ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2011

ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2011 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 8ης Σεπτεμβρίου 2011 το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Ο πληθωρισμός συνεχίζει να είναι αυξημένος και ενδέχεται να παραμείνει πάνω από το 2% τους επόμενους μήνες, ενώ θα υποχωρήσει το επόμενο έτος. Ταυτόχρονα, ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος, ενώ η νομισματική ρευστότητα παραμένει άφθονη. Όπως αναμενόταν, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε το β τρίμηνο, έπειτα από έντονη ανάπτυξη το α τρίμηνο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η οικονομία της ζώνης του ευρώ θα αναπτυχθεί με συγκρατημένο ρυθμό, ενώ η αβεβαιότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή και οι καθοδικοί κίνδυνοι ενισχυμένοι. Ταυτόχρονα, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι χαμηλά. Ενώ η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παραμένει διευκολυντική, ορισμένες συνθήκες χρηματοδότησης έχουν γίνει αυστηρότερες. Εξακολουθεί να είναι απαραίτητο η νομισματική πολιτική να επικεντρώνεται στην αποστολή της να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα, διασφαλίζοντας έτσι ότι η πρόσφατη εξέλιξη των τιμών δεν θα οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις ευρείας κλίμακας. Απαιτείται πολύ προσεκτική ανάλυση όλων των εισερχόμενων πληροφοριών και όλων των εξελίξεων κατά την προσεχή περίοδο. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ πρέπει να παραμείνουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η σταθεροποίηση αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου η νομισματική πολιτική να συμβάλλει στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και στη δημιουργία θέσεων εργασίας στη ζώνη του ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρατηρεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις. Η παροχή ρευστότητας και οι μέθοδοι κατανομής των πράξεων αναχρηματοδότησης θα συνεχίσουν να διασφαλίζουν ότι οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ δεν θα αντιμετωπίζουν περιορισμούς από την πλευρά της ρευστότητας. Όλα τα μη συμβατικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την περίοδο των σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι, ως εκ της φύσεώς τους, προσωρινού χαρακτήρα. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε σε 0,2% το β τρίμηνο του 2011, αφού είχε διαμορφωθεί σε 0,8% το α τρίμηνο. Όπως αναμενόταν, έπαψαν να υφίστανται οι έκτακτοι παράγοντες που είχαν δώσει έντονη ώθηση στην ανάπτυξη στις αρχές του έτους, ενώ δυσμενείς επιδράσεις άσκησαν ο σεισμός στην Ιαπωνία και ο εμφανιζόμενος με χρονική υστέρηση αντίκτυπος προηγούμενων αυξήσεων των τιμών του πετρελαίου. Όσον αφορά το μέλλον, διάφορες εξελίξεις φαίνεται ότι μετριάζουν την υποκείμενη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ, όπως η συγκράτηση του ρυθμού της παγκόσμιας ανάπτυξης, η συναφής υποχώρηση των τιμών των μετοχών και των 1

επιχειρηματικών προσδοκιών, καθώς και δυσμενείς επιδράσεις που απορρέουν από τις συνεχιζόμενες εντάσεις σε διάφορες αγορές κρατικών χρεογράφων της ζώνης του ευρώ. Κατά συνέπεια, το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται ότι θα αυξηθεί με πολύ συγκρατημένο ρυθμό το β εξάμηνο του έτους. Ταυτόχρονα, το Διοικητικό Συμβούλιο εξακολουθεί να αναμένει ότι η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ θα ωφεληθεί από τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς και από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και τα διάφορα μέτρα που έχουν ληφθεί για τη στήριξη της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα. Αυτή η αξιολόγηση αντανακλάται επίσης στις μακροοικονομικές προβολές Σεπτεμβρίου 2011 των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να διαμορφωθεί σε επίπεδο μεταξύ 1,4% και 1,8% το 2011 και μεταξύ 0,4% και 2,2% το 2012. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές Ιουνίου 2011 των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, τα αντίστοιχα διαστήματα για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2011 και το 2012 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι για τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ είναι καθοδικοί, σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα υψηλής αβεβαιότητας. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται κυρίως με τις συνεχιζόμενες εντάσεις σε ορισμένα τμήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών στη ζώνη του ευρώ και σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και με το ενδεχόμενο μετάδοσης αυτών των πιέσεων στην πραγματική οικονομία της ζώνης του ευρώ. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται επίσης με περαιτέρω αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, με πιέσεις προστατευτισμού καθώς και με το ενδεχόμενο μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 2,5% τον Αύγουστο του 2011, δηλαδή αμετάβλητος σε σχέση με τον Ιούλιο. Από το τέλος του προηγούμενου έτους οι ρυθμοί πληθωρισμού παραμένουν σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην άνοδο των τιμών της ενέργειας και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι ρυθμοί πληθωρισμού είναι πιθανόν να παραμείνουν σαφώς πάνω από το 2% τους επόμενους μήνες. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις για τις μελλοντικές εξελίξεις των τιμών που προκύπτουν από τις αγορές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το πετρέλαιο, οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να υποχωρήσουν κάτω από το 2% το 2012. Αυτό αντανακλά την προσδοκία για σχετικά σταθερές μισθολογικές αυξήσεις στο πλαίσιο της συγκρατημένης οικονομικής ανάπτυξης. Αυτές οι εκτιμήσεις ενσωματώνονται στις μακροοικονομικές προβολές Σεπτεμβρίου 2011 των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να διαμορφωθεί σε επίπεδο μεταξύ 2,5% και 2,7% το 2011 και μεταξύ 1,2% και 2,2% το 2012. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές Ιουνίου 2011 των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, το διάστημα για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) παραμένει αμετάβλητο για το 2011, ενώ για το 2012 γίνεται ελαφρώς στενότερο. Είναι απαραίτητο να υπενθυμιστεί ότι οι προβολές εμπειρογνωμόνων βασίζονται σε ορισμένες αμιγώς τεχνικές υποθέσεις. 2 Το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί ότι οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Όσον αφορά τους ανοδικούς κινδύνους, αυτοί σχετίζονται κυρίως με το ενδεχόμενο υψηλότερων σε σχέση με ό,τι υποδηλώνουν οι υποθέσεις αυξήσεων των τιμών των

πετρελαϊκών και των μη πετρελαϊκών βασικών εμπορευμάτων καθώς και με τυχόν αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα προσεχή έτη. Οι βασικοί καθοδικοί κίνδυνοι αφορούν τον αντίκτυπο της ασθενέστερης από ό,τι αναμενόταν ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ και παγκοσμίως. Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M3 ήταν 2,0% τον Ιούλιο του 2011, έναντι 1,9% τον Ιούνιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα ήταν 2,4% τον Ιούλιο, έναντι 2,5% τον Ιούνιο. Πέρα από τα μηνιαία στοιχεία και τις επιδράσεις έκτακτων παραγόντων, οι τάσεις του ρυθμού μεταβολής της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια και των δανείων σταθεροποιήθηκαν γενικά τους τελευταίους μήνες. Συνολικά, ο υποκείμενος ρυθμός νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος. Ταυτόχρονα, η νομισματική ρευστότητα που είχε συσσωρευθεί την περίοδο που προηγήθηκε των εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές παραμένει άφθονη. Όσον αφορά τις συνιστώσες του M3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M1 υποχώρησε σε 0,9% τον Ιούλιο, ενώ ο ρυθμός αύξησης των λοιπών βραχυπρόθεσμων καταθέσεων παρέμεινε αμετάβλητος στο 3,7%. Αυτές οι εξελίξεις συνεχίζουν να αντανακλούν εν μέρει τη σταδιακή αύξηση της απόδοσης των βραχυπρόθεσμων προθεσμιακών καταθέσεων και καταθέσεων ταμιευτηρίου τους τελευταίους μήνες. Όσον αφορά τους παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις συνέχισε να επιταχύνεται ελαφρώς, από 1,5% τον Ιούνιο σε 1,6% τον Ιούλιο, ενώ ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά φαίνεται ότι σταθεροποιήθηκε περίπου στο 3%. Το συνολικό μέγεθος των ισολογισμών των ΝΧΙ παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερό κατά τους τελευταίους μήνες. Όπου είναι απαραίτητο να υπάρξει επαρκές περιθώριο για την επέκταση της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα, οι τράπεζες θα πρέπει να παρακρατήσουν κέρδη, να στραφούν προς την αγορά για περαιτέρω ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης ή να αξιοποιήσουν πλήρως τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης με σκοπό την κεφαλαιακή αναδιάρθρωση, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των πρόσφατων ασκήσεων προσομοίωσης καταστάσεων κρίσης (stress tests). Συνοπτικά, το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Ο πληθωρισμός συνεχίζει να είναι αυξημένος και ενδέχεται να παραμείνει πάνω από το 2% τους επόμενους μήνες, ενώ θα υποχωρήσει το επόμενο έτος. Η διασταύρωση με τις πληροφορίες που προκύπτουν από τη νομισματική ανάλυση επιβεβαιώνει ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος, ενώ η νομισματική ρευστότητα παραμένει άφθονη. Όπως αναμενόταν, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε το β τρίμηνο, έπειτα από έντονη ανάπτυξη το α τρίμηνο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η οικονομία της ζώνης του ευρώ θα αναπτυχθεί με συγκρατημένο ρυθμό, ενώ η αβεβαιότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή και οι καθοδικοί κίνδυνοι ενισχυμένοι. Ταυτόχρονα, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι χαμηλά. Ενώ η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παραμένει διευκολυντική, ορισμένες συνθήκες χρηματοδότησης έχουν γίνει αυστηρότερες. Εξακολουθεί να είναι απαραίτητο η νομισματική πολιτική να επικεντρώνεται στην αποστολή της να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα, διασφαλίζοντας έτσι ότι η πρόσφατη εξέλιξη των τιμών δεν θα οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις ευρείας κλίμακας. Απαιτείται πολύ προσεκτική ανάλυση όλων των εισερχόμενων πληροφοριών και όλων των εξελίξεων κατά την προσεχή περίοδο. Οι 3

προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ πρέπει να παραμείνουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η σταθεροποίηση αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου η νομισματική πολιτική να συμβάλλει στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και στη δημιουργία θέσεων εργασίας στη ζώνη του ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρατηρεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ανακοινώσει πρόσθετα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσουν την επίτευξη των στόχων τους για δημοσιονομική εξυγίανση και να ενισχύσουν τη νομική βάση για την εφαρμογή εθνικών δημοσιονομικών κανόνων. Για να διασφαλιστεί η αξιοπιστία, αυτή τη στιγμή πρέπει απαραιτήτως τα ανακοινωθέντα μέτρα να είναι εμπροσθοβαρή και να εφαρμοστούν πλήρως. Οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι έτοιμες να εφαρμόσουν περαιτέρω μέτρα εξυγίανσης, κυρίως από την πλευρά των δαπανών, εφόσον υλοποιηθούν οι κίνδυνοι που αφορούν την εκπλήρωση των σημερινών δημοσιονομικών στόχων. Χώρες στις οποίες οι οικονομικές και δημοσιονομικές εξελίξεις είναι καλύτερες από τις αναμενόμενες θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως αυτά τα περιθώρια ελιγμών για ταχύτερη μείωση του ελλείμματος και του χρέους τους. Όλες οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ πρέπει να επιδείξουν την ακλόνητη αποφασιστικότητά τους να τηρήσουν στο ακέραιο τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει ως κράτη, στοιχείο κρίσιμο για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στο σύνολο της ζώνης του ευρώ. Η δημοσιονομική εξυγίανση και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να συμβαδίζουν ώστε να ενισχύουν την εμπιστοσύνη, τις προοπτικές ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο καλεί όλες τις κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ να υλοποιήσουν αποφασιστικά και γρήγορα σημαντικές και ολοκληρωμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό θα βοηθήσει τις χώρες να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα, να αυξήσουν την ευελιξία των οικονομιών τους και να βελτιώσουν το πιο μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό τους. Από αυτή την άποψη, οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας είναι σημαντικότατες, με έμφαση στην άρση των δυσκαμψιών και στην εφαρμογή μέτρων που ενισχύουν την ευελιξία των μισθών. Πιο συγκεκριμένα, είναι αναγκαίο να καταργηθεί η αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών και να ενισχυθούν οι επιχειρησιακές συμβάσεις, ούτως ώστε οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας να μπορούν να προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες ανάγκες των επιχειρήσεων. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να συνοδεύονται από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στις αγορές προϊόντων, ιδίως στις υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης των κλειστών επαγγελμάτων και, όπου είναι αναγκαίο, από την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών που επί του παρόντος παρέχονται από τον δημόσιο τομέα, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η αύξηση της παραγωγικότητας και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα. 4

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο δυναμισμός της ανάπτυξης μετριάστηκε τους πρόσφατους μήνες. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε διάφορους πρόσκαιρους παράγοντες των οποίων η φθίνουσα επίδραση θα υποβοηθήσει ενδεχομένως την πρόοδο της οικονομικής δραστηριότητας. Ωστόσο, αυτή η θετική ώθηση αναμένεται να αντισταθμιστεί από τα υποκείμενα διαρθρωτικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν ιδίως οι ανεπτυγμένες οικονομίες. Εξάλλου, οι νέες τάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη, τον πλούτο και κατά συνέπεια την ανάπτυξη. Αντίθετα, η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες, αν και επιβραδυνόμενη, αναμένεται να παραμείνει εύρωστη. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού σταθεροποιήθηκαν τους πρόσφατους μήνες, ενώ στις αναδυόμενες οικονομίες οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρούνται έντονες. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Παρόλο που η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να επεκτείνεται, ο ρυθμός της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης μετριάστηκε περαιτέρω το β τρίμηνο του 2011. Η επιβράδυνση αυτή αντανακλά εν μέρει πρόσκαιρους παράγοντες, όπως ο αντίκτυπος των φυσικών και πυρηνικών καταστροφών της Ιαπωνίας τόσο στην ιαπωνική οικονομική δραστηριότητα όσο και στις παγκόσμιες αλυσίδες προσφοράς, η καθοδική επίδραση των υψηλών τιμών των βασικών εμπορευμάτων επί των εισοδημάτων στις κύριες ανεπτυγμένες οικονομίες, καθώς και ορισμένοι παράγοντες που αφορούν τις επιμέρους χώρες. Η σταδιακή υποχώρηση των διαταραχών στην αλυσίδα προσφοράς αναμένεται να δώσει κάποια ώθηση στην ανάπτυξη το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ωστόσο, η βραδύτερη από το αναμενόμενο ανάκαμψη των αγορών εργασίας, η υποτονικότητα της αγοράς κατοικιών στις ΗΠΑ, καθώς και οι αρνητικές προσδοκίες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών ενδέχεται να περιορίσουν αυτή τη θετική ώθηση. Επιπλέον, η μεταστροφή του κλίματος στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές που συντελέστηκε στις αρχές Αυγούστου αναμένεται να έχει περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στην εμπιστοσύνη και τον πλούτο αλλά, κατ επέκταση, και στην ανάπτυξη. Το κληροδότημα της χρηματοπιστωτικής κρίσης θα συνεχίσει να επηρεάζει δυσμενώς την ισχύ της ανάκαμψης στις ανεπτυγμένες οικονομίες, δυσχεραίνοντας κυρίως την προοπτική μιας ταχείας ανάκαμψης στην αγορά εργασίας. Η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες, αν και επιβραδυνόμενη, αναμένεται να παραμείνει εύρωστη, καθώς εμμένουν οι πιέσεις υπερθέρμανσης της οικονομίας. Τα τελευταία στοιχεία ερευνών δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνθηκε τους πρόσφατους μήνες. Τον Αύγουστο, ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παγκόσμια παραγωγή σε όλους τους κλάδους υποχώρησε σε 51,5 και μολονότι διατηρήθηκε πάνω από 50, δηλ. το όριο μεταξύ συρρίκνωσης και επέκτασης της δραστηριότητας, παραμένει σε επίπεδα χαμηλότερα από το μέσο όρο της σειράς. Αφού μειώθηκε τους προηγούμενους πέντε μήνες, ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τον τομέα της μεταποίησης σημείωσε περαιτέρω πτώση τον Αύγουστο υποχωρώντας κάτω από το 50. Στην παρούσα φάση, ο δείκτης αυτός είναι πολύ χαμηλότερος από το 55,9 που ήταν ο μέσος όρος για το πρώτο εξάμηνο του 2011. Ο παγκόσμιος δείκτης συνολικών νέων παραγγελιών συνέχισε επίσης να επιδεινώνεται, υποχωρώντας σε 50,8, γεγονός που υποδηλώνει ότι και ο ρυθμός αύξησης των νέων εργασιών εξακολουθεί να επιβραδύνεται. 5

Σε τριμηνιαία βάση, ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών μειώθηκε κατά 0,6% το β τρίμηνο του 2011, σηματοδοτώντας την πρώτη υποχώρηση από τότε που ξεκίνησε η ανάκαμψη του παγκόσμιου εμπορίου στα μέσα του 2009. Το βασικό αίτιο αυτής της επιβράδυνσης των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών ήταν η διαταραχή των παγκόσμιων αλυσίδων προσφοράς λόγω του μεγάλου σεισμού στην Ανατολική Ιαπωνία. Ενώ η επιβράδυνση ήταν γενικευμένη μεταξύ των περιφερειών, η πιο έντονη υποχώρηση στις εξαγωγές παρατηρήθηκε στην Ιαπωνία και στις πρόσφατα βιομηχανοποιημένες χώρες της Ασίας. Ακολουθώντας την πρόσφατη πορεία των δεικτών για τη δραστηριότητα, ο δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών συνέχισε να υποχωρεί το γ τρίμηνο του 2011. Τον Αύγουστο ο δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στο μεταποιητικό τομέα μειώθηκε σε 48,8, φθάνοντας στο κατώτερο επίπεδό του από το Μάιο του 2009. Ως αποτέλεσμα, ο μέσος δείκτης ΡΜΙ για τους δύο πρώτους μήνες του γ τριμήνου διαμορφώθηκε σε επίπεδα χαμηλότερα από το μέσο όρο (54) που καταγράφηκε το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός παρουσίασε ενδείξεις σταθεροποίησης στις ανεπτυγμένες οικονομίες τους τελευταίους μήνες, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις συνεχίζουν να είναι πιο έντονες στις αναδυόμενες οικονομίες. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός αυξήθηκε ελαφρά σε 3,1% τον Ιούλιο του 2011, από 3,0% τον Ιούνιο. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού εκτός των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ επιταχύνθηκε ελαφρά σε 1,7% τον Ιούλιο του 2011, έναντι 1,6% τον Ιούνιο. Στις αναδυόμενες οικονομίες, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού παραμένουν υψηλοί λόγω των αυξανόμενων περιορισμών όσον αφορά το παραγωγικό δυναμικό σε αρκετές αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και του υψηλότερου συντελεστή στάθμισης των βασικών εμπορευμάτων στα αντίστοιχα καλάθια καταναλωτή των χωρών αυτών. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού στην Ινδία και τη Βραζιλία διατηρείται άνω του 6,5%. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οικονομία συνέχισε να ανακάμπτει το πρώτο εξάμηνο του 2011, αν και με βραδύτερο ρυθμό σε σχέση με το 2010. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 1% το β τρίμηνο του 2011 (0,2% σε τριμηνιαία βάση). Πρόκειται για προς τα κάτω αναθεώρηση της προηγούμενης εκτίμησης, έπειτα από ρυθμό αύξησης 0,4% (ανηγμένο σε ετήσια βάση) το α τρίμηνο του έτους. Η υποτονικότητα που παρατηρήθηκε το β τρίμηνο συνέχισε να αντανακλά, αφενός, τη μείωση της ατομικής καταναλωτικής δαπάνης, καθώς οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας συμπίεσαν το διαθέσιμο εισόδημα και, αφετέρου, την επίδραση της διαταραχής των προμηθειών στην αυτοκινητοβιομηχανία, λόγω του μεγάλου σεισμού στην Ανατολική Ιαπωνία. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις συνέχισαν να επεκτείνονται, ενώ οι επενδύσεις σε κατοικίες ανέκαμψαν μετά από την επιδείνωση του προηγούμενου τριμήνου. Σε σύγκριση με την προηγούμενη εκτίμηση, η αναθεώρηση προς τα κάτω του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ το β τρίμηνο οφείλεται στη μικρότερη συμβολή των αποθεμάτων και των καθαρών εξαγωγών, η οποία αντισταθμίστηκε μόνο εν μέρει από τις ανοδικές αναθεωρήσεις της καταναλωτικής δαπάνης και των επιχειρηματικών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. 6 Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παρέμεινε στο 3,6% τον Ιούλιο του 2011, όπως και τους προηγούμενους δύο μήνες, έναντι 2,8% κατά μέσο όρο το πρώτο εξάμηνο του έτους και 1,6% το 2010. Η αύξηση του μετρούμενου πληθωρισμού από την αρχή του 2011 εξακολουθεί να αντανακλά την έντονη ετήσια άνοδο των τιμών της ενέργειας και, σε μικρότερο βαθμό, των τιμών των ειδών διατροφής. Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος

πληθωρισμός επιταχύνθηκε σε 1,8% τον Ιούλιο, από 1,6% τον Ιούνιο. Η αύξηση του πυρήνα του πληθωρισμού σε σχέση με τα χαμηλά επίπεδα του 2010 αντανακλά εν μέρει μια σταδιακή αλλά σταθερή άνοδο του κόστους των ενοικίων, παράλληλα με την ενίσχυση της ζήτησης και το χαμηλότερο ποσοστό ακινήτων προς εκμίσθωση, καθώς το ποσοστό ιδιοκατοίκησης συνεχίζει να ακολουθεί πτωτική πορεία. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, αναμένεται να συνεχιστεί η ανάκαμψη, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι προβλεπόταν, εν μέσω αυξημένης αβεβαιότητας. Αφενός, κάποια παροδικά εμπόδια στη δραστηριότητα το πρώτο εξάμηνο του έτους θα μετριαστούν, καθώς η διαταραχή των προμηθειών εξαιτίας του μεγάλου σεισμού της Ανατολικής Ιαπωνίας σταδιακά εξαλείφεται και η επίδραση των υψηλών τιμών των εμπορευμάτων υποχωρεί. Αφετέρου, οι υποτονικές εξελίξεις στις αγορές κατοικιών και εργασίας, τα χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης και οι αρνητικές επιδράσεις στον πλούτο συνεπεία των δυσμενών εξελίξεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές ενδέχεται να έχουν μονιμότερο αντίκτυπο στη δυναμική της οικονομίας το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Οι προοπτικές για τα δημόσια οικονομικά εξακολουθούν να γεννούν ιδιαίτερες ανησυχίες, όπως αντικατοπτρίζεται στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από τον οίκο Standard & Poor s τον Αύγουστο του 2011, λόγω της αβεβαιότητας που περιβάλει την πορεία της μελλοντικής δημοσιονομικής εξυγίανσης και του συνεχιζόμενου πολιτικού αδιεξόδου. Όσον αφορά τις τιμές, η συνεχιζόμενη αύξηση του πυρήνα του πληθωρισμού υποδηλώνει ότι η μετακύλιση του κόστους ενδέχεται να συνεχίσει να ασκεί ανοδικές πιέσεις στις τιμές. Ταυτόχρονα, η πρόσφατη συγκράτηση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, σε συνδυασμό με την επίμονη ύφεση των αγορών προϊόντων και εργασίας, είναι πιθανόν να μετριάσει τις ανοδικές πιέσεις επί των τιμών. Στις 9 Αυγούστου 2011 η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ (FOMC) παραδέχθηκε ότι φέτος ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης ήταν μέχρι στιγμής σημαντικά βραδύτερος από τον αναμενόμενο και ότι αυξήθηκαν οι καθοδικοί κίνδυνοι για τις οικονομικές προοπτικές. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο μεταξύ 0,0% και 0,25% ενώ παράλληλα μετέβαλε την καθοδήγησή της όσον αφορά τη μελλοντική πορεία του επιτοκίου. Αντίστοιχα, η Επιτροπή προβλέπει πλέον ότι οι οικονομικές συνθήκες πιθανότατα θα απαιτήσουν τη διατήρηση του επιτοκίου-στόχου σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα τουλάχιστον έως τα μέσα του 2013 και όχι για παρατεταμένο διάστημα, σύμφωνα με προηγούμενη ανακοίνωσή της. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, σύμφωνα με τα πρώτα προκαταρκτικά στοιχεία για το ΑΕΠ που δημοσιεύθηκαν το β τρίμηνο του 2011, η οικονομία αποδείχθηκε περισσότερο ανθεκτική από ό,τι προσδοκούσαν οι αγορές. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε μόλις κατά 0,3% σε τριμηνιαία βάση, το οποίο αντιστοιχεί σε τρία διαδοχικά τρίμηνα αρνητικής αύξησης για την ιαπωνική οικονομία. Ο κυριότερος ανασταλτικός παράγοντας της οικονομικής δραστηριότητας προήλθε από τις εξαγωγές (-4,9% σε τριμηνιαία βάση), οι οποίες επλήγησαν σοβαρά από τις διαταραχές της αλυσίδας προσφοράς, ιδίως όσον αφορά την αυτοκινητοβιομηχανία. Η εγχώρια ζήτηση είχε θετική συμβολή στις προοπτικές, κυρίως λόγω της συσσώρευσης αποθεμάτων από τις επιχειρήσεις. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να επιταχυνθεί από το γ τρίμηνο και έπειτα, χάρη στην εξωτερική ζήτηση και τις επενδύσεις, παράλληλα με το μετριασμό των διαταραχών στην αλυσίδα της προσφοράς και τη συνεχιζόμενη προσπάθεια ανασυγκρότησης. Σε σύγκριση με προηγούμενες εμπειρίες από φυσικές καταστροφές, όπως ο σεισμός του 1995 στο Κόμπε, η φάση της ανάκαμψης ενδέχεται να είναι πιο σταδιακή, λόγω των συνεχιζόμενων περιορισμών που 7

σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια αλλά και λόγω της ανατίμησης του γιεν. Η γενικότερη αβεβαιότητα που περιβάλει τις προοπτικές της ιαπωνικής οικονομίας παραμένει υψηλή, ενώ οι κύριοι καθοδικοί κίνδυνοι για την ανάκαμψη είναι μια ενδεχόμενη δημοσιονομική προσαρμογή συνοδευόμενη από φορολογικές αυξήσεις και μια παρατεταμένη ανατίμηση του γιεν. Όσον αφορά τις εξελίξεις στις τιμές, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ ήταν 0,2% τον Ιούλιο του 2011, από -0,4% τον προηγούμενο μήνα. Ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των νωπών ειδών διατροφής επίσης αυξήθηκε και διαμορφώθηκε σε 0,1% τον Ιούλιο (έναντι -0,3% τον Ιούνιο). Ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των νωπών ειδών διατροφής και της ενέργειας διαμορφώθηκε σε -0,5% τον Ιούλιο, έναντι -0,8% τον προηγούμενο μήνα. Η εξέλιξη του πληθωρισμού ΔΤΚ επηρεάστηκε από την πρόσφατη μεταβολή της βάσης του δείκτη: σε σχέση με το καλάθι του ΔΤΚ για το 2005 που σχολιάστηκε στο τελευταίο τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου, το καλάθι του ΔΤΚ για το 2010 περιλαμβάνει μεγαλύτερο ποσοστό αγαθών με ταχύτατα φθίνουσες τιμές (όπως τηλεοράσεις plasma και αγαθά που συνδέονται με την τεχνολογία). Στη συνεδρίασή της στις 7 Σεπτεμβρίου 2011, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να αφήσει αμετάβλητο το βασικό της επιτόκιο για τις τοποθετήσεις μίας ημέρας χωρίς εξασφάλιση μεταξύ 0,0% και 0,1%, αφού επέκτεινε τη διευκόλυνση αγοράς περιουσιακών στοιχείων κατά περίπου 10 τρισεκ. γιεν τον Αύγουστο. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ασθενής στην αρχή του γ τριμήνου του 2011, σύμφωνα με τους μηνιαίους δείκτες. Οι περισσότεροι δείκτες ερευνών για τις επιχειρήσεις συνέχισαν να ακολουθούν πτωτική πορεία τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και τα στοιχεία που αφορούν την κατανάλωση των νοικοκυριών παρέμειναν σχετικά υποτονικά. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 0,2% το β τρίμηνο, εν μέρει λόγω πρόσκαιρων παραγόντων. Βραχυπρόθεσμα, η ανάκαμψη της ανάπτυξης εκτιμάται ότι θα παραμείνει περιορισμένη, παρόλο που τα νομισματικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας αναμένεται να υποβοηθήσουν την οικονομική δραστηριότητα. Η αύξηση της εγχώριας ζήτησης αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένη λόγω των συνθηκών πιστωτικής στενότητας, της προσαρμογής των ισολογισμών των νοικοκυριών και της έντονης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα τους πρόσφατους μήνες. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε σε 4,4% τον Ιούλιο του 2011, από 4,2% τον Ιούνιο. Παρατηρήθηκε γενικευμένη επιτάχυνση στον πυρήνα του πληθωρισμού, καθώς ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής και της ενέργειας σημείωσε άνοδο από 3,5% σε 3,8%. Βραχυπρόθεσμα, ο πληθωρισμός ενδέχεται να αυξηθεί αλλά, σε μακρότερο ορίζοντα, η σταδιακή εξάλειψη πρόσκαιρων παραγόντων (προηγούμενες αυξήσεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, η επίδραση με χρονική υστέρηση από την υποτίμηση της στερλίνας και η αύξηση του ΦΠΑ τον Ιανουάριο του 2011), καθώς και η ύπαρξη πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού αναμένεται να συμβάλουν στην άμβλυνση των πληθωριστικών πιέσεων. Τα τελευταία τρίμηνα η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατηρεί το επίσημο τραπεζικό επιτόκιο για τα διαθέσιμα των εμπορικών τραπεζών στο 0,5%. Επίσης, συνέχισε να ψηφίζει υπέρ της διατήρησης του συνόλου των αγορών περιουσιακών στοιχείων που χρηματοδοτήθηκαν με επέκταση της νομισματικής βάσης στα 200 δισεκ. λίρες Αγγλίας. 8

ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Συνολικά, στις λοιπές χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ συνεχίστηκε η ανάκαμψη, αν και ο ρυθμός της φαίνεται να είναι βραδύτερος από ό,τι αναμενόταν στις περισσότερες χώρες. Η Σουηδία αποτέλεσε μία από τις εξαιρέσεις, καθώς ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διατηρήθηκε εύρωστος το β τρίμηνο, φθάνοντας το 1% σε τριμηνιαία βάση έπειτα από άνοδο 0,8% το α τρίμηνο του 2011. Η ανάπτυξη στη Σουηδία υποβοηθήθηκε τόσο από την εξωτερική όσο και από την εγχώρια ζήτηση, η οποία αντανακλά, μεταξύ άλλων, τις αυξημένες τιμές στα ακίνητα. Στη Δανία, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν πολύ ασθενής και διαμορφώθηκε σε 0,1% σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο αλλά το β τρίμηνο ανέκαμψε δυναμικά στο 1,0%, αντανακλώντας την επίδραση της δημόσιας κατανάλωσης και της συσσώρευσης αποθεμάτων. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ διατηρήθηκε σχετικά σταθερός τους πρόσφατους μήνες και στις δύο αυτές χώρες και, συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 2011 ανήλθε σε 1,6% στη Σουηδία και 3,0% στη Δανία. Στις μεγαλύτερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι μέλη της ΕΕ, η ανάκαμψη που οφείλεται κυρίως στις εξαγωγές συνεχίστηκε τα τελευταία τρίμηνα. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις στοιχείων, η ανάκαμψη είναι βραδύτερη από την αναμενόμενη. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 0,2% σε τριμηνιαία βάση στην Τσεχία και τη Ρουμανία, ενώ στην Ουγγαρία η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε στάσιμη το β τρίμηνο. Η εν λόγω επιβράδυνση οφείλεται εν μέρει στην ασθενέστερη από την αναμενόμενη εγχώρια ζήτηση (η οποία αντανακλά τις υποτονικές συνθήκες που επικρατούν στις πιστώσεις και την αγορά εργασίας σε αρκετές χώρες). Εξάλλου, η ασθενέστερη εξωτερική ζήτηση από τη ζώνη του ευρώ συνέβαλε στη βραδύτερη από το αναμενόμενο ανάπτυξη. Στην Πολωνία, όπου η εγχώρια ζήτηση διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο στην ανάκαμψη από ό,τι στις υπόλοιπες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 1,1% σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο, ενώ οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν συνεχιζόμενη ανάκαμψη το β τρίμηνο. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ παρουσιάζει ενδείξεις μετριασμού τους πρόσφατους μήνες στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, γεγονός που αντανακλά κυρίως τη φθίνουσα συμβολή των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Η μείωση του πληθωρισμού ήταν ιδιαίτερα αισθητή στην Ρουμανία τον Ιούλιο του 2011, κυρίως ως αποτέλεσμα της σταδιακής εξάλειψης των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από την αύξηση του ΦΠΑ τον Ιούλιο του 2010. Αντίθετα, στην Τσεχία ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ διατηρήθηκε σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια του 2% τους πρόσφατους μήνες. Η ανάκαμψη του πραγματικού ΑΕΠ που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις εξαγωγές συνεχίστηκε και στις μικρότερες εκτός της ζώνης του ευρώ χώρες της ΕΕ τα τελευταία τρίμηνα. Ενώ το β τρίμηνο του 2011 η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υποχώρησε σε 0,1% και 0,2% σε τριμηνιαία βάση στη Βουλγαρία και τη Λιθουανία αντίστοιχα, στη Λεττονία επιταχύνθηκε σε 2,2%. Η μείωση στο ποσοστό ανεργίας τους πρόσφατους μήνες αντανακλά εν μέρει την αυξημένη ζήτηση εργασίας σε ορισμένους τομείς αλλά και εκροές εργατικού δυναμικού προς άλλες χώρες της ΕΕ. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ μειώθηκε ελαφρά τον Ιούλιο αφού είχε διατηρηθεί σε πιο αυξημένα επίπεδα τους προηγούμενους μήνες. ΛΟΙΠΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Το α τρίμηνο του 2011 το πραγματικό ΑΕΠ στην Τουρκία αυξήθηκε κατά 11% σε ετήσια βάση, υποβοηθούμενο από την επιτάχυνση της κατανάλωσης των νοικοκυριών και τις αυξημένες επενδύσεις, ενώ οι καθαρές εξαγωγές συνέχισαν να συμβάλουν αρνητικά 9

στην ανάπτυξη. Ο πληθωρισμός κορυφώθηκε σε επίπεδο άνω του 7% το Μάιο του 2011 ενώ τον Ιούλιο υποχώρησε σε 6,3%. Ανησυχίες για πιθανές δευτερογενείς επιδράσεις από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ, καθώς και ενδείξεις μετριασμού της ανάπτυξης το β τρίμηνο του 2011 ώθησαν την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να μειώσει το επιτόκιο πολιτικής της (δηλ. το επιτόκιο των πράξεων επαναγοράς διάρκειας μίας εβδομάδας) κατά 50 μονάδες βάσης από 6,25% σε 5,75% στις αρχές Αυγούστου. Παρά την αβεβαιότητα για την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη και τις ενδείξεις για επιβράδυνση της εγχώριας ζήτησης, οι προοπτικές για την τουρκική οικονομία παραμένουν θετικές. Στη Ρωσία η ανάκαμψη επιβραδύνθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2011 έπειτα από τη σχετικά έντονη άνοδο του τελευταίου τριμήνου του 2010. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ σε ετήσια βάση ήταν 4,1% το α τρίμηνο του 2011 και 3,4% το β τρίμηνο. Αυτό αντανακλά πρωτίστως την υποτονική ζήτηση για επενδύσεις και τη διαρκή μείωση των καθαρών εξαγωγών λόγω της έντονης αύξησης των εισαγωγών. Η άνοδος της βιομηχανικής παραγωγής επιβραδύνθηκε κάπως σε 5,1% σε ετήσια βάση τον Ιούλιο (από περίπου 7% το δεύτερο εξάμηνο του 2010). Ο ετήσιος πληθωρισμός άρχισε να μετριάζεται, καθώς ο ρυθμός ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής υποχώρησε, και διαμορφώθηκε σε 8,2% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο του 2011. Λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης, αναμένεται περαιτέρω και πιο ουσιαστική επιβράδυνση του ετήσιου πληθωρισμού το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Από το Μάιο η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έχει διατηρήσει αμετάβλητες τις συνθήκες νομισματικής πολιτικής της. Στο προσεχές διάστημα, ο ρυθμός ανάκαμψης πιθανότατα θα εξαρτηθεί κυρίως από την εξέλιξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, λόγω της σημασίας που έχουν οι εξαγωγές ενεργειακών εμπορευμάτων για τη ρωσική οικονομία. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, η οικονομική ανάπτυξη μετριάστηκε ελαφρώς το β τρίμηνο του 2011, αν και βρισκόταν σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο. Συγκεκριμένα, η βιομηχανική παραγωγή και η αύξηση των εξαγωγών ήταν χαμηλότερες σε σχέση με το α τρίμηνο του έτους, εν μέρει λόγω των διαταραχών στην αλυσίδα της προσφοράς μετά το σεισμό της Ιαπωνίας. Από την άλλη, η εγχώρια ζήτηση, με κύριους προωθητικούς παράγοντες την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις, διατηρήθηκε έντονη σε συνθήκες ταχείας πιστωτικής επέκτασης και νομισματικών πολιτικών που παρέμειναν διευκολυντικές. Οι πληθωριστικές πιέσεις συνέχισαν να είναι έντονες, αρχικά λόγω των υψηλών τιμών των ειδών διατροφής και των βασικών εμπορευμάτων, αλλά στη συνέχεια λόγω επίσης των διαρκώς ανοδικών ρυθμών του πυρήνα του πληθωρισμού. Στο πλαίσιο αυτό, εξακολούθησε να εφαρμόζεται σταδιακά όλο και πιο περιοριστική νομισματική πολιτική με τη μορφή αυξήσεων στα επιτόκια και ποσοτικών μέτρων. 10 Όσον αφορά την Κίνα, οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν ότι η σταδιακή επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης συνεχίστηκε τον Ιούλιο του 2011. Ο ρυθμός αύξησης της προστιθέμενης αξίας του τομέα της βιομηχανίας επιβραδύνθηκε σε 13,9% σε ετήσια βάση το β τρίμηνο, από 14,4% το α τρίμηνο, ενώ ο δείκτης ΡΜΙ για το μεταποιητικό τομέα παρέμεινε συγκρατημένος. Η εγχώρια ζήτηση διατήρησε την ευρωστία της από την αρχή του έτους, κυρίως λόγω των αυξημένων επενδύσεων. Ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, ο οποίος είναι ακόμη σε υψηλότατα επίπεδα, άρχισε να επιβραδύνεται ελαφρώς τον Ιούλιο σε σύγκριση με το β τρίμηνο του 2011. Οι εξαγωγές από την Κίνα αυξήθηκαν κατά 20,4% σε ετήσια βάση τον Ιούλιο, από 17,9% τον Ιούνιο, επιδεικνύοντας ανθεκτικότητα στην αυξανόμενη αβεβαιότητα που επικρατεί στο εξωτερικό περιβάλλον. Το εμπορικό πλεόνασμα έφθασε τα 46,7 δισεκ. δολ. ΗΠΑ το β τρίμηνο, έναντι μικρού ελλείμματος το α τρίμηνο. Οι πληθωριστικές πιέσεις

συνέχισαν να εντείνονται σταθερά από την αρχή του έτους. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε σε 6,5% τον Ιούλιο, από 5,7% το β τρίμηνο, φθάνοντας στο ανώτερο επίπεδο της τελευταίας τριετίας τουλάχιστον. Ενώ οι τιμές των ειδών διατροφής παρέμειναν ο κυριότερος παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ ήδη από το α τρίμηνο του 2011, ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής σταθεροποιήθηκε τους τελευταίους δύο μήνες. Η αύξηση της προσφοράς χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ2) επιβραδύνεται από το α τρίμηνο του έτους, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα μέτρα περιοριστικής νομισματικής πολιτικής που εφαρμόστηκαν από το τέλος του προηγούμενου έτους άρχισαν να αποδίδουν. Τον Ιούλιο η προσφορά Μ2 αυξήθηκε κατά 14,7% σε ετήσια βάση, έναντι 15,9% τον Ιούνιο, ενώ ο ρυθμός αύξησης των τραπεζικών δανείων μετριάστηκε σε 16,6%. Για την εξάντληση της υπερβάλλουσας ρευστότητας από την εγχώρια οικονομία, η κεντρική τράπεζα της Κίνας αύξησε τον Αύγουστο τις αποδόσεις των ομολόγων που εξέδωσε για την απορρόφηση της πλεονάζουσας ρευστότητας μέσω τακτικών εβδομαδιαίων δημοπρασιών. Στην Ινδία το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 8,5% το β τρίμηνο του 2011 σε δωδεκάμηνη βάση, έναντι 7,7% το α τρίμηνο του 2011. Αυτό οφείλεται στην έντονη αύξηση των επενδύσεων, ενώ η άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης μετριάστηκε ελαφρά. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών χονδρικής ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού για την κεντρική τράπεζα της Ινδίας παρέμεινε υψηλός, αν και μειώθηκε από 9,6% το Μάιο σε 9,2% τον Ιούλιο. Συγκεκριμένα, οι τιμές των προϊόντων μεταποίησης και των βασικών εμπορευμάτων συνέβαλαν στην ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων. Ως εκ τούτου, η κεντρική τράπεζα της Ινδίας αύξησε το βασικό επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης τον Ιούνιο και κατά 50 μονάδες βάσης τον Ιούλιο, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί σε 8,0%. Στη Νότιο Κορέα, το πραγματικό ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 3,3% σε ετήσια βάση το β τρίμηνο του 2011, έναντι 3,9% το α τρίμηνο του 2011. Η συμβολή των καθαρών εξαγωγών και των επενδύσεων ήταν πιο περιορισμένη σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση διατήρησε την ανθεκτικότητά της με ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,2%. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ διατηρήθηκε πάνω από τα περιθώρια διακύμανσης στόχο (2%-4%) της κεντρικής τράπεζας της Κορέας και αυξήθηκε σε 4,7% τον Ιούλιο από 4,1% το Μάιο. Ο πληθωρισμός διαμορφώνεται κυρίως από τα αγροτικά προϊόντα και τα προϊόντα μεταποίησης. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά βάση στις τιμές των αγροτικών προϊόντων και του πετρελαίου. Η κεντρική τράπεζα της Κορέας προέβη σε αύξηση του επιτοκίου πολιτικής της τον Ιούνιο κατά 25 μονάδες βάσης, με αποτέλεσμα αυτό να διαμορφωθεί στο σημερινό επίπεδο του, 3,25%. Μεταξύ των χωρών της ASEAN-5 (δηλ. Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη και Ταϊλάνδη) η οικονομία της Ινδονησίας συνέχισε να παρουσιάζει ισχυρή ανάπτυξη (6,5% σε ετήσια βάση το β τρίμηνο του 2011), στηριζόμενη από την ιδιωτική κατανάλωση, τις επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου και τις καθαρές εξαγωγές. Στη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη, η αύξηση του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε κατά τι το β τρίμηνο, κυρίως λόγω της ασθενέστερης εξωτερικής ζήτησης και του χαμηλότερου ρυθμού αύξησης του μεταποιητικού τομέα. Η κεντρική τράπεζα της Ταϊλάνδης προέβη σε αύξηση τους βασικού επιτοκίου πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης σε 3,50% τον Αύγουστο του 2011. Η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας αναμένεται να παραμείνει εύρωστη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Η ιδιωτική κατανάλωση, οι επενδύσεις και η αύξηση των εξαγωγών (ιδίως σε διαπεριφερειακό επίπεδο) προβλέπεται να διατηρήσουν την ανθεκτικότητά τους. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν ακόμη ανησυχίες για υπερθέρμανση της 11

οικονομίας σε αρκετές χώρες, δεδομένης της συνεχιζόμενης άσκησης πληθωριστικών πιέσεων. ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Η πολιτική αστάθεια και η απειλούμενη ασφάλεια συνέχισαν να ανακόπτουν την οικονομική ανάπτυξη σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής το β τρίμηνο του 2011. Από την άλλη, η οικονομική δραστηριότητα ενισχύθηκε στις χώρες εκείνες (κυρίως μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου) οι οποίες εισήγαγαν δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας ως απάντηση στις αναταραχές. Επιπλέον, οι σχετικά υψηλές τιμές και η αυξημένη παραγωγή πετρελαίου συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη των πετρελαιοεξαγωγικών χωρών της περιοχής (εκτός της Λιβύης). Το β τρίμηνο του 2011 ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις πετρελαιοεξαγωγικές χώρες παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητος σε ετήσια βάση. Αντιμέτωπη με την έντονη παγκόσμια ζήτηση και δεδομένης της εξαιρετικά περιορισμένης παραγωγής πετρελαίου στη Λιβύη, η Σαουδική Αραβία κατέγραψε εύρωστους ρυθμούς αύξησης της παραγωγής πετρελαίου το πρώτο εξάμηνο του έτους. Η καταναλωτική δαπάνη, η οποία τονώθηκε μετά την εισαγωγή ορισμένων δημοσιονομικών μέτρων το Μάρτιο του 2011, ήταν επίσης εύρωστη το β τρίμηνο του έτους. Ο πληθωρισμός στη Σαουδική Αραβία ήταν 4,7% σε ετήσια βάση το β τρίμηνο του 2011, ελαφρώς χαμηλότερος σε σύγκριση με τους τρεις πρώτους μήνες του έτους. Όσον αφορά τις χώρες της περιοχής που εισάγουν πετρέλαιο, η αύξηση του ΑΕΠ σταθεροποιήθηκε στα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την κρίση. Η κάμψη της εγχώριας δραστηριότητας σε πολλές μεγάλες οικονομίες και η υποτονική εξωτερική ζήτηση από τις προηγμένες χώρες αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τις ανθεκτικές τιμές των βασικών εμπορευμάτων (εκτός του πετρελαίου) και τη συνεχιζόμενη εύρωστη επέκταση στις αναδυόμενες αγορές. Παράλληλα, η ξηρασία στο Κέρας της Αφρικής προκάλεσε σοβαρή επισιτιστική κρίση και αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων στις πληττόμενες χώρες. Παρά το μετριασμό της παγκόσμιας ανάπτυξης, οι προοπτικές για την οικονομία της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής παραμένουν σε μεγάλο βαθμό θετικές, ιδίως για τις χώρες που καταγράφουν καθαρές εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων. Ωστόσο, η ανάκαμψη από τις δυσμενείς οικονομικές επιδράσεις της πολιτικής αναταραχής στην περιοχή αναμένεται παρατεταμένη σε πολλές από τις εν λόγω χώρες. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αμερική η αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας μετριάστηκε το β τρίμηνο του 2011, αν και παρέμεινε έντονη. Ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε καθώς οι πολιτικές έγιναν περισσότερο περιοριστικές με επιθετικότερο τρόπο, η άνοδος της παγκόσμιας ζήτησης διαρκώς επιβραδύνεται και η μεταβλητότητα στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές επηρεάζει δυσμενώς τις συνθήκες χρηματοδότησης της περιοχής. Παράλληλα, οι πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν έντονες στις περισσότερες χώρες της περιοχής. 12 Στο Μεξικό ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 3,6% το β τρίμηνο του 2011, έναντι 4,4% το προηγούμενο τρίμηνο. Η αύξηση το β τρίμηνο υποστηρίχθηκε κυρίως από την εξωτερική ζήτηση και τις συναφείς υπηρεσίες. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή ήταν κατά τι χαμηλότερος από ό,τι τα προηγούμενα τρίμηνα και έφθασε κατά μέσο όρο στο 3,3% το β τρίμηνο του 2011. Στην Αργεντινή η οικονομική ανάπτυξη συνέχισε να ωφελείται από την υψηλή ζήτηση και τις αυξημένες

τιμές των αγροτικών βασικών εμπορευμάτων, ενώ η διευκολυντική κατεύθυνση της πολιτικής εξακολούθησε να δίνει ώθηση στην εγχώρια ζήτηση. Ως εκ τούτου, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε ταχύτατα το β τρίμηνο του 2011, με ετήσιο ρυθμό 8,5%. Συγχρόνως, οι υψηλές διεθνείς τιμές των εμπορευμάτων σε συνδυασμό με τις πιέσεις στη ζήτηση προκάλεσαν ανοδικές πληθωριστικές πιέσεις, ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 9,7% το β τρίμηνο του 2011. Στη Βραζιλία πληθαίνουν οι ενδείξεις οικονομικής επιβράδυνσης, ενώ η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 0,7% κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση το β τρίμηνο του 2011, έναντι διψήφιων ποσοστών αύξησης στη διάρκεια του 2010. Η μετάβαση σε βραδύτερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης οφείλεται πρωτίστως στην αποδυνάμωση της εγχώριας ζήτησης και ιδιαίτερα της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία είναι εξάλλου το κύριο σημείο στο οποίο εστιάζονται οι αντικυκλικές πολιτικές. Ωστόσο, παρόλο που υπάρχουν σαφείς ενδείξεις επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης, ο βαθμός χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού παραμένει κοντά σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα. Οι πληθωριστικές πιέσεις συνέχισαν να εντείνονται και ο ετήσιος πληθωρισμός έφθασε το 6,6% το β τρίμηνο του 2011, δηλ. 0,5 της εκατοστιαίας μονάδας υψηλότερος σε σχέση με το α τρίμηνο του 2011. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η περιοχή αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται με πιο διατηρήσιμους ρυθμούς. Η εγχώρια ζήτηση θα αποτελέσει τον κύριο προωθητικό παράγοντα της ανάπτυξης, ενώ η ισχυρή ζήτηση για βασικά εμπορεύματα, ιδιαίτερα για όσα προέρχονται από άλλες αναδυόμενες οικονομίες, θα υποβοηθήσουν τη ζήτηση για εξαγωγές. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν να μειώνονται από τον Ιούνιο του 2011 (βλ. Διάγραμμα 5). Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκε σε 111,5 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι στις 7 Σεπτεμβρίου, παραμένοντας ωστόσο υψηλότερη κατά 19,7% σε σχέση με την αρχή του 2011. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν ελαφρά πτώση των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2012 διαμορφώνονται στα 111 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου 2011, οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν στα 120 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι λόγω των θετικών ρυθμών ζήτησης, κυρίως από τις αναδυόμενες οικονομίες. Στο τέλος Ιουνίου, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας (International Energy Agency-ΙΕΑ), θέλοντας να αμβλύνει τις ανοδικές πιέσεις επί των τιμών και να αποτρέψει περαιτέρω στενότητα στην αγορά, ανακοίνωσε τη διάθεση 60 εκατ. βαρελιών στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου. Η κίνηση αυτή πρόσφερε πρόσκαιρη μόνο ανακούφιση στις τιμές. Ωστόσο, δεδομένης της όξυνσης των εντάσεων στις παγκόσμιες αγορές κρατικών χρεογράφων, οι τιμές υποχώρησαν εκ νέου εν μέσω ανησυχιών για την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Όσον αφορά τα θεμελιώδη μεγέθη, η πλευρά της ζήτησης αποδείχθηκε μέχρι στιγμής ανθεκτική στις υψηλές τιμές, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΙΕΑ. Από την πλευρά της προσφοράς, η έντονη αύξηση της παραγωγής στη Σαουδική Αραβία φαίνεται ότι κάλυψε την αυξημένη ζήτηση. Μελλοντικά, η περαιτέρω επιδείνωση των προοπτικών για την παγκόσμια οικονομία ενδέχεται να οδηγήσει σε συρρίκνωση της ζήτησης. Ταυτόχρονα, οι πρόσφατες εξελίξεις στη Λιβύη πιθανότατα θα προσφέρουν πρόσθετη ανακούφιση στην αγορά, αν η παραγωγή αποκατασταθεί σύντομα. Πάντως, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το 13

ενδεχόμενο περαιτέρω διαταραχών στην προσφορά, οι οποίες ενδέχεται εξάλλου να προκαλέσουν ανοδικούς κινδύνους για τις τιμές. Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός της ενέργειας παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές τους τελευταίους μήνες και πλέον έχουν διαμορφωθεί σχεδόν στα επίπεδα που επικρατούσαν στις αρχές του 2011. Οι ανοδικές πιέσεις επί των τιμών των τροφίμων ως απόρροια της ισχυρής ζήτησης μετριάστηκαν χάρη στην καλή συγκομιδή τόσο στη Βόρειο Αμερική όσο και στην Κεντρική Ασία. Οι τιμές των μετάλλων μειώθηκαν ελαφρώς, σε ένα περιβάλλον αυξημένης ανησυχίας για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. Συνολικά, ο δείκτης τιμών για τα βασικά εμπορεύματα εκτός της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν 2,9% υψηλότερος στις αρχές Σεπτεμβρίου συγκριτικά με τις αρχές του 2011. 1.3 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το ευρώ ακολουθεί ανοδική πορεία μέχρι στιγμής το 2011. Η ανατίμηση αυτή σημειώθηκε κυρίως μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου, αλλά αντιστράφηκε εν μέρει από το Μάιο και μετά. Στις 7 Σεπτεμβρίου η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ ήταν περίπου 1,5% χαμηλότερη σε σχέση με το τέλος Μαΐου 2011 και ελαφρώς κάτω από το μέσο επίπεδο του 2010. Οι διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ το 2011 εξακολούθησαν να συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις μεταβαλλόμενες εκτιμήσεις της αγοράς για τις δημοσιονομικές και οικονομικές προοπτικές των χωρών της ζώνης του ευρώ, κυρίως σε συνάρτηση με τις αντίστοιχες προοπτικές άλλων κύριων οικονομικών περιοχών, καθώς και με τις αναμενόμενες διαφορές των αποδόσεων μεταξύ της ζώνης του ευρώ και των εν λόγω οικονομικών περιοχών. Η υποτίμηση του ευρώ το Μάιο σχετίζεται με την ανανεωμένη απροθυμία των επενδυτών να αναλάβουν κινδύνους και στις ανησυχίες που επικρατούν για τις δημοσιονομικές προοπτικές κάποιων χωρών της ζώνης του ευρώ. Η κατάσταση αυτή αντιστράφηκε σε μεγάλο βαθμό στις αρχές Ιουνίου. Από το Μάιο κι έπειτα, η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ υποχώρησε αργά λόγω των μάλλον μεγάλων διακυμάνσεων. Αυτό ήταν αποτέλεσμα αντισταθμιστικών κινήσεων, καθώς το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι του γιεν Ιαπωνίας, του δολαρίου ΗΠΑ και του φράγκου Ελβετίας αλλά σε σχέση και με ορισμένα νομίσματα εμπορευμάτων (νομίσματα των οποίων η διακύμανση της ισοτιμίας είναι ευαίσθητη στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων- commodity currencies) όπως τα δολάρια Αυστραλίας και Καναδά, αλλά υποτιμήθηκε έναντι της λίρας Αγγλίας, της κορώνας Σουηδίας και των νομισμάτων ορισμένων άλλων κρατών-μελών της ΕΕ (βλ. Πίνακα 1). Η τεκμαρτή μεταβλητότητα των διμερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, της λίρας Αγγλίας και του φράγκου Ελβετίας αυξανόταν σταθερά μετά τον Απρίλιο του 2011, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, υποδηλώνοντας μεγεθυνόμενη αβεβαιότητα στις αγορές συναλλαγματικών ισοτιμιών. Τον Αύγουστο η μεταβλητότητα των διμερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρώ έναντι του φράγκου Ελβετίας και του γιεν Ιαπωνίας σημείωσε έξαρση, παράλληλα με τη γενική αύξηση της αβεβαιότητας των αγορών εν μέσω νέων ανησυχιών για τη διατηρησιμότητα του δημόσιου χρέους όχι μόνο στη ζώνη του ευρώ αλλά και στις ΗΠΑ (βλ. Διάγραμμα 8). Το Σεπτέμβριο, μετά την ανακοίνωση της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας ότι θα εφάρμοζε ελάχιστη συναλλαγματική ισοτιμία φράγκου Ελβετίας/ευρώ ίση με 1,20 φράγκα Ελβετίας ανά 14

ευρώ, η τεκμαρτή μεταβλητότητα της ισοτιμίας φράγκου Ελβετίας/ευρώ σημείωσε κατακόρυφη πτώση. Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας ως προς τις τιμές και το κόστος της ζώνης του ευρώ, τον Αύγουστο του 2011 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, με βάση τις τιμές καταναλωτή (όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ), προσέγγιζε πολύ το μέσο όρο του 2010 (βλ. Διάγραμμα 7). Αυτό οφείλεται σε αντισταθμιστικές γενικά επιδράσεις, καθώς η ελαφρά ονομαστική ανατίμηση του ευρώ (κατά περίπου 0,5%) εξισορροπήθηκε από το χαμηλότερο πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή που παρατηρήθηκε στη ζώνη του ευρώ συγκριτικά με τους εμπορικούς εταίρους της. ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Αφού αυξήθηκε έναντι του δολαρίου ΗΠΑ έως τις αρχές Μαΐου 2011, το ευρώ γενικά σταθεροποιήθηκε μέχρι τα τέλη Αυγούστου, αλλά στη συνέχεια υποχώρησε. Συνολικά, από τις 31 Μαΐου έως τις 7 Σεπτεμβρίου 2011 το ευρώ υποτιμήθηκε κατά 2,4% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και διαμορφώθηκε σε επίπεδο 5,9% υψηλότερο από το μέσο όρο του 2010 (βλ. Διάγραμμα 6 και Πίνακα 1). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως σε μεταβολές των εκτιμήσεων για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ και στις ΗΠΑ, καθώς και σε διακυμάνσεις των διαφορών των αποδόσεων. Το ευρώ ενισχύθηκε με σταθερούς ρυθμούς έναντι του γιεν Ιαπωνίας έως και τις αρχές Απριλίου 2011, αλλά υποτιμήθηκε ραγδαία έκτοτε. Σύμφωνα με τα στοιχεία που βασίζονται στις τιμές των δικαιωμάτων προαιρέσεως επί νομισμάτων, από το Φεβρουάριο του 2011 οι προσδοκίες της αγοράς για το ευρώ από ουδέτερες έγιναν σταδιακά αρνητικές. Η συναλλαγματική ισοτιμία γιεν Ιαπωνίας/ευρώ ακολούθησε γενικά τις αυξομειώσεις των διαφορών των επιτοκίων μεταξύ ζώνης ευρώ και Ιαπωνίας, καθώς και τις αντιλήψεις των αγορών σχετικά με τον κίνδυνο των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών. Μάλιστα, το ιαπωνικό νόμισμα θεωρείται ευρέως ασφαλές νόμισμα και κατά συνέπεια, υπόκειται σε έντονες ανατιμήσεις όταν η μεταβλητότητα της αγοράς εκτινάσσεται στα ύψη. Στις 7 Σεπτεμβρίου 2011 η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/γιεν Ιαπωνίας διαμορφώθηκε σε 108,4 γιεν ανά ευρώ, δηλ. 7,5% χαμηλότερη σε σύγκριση με το τέλος Μαΐου και 6,8% κάτω από το μέσο όρο του 2010. Από την αρχή του 2011 τα νομίσματα που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές αμετάβλητα έναντι του ευρώ, παραμένοντας σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια προς τις αντίστοιχες κεντρικές τους ισοτιμίες. Όσον αφορά τα υπόλοιπα νομίσματα, το ευρώ ακολούθησε σε γενικές γραμμές την ίδια πορεία έναντι της λίρας Αγγλίας όπως και έναντι του δολαρίου ΗΠΑ: έως τις αρχές Μαΐου ανατιμήθηκε σημαντικά, ενώ τους θερινούς μήνες παρουσίασε διακυμάνσεις χωρίς σαφείς τάσεις. Στις 7 Σεπτεμβρίου η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/λίρας Αγγλίας ήταν 0,88, δηλ. 0,7% υψηλότερη από το επίπεδο στο οποίο είχε διαμορφωθεί στο τέλος Μαΐου (βλ. Πίνακα 1). Το ευρώ κατέγραψε επίσης πολύ μεγάλες διακυμάνσεις έναντι του φράγκου Ελβετίας από τον Απρίλιο έως το Σεπτέμβριο του 2011, καθώς αρχικά υποτιμήθηκε σημαντικά στην αρχή φθάνοντας στην ιστορικά κατώτατη τιμή των 1,05 φράγκων Ελβετίας στις 11 Αυγούστου, ενώ στη συνέχεια ανατιμήθηκε ραγδαία για το υπόλοιπο του Αυγούστου. Στις 6 Σεπτεμβρίου η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας ανακοίνωσε ότι θα εφάρμοζε ελάχιστη συναλλαγματική ισοτιμία φράγκου Ελβετίας/ευρώ ίση με 1,20 και στις 7 Σεπτεμβρίου η αντίστοιχη ισοτιμία ήταν 1,205 φράγκα Ελβετίας ανά ευρώ, δηλ. 1,8% χαμηλότερη σε σχέση με το τέλος Μαΐου 2011. Η υποτίμηση του ευρώ αντανακλά την αυξημένη 15