Οδοντικά προβλήματα των κουνελιών και των τρωκτικών Σεραφείμ Αθ. Παπαδημητρίου επ. καθηγητής Κλινική Ζώων Συντροφιάς Κτηνιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο τα κουνέλια όσο και τα τρωκτικά αργά ή γρήγορα θα προσκομιστούν στον κτηνίατρο με κάποιο πρόβλημα των δοντιών τους Αυτό οφείλεται στον ιδιαίτερο οδοντικό τύπο και στις διατροφικές συνήθειές τους. Τα νεογιλά δόντια των κουνελιών αποπίπτουν λίγο πριν ή λίγο μετά τη γέννησή τους Όλα τα δόντια τους είναι υψηλόδοντα, δόντια των οποίων η διάπλαση της ρίζας δεν ολοκληρώνεται ποτέ και συνεχίζουν να αυξάνονται σε μήκος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ζώου Τα υψηλόδοντα δόντια ανατέλλουν και αποτρίβονται διαρκώς Οδοντικός τύπος του κουνελιού Τομείς Γομφίοι /ημι- μόριο Προγόμ- φιοι /ημι- μόριο /ημι- μόριο Συν.αρι- θμός δοντιών Οι τομείς της άνω γνάθου είναι σε «διπλή σειρά» οι χειλικοί, φυσιολογικά ανεπτυγμένοι και οι πολύ μικρότεροι υπερώιοι, πίσω τους Άνω γνάθος Κάτω γνάθος 2 3 3 1 2 3 28 1
Οι τομείς της κάτω γνάθου, στη φυσιολογική σύγκλειση, συγκλείνουν μεταξύ των 2 ζευγών των άνω τομέων Η κλινική εξέταση του κουνελιού για προβλήματα της στοματικής κοιλότητας και των δοντιών, ξεκινά με προσεκτική ψηλάφηση των οστών του προσώπου, των γνάθων και των παρακείμενων λεμφαδένων Capelo 2007 Η εξέταση της στοματικής κοιλότητας ξεκινά με τον έλεγχο των τομέων, φυσιολογικά οι άνω τομείς υπερκαλύπτουν ελαφρώς τους κάτω, πρέπει να ελέγχονται τόσο οι πρόσθιες όσο και οι πλάγιες επιφάνειες των τομέων Capelo 2007 2
Η επισκόπηση της υπόλοιπης στοματικής κοιλότητας είναι δύσκολη, ειδικά όταν το ζώο δε βρίσκεται υπό γενική αναισθησία, λόγω του μικρού μεγέθους της και του μεγάλου μεγέθους της γλώσσας Στο μεσοδόντιο διάστημα, που φυσιολογικά υπάρχει μεταξύ των τομέων και των προγομφίων, προβάλουν πτυχές των παρειών, οι οποίες σε συνδυασμό με την παραμονή τροφών και σάλιου, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την επισκόπηση Ένα ωτοσκόπιο με πλαστικό κώνο είναι πολύ χρήσιμο για την επισκόπηση της στοματικής κοιλότητας Πολύ χρήσιμο,αλλα δυστυχώς μεγάλου κόστους είναι το ενδοσκόπιο Capelo 2007 Τρόποι ακτινογράφησης Πολύ σημαντικός είναι και ο ακτινολογικός έλεγχος της κεφαλής, με το ζώο υπό γενική αναισθησία, για τον έλεγχο της ρίζας των δοντιών και των ιστών που την περιβάλλουν Capelo 2007 3
Φυσιολογική ακτινολογική εικόνα Επιμήκυνση της μύλης των δεξιών άνω 1 ου και 2 ου προγομφίου και ανώμαλη σύγκλειση όλων των οπίσθιων δοντιών Διάτρηση του οστού από τις επιμηκυσμένες ρίζες των δοντιών Προχωρημένο στάδιο οδοντικής νόσου, με μη φυσιολογική εναπόθεση οστού, ως επακόλουθο οστικής απορρόφησης Αιτιοπαθογένεια της οδοντικής νόσου Το συχνότερο πρόβλημα των δοντιών στο κουνέλι είναι η μη φυσιολογική σύγκλειση μεταξύ των τομέων Τα προβλήματα των οπισθίων δοντιών, ίσως, είναι εξίσου συχνά, αλλά των τομέων είναι πιο προφανή στους ιδιοκτήτες των ζώων Τα συχνότερα αίτια της οδοντικής νόσου του κουνελιού είναι: 1. Συγγενή και κυρίως ο προγναθισμός της κάτω γνάθου και ο βραχυγναθισμός της άνω γνάθου. 2. Οι τραυματικές κακώσεις 3. Η πρώιμη σύγκλειση των οπισθίων δοντιών 4. Η μεταβολική νόσος των οστών 4
Ο προγναθισμός της κάτω γνάθου και ο βραχυγναθισμός της άνω γνάθου είναι τα συχνότερα αίτια μη φυσιολογικής σύγκλεισης των τομέων* Το κουνέλι δεν μπορεί να αντισταθμίσει τη βλάβη με προσθιοπίσθιες κινήσεις της κάτω γνάθου και έτσι η ελλιπής αποτριβή οδηγεί σε υπερανάπτυξη των τομέων Οι τραυματικές κακώσεις είναι, επίσης, πολύ συχνές στα κουνέλια που ζουν ως ζώα συντροφιάς Η απουσία ή η μειωμένη ποσότητα χονδροειδών τροφών στο σιτηρέσιο του ζώου μη φυσιολογική αποτριβή των οπίσθιων δοντιών υπερανάπτυξη κάποιων από αυτά πρώιμη σύγκλεισή τους πρώιμη σύγκλειση γομφίων μη φυσιολογική επαφή των τομέων μη φυσιολογική αποτριβή τους Κλινική εικόνα της οδοντικής νόσου Γενικά σημεία και συμπτώματα που πιθανόν σχετίζονται με οδοντική νόσο: αδυναμία, ανορεξία, μείωση της ποσότητας της προσλαμβανόμενης τροφής, δυσφαγία, απίσχναση, αφυδάτωση κακή γενική εικόνα του ζώου κακή όψη του τριχώματος, αλωπεκία δύσπνοια αλλαγή στο μέγεθος, την ποσότητα και την εμφάνιση των κοπράνων μείωση της τυφλοφαγίας και ύπαρξη τυφλοτροφής κολλημένης στο τρίχωμα της περιπρωκτικής χώρας διάρροια και εντερικά προβλήματα έως και πλήρης απουσία κοπράνων Ευρήματα στο πρόσωπο και στη στοματική κοιλότητα σχετιζόμενα με οδοντική νόσο: ρινικό έκκριμα οφθαλμολογικά προβλήματα σιαλόρροια, το τρίχωμα γύρω από τη στοματική κοιλότητα φαίνεται «λερωμένο» από το σάλιο, δερματίτιδα ή και αλωπεκία έντονη ενόχληση του ζώου κατά την ψηλάφηση του προσώπου ψηλαφητή διόγκωση στις γνάθους απόστημα ή συρίγγιο στο πρόσωπο περιορισμένες ή/και επώδυνες κινήσεις της κάτω γνάθου διογκωμένοι λεμφαδένες τραύματα ή ουλές στα χείλη, στη γλώσσα, στο βλεννογόνο των παρειών ή της υπερώας 5
Δευτερογενή νοσήματα λόγω της οδοντικής νόσου νοσήματα των οφθαλμών συστηματικά νοσήματα λόγω απίσχνασης (σε χρόνια περιστατικά μπορεί να εμφανιστεί ηπατική λιποείδωση) δερματική νόσος γύρω από το στόμα, στο πρόσωπο, στα πρόσθια άκρα στο περίνεο και στη βουβωνική περιοχή υπογνάθια και τραχηλική λεμφαδενοπάθεια στάση γαστρικού περιεχομένου, τυμπανισμός του στομάχου, στάση εντερικού περιεχομένου, τυμπανισμός του εντέρου Απόστημα της κάτω γνάθου Βρεγμένο τρίχωμα γύρω από το στόμα, λόγω σιαλόρροιας Δερματίτιδα γύρω από τη στοματική κοιλότητα Στα δόντια και στη στοματική κοιλότητα μπορεί να παρατηρηθεί: μη φυσιολογική αποτριβή των τομέων, με αποτέλεσμα την υπερανάπτυξη και τη μη φυσιολογική σύγκλεισή τους τρίχωμα τυλιγμένο γύρω από τους τομείς, κάταγμα της μύλης τους οδοντικές ακίδες και αιχμηρές ακρολοφίες στους γομφίους και προγομφίους 6
10/4/2013 δύσοσμη αναπνοή, λόγω της ύπαρξης στοματίτιδας ή ελκών στο βλεννογόνο των παρειών, στην υπερώα, στα χείλη και στη γλώσσα Τερηδόνα, απορροφητικές αλλοιώσεις των δοντιών, έλλειψη δοντιών ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα Στα οπίσθια δόντια της άνω γνάθου, συνήθως, οι οδοντικές ακίδες δημιουργούνται στην παρειακή επιφάνεια, ενώ στης κάτω στη γλωσσική Capelo 2007 7
10/4/2013 Η χειρουργική αντιμετώπιση περιλαμβάνει: την αποκοπή των τομέων και την Η αντιμετώπιση των οδοντικών παθήσεων των κουνελιών και των τρωκτικών πρέπει να είναι συνδυασμός χειρουργικής και φαρμακευτικής θεραπείας προσπάθεια επαναφοράς της φυσιολογικής σύγκλεισής τους την εξαγωγή των τομέων την εξισσορόπηση της σύγκλεισης των οπίσθιων δοντιών την εξαγωγή των οπίσθιων δοντιών και την αντιμετώπιση των αποστημάτων των γνάθων και του προσώπου 8
10/4/2013 Ευθεία χειρολαβή χαμηλών ταχυτήτων Γωνιακή χειρολαβή χαμηλών ταχυτήτων Γωνιακή χειρολαβή υψηλών ταχυτήτων Αποκοπή τομέων με χειρολαβή υψηλών ταχυτήτων Εξαγωγή τομέων, χρήση συνδεσμοτόμου 9
10/4/2013 Χρήση μοχλού εξακτικής Χρήση οδοντάγρας στην τελική φάση της εξαγωγής Άνω τομείς Εξαγωγή οπίσθιων δοντιών της άνω και της κάτω γνάθου 10
η αποκοπή των τομέων μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε ζώα που δε βρίσκονται υπό γενική αναισθησία Ιδιαίτερη προσοχή όμως στο stress, μπορεί να αποβεί μοιραίο ειδικά για τα τρωκτικά και τα μικρόσωμα κουνέλια Η χειρουργική θεραπεία θα πρέπει να συνδυάζεται με φαρμακευτική αγωγή αντιμικροβιακή (τετρακυκλίνες, κινολόνες) και έλεγχο του πόνου μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη-αναλγητικά φάρμακα Σε ζώα καταπονημένα, πριν από τη χορήγηση γενικής αναισθησίας, είναι απαραίτητη η κατάλληλη υποστηρικτική θεραπεία Η πρόληψη της οδοντικής νόσου επιτυγχάνεται, κυρίως, με ισορροπημένο σιτηρέσιο, το οποίο περιλαμβάνει και σημαντική ποσότητα χονδροειδούς τροφής Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας 11