα καθαρά κέρδη του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 (% των επιχειρήσεων) Κέρδη Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 7,4 6,6 2,6 3,9 4,0 10,2 2,5 9,0 Περίπου ίσα 27,2 18,3 14,6 17,1 39,1 23,4 31,1 26,8 Χαμηλότερα 65,3 75,1 82,7 78,2 34,2 59,4 42,4 57,7 Δ/Γ-Δ/Α 0,1 0,7 22,8 7,1 24,1 6,5 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 158

Πίνακας 4.5 Τα καθαρά κέρδη του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 Ανάλυση ανά τομέα εμπορικής δραστηριότητας (% των επιχειρήσεων) Εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών Κέρδη Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 3,8 2,3 4,8 4,8 1,3 14,5 Περίπου ίσα 23,8 9,5 21,3 14,5 28,6 14,3 31,3 16,0 Χαμηλότερα 76,2 90,5 75,0 83,2 61,9 76,2 46,3 66,4 Δ/Γ-Δ/Α 4,8 4,8 21,3 3,1 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Χονδρικό εμπόριο Κέρδη Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 10,2 7,2 4,7 4,0 4,4 10,1 2,4 9,7 Περίπου ίσα 27,7 18,0 15,9 16,1 43,1 21,6 34,7 28,6 Χαμηλότερα 62,0 74,8 79,4 78,6 27,0 62,6 41,2 52,8 Δ/Γ-Δ/Α 1,2 25,5 5,8 21,8 8,9 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Λιανικό εμπόριο Κέρδη Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 2,3 8,1 1,9 4,2 2,3 13,5 2,6 7,5 Περίπου ίσα 27,3 24,3 13,5 18,1 31,8 35,1 30,2 28,5 Χαμηλότερα 70,5 67,6 84,4 76,9 43,2 37,8 42,2 57,8 Δ/Γ-Δ/Α 0,1 0,7 22,7 13,5 24,9 6,3 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 Πίνακας 4.6 Δείκτης αισιοδοξίας * για τα κέρδη ΑΕ-ΕΠΕ ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ 2012 2011 2012 2011 Αυτοκίνητα-ανταλλακτικά -57,1-71,4-45,0-51,9 Χονδρικό εμπόριο -22,6-52,5-38,8-43,1 Λιανικό εμπόριο -40,9-24,3-39,6-50,3 Σύνολο -30,2-49,2-39,9-48,7 *Διαφορά ποσοστού θετικών και αρνητικών απαντήσεων Eκτιμήσεις και προβλέψεις για τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Η δειγματοληπτική έρευνα της ΕΣΕΕ διερεύνησε την επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων το 2011, και κατέγραψε τους επενδυτικούς σχεδιασμούς τους για το 2012. 159

2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Όσον αφορά τις εκτιμήσεις για τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου το 2011, από τις απαντήσεις προκύπτει ότι εντείνεται η επενδυτική αποχή των επιχειρήσεων, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι οι επενδύσεις τους ήταν χαμηλότερες το 2011 παρουσιάζουν απότομη αύξηση, σε 52,5% για τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις από 6,9% το 2010, ενώ για τις ΑΕ και ΕΠΕ το ποσοστό αρνητικών απαντήσεων επεκτάθηκε σε 43,6% το 2011 από 25,4% το 2010. Επιπρόσθετα, σχεδόν το ήμισυ των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, δήλωσαν ότι δεν σκοπεύουν να μεταβάλουν την επενδυτική τους συμπεριφορά, ενώ και το 2010 είχε εντοπιστεί ότι η επενδυτική δραστηριότητα ήταν ιδιαίτερα ασθενής. Μεταξύ των ΑΕ και ΕΠΕ ο τομέας στον οποίο η επενδυτική δραστηριότητα φαίνεται ότι έχει πληγεί περισσότερο είναι εκείνος της εμπορίας αυτοκίνητων-ανταλλακτικών, στον οποίο οι 6 στις 10 εταιρείες δήλωσαν ότι οι επενδύσεις τους το 2011 είναι σημαντικά χαμηλότερες σε σχέση με τις περσινές, οι λοιπές δεν μετέβαλαν την επενδυτική τους συμπεριφορά, ενώ δεν υπήρξε καμία αναφορά για αυξημένη επενδυτική δραστηριότητα. Στο χονδρικό και το λιανικό εμπόριο η πλειοψηφία των επιχειρήσεων δήλωσε στασιμότητα, ενώ οι 2 στις 5 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι προέβησαν σε μείωση επενδύσεων (ενδεχομένως και σε ακύρωση). Όσον αφορά τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, διαπιστώνεται απότομη εκτίναξη των ποσοστών των εταιρειών που δήλωσαν χαμηλότερες επενδύσεις σε σχέση με τα αντίστοιχα της περσινής έρευνας. Οι διαφορές εντοπίζονται κατ αρχάς στο χονδρικό εμπόριο όπου οι δηλώσεις περί μείωσης των επενδύσεων καλύπτουν σχεδόν το 61% το 2011, έναντι αντίστοιχου ποσοστού μόλις 3,2% το 2010, ενώ στο λιανικό εμπόριο τα ποσοστά διαμορφώθηκαν σε 51,7% το 2011 από 6,9% το προηγούμενο έτος. Επισημαίνεται ακόμη ότι και στους τρεις τομείς οι αναφορές για αυξημένες επενδύσεις τείνουν να εκλείψουν μετά τη δραστική μείωσή τους την τελευταία διετία. Η εικόνα που προκύπτει για τα επενδυτικά σχέδια για το 2012 αποκαλύπτει περαιτέρω εξασθένηση της ροπής προς σχηματισμό παγίου κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, το 31,2% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν ότι προγραμματίζουν να μειώσουν σημαντικά τις επενδύσεις τους, ενώ μόνο το 4, σκοπεύει να πραγματοποιήσει αυξημένες επενδύσεις. Όσον αφορά τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, το 36,5% δήλωσαν ότι προγραμματίζουν μείωση επενδύσεων, ενώ μόλις το 1,5% σκοπεύει να προβεί σε αυξημένες επενδύσεις. Η σύγκριση των επενδυτικών σχεδίων για το 2012 με εκείνα για το 2011 που είχε καταγράψει η περσινή έρευνα επιβεβαιώνει τη μειωμένη διάθεση των επιχειρήσεων για επενδύσεις. Συγκεκριμένα, στις ΑΕ και ΕΠΕ, ανεξαρτήτως κλάδου, η διαφορά μεταξύ αρνητικών (δηλαδή μείωση επενδύσεων) και θετικών απαντήσεων (δηλαδή αύξηση επενδύσεων) για το 2012 διαμορφώθηκε σε 27 ποσοστιαίες μονάδες περίπου υπέρ των αρνητικών, ενώ για τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις η διαφορά εκτοξεύτηκε στις 35 μονάδες (έναντι μόλις 2,5 μονάδων κατά το προηγούμενο έτος). Όσον αφορά τις ΑΕ και ΕΠΕ, η μεγαλύτερη υπεροχή των αρνητικών έναντι των θετικών απαντήσεων ως προς την επενδυτική πρόθεση το 2012 καταγράφηκε στον τομέα εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών (52,4 ποσοστιαίες μονάδες). Ακολούθησε ο τομέας του λιανικού εμπορίου με αρνητική διαφορά 34,1 ποσοστιαίων μονάδων. 160

Πίνακας 4.7 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 (% των επιχειρήσεων) Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 5,4 7,6 2,4 6,3 4,0 4,6 1,5 5,2 Περίπου ίσες 51,0 66,5 45,0 85,3 42,1 65,0 38,3 81,7 Χαμηλότερες 43,6 25,4 52,5 6,9 31,2 23,9 36,5 7,7 Δ/Γ-Δ/Α 0,5 0,1 1,4 22,8 6,6 23,7 5,4 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Πίνακας 4.8 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 Ανάλυση ανά τομέα εμπορικής δραστηριότητας (% των επιχειρήσεων) Εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 9,5 3,8 4,6 4,8 7,6 Περίπου ίσες 42,9 66,7 53,8 80,9 33,3 76,2 41,3 77,9 Χαμηλότερες 57,1 23,8 42,5 13,7 57,1 19,0 37,5 11,5 Δ/Γ-Δ/Α 0,8 4,8 4,8 21,3 3,1 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Χονδρικό εμπόριο Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 5,8 7,2 3,5 8,1 4,4 3,6 1,8 4,0 Περίπου ίσες 53,3 77,7 35,9 86,7 44,5 70,5 37,1 83,1 Χαμηλότερες 40,9 14,4 60,6 3,2 25,5 20,1 39,4 5,6 Δ/Γ-Δ/Α 0,7 2,0 25,5 5,8 21,8 7,3 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Λιανικό εμπόριο Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερες 6,8 8,1 1,9 5,9 2,3 10,8 1,7 5,1 Περίπου ίσες 47,7 24,3 46,2 85,8 38,6 37,8 38,3 82,0 Χαμηλότερες 45,5 67,6 51,7 6,9 36,4 40,5 35,7 7,8 Δ/Γ-Δ/Α 0,1 1,4 22,7 10,8 24,4 5,1 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 161

Πίνακας 4.9 Δείκτης αισιοδοξίας * για τα επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ΑΕ-ΕΠΕ ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ 2012 2011 2012 2011 Αυτοκίνητα-ανταλλακτικά -52,4-19,0-37,5-3,9 Χονδρικό εμπόριο -21,2-16,5-37,6-1,6 Λιανικό εμπόριο -34,1-29,7-34,0-2,7 Σύνολο -27,2-19,3-35,0-2,5 *Διαφορά ποσοστού θετικών και αρνητικών απαντήσεων 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Στην ομάδα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, η υπεροχή των αρνητικών έναντι των θετικών απαντήσεων ήταν περίπου ταυτόσημη στους τομείς του χονδρικού εμπορίου και της εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, ανερχόμενη σε 37,5 ποσοστιαίες μονάδες περίπου, ενώ λίγο χαμηλότερη ήταν στο λιανικό εμπόριο. Σε γενικές γραμμές, οι επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, εμφανίζονται ιδιαίτερα διστακτικές να πραγματοποιήσουν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Οι προβλέψεις τους για το τρέχον έτος, αν και ανέμεναν πτώση των επενδύσεων, διαψεύστηκαν με τον χειρότερο τρόπο. Η εικόνα για το 2012 είναι απογοητευτική, ενώ κατά την ερμηνεία των ήδη αρνητικών δεικτών θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η έντονη αβεβαιότητα μεγάλου μέρους των επιχειρηματιών, αφού το 23% δεν έδωσε καμία απάντηση (Δ/Γ-Δ/Α). Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τα αποθέματα Από τις εκτιμήσεις των επιχειρήσεων στην παρούσα έρευνα φαίνεται ότι το 2011 τα αποθέματα των εμπορικών επιχειρήσεων διαμορφώθηκαν και πάλι σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Συγκεκριμένα, η απόλυτη πλειονότητα τόσο των ΑΕ και ΕΠΕ όσο και των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων δήλωσαν μειωμένο ύψος αποθεμάτων για το τρέχον έτος. Επιπλέον, μπορεί να διακινδυνευτεί η εκτίμηση ότι η μείωση των αποθεμάτων που είχε ξεκινήσει το 2009 και επιταχύνθηκε το 2010 ενδεχομένως να ενταθεί το 2011, ιδίως στην ομάδα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Από τη σύγκριση των προσδοκιών που είχαν οι επιχειρήσεις για τα αποθέματα του 2011 στην περσινή έρευνα και των τελικών εκτιμήσεών τους στη φετινή προκύπτει τελικά ότι το 2011 η έκταση της μείωσης των αποθεμάτων ήταν μεγαλύτερη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ομάδα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων (ανεξαρτήτως κλάδου), που είναι και η πολυπληθέστερη, ενώ το 51,5% προέβλεπε στην περσινή έρευνα ότι τα αποθέματά τους θα είναι χαμηλότερα, στην παρούσα έρευνα το ποσοστό αυτό τελικά διαμορφώνεται σε 62,5%. Όσον αφορά τις ΑΕ και ΕΠΕ, τα αντίστοιχα ποσοστά περσινής πρόβλεψης και φετινής εκτίμησης περιορίστηκαν μεν κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες περίπου, εντούτοις οι εταιρείες που δήλωσαν μειωμένη αποθεματοποίηση το 2011 ανήλθαν σε 54,5%, συνιστώντας και πάλι απόλυτη πλειοψηφία. Είναι σαφές συνεπώς ότι το μέγεθος της ύφεσης κατά το 2011 ήταν σοβαρότερο απ ό,τι προσδοκούσαν πέρσι οι επιχειρήσεις του ελληνικού εμπορίου. 162

Η μεγάλη αριθμητική υπεροχή όσων εκτίμησαν μειωμένο ύψος αποθεμάτων υπάρχει και στους τρεις τομείς της εμπορικής δραστηριότητας και είναι ανεξάρτητη από τη νομική μορφή των επιχειρήσεων. Είναι πάντως πολύ εντονότερη στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις του χονδρικού εμπορίου, με ποσοστό 67,1%, και στις ΑΕ και ΕΠΕ του τομέα εμπορίας αυτοκίνητων-ανταλλακτικών (66,7%). Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων για τα αποθέματά τους το 2012 δείχνουν αφενός μια υποχώρηση της μερίδας των επιχειρήσεων (ανεξαρτήτως κλάδου) που προγραμματίζουν να μειώσουν τα αποθέματά τους, εφόσον έχει ήδη γίνει περιορισμός τους την τελευταία διετία, παράλληλα όμως καταγράφεται δραστική αύξηση των αδιευκρίνιστων απαντήσεων (ΔΓ/ ΔΑ), γεγονός που καταδεικνύει ότι έχει αυξηθεί πολύ η αβεβαιότητα των επιχειρήσεων σε συνθήκες εντεινόμενης οικονομικής ύφεσης. Αξίζει να επισημανθεί ακόμη ότι έχει μειωθεί πλέον δραματικά το ποσοστό όσων προβλέπουν αύξηση της αποθεματοποίησης, ιδιαίτερα στην ομάδα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, φαινόμενο που σχετίζεται με το κλίμα απαισιοδοξίας που επικρατεί στο εμπόριο. Η αριθμητική υπεροχή εκείνων που αναμένουν ότι τα αποθέματά τους θα είναι μειωμένα έναντι όσων δήλωσαν το αντίθετο είναι μεγάλη και καταγράφεται και στους τρεις τομείς του εμπορίου. Είναι πάντως ιδιαίτερα έντονη στις ΑΕ και ΕΠΕ που εμπορεύονται αυτοκίνηταανταλλακτικά και κατά δεύτερο λόγο στις ΑΕ και ΕΠΕ του λιανικού εμπορίου, ενώ στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις διαμορφώνεται κοντά στις 35 ποσοστιαίες μονάδες και στους τρεις τομείς του εμπορίου. Πίνακας 4.10 Τα αποθέματα του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 (% των επιχειρήσεων) Αποθέματα Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 7,9 7,6 5,8 10,7 4,5 8,6 2,6 6,0 Περίπου ίσα 37,6 35,5 31,5 38,4 39,6 26,9 36,1 37,0 Χαμηλότερα 54,5 56,9 62,5 50,5 33,2 58,4 37,7 51,5 Δ/Γ-Δ/Α 0,2 0,4 22,8 6,1 23,7 5,5 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 163

2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 4.11 Τα αποθέματα του ελληνικού εμπορίου: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 Ανάλυση ανά τομέα εμπορικής δραστηριότητας (% των επιχειρήσεων) Εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών Αποθέματα Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 4,8 2,5 3,1 9,5 4,8 1,3 11,5 Περίπου ίσα 28,6 38,1 45,0 26,0 28,6 14,3 42,5 22,1 Χαμηλότερα 66,7 61,9 52,5 70,2 57,1 76,2 35,0 64,9 Δ/Γ-Δ/Α 0,8 4,8 4,8 21,3 1,5 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Χονδρικό εμπόριο Αποθέματα Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 7,3 9,4 5,9 10,9 4,4 9,4 1,8 6,5 Περίπου ίσα 40,9 37,4 27,1 40,7 43,1 24,5 36,5 36,7 Χαμηλότερα 51,8 53,2 67,1 48,4 27,0 60,4 4 50,4 Δ/Γ-Δ/Α 25,5 5,8 21,8 6,5 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Λιανικό εμπόριο Αποθέματα Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερα 11,4 5,4 6,1 12,4 2,3 8,1 2,9 4,6 Περίπου ίσα 31,8 27,0 31,1 40,2 34,1 43,2 35,2 40,5 Χαμηλότερα 56,8 67,6 62,5 46,9 40,9 40,5 37,5 49,0 Δ/Γ-Δ/Α 0,3 0,5 22,7 8,1 24,4 5,9 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Πίνακας 4.12 Δείκτης αισιοδοξίας * για τα αποθέματα ΑΕ-ΕΠΕ ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ 2012 2011 2012 2011 Αυτοκίνητα-ανταλλακτικά -47,6-71,4-33,8-53,4 Χονδρικό εμπόριο -22,6-51,0-38,2-43,9 Λιανικό εμπόριο -38,6-32,4-34,5-44,4 Σύνολο -28,7-49,8-35,1-45,5 *Διαφορά ποσοστού θετικών και αρνητικών απαντήσεων Εκτιμήσεις και προβλέψεις για την απασχόληση Οι εκτιμήσεις των επιχειρήσεων για την πορεία της απασχόλησης το 2011 δείχνουν ότι μάλλον διευρύνθηκε το αρνητικό ισοζύγιο μεταξύ των επιχειρήσεων που μείωσαν και εκείνων που αύξησαν την απασχόληση. Στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις (ανεξαρτήτως κλάδου) 164

το αρνητικό ισοζύγιο διευρύνθηκε από 17,7 σε 27,5 ποσοστιαίες μονάδες. Στις ΑΕ και ΕΠΕ το αρνητικό ισοζύγιο των 43,7 ποσοστιαίων μονάδων του 2010 περιορίστηκε ελαφρά, σε 41,1 μονάδες το 2011. Από τις απαντήσεις στη φετινή έρευνα επιβεβαιώνεται και πάλι ότι οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις έδειξαν περισσότερη αντίσταση σε σύγκριση με τις ΑΕ και ΕΠΕ. Συγκεκριμένα, οι 7 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι κατόρθωσαν να κρατήσουν σταθερό το προσωπικό τους, σε αντίθεση με τις ΑΕ και ΕΠΕ όπου λιγότερες από τις μισές κατάφεραν κάτι ανάλογο. Επίσης, ενώ το 48, των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν ότι προχώρησαν σε περικοπές στο προσωπικό τους το 2011, το αντίστοιχο ποσοστό στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις ήταν 28,6%. Ωστόσο, στην τελευταία κατηγορία επιχειρήσεων η μερίδα όσων δήλωσαν ότι αύξησαν τις θέσεις εργασίας τους ήταν αμελητέα και τείνει να εκλείψει. Η εικόνα αυτή δεν αποτελεί έκπληξη αφού οι, σε γενικές γραμμές, μεγαλύτερες σε μέγεθος επιχειρήσεις ΑΕ και ΕΠΕ έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα περικοπής του κόστους λειτουργίας τους μέσω μείωσης του προσωπικού τους. Προκύπτει επίσης ότι οι περικοπές στην απασχόληση κατά το 2011 έγιναν τελικά σε μεγαλύτερη έκταση απ ό,τι σχεδίαζαν οι εταιρείες το 2010. Τούτο ισχύει κυρίως για τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, των οποίων μόνο το 15, είχαν δηλώσει στην περσινή έρευνα ότι σκόπευαν να μειώσουν την απασχόληση τελικά, όπως προαναφέρθηκε, το ποσοστό ανήλθε σε 28,6%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τις ΑΕ και ΕΠΕ ήταν 43,7% (πρόβλεψη) και 48, (παρούσα εκτίμηση). Όσον αφορά τους επιμέρους τομείς, η επιδείνωση ήταν ιδιαίτερα αισθητή στις ΑΕ και ΕΠΕ αυτοκίνητων-ανταλλακτικών, όπου το 57,1% δήλωσαν και πάλι ότι έκαναν περικοπές στην απασχόληση του προσωπικού τους, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά στις ΑΕ και ΕΠΕ του χονδρικού και του λιανικού εμπορίου ήταν 46, και 5% αντίστοιχα. Η εικόνα γενικά παραμένει αρνητική, είναι όμως σχετικά καλύτερη στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και των τριών τομέων, όπου τα ποσοστά που δήλωσαν μείωση στην απασχόληση κυμάνθηκαν μεταξύ 26, (λιανικό εμπόριο) και 39,4% (χονδρικό εμπόριο). Οι προβλέψεις για την απασχόληση κατά το 2012 δείχνουν επιδείνωση των προσδοκιών στο εμπόριο, κυρίως στην ομάδα των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, στις οποίες το αρνητικό ισοζύγιο των 12 ποσοστιαίων μονάδων της περσινής έρευνας (που αφορούσε τις προσδοκίες για το 2011) επιδεινώθηκε σε 17,4 μονάδες στην παρούσα έρευνα, ενδεικτικό της ιδιαίτερα δυσχερούς θέσης στην οποία βρίσκεται σήμερα η μικρομεσαία εμπορική επιχείρηση. Από την άλλη πλευρά, στις ΑΕ και ΕΠΕ η κατάσταση παραμένει αρνητική, ωστόσο το αρνητικό ισοζύγιο περιορίστηκε σημαντικά, σε 24,2 ποσοστιαίες μονάδες από 40,1 μονάδες της περσινής έρευνας. Η υποχώρηση αυτή που καταγράφηκε στις αρνητικές προσδοκίες των ΑΕ και ΕΠΕ πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι αντέδρασαν σε συντομότερο χρόνο και ήδη έχουν μειώσει την απασχόλησή τους εξαιτίας της ύφεσης, όμως οι συνθήκες δημιουργούν απαισιοδοξία και για το μέλλον. Τονίζεται επίσης ότι και στο θέμα της απασχόλησης έχει επεκταθεί η αβεβαιότητα, εφόσον 1 στις 4 επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από νομική μορφή, αδυνατεί να κάνει πρόβλεψη για το επόμενο έτος. Η απαισιοδοξία για την εξέλιξη της απασχόλησης υφίσταται και στις έξι κατηγορίες στις οποίες μπορεί να υποδιαιρεθεί το δείγμα, με βάση τη νομική μορφή και τον τομέα δραστηριότητας. Από πλευράς τομέων η μεγαλύτερη συγκριτικά απαισιοδοξία υπάρχει στις ΑΕ και ΕΠΕ των αυτοκινήτων (-42,8 μονάδες) και του λιανικού εμπορίου (-31,8 μονάδες). Περισσότερο συγκρατημένη είναι η απαισιοδοξία μεταξύ των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, όπου Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας της ΕΣΕΕ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Κεφάλαιο 4 165

το αρνητικό ισοζύγιο κυμαίνεται μεταξύ 15,6 μονάδων (λιανικό εμπόριο) και 25 μονάδων (αυτοκίνητα-ανταλλακτικά), ενώ και στους τρεις τομείς οι επιχειρήσεις που προβλέπουν στασιμότητα απασχόλησης συνιστούν την απόλυτη πλειοψηφία. 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 4.13 Η απασχόληση στο ελληνικό εμπόριο: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 (% των επιχειρήσεων) Απασχόληση Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερη 6,9 2,5 1,1 2,2 4,0 3,6 1,5 3,0 Στάσιμη 45,0 51,3 7 77,5 44,6 45,7 55,3 76,2 Χαμηλότερη 48,0 46,2 28,6 19,9 28,2 43,7 18,9 15,0 Δ/Γ-Δ/Α 0,2 0,4 23,3 7,1 24,3 5,9 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Πίνακας 4.14 Η απασχόληση στο ελληνικό εμπόριο: Εκτιμήσεις για το 2011 Προβλέψεις για το 2012 Ανάλυση ανά τομέα εμπορικής δραστηριότητας (% των επιχειρήσεων) Εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών Απασχόληση Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερη 1,3 1,5 4,8 4,8 4,6 Στάσιμη 42,9 42,9 7 76,3 42,9 33,3 53,8 77,1 Χαμηλότερη 57,1 57,1 28,8 22,1 47,6 57,1 25,0 15,3 Δ/Γ-Δ/Α 4,8 4,8 21,3 3,1 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Χονδρικό εμπόριο Απασχόληση Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερη 8,8 2,9 1,2 3,6 4,4 2,2 1,2 3,2 Στάσιμη 45,3 52,5 58,8 71,0 46,0 48,2 54,1 70,6 Χαμηλότερη 46,0 44,6 39,4 25,0 23,4 43,9 22,4 18,1 Δ/Γ-Δ/Α 0,6 0,4 26,3 5,8 22,4 8,1 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 Λιανικό εμπόριο Απασχόληση Εκτιμήσεις Προβλέψεις 2011 2010 2011 2010 2012 2011 2012 2011 Υψηλότερη 4,5 2,7 1,1 1,7 2,3 8,1 1,8 2,5 Στάσιμη 45,5 51,4 72,7 80,5 40,9 43,2 55,7 78,3 Χαμηλότερη 5 45,9 26,0 17,3 34,1 35,1 17,4 13,6 Δ/Γ-Δ/Α 0,1 0,5 22,7 13,5 25,1 5,6 Σύνολο 10 10 10 10 10 10 10 10 166