ΙΣΤΟΡΙΑ Α' Γυμνασίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ- ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.χ.) Περίληψη κεφαλαίου Μετά το 800 π. Χ. Στον ελλαδικό χώρο συμβαίνουν πολλές και σημαντικές αλλαγές. Εμφανίζεται η πόλη- κράτος, ο Ελληνισμός εξαπλώνεται από το σημερινό Γιβρατάλ ως την Κριμαία, η οικονομία ακολουθεί σταθερή πρόοδο, το ίδιο και ο πολιτισμός των Ελλήνων. Προς το τέλος αυτής της εποχής (479 π.χ.) οι Έλληνες έρχονται αντιμέτωποι με τους Πέρσες. Δ2. Η πόλη- κράτος και η εξέλιξη του πολιτεύματος Περίληψη Σημαντικό γεγονός, το οποίο είχει τόσο κοινωνικές όσο και πολιτικές επιδράσεις, υπήρξε η δημιουργία της πόλης- κράτους τον 8ο αι. π. Χ. Ρίζα της πόλης- κράτους ήταν ο συνοικισμός. Η οχυρή θέση ονομαζόταν ακρόπολη και γύρω της ενώνονταν πολλοί συνοικισμοί. Γύρω από την ακρόπολη εργαζόταν μια μεγάλη ομάδα επαγγελματιών (τεχνίτες, ξυλουργοί, έμποροι κτλ.). Με το πέρασμα του χρόνου και για λόγους ασφαλείας οι πόλεις αποκτούν τείχη. Οι κάτοικοι της υπαίθρου ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Μέσα σ' αυτό το κλίμα σπάνε οι παλιοί πολιτικοί δεσμοί. Η βασιλεία εξαφανίζεται ενώ η ολιγαρχία αρχίζει να χάνει τη δύναμη που είχε παλιότερα. Ο πολίτης αρχίζει να συνειδητοποιεί το ρόλο του στη κοινωνία και ο πόλεμος ενώ παλιά ήταν υπόθεση της αριστοκρατίας τώρα μετέχουν σ' αυτόν ισότιμα οι πολίτες μέσω της '' οπλικής φάλαγγας''. Όταν γεννήθηκε η πόλη-κράτος ο θεσμός της βασιλείας είχε ήδη παρακμάσει. Αρχικά, κυβερνούσαν οι αριστοκράτες (αριστοκρατικό πολίτευμα). Η ανάπτυη όμως του εμπορίου και της νομισματικής οικονομίας δημιούργησαν μια νέα τάξη πλουσίων η οποία τελικά πήρε την εξουσία από τους αριστοκράτες (ολιγαρχικό πολίτευμα). Κριτήριο πια για τη συμμετοχή στην εξουσία δεν ήτα η καταγωγή αλλά ο πλούτος. Οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί, ωστόσο, αυξήθηκαν εξαιτίας της δυσαρέσκειας των πολιτών που αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Φιλόδοξοι άνδρες έχοντας ως στηριγμά τους τους πολλούς εκμεταλλεύτηκαν αυτές τις συνθήκες και πήραν την εξουσία. Έτσι, γεννήθηκε το τυραννικό καθεστώς. Οι τύραννοι άσκησαν την εξουσία αποβλέποντας στο δικό τους όφελος, χωρίς να δίνουν λόγο σε κανέναν για τις πράξεις τους. Αν και συνέδεσαν το όνομά τους με μεγάλα έργα, όπως ο Περίανδρος στην Κόρινθο, ο Πολυκράτης στη Σάμο, o Φείδων στο Άργος κ.ά., γενικά δεν κέρδισαν τη συμπάθεια του λαού. Πολλές πόλεις όπως η Κόρινθος, το Άργος, η Χαλκίδα, η Θήβα, η Ιωλκός κ.ά. Αναπτύσσονται την ώρα που στην Αθήνα είχε ήδη ξεκινήσει η πορεία προς τη δημοκρατία.
Σχεδιάγραμμα μαθήματος Εμφάνιση πόλης- κράτους Πυρήνας υπήρξε ο συνοικισμός Ένωση συνοικισμών σε πόλη Ορόσημο της πόλης ήταν η οχυρή ακρόπολη Κάτω από την ακρόπολη υπήρχε το οικονομικό κέντρο οι πόλεις περιβάλλονται από τείχη για λόγους ασφαλείας Η πόλη-κράτος και ο πολίτης Μετέχει ενεργά στη στη διακυβέρνηση συγκροτεί τη φάλαγγα των οπλιτών πολιτικοί ανταγωνισμοί Πόλη- κράτος και πολίτευμα Αρχικά κυβερνούν οι αριστοκράτες- ευγενείς (αριστοκρατικό πολίτευμα) Αργότερα οι πλούσιοι (ολιγαρχικό πολίτευμα) Εμφάνιση τυραννίας Ερωτήσεις βιβλίου: 1. ακρόπολη: άκρον+ πόλις-> οχυρωμένο μέρος, συνήθως διέθετε και φυσικά οχύρωση, που βρισκόταν στην άκρη της πόλης και την προστάτευε Acropolis (αγγλικά), acropole (γαλλικά) 2. Σύγκριση αριστοκρατίας- ολιγαρχίας Αριστοκρατία Εξουσία: ευγενείς Ολιγαρχία Εξουσία: λίγοι πλούσιοι που απέκτησαν πλούτο από την ανάπτυξη του εμπορίου Πολιτειακή εξέλιξη στο δρόμο προς τη γένεση της δημοκρατίας Εκφράζει τη μεσαία τάξη που πλούτισε από το εμπόριο Διεύρυνση οικονομικών δραστηριοτήτων της πόλης για δικό τους όφελος. Έλεγχος εξουσίας από τους μεγαλοϊδιοκτήτες σε αυτούς που αναδείχθηκαν μέσα από το εμπόριο. Αλλαγή κοινωνικών σχηματισμών.
Ο πλούτος των λίγων εξουσιάζει τους πολλούς. Οι οικονομικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί αλλάζουν. Οι παλιοί δεσμοί με τη γη σπάνε, τα λαϊκά στρώματα υποτάσσονται στους πλούσιους εμπόρους. Η αναδιανομή του πλούτου προς όφελος των πολλών οδήγησε σε οξύτατους κοινωνικούς αγώνες, τους οποίους σε πολλές περιπτώσεις εκμεταλλεύθηκαν κάποιοι άλλοι για να πάρουν την εξουσία στο όνομα δήθεν του λαού (τύραννοι). 3. Τύραννος (σήμερα) : αυτός που βασανίζει κάποιον άλλον και φέρεται άσχημα για να ωφεληθεί ο ίδιος. Αρχικά τύραννος ονομαζόταν ο βασιλιάς. Αργότερα: ηγέτες που πήραν την εξουσία με λαϊκή υποστήριξη. Πολλοί από αυτούς φέρθηκαν τόσο βάναυσα για να εδραιωθούν στην εξουσία, ώστε η λέξη τύραννος απέκτησε τελικά αρνητική σημασία. Ιδιαίτερα υπέφεραν οι πολιτικοί αντίπαλοι τους. Πολλοί δολοφονήθηκαν και πολλοί εξορίστηκαν. Πρόσθετες ερωτήσεις 1. Πώς δημιουργήθηκε η πόλη-κράτος; 2. Ποια σημαντική κοινωνική μεταβολή επέφερε η εμφάνιση της πόλης-κράτους; 3. Ποια η εξέλιξη του πολιτεύματος μέσα από το νέο θεσμό;
Η ΣΠΑΡΤΗ Σχεδιάγραμμα μαθήματος Δημιουργία του σπαρτιατικού κράτους Ίδρυση από ομάδες Δωριέων στην Κοιλάδα του Ευρώτα Κατάλληψη Μεσσηνίας ( 8ος-7ος αι. π.χ.) Η Σπάρτη μετατρέπεται σε στρατόπεδο Οι κοινωνικές τάξεις Γνήσιοι Σπαρτιάτες με πλήρη δικαιώματα Περίοικοι-> ενασχόληση με εμπόριο Είλωτες (δούλοι) Πολιτική οργάνωση 2 βασιλιάδες 5 έφοροι Γερουσία Απέλλα ( κοινωνικές τάξεις και πολιτική οργάνωση να ξέρεις να τα αναλύεις με βάση τις πληροφορίες του βιβλίου) Η αγωγή των νέων Μετά από τα 7 χρόνια κάτω από την εποπτεία της πόλης Διδάσκονταν μουσική και χορό Αντοχή στις κακουχίες 8ος- 7ος αι. π.χ. Μεσσηνιακοί πόλεμοι Ερώτηση 1 του βιβλίου: Σκοπός της αγωγής των παιδιών στη Σπάρτη ήταν η διάπλαση δυνατών σωμάτων και ισχυρών χαρακτήρων, ώστε τα αγόρια να γίνουν καλοί πολεμιστές και τα κορίτσια άξιες μητέρες. Το σπαρτιατικό κράτος είχε μια ιδιαιτερότητα. Ζούσε συνεχώς με το φόβο μήπως εξεγερθούν οι δούλοι, οι παλιοί κάτοικοι της Σπάρτης και αργότερα οι Μεσσήνιοι (είλωτες). Γι' αυτό, αν και αρχικά η Σπάρτη παρουσίασε κάποια οικονομική και πνευματική ανάπτυξη, αργότερα μετατράπηκε σε αστυνομικό κράτος, καθώς βασιζόταν στη στενή παρακολούθηση της ζωής των πολιτών. Έπρεπε να υπάρχει πολεμική ετοιμότητα κάθε στιγμή, γι αυτό και η αγωγή των νέων είχε προσανατολιστεί προς αυτό το σκοπό. Μέσα από την αγωγή καλλιεργούσαν το ομαδικό πνεύμα και την υποτεγή στου νόμους, απαραίτητο στοιχείο για τη συντήρηση μιας κοινωνίας προσανατολισμένης σε πόλεμο.
Ερώτηση 2 του βιβλίου: Γράφεις πρώτα τι ήταν οι είλωτες. Η φράση σημαίνει δηλαδή ότι κάποιος δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ έχοντας ελάχιστες οικονομικές απολαβές ή κακές συνθήκες εργασιακού χώρου. Ερώτηση 3 του βιβλίου: Λακωνισμό ονομάζουμε την αποφυγή περιττών λέξεων για τη διατύπωση ενός νοήματος. Οι Σπαρτιάτες θεωρούσαν σημαντικό προσόν για έναν άνθρωπο να λέει λίγα λόγια και καλά, να μη φλυαρεί άσκοπα. Οι Σπαρτιάτες ήταν πασίγνωστοι για το λιτό τρόπο ζωής τους. Η πολυτέλεια στην ιδιωτική ζωή απαγορευόταν δια νόμου. Χρυσά νομίσματα δεν κυκλοφορούσαν παρά μόνο σιδερένια μικρής αξίας. Η φράση '' περνάμε σπαρτιατικά'' σημαίνει ότι κάποιος ζει λιτή ζωή, χωρίς πολυτέλειες και χλιδή. Επιπλέον ερωτήσεις Ποιές ήταν οι κοινωνικές τάξεις της αρχαίας Σπάρτης; Ποια ήταν η πολιτική οργάνωση της Σπάρτης; Πώς είχε οργανωθεί η εσωτερική ζωή; (αγωγή νέων)
ΑΘΗΝΑ: από τη βασιλεία στην αριστοκρατία Σχεδιάγραμμα μαθήματος Η δημιουργία της πόλης- κράτους της Αθήνας Αρχικά υπήρχαν σκόρπιοι συνικισμοί Μυθικός οικιστής θεωρείται ο Θησέας Η Βασιλεία τελειώνει με τον Κόδρο Αριστοκρατία: Επώνυμος άρχοντας Άρχοντας- βασιλιάς Πολέμαρχος 6 θεσμοθέτες Άρειος Πάγος Εκκλησία του Δήμου Η εξέλιξη του πολιτεύματος Κοινωνικοί αγώνες Αμφισβήτηση εξουσίας από έμπορους και βιοτέχνες Ύπαρξη μεγάλου αριθμού χρεωμένων αγροτών Κυλώνειο άγος Αποτυχία του Κύλωνα να πάρει την εξουσία Οι οπαδοί του, αν και ικέτες, σφαγιάστηκαν Η αναστάτωση κορυφώνεται Πρόβλημα το γεγονός πως οι νόμοι ήταν άγραφοι Πρώτη προσπάθεια καταγραφής τους από τον Δράκοντα 632 π. Χ. Κυλώνειο άγος 624 π. Χ. Οι νόμοι του Δράκοντα
Ερώτηση 2 του βιβλίου: Εννοούμε ότι η κυβέρνηση πρέπει να λάβει αυστηρά μέτρα προκειμένου να αντιμετωπίσει μία κατάσταση. Η φράση έμεινε στην ιστορία από τους νόμους του Δράκοντα, οι οποίοι ήταν τόσο αυστηροί και αμείλικτοι, ώστε έλεγαν πως τα δρακόντεια μέτρα ήταν γραμμένα με αίμα. Επιπλέον ερωτήσεις Πώς ήταν δομημένη πολιτικά η αθηναϊκή πόλη- κράτος; Ποια ήταν η κοινωνική κατάσταση στην Αθήνα αυτή την εποχή; Τι γνωρίζετε για το Κυλώνειο άγος; ΑΘΗΝΑ: πορεία προς τη Δημοκρατία Σχεδιάγραμμα μαθήματος Ύπαρξη σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων, παρά τη νομοθεσία του Δράκοντα Προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάστασης από το Σόλωνα Κατάργηση χρεών Σεισάχθεια Διαίρεση πολιτών σε 4 τάξεις Κατανομή της εξουσίας από το Σόλωνα Βάση τίθεται το εισόδημα (τιμοκρατία) Ενίσχυση των των δικαιοδοσιών της Εκκλησίας του Δήμου Βουλή των Τετρακοσίων Δημιουργία λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας Νόμος για ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά Να διαβάσεις πολύ καλά για την τυραννία και τον Κλεισθένη καθώς και τις συνέπειες της μεταρρύθμισής του. 594 π. Χ. Οι νόμοι του Σόλωνα 527 π.χ. Θάνατος του Πεισίστρατου 510 π.χ. Εκδίωξη του Ιππία
Τις ερωτήσεις 1, 3 και 4 του βιβλίου πρόσεξέ τες! 1 σείω+άχθος -> απομακρύνω τα βάρη κάποιου 3. Το αντίστοιχο σώμα στη Σπάρτη είναι η Απέλλα 4. βασιλεία, αριστοκρατία, τυραννίδα, δημοκρατία Κόδρος, Κύλωνας, Δράκοντας, Σόλωνας, Πεισίστρατος (δεν είναι οι πλήρης απαντήσεις αλλά στοιχεία σημαντικά που θα σου χρειαστούν στην απάντηση των ερωτήσεων) Πρόσθετες ερωτήσεις Τί γνωρίζετε για τη νομοθεσία του Σόλωνα; Ποια νέα μέτρα θέσπισε; Ποια ήταν η εξέλιξη στους θεσμούς της Αθήνας μετά την εκδίωξη του Ιππία;
Πανελλήνιοι δεσμοί Κοινά σημεία επαφής ανάμεσα στις ελληνικές φυλές Κοινή γλώσσα Κοινή λατρεία Κοινοί ονομασία ( Έλληνες) Λόγοι συμμετοχής σε εκδηλώσεις πανελλήνιου χαράκτηρα Η αίσθηση της κοινής καταγωγής Οι κοινές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν Οι αποστάσεις που τους χώριζαν Οι Ολυμπιακοί αγώνες Τελούνταν κάθε 4 χρόνια Όσο διαρκούσαν υπήρχε εκεχειρία Ο Ολυμπιονίκης κέρδιζε πρωτόγνωρη δόξα Μαντεία (μαντείο Δελφών) Ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα Χρησμούς έδινε η Πυθία Οι πόλεις γύρω από το Μαντείο σχημάτιζαν μια ένωση (αμφικτιονία Δελφών) 776 π. Χ. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες Πρόσεξε την ερώτηση 2 του βιβλίου και ότι έχει σχέση με την Καλλιπάτειρα! Επιπλέον ερωτήσεις Τι γνωρίζετε για τους Ολυμπιακούς αγώνες; Τι γνωρίζετε για το μαντείο των Δελφών; Τι ήταν οι αμφικτιονίες;
Ευθυμιάδου Ευφροσύνη Φιλόλογος- Παιδαγωγός