Ψηφιακός εμπλουτισμός σχολικών εγχειριδίων: Ένα βήμα για τη νοηματοδοτημένη παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ Τάσος Μικρόπουλος Συντονιστής ψηφιακού εμπλουτισμού βιβλίων Φυσικής
H ψηφιακή στρατηγική για την παιδεία 1. δημιουργία ενός ενιαίου ψηφιακού περιβάλλοντος που θα εξασφαλίζει ένα καλύτερο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα. 2. εξοικονόμηση και εξορθολογισμός της κατανομής πόρων αξιοποιώντας τις ΤΠΕ ως εργαλεία για μια καλύτερη και πιο αποδοτική διοίκηση και διαχείριση του εκπαιδευτικού συστήματος, σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο 3. εξασφάλιση κοινωνικής δικαιοσύνης διασφαλίζοντας την ισότιμη πρόσβαση όλων των συμμετεχόντων στο εκπαιδευτικό σύστημα σε ψηφιακό υλικό και υποδομές.
Α4. Ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού 1. Δημιουργία ψηφιακού κόμβου υποστήριξης και διαχείρισης ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. 2. Δημιουργία 1.000.000 ψηφιακών εκπαιδευτικών αντικειμένων. 3. Μετατροπή όλων των βιβλίων του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου σε ψηφιακά εκπαιδευτικά αντικείμενα. 4. Παροχή ψηφιακών υπηρεσιών συμμετοχικού ιστού. 5. Δημιουργία ψηφιακής βιβλιοθήκης υποδειγματικών διδασκαλιών για όλα τα μαθήματα στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο.
Α5. Ψηφιακές παρεμβάσεις στο αναλυτικό πρόγραμμα 1. Δημιουργία μεθοδολογίας σχεδίασης, ανάπτυξης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ για όλα τα μαθήματα. 2. Δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων και παροχή εργαλείων για την κατασκευή μαθησιακών δραστηριοτήτων για όλα τα μαθήματα.
Ψηφιακός εμπλουτισμός σχολικών εγχειριδίων Νοηματοδοτημένη παροχή δυναμικής πληροφορίας σε συγκεκριμένα σημεία του ψηφιακού εγχειριδίου.
Ψηφιακός εμπλουτισμός βιβλίων Φυσικής
Σκεπτικό εμπλουτισμού Ο όρος «εμπλουτισμός» γίνεται αντιληπτός ως ενέργεια μέσω της οποίας ενισχύεται η δυνατότητα μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων να αξιοποιούν το βιβλίο του μαθητή προκειμένου να διαπραγματευτούν το γνωστικό αντικείμενο και να συμβάλουν στην επίτευξη των γενικών και ειδικών στόχων των προγραμμάτων σπουδών.
Ο ψηφιακός εμπλουτισμός οφείλει: Να συνάδει με τα προγράμματα σπουδών και, κυρίως, να στοχεύει διαρκώς στους διδακτικούς στόχους. Να είναι τεκμηριωμένος και δικαιολογημένος, διδακτικά και παιδαγωγικά. Να διακρίνεται από επιλεκτικότητα με κριτήριο τη μαθησιακή/διδακτική ανάγκη. Να μη δημιουργεί παρανοήσεις αλλά να συμβάλει στην άρση των υπαρχουσών.
Ο ψηφιακός εμπλουτισμός οφείλει: Να αξιοποιεί τις πλέον σύγχρονες αλλά και παιδαγωγικά ώριμες τεχνολογικές δυνατότητες, εφόσον είναι διαθέσιμη η τεχνογνωσία. Να μην αποπροσανατολίζει με περιττούς εντυπωσιασμούς αλλά να διακρίνεται από απλότητα και φιλικότητα προς το χρήστη. Να λαμβάνει υπόψη του το υπαρκτό σχολείο, τις ανάγκες και δυνατότητες του έλληνα μαθητή και εκπαιδευτικού αλλά και να προωθεί μια νέα «κουλτούρα» για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία.
Απώτερος στόχος της ενέργειας Είναι η συμβολή στη δημιουργία «πλούσιου, διαδραστικού και αντιστοιχισμένου με τα προγράμματα σπουδών ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου (e-books) για το μάθημα της Φυσικής». Ο όρος «πλούσιος», αναφέρεται περισσότερο στην ποιότητα του περιεχομένου ενώ επισημαίνεται η σημασία της αντιστοίχισης με τα προγράμματα σπουδών.
Για την προσέγγιση, η ομάδα εμπλουτισμού: έχει διαρκώς σαφή εικόνα για τους γενικούς και ειδικούς στόχους που τίθενται για το κεφάλαιο από το πρόγραμμα σπουδών γνωρίζει τις διδακτικές προτάσεις του βιβλίου του καθηγητή γνωρίζει τις πιθανές παρανοήσεις αλλά και εναλλακτικές ιδέες των μαθητών σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο του κεφαλαίου, σύμφωνα με τη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία
Για την προσέγγιση, η ομάδα εμπλουτισμού: γνωρίζει τα «δύσκολα» σημεία και ασκήσεις του βιβλίου, όπου ο όρος «δύσκολος» μπορεί να σημαίνει τόσο την πραγματική δυσκολία στην κατανόηση του αντικειμένου όσο και τη δυσκολία που προκύπτει από λάθη, παραλείψεις ή ασάφειες του κειμένου του βιβλίου έχει διαρκώς σαφή εικόνα για τη διασύνδεση των εννοιών του κεφαλαίου με έννοιες που διαπραγματεύονται άλλα κεφάλαια του βιβλίου γνωρίζει τις πιο διαδεδομένες ώριμες ψηφιακές υλοποιήσεις σχετικά με τη διδασκαλία και μάθηση των εννοιών που πραγματεύεται το κεφάλαιο.
Διαδικασία εμπλουτισμού Α. Προκαταρκτικές εργασίες Β. Καθορισμός σημείων εμπλουτισμού Γ. Ανάπτυξη, επιμέλεια υλικού, διαμορφωτική αξιολόγηση Δ. Ενσωμάτωση στο ψηφιακό βιβλίο
Α. Προκαταρκτικές εργασίες Εντοπισμός και καταγραφή των γενικών και ειδικών διδακτικών στόχων του κεφαλαίου και των ενοτήτων του (αποδελτίωση του βιβλίου του δασκάλου/καθηγητή και του ΑΠΣ). Εντοπισμός και καταγραφή των συνήθων εναλλακτικών ιδεών και παρανοήσεων των μαθητών ως προς τις διαπραγματευόμενες έννοιες και φαινόμενα του κεφαλαίου (ταχεία επισκόπηση και αποδελτίωση της σύγχρονης διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας). Εντοπισμός ψηφιακού υλικού, ελεύθερου ή μη δικαιωμάτων, που σχετίζεται με το κεφάλαιο. Αξιοποίηση του ελευθέρου δικαιωμάτων υλικού με άμεση χρήση. Αξιοποίηση του μη ελεύθερου δικαιωμάτων υλικού ως πηγή ιδεών για την ανάπτυξη ψηφιακού υλικού.
Α. Προκαταρκτικές εργασίες Διερεύνηση των απόψεων εκπαιδευτικών σχετικά με τα «δύσκολα» σημεία του κεφαλαίου και του κειμένου του βιβλίου, το είδος ψηφιακού υλικού που θα μπορούσε να βοηθήσει εκπαιδευτικούς και μαθητές και τις «δύσκολες» ασκήσεις (ταχείες mini-έρευνες με εν ενεργεία εκπαιδευτικούς που έχουν εμπειρία στη διδασκαλία του κεφαλαίου). Εντοπισμός σημείων του κεφαλαίου που σχετίζονται με προηγούμενα κεφάλαια. Αξιοποίηση για την πρόταση υπερσυνδέσεων. Εντοπισμός σημείων του βιβλίου όπου το ίδιο το κείμενο απαιτεί βελτιώσεις, διευκρινήσεις ή και διορθώσεις.
Β. Καθορισμός σημείων εμπλουτισμού Ακολουθώντας την προσέγγιση του εμπλουτισμού που υιοθετήθηκε και αξιοποιώντας τα αποτελέσματα των προκαταρκτικών εργασιών, γίνεται εντοπισμός των πιθανών σημείων εμπλουτισμού και υποβάλλονται προτάσεις για το είδος του ψηφιακού υλικού. Τα σημεία καθορίζονται τελικά με γνώμονα αφενός τις αρχές της προσέγγισης αλλά και τη διαθέσιμη τεχνογνωσία της ομάδας.
Γ. Ανάπτυξη, επιμέλεια, διαμορφωτική αξιολόγηση Αναπτύσσεται το ψηφιακό υλικό από τα μέλη της ομάδας με τη σχετική τεχνογνωσία και δεξιότητες, ενώ τα υπόλοιπα μέλη συνεισφέρουν με αξιολογήσεις διδακτικού, λειτουργικού και αισθητικού περιεχομένου. Όπου απαιτούνται υπερσυνδέσεις προς τον παγκόσμιο ιστό γίνεται αξιολόγηση της καταλληλότητας, εγκυρότητας και αξιοπιστίας του περιεχομένου των ιστοσελίδων ενώ, ειδικά στην περίπτωση της Wikipedia, γίνονται και προσθήκες ή διορθώσεις του περιεχομένου τους. Ταυτόχρονα, εκκινούν οι προκαταρκτικές εργασίες για το επόμενο κεφάλαιο.
Δ. Ενσωμάτωση στο ψηφιακό βιβλίο Στην τελευταία φάση εμπλουτισμού του κεφαλαίου, το ψηφιακού υλικό ενσωματώνεται μέσω υπερσυνδέσεων στο ψηφιακό βιβλίο και υποβάλλεται στους διαχειριστές του «Ψηφιακού Σχολείου».
4. Είδη ψηφιακού υλικού Προσομοιώσεις Flash applets Προσομοιώσεις Java applets Προσομοιώσεις Unity 3D Videos Υπερσυνδέσεις προς τον παγκόσμιο ιστό (κυρίως Wikipedia) Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης Flash Παιχνίδια αυτοαξιολόγησης Flash
Πως τα χρησιμοποιούμε; Θα δούμε σενάρια διδασκαλίας
Δύο προσεγγίσεις 1. Η κλασσική πατροπαράδοτη 2. Η ανατρεπτική παραδοσιακή
Η κλασσική
Η ανατρεπτική φασαρία ενεργός ρόλος μαθητοκεντρική δραστήριοι μαθητές συνεργασία δραστήριοι εκπαιδευτικοί
Πολλαπλές αναπαραστάσεις
οικοδόμηση και όχι αναπαραγωγή γνώσης
αυθεντικές μαθησιακές δραστηριότητες
αναστοχασμός
συνεργασία
Οικοδόμηση της γνώσης κονστρουκτιβισμός Εποικοδομητική θεωρία μάθησης Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Κοινωνικός εποικοδομισμός δομητισμός
Βασικές αρχές οικοδόμησης της γνώσης 1. παροχή πολλαπλών αναπαραστάσεων της πραγματικότητας (αποφυγή υπεραπλούστευσης), αναπαράσταση της φυσικής πολυπλοκότητας του φυσικού κόσμου 2. εστίαση στην οικοδόμηση και όχι στην αναπαραγωγή της γνώσης 3. δημιουργία αυθεντικών μαθησιακών δραστηριοτήτων, βασισμένων σε πραγματικές καταστάσεις 4. καλλιέργεια του αναστοχασμού 5. υποστήριξη της συνεργατικής οικοδόμησης της γνώσης μέσα από κοινωνική διαπραγμάτευση.
Η ομάδα Ι. Αναστασίου Ευ. Κολτσάκης Π. Κωστάκης Α. Οικονόμου Α. Πάλλας Ι. Παρκοσίδης Η. Σιτσανλής Α. Μικρόπουλος Ν. Παπαχρήστος