ΕΛΣΘΓΘΣΕΛΣ ΓΛΑ ΚΑΤΕΥΚΥΝΤΘΛΕΣ ΓΑΜΜΕΣ ΑΝΑΡΤΥΞΘΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΦΥΣΛΚΟΥ ΑΕΛΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΡΑΕΚ ΕΙΗΓΗΕΙ ΓΙΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΣΗΡΙΕ ΓΡΑΜΜΕ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΣΟΜΕΑ ΣΟΤ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ Μάρτιοσ 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΑΓΩΓΘ... 3 2. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 4 2.1 ΡΑΓΚΟΣΜΛΑ ΕΝΕΓΕΛΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 4 2.2 ΕΥΩΡΑΪΚΑ ΕΝΕΓΕΛΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 6 2.3 ΚΥΡΛΑΚΑ ΕΝΕΓΕΛΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 8 3. ΕΙΑΓΩΓΘ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ ΣΘΝ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ - ΤΦΙΣΑΜΕΝΘ ΚΑΣΑΣΑΘ... 10 4. ΔΙΑΧΕΙΡΙΘ ΣΟΤ ΜΕΙΗΟΝΟ ΕΘΝΙΚΘ ΘΜΑΙΑ ΘΕΜΑΣΟ ΣΩΝ ΚΟΙΣΑΜΑΣΩΝ ΣΘΝ ΑΟΗ ΣΘ ΚΤΠΡΟΤ... 10 5. ΒΑΙΚΟΙ ΣΡΑΣΘΓΙΚΟΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ... 13 6. ΚΡΑΣΙΚΘ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΤΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ... 13 7. ΕΘΝΙΚΟ ΣΑΜΕΙΟ ΤΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ... 16 8. ΑΠΑΡΑΙΣΘΣΘ ΣΕΧΝΙΚΘ ΤΠΟΔΟΜΘ ΣΟΤ ΣΟΜΕΑ ΦΑ... 18 8.1 ΧΟΝΟΔΛΑΓΑΜΜΑ ΥΛΟΡΟΛΘΣΘΣ... 19 8.2 ΑΝΑΝΤΘ ΔΛΚΤΥΟ ΑΓΩΓΩΝ ΚΑΛ ΡΛΚΑΝΘ ΕΜΡΟΛΚΘ ΔΟΜΘ ΤΕΜΑΤΛΚΟΥ... 20 8.2.1 ΡΛΚΑΝΑ ΣΧΘΜΑΤΑ ΑΝΑΡΤΥΞΘΣ ΑΝΑΝΤΘ ΔΛΚΤΥΟΥ ΑΓΩΓΩΝ... 21 8.2.2 ΡΛΚΑΝΘ ΕΜΡΟΛΚΘ ΔΟΜΘ ΤΕΜΑΤΛΚΟΥ... 21 9. ΒΑΙΚΟ ΧΕΔΙΑΜΟ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ... 22 9.1 ΥΡΟΔΟΜΘ ΕΓΧΩΛΑΣ ΑΓΟΑΣ... 23 9.2 ΡΟΜΘΚΕΛΑ ΦΥΣΛΚΟΥ ΑΕΛΟΥ... 24 10. ΔΙΑΦΑΝΕ ΚΑΙ ΣΑΘΕΡΟ ΡΤΘΜΙΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ... 24 11. ΔΙΑΚΡΙΣΟΙ ΡΟΛΟΙ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΟΝ ΣΟΜΕΑ ΣΘ ΕΝΕΡΓΕΙΑ... 26 12. ΕΜΠΛΟΚΘ ΚΤΠΡΙΑΚΟΤ ΙΔΙΩΣΙΚΟΤ ΣΟΜΕΑ ΔΘΜΙΟΤΡΓΙΑ ΘΕΕΩΝ ΕΡΓΑΙΑ... 29 12.1 ΚΕΣΕΛΣ ΕΓΑΣΛΑΣ... 30 13. ΑΝΑΠΣΤΞΘ ΣΕΧΝΟΓΝΩΙΑ, ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΤΝΑ... 30 13.1 ΕΚΡΑΛΔΕΥΣΘ... 30 14. ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΣΤΞΘ... 31 15. ΕΤΡΩΠΑΪΚΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕ ΤΠΟΔΟΜΕ ΝΟΣΙΟ ΔΙΑΔΡΟΜΟ... 31 16. ΟΔΙΚΟ ΧΑΡΣΘ ΑΝΑΓΚΑΙΕ ΑΠΟΦΑΕΙ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕ... 33 17. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ... 35 ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ... 37 ΣΥΝΟΡΤΛΚΟ ΛΣΤΟΛΚΟ ΖΓΟΥ ΕΛΣΑΓΩΓΘΣ ΦΥΣΛΚΟΥ ΑΕΛΟΥ... 37 ΣΥΝΟΡΤΛΚΟ ΛΣΤΟΛΚΟ ΕΝΕΓΕΛΩΝ... 38 ΥΦΛΣΤΑΜΕΝΘ ΝΟΜΟΚΕΣΛΑ ΡΕΛ ΥΚΜΛΣΘΣ ΤΘΣ ΑΓΟΑΣ ΦΥΣΛΚΟΥ ΑΕΛΟΥ... 40 ΕΥΩΡΑΪΚΕΣ ΟΔΘΓΛΕΣ, ΚΑΝΟΝΛΣΜΟΛ ΚΑΛ ΑΡΟΦΑΣΕΛΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΦΥΣΛΚΟΥ ΑΕΛΟΥ... 41 ΘΜΕΟΛΟΓΛΟ ΣΥΝΑΝΤΘΣΕΩΝ ΑΕΚ... 44 ΣΥΝΤΟΜΟΓΑΦΛΕΣ ΚΑΛ ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕΤΘΣΘΣ... 47 2

1. ΕΙΑΓΩΓΘ Οι ςθμαντικζσ κετικζσ εξελίξεισ τθσ επιβεβαίωςθσ φπαρξθσ κοιταςμάτων φυςικοφ αερίου ςτθν Αποκλειςτικι Οικονομικι Ηϊνθ (ΑΟΗ) τθσ Κφπρου, ςθματοδοτοφν τθν ζναρξθ μιασ νζασ εποχισ για τθ χϊρα. Δθμιουργοφνται κρίςιμεσ ςτρατθγικζσ προκλιςεισ αλλά και ευκαιρίεσ που πρζπει να αξιοποιθκοφν κατά το δυνατόν καλφτερα προσ όφελοσ των ςθμερινϊν αλλά και των μελλοντικϊν γενιϊν. Κακίςταται αναγκαία θ χάραξθ ολοκλθρωμζνθσ ενεργειακισ ςτρατθγικισ για τθ βζλτιςτθ διαχείριςθ του μείηονοσ αυτοφ εκνικοφ κζματοσ. Στο υπόμνθμα αυτό περιζχονται ειςθγιςεισ για κατευκυντιριεσ γραμμζσ ςτα κζματα ςτρατθγικισ για τθν ανάπτυξθ του τομζα του φυςικοφ αερίου. Ετοιμάςτθκε κατόπιν οδθγιϊν του Ρροζδρου τθσ Δθμοκρατίασ προσ τθ υκμιςτικι Αρχι Ενζργειασ Κφπρου (ΑΕΚ), αλλά και ςτα πλαίςια των υποχρεϊςεϊν τθσ που απορρζουν από τθ Νομοκεςία περί φκμιςθσ τθσ Αγοράσ Φυςικοφ Αερίου (Ν.183(Λ)/2004) και ςυγκεκριμζνα του Άρκρου 6(1) όπου προνοείται ότι θ ΑΕΚ ςυμβουλεφει τον Υπουργό ςε κζματα που εμπίπτουν ςτο πεδίο εφαρμογισ του Νόμου και για τα οποία είτε κρίνει θ ίδια αναγκαίο είτε δυνατό να παραπεμφκοφν ς αυτι από τον Υπουργό ι τθ Βουλι των Αντιπροςϊπων. Σονίηεται ότι θ χάραξθ τθσ ενεργειακισ ςτρατθγικισ πρζπει να είναι απόρροια ευρφτερθσ ςυνεργαςίασ και ανταλλαγισ απόψεων όλων των εμπλεκόμενων φορζων μζςα από ζνα πλαίςιο ςφνεςθσ και ςυναίνεςθσ. Ωσ εκ τοφτου για τθν ετοιμαςία των κατευκυντιριων γραμμϊν αξιοποιικθκαν από τθ ΑΕΚ μεταξφ άλλων οι κζςεισ, γνϊςεισ και εμπειρίεσ ενόσ ευρζοσ φάςματοσ τοπικϊν παραγόντων (πχ. πρϊθν Υπουργοί Εμπορίου, Βιομθχανίασ και Τουριςμοφ, Ρανεπιςτθμιακοί, ΟΕΒ, ΚΕΒΕ, ΚΟΡΕ, ΕΤΕΚ, κλπ), Οργανιςμϊν (πχ. Εκνικζσ υκμιςτικζσ Αρχζσ ΕΕ), ειδικϊν (πχ. Σφμβουλοι ΑΕΚ, Κφπριοι ειδικοί του εξωτερικοφ) και άλλων εμπλεκομζνων (πχ. Υπουργείο Εμπορίου, Βιομθχανίασ και Τουριςμοφ, ΔΕΦΑ, ΡΕΟ, ΣΕΚ, Τράπεηεσ, ΑΘΚ, κ.α.). Μζςα από τισ εμπεριςτατωμζνεσ κζςεισ και απόψεισ των εμπλεκομζνων δφναται να εξαχκεί μια ςυλλογικι και ορκολογικι προςζγγιςθ ςτοχεφοντασ ςτθ διαςφάλιςθ του δθμοςίου ςυμφζροντοσ. 3

2. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 2.1 Παγκόςμια Ενεργειακά Δεδομζνα Θ αφξθςθ του πλθκυςμοφ και θ βελτιοφμενθ ποιότθτα ηωισ ςε ςυνδυαςμό με τουσ ιςχυροφσ ρυκμοφσ οικονομικισ ανάπτυξθσ ςτθν Κίνα και τθν Λνδία εκτιμάται ότι κα οδθγιςουν ςε αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ για ενζργεια παγκοςμίωσ τθσ τάξεωσ του 53% για το 2035 ςε ςχζςθ με το 2008. Tο πετρζλαιο αναμζνεται ότι κα παραμείνει το πρωτεφον καφςιμο. Πμωσ θ αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ του φυςικοφ αερίου (ΦΑ) ςε απόλυτουσ αρικμοφσ Διαγρ. 1 Ραγκόςμιεσ Ανάγκεσ ςε ενζργεια (IEA) υπολογίηεται ότι κα είναι υψθλότερθ, ζναντι των άλλων ςυμβατικϊν καυςίμων. Διαγρ. 2 Ροςοςτό ςυμμετοχισ ενεργειακϊν πθγϊν ςτθν παγκόςμια ηιτθςθ ενζργειασ (OECD/IEΑ) Οι δφο κφριοι τρόποι μεταφοράσ του ΦΑ είναι μζςω δικτφου αγωγϊν και ςε υγροποιθμζνθ μορφι όπου πραγματοποιείται μείωςθ του όγκου του κατά περίπου 600 φορζσ. Σθμειϊνεται ότι το υγροποιθμζνο φυςικό αζριο προςφζρει μεγαλφτερθ ευελιξία από τουσ αγωγοφσ, κακϊσ επιτρζπει τθ μεταφορά του φυςικοφ αερίου όπου υπάρχει αυξθμζνθ ηιτθςθ ενϊ παράλλθλα, ο εμπορικοί όροι είναι πιο ανταγωνιςτικοί. Εκτιμάται ότι το Υγροποιθμζνο Φυςικό Αζριο (ΥΦΑ) κα ζχει Διαγρ. 3 Ραγκόςμια ηιτθςθ ΥΦΑ (CEDIGAZ) ολοζνα ςθμαντικότερο ρόλο ςτισ παγκόςμιεσ αγορζσ. Χαρακτθριςτικά αναφζρεται ότι το εμπόριο LNG για το ζτοσ 2010 αυξικθκε κατά περίπου 22% ςε ςχζςθ με το προθγοφμενο ζτοσ φτάνοντασ τα 296 bcm, ενϊ και για το ζτοσ 4

2011 αναμενόταν επίςθσ διψιφια αφξθςθ του παγκόςμιου εμπορίου ΥΦΑ. Εκτιμάται ότι θ αφξθςθ κα ςυνεχιςτεί τα προςεχι χρόνια εφόςον υπολογίηεται ότι εντόσ τθσ επόμενθσ δεκαετίασ οι χϊρεσ που κα ειςάγουν ΥΦΑ κα αυξθκοφν περίπου κατά ζνα τρίτο. Διαγρ. 4 Ραγκόςμια παραγωγι και ηιτθςθ ΥΦΑ (CEDIGAZ) Δεδομζνων αυτϊν, εκτιμάται ότι το 2015-2016 θ παγκόςμια ηιτθςθ κα ξεπεράςει τθν παγκόςμια παραγωγι ΥΦΑ. Στισ δυο μεγάλεσ αγορζσ ΦΑ, τθσ λεκάνθσ του Ατλαντικοφ, ςτθν οποία περιλαμβάνεται θ Ευρϊπθ, και τθσ Αςίασ κα εντοπιςτοφν όπωσ εκτιμάται για το 2020 διαφορζσ μεταξφ των υπογεγραμμζνων ςυμφωνιϊν προμικειασ LNG και τθσ ηιτθςθσ τθσ τάξεωσ των 60 bcm και περίπου 100 bcm αντίςτοιχα. Διαγρ. 5 Ζλλειψθ ΥΦΑ ςτισ αγορζσ (CEDIGAZ) Συνολικά θ παγκόςμια αγορά ΦΑ το 2020 εκτιμάται ότι κα διαμορφωκεί ωσ ακολοφκωσ. 5

χ. 1 Ραγκόςμια αγορά ΦΑ το 2020 (CEDIGAZ) Αξίηει να επιςθμανκοφν δφο παράγοντεσ που επθρζαςαν και εκτιμάται ότι κα επθρεάςουν ςθμαντικά τθν παγκόςμια αγορά φυςικοφ αερίου και ειδικά του ΥΦΑ: θ καταςτροφι τθσ Φουκουςίμα, θ οποία οδιγθςε ςε ανακεϊρθςθ τθσ ενεργειακισ πολιτικισ πολλϊν χωρϊν και τθν μείωςθ ζωσ και εξάλειψθ τθσ χριςθσ τθσ πυρθνικισ ενζργειασ. Ωσ εκ τοφτου εκτιμάται ότι θ ηιτθςθ ςυμβατικϊν καυςίμων, πετρελαίου και ΦΑ κα είναι υψθλότερθ από τθν αρχικά προβλεπόμενθ, θ παγκόςμια ανάπτυξθ του ςχιςτολικικοφ αερίου (shale gas). Μετά από τθν Αμερικι, θ οποία ζχει μειϊςει τισ ειςαγωγζσ ΦΑ ςθμαντικά λόγω τθσ παραγωγισ ςχιςτολικικοφ αερίου, όςεσ περιςςότερεσ αναδυόμενεσ οικονομίεσ ανακαλφπτουν ότι ζχουν τθ δυνατότθτα εξόρυξθσ ΦΑ από ςχιςτόλικο, τόςο μεγαλφτεροσ κα είναι ο αντίκτυποσ ςτθν παγκόςμια αγορά. Για αυτό το λόγο, χϊρεσ όπωσ θ Κίνα, θ Ρολωνία και θ Αργεντινι είναι πικανό να αδιαφοριςουν για τισ πικανζσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ τθσ υδραυλικισ ρωγμάτωςθσ (hydraulic fracturing), τθσ μεκόδου εξόρυξθσ του αερίου από ςχιςτόλικο, και να μετατραποφν από παραδοςιακοί ειςαγωγείσ ςε εξαγωγείσ. 2.2 Ευρωπαϊκά Ενεργειακά Δεδομζνα Ρεριςςότερο από το ιμιςυ τθσ ενζργειασ που καταναλϊνεται ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (ΕΕ) προζρχεται από τρίτεσ χϊρεσ, γεγονόσ το οποίο τθν κακιςτά ζναν από τουσ μεγαλφτερουσ ειςαγωγείσ ενζργειασ ςτον κόςμο. Δεδομζνου ότι θ ευρωπαϊκι παραγωγι υδρογονανκράκων ακολουκεί φκίνουςα πορεία, αναμζνεται να επιδοκεί ςε ζναν αυξανόμενο ανταγωνιςμό με άλλεσ περιοχζσ και χϊρεσ ειςαγωγισ ενζργειασ με αντικείμενο τον ενεργειακό εφοδιαςμό. Εξαιτίασ των διαμορφοφμενων διεκνϊν ςυμβάςεων για τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ, αναμζνεται ότι το ΦΑ, ωσ πιο περιβαλλοντικά φιλικό καφςιμο, κα διευρφνει ςθμαντικά το μερίδιό του ςτθν ενεργειακι αγορά τθσ ΕΕ, περιορίηοντασ τθν χριςθ κυρίωσ του άνκρακα και τθσ πυρθνικισ ενζργειασ. 6

Διαγρ. 6 Ροςοςτό ςυμμετοχισ ΦΑ ςτθ ςυνολικι κατανάλωςθ ενζργειασ τθσ ΕΕ (Eurogas) Το 2010 θ ςυνολικι κατανάλωςθ φυςικοφ αερίου ςτθν ΕΕ ανιρχετο ςε 522bcm, εκ των οποίων τα 176 bcm προζρχονταν από εγχϊρια παραγωγι. χ. 2 Ρρομικεια ΦΑ ςτθν ΕΕ το 2010 (Eurostat) χ. 3 Ρρομθκευτζσ LNG ςτθν ΕΕ το 2010 (Eurostat) Μελετϊντασ τισ προοπτικζσ των ευρωπαϊκϊν αγορϊν φυςικοφ αερίου, διαφαίνεται ότι οι ανάγκεσ τθσ Ευρϊπθσ ςε ΦΑ κα ςυνεχίςουν να αυξάνονται ενϊ, όπωσ προαναφζρκθκε, θ εγχϊρια παραγωγι κα μειϊνεται. Οι ανάγκεσ ςε ΦΑ δφναται να καλυφκοφν τουλάχιςτον βραχυπρόκεςμα από τισ ςυμφωνίεσ προμικειασ ζχουν υπογραφεί με χϊρεσ εκτόσ Ευρϊπθσ. Από το 2015 και μετά όμωσ αναμζνεται να παρουςιαςτεί διαφορά ανάμεςα ςτθ ηιτθςθ και ςτθν προμικεια ΦΑ. Διαγρ. 7 Ευρωπαϊκι αγορά ΦΑ (Eurogas) 7

Aξίηει να ςθμειωκεί ότι για το 2010 ςχεδόν το ζνα τζταρτο των ειςαγωγϊν του ΦΑ αερίου ςτθν ΕΕ, ζγινε ςε υγροποιθμζνθ μορφι (LNG). Σθμαντικι διαφορά ςυγκριτικά με το 2009 που το LNG αντιπροςϊπευε μόλισ το 19% των ςυνολικϊν ειςαγωγϊν από χϊρεσ εκτόσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ γεγονόσ που αποδεικνφει τθν ενίςχυςθ του ρόλου του LNG ςτθν προμικεια φυςικοφ αερίου τθσ ΕΕ. Ζτςι, ςε μια διαρκϊσ αναπτυςςόμενθ, με ιδιαίτερθ δυναμικι, αγορά ΥΦΑ αναπτφςςονται υποδομζσ ειςαγωγισ ΥΦΑ για να μπορζςει θ ευρωπαϊκι αγορά φυςικοφ αερίου θ οποία χ. 4 Ειςαγωγζσ ΦΑ ςτθν ΕΕ το 2010 (Eurostat) παραδοςιακά ςτθρίηεται ςτθ ωςία και ςτισ χϊρεσ τθσ Βόρειασ Αφρικισ και τθσ Μζςθσ Ανατολισ, να αποκτιςει εναλλακτικζσ πθγζσ τροφοδοςίασ. Τονίηεται ότι από τουσ ογδόντα ζξι τερματικοφσ ςτακμοφσ ειςαγωγισ, αποκικευςθσ και αποχγροποίθςθσ ΥΦΑ ςε ολόκλθρο τον κόςμο, είκοςι λειτουργοφν ςτθν Ευρϊπθ εκ των οποίων οι εννζα βρίςκονται ςτθ Μεςόγειο. χ. 5 Τερματικά ειςαγωγισ ΥΦΑ (τοποκεςίεσ και δυναμικότθτεσ ςε bcm/y) (Deutsch Bank Research (2010), Value for Rotterdam GATE EconGas (2011)) 2.3 Κυπριακά Ενεργειακά Δεδομζνα Θ Κφπροσ είναι ζνα μικρό και απομονωμζνο ενεργειακό ςφςτθμα, χωρίσ διαςυνδζςεισ θλεκτριςμοφ ι ΦΑ με άλλεσ χϊρεσ, με μεγάλθ εξάρτθςθ από ειςαγόμενα προϊόντα πετρελαίου. Το Σεπτζμβριο του 2011 ξεκίνθςε από τθν εταιρεία Noble Energy Λnc ερευνθτικι γεϊτρθςθ ςτο τεμάχιο 12 ςτθν ΑΟΗ τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ για εξεφρεςθ πικανϊν εγχϊριων κοιταςμάτων υδρογονανκράκων. χ. 6 Τεμάχιο 12 τθσ κυπριακισ ΑΟΗ 8

Στισ 28 Δεκεμβρίου 2011 ανακοινϊκθκαν επίςθμα τα αποτελζςματα τθσ γεϊτρθςθσ. Τα αρχικά δεδομζνα ιταν κετικά και δεικνφουν τθν φπαρξθ κοιτάςματοσ φυςικοφ αερίου όγκου που εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξφ των 5 και 8 τριςεκατομμυρίων κυβικϊν ποδϊν (tcf), με μζςο όρο τα 7 tcf (αντιςτοιχοφν ςε περίπου 200 Bcm). Σθμειϊνεται ότι με βάςθ τθν διεκνι πρακτικι κα χρειαςτεί να πραγματοποιθκεί τουλάχιςτον ακόμα μια γεϊτρθςθ πριν δοκοφν ακριβι δεδομζνα ςχετικά με τισ διακζςιμεσ ποςότθτεσ και να υπάρξει θ δυνατότθτα αξιοποίθςθσ του κοιτάςματοσ. Το ςθμαντικό αυτό γεγονόσ ςθματοδοτεί τθν ζναρξθ μιασ νζασ εποχισ για τθν Κφπρο θ οποία με τθν αξιοποίθςθ των κοιταςμάτων υδρογονανκράκων κα μετατραπεί από κράτοσ καταναλωτι υδρογονανκράκων ςε κράτοσ παραγωγισ και εξαγωγϊν. Αναφορικά με τισ ανάγκεσ τθσ εγχϊριασ αγοράσ ςε ΦΑ, ςφμφωνα με εκτιμιςεισ ο τομζασ τθσ θλεκτροπαραγωγισ κα χρειαςτεί το 2016 ςχεδόν 1 bcm ενϊ το 2035 οι ανάγκεσ κα ανζλκουν πάνω από 1,5 bcm. Διαγρ. 8 Εκτίμθςθ ποςοτιτων φυςικοφ αερίου για θλεκτροπαραγωγι (bcm) Ζτςι, θ Κφπροσ υπολογίηεται ότι κα χρειαςτεί ςυνολικά ζωσ το 2035 για ςκοποφσ θλεκτροπαραγωγισ περίπου 25 bcm ΦΑ από τα ςχεδόν 200 bcm που είναι ο μζςοσ όροσ τθσ αρχικισ εκτίμθςθ για το κοίταςμα ςτο Τεμάχιο 12. Δεδομζνων αυτϊν υπάρχει περικϊριο διάκεςθσ ςθμαντικϊν ποςοτιτων ΦΑ για εξαγωγι. Αν κεωρθκεί ότι ο χρόνοσ εκμετάλλευςθσ του κοιτάςματοσ κα είναι 20 χρόνια τότε για τα περίπου 170 bcm (περίπου 130ΜΜt ΥΦΑ) που υπολείπονται, ζχοντασ καλφψει τισ ανάγκεσ τθσ κυπριακισ αγοράσ (λαμβάνοντασ ωσ δεδομζνο ότι το κοίταςμα ανζρχεται ςε 7 tcf), μια μονάδα υγροποίθςθσ (train) δυναμικότθτασ 5ΜΜt/y μπορεί να καλφψει τισ ανάγκεσ για ςκοποφσ εξαγωγισ. Δεδομζνων των διαρκϊσ αυξανόμενων αναγκϊν τθσ παγκόςμιασ αλλά και τθσ Ευρωπαϊκισ αγοράσ ΥΦΑ όπωσ αναλφκθκαν πιο πάνω, εκτιμάται ότι θ απορρόφθςθ των ςχετικά 9

περιοριςμζνων παραγόμενων ποςοτιτων ΥΦΑ από τα κυπριακά κοιτάςματα κα καταςτεί εφικτι χωρίσ δυςκολία. 3. ΕΙΑΓΩΓΘ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ ΣΘΝ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ - ΤΦΙΣΑΜΕΝΘ ΚΑΣΑΣΑΘ Θ αξιολόγθςθ τθσ δυνατότθτασ χριςθσ του Φυςικοφ Αερίου (ΦΑ) ςτθν Κφπρο με ςτόχο τθ μείωςθ τθσ εξάρτθςθσ από το πετρζλαιο, τθ μείωςθ τθσ ςχετικισ περιβαλλοντικισ επιβάρυνςθσ και τθ βελτίωςθ τθσ ενεργειακισ αποδοτικότθτασ υπιρξε αντικείμενο μελζτθσ από τθ δεκαετία του 90. Ο ςχεδιαςμόσ με βάςθ τθν ειςαγωγι Υγροποιθμζνου Φυςικοφ Αερίου (ΥΦΑ) και εγκατάςταςθσ ςτακμοφ αεριοποίθςθσ ΥΦΑ για τθν τροφοδοςία του δικτφου μεταφοράσ προσ τουσ ςτακμοφσ θλεκτροπαραγωγισ ςε πρϊτθ φάςθ και κατόπιν προσ τουσ λοιποφσ καταναλωτζσ, μελετικθκε τθ δεκαετία του 2000 αγνοϊντασ τθν πικανότθτα φπαρξθσ εγχϊριων κοιταςμάτων φυςικοφ αερίου. Τα νζα δεδομζνα επιβεβαίωςθσ τθσ φπαρξθσ ςθμαντικϊν ποςοτιτων κοιταςμάτων φυςικοφ αερίου ςτθν Αποκλειςτικι Οικονομικι Ηϊνθ (ΑΟΗ) τθσ Κφπρου το Δεκζμβριο 2011, αλλά και ςτθν ευρφτερθ περιοχι τθσ Νοτιοανατολικισ Μεςογείου, προκαλοφν ςθμαντικζσ κετικζσ ανατροπζσ και τθν ανάγκθ αναδιαμόρφωςθσ τθσ Εκνικισ Ενεργειακισ Στρατθγικισ με ςυγκεκριμζνουσ μακροπρόκεςμουσ ςτόχουσ και τθ λιψθ ςχετικϊν πολιτικϊν αποφάςεων. Συνοπτικό ιςτορικό του ζργου τθσ ειςαγωγισ φυςικοφ αερίου μαηί με κατάλογο ειλθμμζνων αποφάςεων κακϊσ και ςφντομθ ανάλυςθ τθσ υφιςτάμενθσ νομοκεςίασ περιζχεται ςτο Ραράρτθμα. 4. ΔΙΑΧΕΙΡΙΘ ΣΟΤ ΜΕΙΗΟΝΟ ΕΘΝΙΚΘ ΘΜΑΙΑ ΘΕΜΑΣΟ ΣΩΝ ΚΟΙΣΑΜΑΣΩΝ ΣΘΝ ΑΟΗ ΣΘ ΚΤΠΡΟΤ Είναι ςθμαντικό να διαμορφωκεί με ςφνεςθ Εκνικι Στρατθγικι για το κζμα τθσ αξιοποίθςθσ των κοιταςμάτων ςτθν ΑΟΗ τθσ Κφπρου. Βαςικόσ γνϊμονασ πρζπει να είναι το όφελοσ του Κυπριακοφ λαοφ όχι μόνο ςιμερα αλλά και μελλοντικά για τισ επόμενεσ γενιζσ. Ο εγχϊριοσ πλοφτοσ δεν κα περιοριςτεί ςτθν αξιοποίθςι του μόνο για χριςθ ςτθν εγχϊρια αγορά τθσ Κφπρου, αλλά κα διατεκεί ςτθν αγορά τθσ Ευρϊπθσ ι/και όπου αλλοφ υπάρχει ηιτθςθ. Είναι ςθμαντικό να λθφκοφν οι απαραίτθτεσ αποφάςεισ ϊςτε να καταςτεί θ Κφπροσ περιφερειακό ενεργειακό κζντρο και να ενδυναμϊςει το γεωςτρατθγικό τθσ ρόλο ςτον ενεργειακό χάρτθ, με τθ δθμιουργία τερματικοφ υγροποίθςθσ φυςικοφ αερίου που αποτελεί τθ βαςικι προτεινόμενθ επιλογι. Για τθν ζνταξθ τθσ χϊρασ ςτα μεγάλα διεκνι δίκτυα ενζργειασ, είναι εξαιρετικά ςθμαντικι θ δθμιουργία χερςαίου τερματικοφ υγροποίθςθσ φυςικοφ αερίου ςτθν περιοχι του Βαςιλικοφ. Το υγροποιθμζνο φυςικό αζριο (ΥΦΑ), μπορεί να εξαχκεί είτε ςτισ αγορζσ τθσ 10

Αςίασ, όπου οι τιμζσ είναι κατά κανόνα πιο υψθλζσ, είτε ςτθν Ευρωπαϊκι αγορά προςφζροντασ μεγάλθ ευελιξία ςτθν εμπορία του. Θ απαιτοφμενθ ζκταςθ είναι ιδθ απαλλοτριωμζνθ και ςτθ διάκεςθ τθσ Κυβζρνθςθσ για τθν δθμιουργία τθσ απαραίτθτθσ υποδομισ. Απαιτείται θ εκπόνθςθ των απαραίτθτων μελετϊν για τθ μζγιςτθ και βζλτιςτθ δυνατι αξιοποίθςι τθσ. χ. 7 Τερματικό ΥΦΑ ςτο Βαςιλικό Σθμειϊνεται ότι εκτόσ από τθν εν λόγω ζκταςθ ςτο Βαςιλικό, ςε περίπτωςθ που διαφανεί ανάγκθ για δθμιουργία και άλλου χερςαίου τερματικοφ υγροποίθςθσ, κα πρζπει να μελετθκεί το ενδεχόμενο αναηιτθςθσ άλλου χϊρου, πικανότατα ςε άλλθ επαρχία όπωσ π.χ. τθν επαρχία τθσ Ράφου. Σθμειϊνεται ότι μελετϊνται και άλλα ςενάρια τα οποία κα μποροφςαν, εφόςον αποδειχκοφν τεχνικά εφικτά και οικονομικά βιϊςιμα, να αποτελζςουν μελλοντικζσ ςυμπλθρωματικζσ επιλογζσ ςχετικά με τουσ τρόπουσ εξαγωγισ ι αξιοποίθςθσ του ΦΑ: Θ καταςκευι θλεκτροπαραγωγοφ ςτακμοφ δυναμικότθτασ μζχρι 2000MW ο οποίοσ κα χρθςιμοποιεί ωσ καφςιμο ΦΑ (~2 bcm/y) και ςτθν ςυνζχεια μζςω υποκαλάςςιου καλωδίου με το Λςραιλ ι/και τθν Ελλάδα κα εξάγεται θλεκτρικι ενζργεια («προϊόν») ζναντι φυςικοφ αερίου («πρϊτθ φλθ»). Φορείσ που ζχουν τθν ζδρα τουσ ςε Ελλάδα και Λςραιλ και επικυμοφν ςυνεργαςία με φορείσ τθσ Κφπρου βρίςκονται ςτθ διαδικαςία εκπόνθςθσ ςχετικισ μελζτθσ βιωςιμότθτασ. χ. 8 EuroAsia Interconnector Εξαγωγι μζςω αγωγοφ προσ τθν Ελλάδα και ςυγκεκριμζνα προσ τθν ανατολικι Κριτθ ο οποίοσ ςτθ ςυνζχει κα κατευκυνκεί ςτθν Ρελοπόννθςο και από εκεί κα υπάρξει δυνατότθτα ςφνδεςθσ ςτουσ δφο αγωγοφσ που διατρζχουν τθν Ελλάδα τον αγωγό που ςυνδζει τθν Τουρκία, τθν Ελλάδα και τθν Λταλία (ITGI) και τον αγωγό που ςυνδζει τθν Ελλάδα με τθ Βουλγαρία (IGB). Ιδθ εκπονείται από τθ ΔΕΡΑ ςχετικι μελζτθ βιωςιμότθτασ για αγωγό δυναμικότθτασ 8 bcm/y που κα μεταφζρει το ΦΑ από τθν Κφπρο ςτθν Ελλάδα και ςτο διαςυνδεδεμζνο Ευρωπαϊκό Δίκτυο. 11

χ. 9 Διαςφνδεςθ Ελλάδασ με άλλεσ χϊρεσ (ΔΕΡΑ) Χριςθ πλωτισ μονάδασ υγροποίθςθσ. Ρρόκειται για μια καινοφργια τεχνολογία (τϊρα είναι υπό καταςκευι θ πρϊτθ μονάδα του είδουσ) βαςικό πλεονζκτθμα τθσ οποίασ είναι ότι λόγω του ότι δεν απαιτείται χερςαία ζκταςθ για ανάπτυξθ εγκαταςτάςεων δεν δθμιουργοφνται προβλιματα χωροκζτθςθσ. Σθμειϊνεται ότι είναι περιοριςμζνθσ δυναμικότθτασ (υγροποιεί 2-2,5 MMT/y ι 2,8-3,5 bcm/y) ενϊ ςφμφωνα με τα ζωσ ςιμερα δεδομζνα χ. 10 Ρλωτι Μονάδα Υγροποίθςθσ τόςο το κόςτοσ και ο χρόνοσ καταςκευισ τθσ ςυγκριτικά με μια χερςαία μονάδα είναι ςθμαντικά υψθλότερα. Θ καταςκευι ςτακμοφ ςυμπίεςθσ ΦΑ και θ εξαγωγι του ςε κοντινζσ αγορζσ τθσ Μεςογείου ςε ςυμπιεςμζνθ μορφι CNG (Compressed Natural Gas). Ζχουν ςχεδιαςτεί εξειδικευμζνα πλοία μεταφοράσ CNG τα οποία όμωσ αξίηει να αναφερκεί ότι δεν ζχουν καταςκευαςτεί και λειτουργιςει ακόμα ςε εμπορικι κλίμακα. χ. 11 Ρλοίο μεταφοράσ CNG Σθμαντικοί παράγοντεσ επιλογισ των τρόπων εξαγωγισ του ΦΑ είναι, οι ποςότθτεσ τόςο των εγχϊριων κοιταςμάτων που κα ανακαλυφκοφν και κα διατεκοφν για εξαγωγζσ, ενδεχόμενθ απόφαςθ για κάποιου είδουσ ςυνεργαςία με το Λςραιλ κακϊσ και των ποςοτιτων προσ εξαγωγι ςε τζτοια περίπτωςθ, τα οικονομικά δεδομζνα τθσ κάκε επιλογισ 12

αλλά και άλλοι παράγοντεσ όπωσ θ ευελιξία και θ αςφάλεια που προςφζρουν κακϊσ και κζματα εξωτερικισ πολιτικισ. 5. ΒΑΙΚΟΙ ΣΡΑΣΘΓΙΚΟΙ ΣΟΧΟΙ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ Οι βαςικοί Στρατθγικοί Στόχοι που κα πρζπει να υιοκετιςει το Κράτοσ είναι οι ακόλουκοι: Θ διερεφνθςθ, ανάπτυξθ και αξιοποίθςθ των κοιταςμάτων υδρογονανκράκων ςτθν ΑΟΗ τθσ Κφπρου με το βζλτιςτο τρόπο προσ όφελοσ του Κυπριακοφ λαοφ και θ μετατροπι τθσ Κφπρου ςε περιφερειακό ενεργειακό κζντρο ςτθ Νοτιανατολικι Μεςόγειο ςε ςυνεργαςία με ςτρατθγικοφσ εταίρουσ με τθ δθμιουργία τερματικοφ ςτακμοφ υγροποίθςθσ, Θ ταχεία ειςαγωγι ΦΑ ςτθν εγχϊρια αγορά, ςε πρϊτθ φάςθ για ςκοποφσ θλεκτροπαραγωγισ, Θ διαμόρφωςθ ενόσ διαφανοφσ ρυκμιςτικοφ πλαιςίου το οποίο κα ικανοποιεί το κοινοτικό κεκτθμζνο και κα διαςφαλίηει τουσ ευρφτερουσ ςτόχουσ τθσ ΕΕ για αςφάλεια εφοδιαςμοφ, προςταςία καταναλωτϊν, προϊκθςθ του ανταγωνιςμοφ κα. Θ διαμόρφωςθ ευρφτερθσ οικονομικισ πολιτικισ για τα κζματα τθσ εκμετάλλευςθσ των κοιταςμάτων με τθν οποία κα διαςφαλίηεται ότι θ Κφπροσ λαμβάνει επαρκι κζρδθ από το φυςικό τθσ πλοφτο αλλά και θ οποία δεν κα είναι αποκαρρυντικι για τουσ επενδυτζσ. Διαφαίνεται μζςα από τισ ςυηθτιςεισ με ειδικοφσ του τομζα αλλά και εμπλεκόμενουσ φορείσ, ότι είναι αναγκαία θ δθμιουργία νζων φορζων και κεςμϊν για επιτυχι επίτευξθ των ςτρατθγικϊν ςτόχων του Κράτουσ όπωσ περιγράφεται πιο κάτω. 6. ΚΡΑΣΙΚΘ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΤΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Ο ρόλοσ του Κράτουσ ςτθ ςυνολικι δραςτθριότθτα παραγωγισ και διάκεςθσ του ΦΑ είναι αναγκαίοσ και εντοπίηεται ςτουσ εξισ τομείσ: Στθν τελικι διαμόρφωςθ των ςυμβολαίων παραχϊρθςθσ προσ τουσ νζουσ αναδόχουσ και ςτθ διαδικαςία επιλογισ των καλφτερων εκ των ενδιαφερομζνων. Στθ διαχείριςθ των ςυμβολαίων παραχϊρθςθσ με ςτόχο τθν τιρθςθ των ςυμβατικϊν υποχρεϊςεων και τθ διαςφάλιςθ των εςόδων από τθν εκμετάλλευςθ των κοιταςμάτων ΦΑ που προζρχονται από τθν πλευρά των αναδόχων. Στθν εμπορία του ΦΑ που αναλογεί ςτθν Κυπριακι Δθμοκρατία. Στθν επιχειρθματικι ςυμμετοχι ςε νζεσ υποδομζσ που απαιτοφνται για τθν εκμετάλλευςθ του ΦΑ, δθλαδι τουσ υποκαλάςςιουσ αγωγοφσ και τον τερματικό ςτακμό ΥΦΑ. 13

Στον ζλεγχο τθσ λειτουργίασ και διαχείριςθσ των νζων υποδομϊν (ςτακμοφ υγροποίθςθσ και υποκαλάςςιων αγωγϊν). Θ αναγκαία εξειδίκευςθ και τεχνογνωςία, θ ςυνεχισ εναςχόλθςθ που απαιτείται για τθν εκμετάλλευςθ του ΦΑ αλλά και θ αποφυγι εμπλοκισ του κράτουσ ςε επιχειρθματικζσ δραςτθριότθτεσ ςυγκλίνουν ςτθν ανάγκθ δθμιουργίασ ενόσ φορζα με ςυγκεκριμζνεσ αρμοδιότθτεσ που κα εκπροςωπεί και κα εξυπθρετεί το Κυπριακό Δθμόςιο ζναντι ςτουσ λοιποφσ ςυνεργαηόμενουσ οργανιςμοφσ, που κα εμπλακοφν ςτθν εκμετάλλευςθ του Κυπριακοφ ΦΑ, αλλά κα ςυμμετζχει και επιχειρθματικά ςτα απαραίτθτα ζργα υποδομισ. Ρροβάλλει λοιπόν επιτακτικι θ ανάγκθ δθμιουργίασ ενόσ νζου φορζα Κρατικισ Εταιρείασ Τδρογονανκράκων με ςαφείσ αρμοδιότθτεσ εκπροςϊπθςθσ του Δθμοςίου και ςυμμετοχισ ςτθν αξιοποίθςθ των κοιταςμάτων κακϊσ και ςυμμετοχισ ςτισ νζεσ υποδομζσ που απαιτοφνται για τθ διάκεςθ του ΦΑ ςτισ διεκνείσ αγορζσ. Θ εταιρεία κα είναι μεταξφ άλλων αρμόδια για: Τθν διερεφνθςθ και αξιολόγθςθ του δυναμικοφ τθσ χϊρασ ςε υδρογονάνκρακεσ, κακϊσ και τον προγραμματιςμό τθσ ανάκεςθσ και τθν επίβλεψθ εργαςιϊν διερεφνθςθσ και αξιολόγθςθσ του δυναμικοφ αυτισ, Τθν ςυγκζντρωςθ, αποκικευςθ, επεξεργαςία, αποτίμθςθ και διαχείριςθ των ςτοιχείων και δεδομζνων που αποκτικθκαν ι αποκτϊνται κατά τθ διάρκεια ερευνϊν για τθν αποτίμθςθ του δυναμικοφ τθσ χϊρασ ςε υδρογονάνκρακεσ, κακϊσ και των ςτοιχείων και δεδομζνων που προκφπτουν από τθν ανάπτυξθ και εκμετάλλευςθ κοιταςμάτων και τθν δθμιουργία ςχετικοφ πλθροφοριακοφ ςυςτιματοσ, Τθν αιτιολογθμζνθ ειςιγθςθ προσ το Υπουργικό Συμβοφλιο των προτεινόμενων περιοχϊν προσ παραχϊρθςθ δικαιωμάτων αναηιτθςθσ, ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων, Ραροχι τεχνικισ βοικειασ προσ το αρμόδιο Υπουργείο ςτθν προετοιμαςία και διεξαγωγι των ςχετικϊν διαγωνιςμϊν για τθ ςφναψθ ςυμβάςεων ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων και τθν προβολι τουσ ςτθ διεκνι ςχετικι αγορά, Ραροχι τεχνικισ βοικειασ ςτθν αξιολόγθςθ των αιτιςεων ςυμμετοχισ ςτουσ εν λόγω διαγωνιςμοφσ ςφμφωνα με τισ διατάξεισ τθσ νομοκεςίασ, Ραροχι τεχνικισ βοικειασ ςτθν διαπραγμάτευςθ των όρων των ςυμβάςεων για παραχϊρθςθ δικαιωμάτων ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων ςφμφωνα με τισ διατάξεισ τθσ νομοκεςίασ, Τθν διαχείριςθ για λογαριαςμό τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ των αποκλειςτικϊν δικαιωμάτων τθσ ςτθν αναηιτθςθ, ζρευνα και εκμετάλλευςθ των υδρογονανκράκων, Τθν διαχείριςθ, τον ζλεγχο και τθν παρακολοφκθςθ όλων των ςχετικϊν ςυμβάςεων που ζχουν ςυναφκεί ςτο παρελκόν ι κα ςυναφκοφν ςτο μζλλον από το Κράτοσ, 14

Τθ διαχείριςθ, τθ ςυνεχι και ςυςτθματικι παρακολοφκθςθ και τον ζλεγχο τθσ ορκισ εκτζλεςθσ των όρων των παραπάνω ςυμβάςεων, κακϊσ και τθν υποβολι κάκε ζτοσ ζκκεςθσ ςχετικισ με τθν πρόοδο των εργαςιϊν και τθν τιρθςθ των όρων τθσ ςφμβαςθσ από τον ανάδοχο ι τουσ ανάδοχουσ, Τθν εκπόνθςθ οικονομοτεχνικϊν αποτιμιςεων των προσ παραχϊρθςθ περιοχϊν και τθν ανάλυςθ των ςχετικϊν επιχειρθματικϊν κινδφνων, κακϊσ και οικονομοτεχνικϊν μελετϊν ανάπτυξθσ κοιταςμάτων με ςτόχο τθν μεγιςτοποίθςθ του δθμόςιου οφζλουσ από τισ εργαςίεσ των επενδυτϊν, Τθν πικανι επιχειρθματικι ςυμμετοχι τθσ ςτα ζργα υποδομισ όπωσ το τερματικό υγροποίθςθσ και το υποκαλάςςιο δίκτυο αγωγϊν, Τθν πικανι εμπλοκι ςτθ λειτουργία και διαχείριςθ των ζργων υποδομισ, Τον ζλεγχο τθσ λειτουργίασ και τθσ διαχείριςθσ των ζργων υποδομισ, Τθν υποβολι ςτο Υπουργικό Συμβοφλιο ανά διετία επιχειρθςιακοφ ςχεδίου (business plan) προγραμματιςμοφ και υλοποίθςθσ των ςτόχων τθσ, Τθ ςυνεχι παρακολοφκθςθ και ανάλυςθ τθσ διεκνοφσ ενεργειακισ αγοράσ, ιδιαιτζρωσ ςε κζματα ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων και τθ γνωςτοποίθςθ των αποτελεςμάτων τουσ ςτο Υπουργικό Συμβοφλιο. Νοείται ότι, θ Κρατικι Εταιρεία Υδρογονανκράκων εκτόσ από τισ αρμοδιότθτεσ διαχείριςθσ των κοιταςμάτων υδρογονανκράκων προσ εξαγωγι κα πρζπει να λαμβάνει πρόνοια για ικανοποίθςθ κατά προτεραιότθτα τθσ εγχϊριασ αγοράσ από πικανά κοιτάςματα που κα εντοπιςτοφν εντόσ τθσ ΑΟΗ. Θ πρόνοια αυτι για τθν εξαςφάλιςθ των απαιτοφμενων ποςοτιτων κα πρζπει να λαμβάνεται ςε ςυνεννόθςθ και ςφμφωνα με τθ ρυκμιςτικι εποπτεία τθσ ΑΕΚ που είναι θ κακ φλθ αρμόδια αρχι για τθν εξαςφάλιςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ τθσ αγοράσ τθσ Κφπρου με ΦΑ. Για τθν Εταιρεία αυτι θ οποία κα ανικει ςτο Κράτοσ δεδομζνων των ςθμαντικϊν αρμοδιοτιτων τθσ, θ αποφυγι γραφειοκρατικϊν προτφπων δθμόςιασ διοίκθςθσ αλλά και μοντζλων θμικρατικϊν οργανιςμϊν, φαντάηει επιβεβλθμζνθ ενϊ προτιμθτζα είναι θ αξιοποίθςθ πετυχθμζνων μοντζλων και θ εφαρμογι βζλτιςτων πρακτικϊν που ακολουκικθκαν με επιτυχία ςε αντίςτοιχεσ εταιρείεσ άλλων χωρϊν που παράγουν υδρογονάνκρακεσ προςαρμοςμζνεσ ςτα κοινωνικοοικονομικά δεδομζνα του Κυπριακοφ Κράτουσ. Γίνεται ειςιγθςθ όπωσ θ εταιρεία λειτουργεί με κακεςτϊσ ιδιωτικοφ δικαίου αξιοποιϊντασ και ςυνδυάηοντασ ςτρατθγικά και με ευελιξία τα καλφτερα χαρακτθριςτικά και πλεονεκτιματα τόςο του δθμόςιου τομζα, που είναι θ διαφάνεια, ο δθμόςιοσ ζλεγχοσ και θ ρυκμιςτικι εποπτεία των επιχειρθματικϊν δραςτθριοτιτων ςτθν ενζργεια, όςο και του ιδιωτικοφ τομζα που είναι ο δυναμιςμόσ, θ ταχφτθτα λιψθσ αποφάςεων, θ δθμιουργικότθτα και θ καινοτομία. Γίνεται ειςιγθςθ όπωσ θ εταιρεία διοικείται από ολιγομελζσ Διοικθτικό Συμβοφλιο (πζντε ι επτά άτομα), από τα οποία τα τρία κα ιταν ορκό να ζχουν εκτελεςτικι ιδιότθτα. Το Υπουργικό Συμβοφλιο κα διορίηει τα μζλθ του ΔΣ τθσ Κρατικισ Εταιρείασ Υδρογονανκράκων μετά από διαβουλεφςεισ με τθν Κοινοβουλευτικι Επιτροπι Εμπορίου και Βιομθχανίασ. Ζνα 15

από τα εκτελεςτικά μζλθ κα διορίηεται ωσ Εκτελεςτικόσ Ρρόεδροσ και τα άλλα δφο ωσ Εκτελεςτικοί Αντιπρόεδροι. Τονίηεται ότι απαιτείται υψθλι επιςτθμονικι κατάρτιςθ, επαγγελματικι και διοικθτικι ικανότθτα κακϊσ και ςθμαντικι γνϊςθ, εμπειρία και αποδεδειγμζνθ προχπθρεςία απαραιτιτωσ ςτον τομζα τθσ ενζργειασ και ςτουσ τομείσ τθσ οικονομίασ, ι/και, ι/και επιχειριςεων, ι/και νομικϊν, ι/και ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ, ι/και εμπορικϊν ςυμφωνιϊν υδρογονανκράκων. Γενικότερα απαιτείται ςθμαντικι εμπειρία και εξειδίκευςθ και αξιοποίθςθ των καλφτερων διακζςιμων ειδικϊν που μπορεί να εξεφρει το Κράτοσ ςτθν Κφπρο ι το εξωτερικό. Θ κθτεία των μελϊν ςυςτινεται να είναι εξαετισ με τθ δυνατότθτα ανανζωςθσ μόνο μια φορά, κα διαςφαλίηεται όμωσ κατά το δυνατόν θ ςυνζχιςθ τθσ κτθκείςασ εμπειρίασ ςτο νζο ΔΣ. Ζχοντασ ωσ δεδομζνθ τθν φπαρξθ εγχϊριων κοιταςμάτων, τουλάχιςτον ςτο Τεμάχιο 12, θ εταιρεία κα μποροφςε να ειςαχκεί ςε Διεκνι Χρθματιςτιρια αλλά και ςτο Χρθματιςτιριο Αξιϊν Κφπρου για άντλθςθ κεφαλαίων προσ υλοποίθςθ του αναπτυξιακοφ τθσ προγράμματοσ. Εκτιμάται ότι θ εταιρεία κα αποτελζςει κεντρικό πόλο ζλξθσ ξζνων επενδφςεων ςτθν Κφπρο. Σθμειϊνεται ότι τα ζςοδα τθσ εν λόγω εταιρείασ κα προκφπτουν κυρίωσ από: Τισ ειςπράξεισ από τθ διάκεςθ των ςτοιχείων και δεδομζνων που ζχει ςτθ διάκεςι τθσ, Τισ ειςπράξεισ από τθν χοριγθςθ αδειϊν χριςθσ των υποδομϊν, Τισ ειςπράξεισ από τθν παραχϊρθςθ δικαιωμάτων αναηιτθςθσ και εκμετάλλευςθσ, Τισ ειςπράξεισ από τθ ςυμμετοχι τθσ ςτθν εμπορικι εκμετάλλευςθ των κοιταςμάτων, Τισ ειςπράξεισ από τθν εμπορικι εκμετάλλευςθ των υποδομϊν ςτισ οποίεσ κα ςυμμετζχει, Τισ ειςπράξεισ από τθν πικανι ςυμμετοχι ςτθ λειτουργία και διαχείριςθ των υποδομϊν. 7. ΕΘΝΙΚΟ ΣΑΜΕΙΟ ΤΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Εξίςου απαραίτθτθ είναι θ δθμιουργία ενόσ Εκνικοφ Ταμείου Υδρογονανκράκων, ςτο οποίο κα καταλιγει το ετιςιο πλεόναςμα που κα προκφπτει από τισ εμπορικζσ δραςτθριότθτεσ τθσ Κρατικισ Εταιρείασ Υδρογονανκράκων. Θ δομι τθσ λειτουργίασ του κα πρζπει να βαςίηεται ςε διεκνείσ καλζσ πρακτικζσ ζτςι ϊςτε να διαςφαλίηεται θ τεχνικι επάρκεια, ανεξαρτθςία, υπεφκυνθ και χρθςτι διαχείριςθ και διαφάνεια. Πςον αφορά τθν επενδυτικι πολιτικι, ςτόχοσ τθσ κα πρζπει να είναι θ μεγιςτοποίθςθ των αποδόςεων του Ταμείου. Το Ταμείο κα πρζπει να λειτουργεί με μεγάλθ ανεξαρτθςία ωσ νομικό πρόςωπο Λδιωτικοφ Δικαίου, με το κράτοσ ωσ ιδιοκτιτθ που κα ζχει και τον εποπτικό ρόλο. Θ ςφςταςθ και θ λειτουργία του Ταμείου κα πρζπει να διζπεται από νομοκετικό και κανονιςτικό πλαίςιο, το 16

οποίο κα προνοεί το διοριςμό Διοικθτικοφ Συμβουλίου και διαφόρων Επιτροπϊν, και κα διαςφαλίηει τθ τιρθςθ τθσ χρθςτισ διοίκθςθσ, και τθν προαγωγι τθσ διαφάνειασ. Κφρια αρμοδιότθτα του Ταμείου κα είναι ο ςχεδιαςμόσ, εφαρμογι και παρακολοφκθςθ τθσ επενδυτικισ πολιτικισ του. Με βάςθ τισ πρόνοιεσ του νομοκετικοφ πλαιςίου που κα κεςπιςτεί, το Ταμείο κα πρζπει να διοικείται από Διοικθτικό Συμβοφλιο (ΔΣ), το οποίο κα διορίηεται από το Υπουργικό Συμβοφλιο και μετά από διαβουλεφςεισ με τθν Κοινοβουλευτικι Επιτροπι Οικονομικϊν. o Το ΔΣ κα πρζπει να απαρτίηεται από εξειδικευμζνα άτομα που κατζχουν μεγάλθ εμπειρογνωμοςφνθ, ςτο αντικείμενο των επενδφςεων, τόςο από το δθμόςιο όςο και τον ιδιωτικό τομζα. Θ Κυβζρνθςθ κα πρζπει να εκπροςωπείται από υψθλόβακμουσ λειτουργοφσ των εμπλεκομζνων υπουργείων, κακϊσ και από εκπροςϊπουσ τθσ Ελεγκτικισ Υπθρεςίασ και του Γενικοφ Λογιςτθρίου. o Θ κθτεία του ΔΣ, κα πρζπει να είναι τετραετισ ι εξαετισ (όπωσ π.χ. τθσ Επιτροπισ Δθμοςίασ Υπθρεςίασ), οφτωσ ϊςτε να διαςφαλίηεται θ ανεξαρτθςία λειτουργίασ του από τθ χρονικι διάρκεια τθσ εκτελεςτικισ εξουςίασ. Τα μζλθ του ΔΣ, κα μποροφν να διορίηονται για ακόμθ μια κθτεία, κα διαςφαλίηεται κατά το δυνατόν όμωσ θ ςυνζχιςθ τθσ κτθκείςασ εμπειρίασ ςτο νζο ΔΣ. o Οι αρμοδιότθτεσ και οι ευκφνεσ του ΔΣ, κα πρζπει να κακορίηονται και να ρυκμίηονται, με βάςθ τισ πρόνοιεσ τθσ νομοκεςίασ που κα κεςπιςτεί. Το ΔΣ κα μπορεί να διορίηει Επιτροπζσ, για υποβοικθςθ του ζργου του. o Το ΔΣ πρζπει να εφαρμόηει: - κανόνεσ χρθςτισ διοίκθςθσ, οι οποίοι κα βαςίηονται ςε κϊδικα ςυμπεριφοράσ των μελϊν του για ρφκμιςθ κεμάτων ςφγκρουςθσ ςυμφερόντων, - διεξαγωγι τακτικϊν εςωτερικϊν ελζγχων, - διαςφάλιςθ τθσ διαφάνειασ του όλου οργανιςμοφ. Για το ςκοπό αυτό, το ΔΣ κα πρζπει να διορίςει επιτροπι εταιρικισ διακυβζρνθςθσ, υπεφκυνθ για το ςχεδιαςμό και παρακολοφκθςθ τθσ εφαρμογισ των ελζγχων εταιρικισ ςυμπεριφοράσ. Ο Ρροχπολογιςμόσ του Ταμείου, κα ετοιμάηεται ςε διετι ι τριετι βάςθ και κα βαςίηεται ςε ςυντθρθτικζσ εκτιμιςεισ για τισ τιμζσ του φυςικοφ αερίου. Ο Ρροχπολογιςμόσ κα εγκρίνεται από το Υπουργικό Συμβοφλιο και κα κατατίκεται ςτθ Βουλι των Αντιπροςϊπων για ψιφιςθ και ζγκριςθ. Το Ταμείο κα μεριμνά για τθν ετοιμαςία ετιςιων εκκζςεων και εγκεκριμζνων λογαριαςμϊν από ορκωτοφσ λογιςτζσ. Οι ετιςιεσ εκκζςεισ και οι ετιςιοι λογαριαςμοί του κα υποβάλλονται ςτθν Ελεγκτικι Υπθρεςία και τθ Βουλι των Αντιπροςϊπων και ακολοφκωσ κα δθμοςιοποιοφνται, για ςκοποφσ πλιρουσ διαφάνειασ. 17

Οι επενδυτικζσ πράξεισ του Ταμείου, κα γίνονται ςε χαρτοφυλάκιο επενδφςεων, χαμθλοφ κινδφνου, με επαρκι διαςπορά, κατά κφριο λόγο ςτο εξωτερικό, για αποφυγι πλθκωριςτικϊν τάςεων εντόσ τθσ χϊρασ. Οι επενδφςεισ κα γίνονται μζςα από τθ δθμιουργία ενόσ Asset Management Agency, με βάςθ νομοκετικό πλαίςιο, και όλεσ οι πράξεισ κα δθμοςιοποιοφνται. Σθμειϊνεται αναφορικά με τθν επενδυτικι πολιτικι, ότι οι επιλογζσ για επενδφςεισ πρζπει να γίνονται με τρόπο ϊςτε να διαςφαλίηεται το μζλλον των επόμενων γενεϊν και να αποφευχκεί το φαινόμενο που οι οικονομολόγοι ονόμαςαν Dutch disease. Αυτό ςυνζβθ ςτθν Ολλανδία θ οποία μετά τθν ανακάλυψθ του πετρελαίου ςτθ Β. Κάλαςςα πραγματοποίθςε επενδφςεισ μόνο ςτθ βιομθχανία πετρελαίου και βάςιςε τθν οικονομία τθσ ςτα ζςοδα από το πετρζλαιο με αποτζλεςμα ςε λίγα χρόνια θ οικονομία τθσ να περιζλκει ςε μαραςμό. Το ΔΣ, κα διορίηει ανεξάρτθτθ τεχνοκρατικι Επενδυτικι Επιτροπι, θ οποία κα απαρτίηεται από καταρτιςμζνα άτομα, όπωσ κα προνοεί θ ςχετικι νομοκεςία. Μζροσ από τισ αποδόςεισ των επενδφςεων, ςτθ βάςθ νομοκετικισ ρφκμιςθσ, δφναται να κατατίκενται ςτο Ράγιο Ταμείο τθσ Δθμοκρατίασ, και κα αξιοποιοφνται ςε προγράμματα δθμοςίων επενδφςεων, όπωσ υποδομζσ, παιδεία, υγεία, περιβάλλον, ζρευνα, με δεςμευτικι οροφι θ οποία δε κα ξεπερνά το 4-5% του ΑΕΡ. 8. Απαραίτθτθ Σεχνικι Τποδομι του Σομζα ΦΑ Με βάςθ τθν προοπτικι δθμιουργίασ εγχϊριασ αγοράσ ΦΑ από τα κοιτάςματα που βρίςκονται εντόσ τθσ ΑΟΗ τθσ Κφπρου, αλλά και τθν πραγματοποίθςθ εξαγωγϊν θ τεχνικι υποδομι που πρζπει να αναπτυχκεί κα περιλαμβάνει τα εξισ διακριτά ςυςτιματα: Το ςφςτθμα εκτόσ εγχϊριασ αγοράσ που περιλαμβάνει τθ (τισ) γεϊτρθςθ (εισ) με τισ ςχετικζσ παραγωγικζσ εγκαταςτάςεισ, τον (τουσ) υποκαλάςςιο (ουσ) αγωγό (οφσ) από τθ (τισ) γεϊτρθςθ (εισ) μζχρι το χερςαίο ζδαφοσ τθσ Κφπρου, τα ςθμεία διαςφνδεςθσ με το ςφςτθμα μεταφοράσ ΦΑ τθσ Κφπρου και το ςτακμό ΥΦΑ με τισ αντίςτοιχεσ λιμενικζσ εγκαταςτάςεισ για φόρτωςθ και εξαγωγι αλλά και δυνατότθτα ζγχυςθσ επαναεριοποιθμζνου ΦΑ ςτθν εγχϊρια αγορά, Το ςφςτθμα εγχϊριασ αγοράσ που περιλαμβάνει το ςφνολο του ςυςτιματοσ μεταφοράσ και διανομισ ΦΑ προσ τουσ καταναλωτζσ εντόσ τθσ Κφπρου. Εκτιμάται ότι θ διαςφνδεςθ με το ςφςτθμα μεταφοράσ τθσ Κφπρου κα πρζπει να γίνεται ςε δφο ςθμεία, ζνα με τον (τουσ) υποκαλάςςιο (ουσ) αγωγό (ουσ) για απ ευκείασ τροφοδοςία από τα κοιτάςματα και ζνα μετά το ςτακμό ΥΦΑ μζςω μικρισ μονάδασ επαναεριοποίθςθσ. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μζγιςτθ αςφάλεια εφοδιαςμοφ και διευκολφνεται ο ανταγωνιςμόσ ςτθν εγχϊρια αγορά ΦΑ τθσ Κφπρου. 18

ΑΠΟ ΣΕΜΑΧΙΟ 12 - ΑΦΡΟΔΙΣΘ ΑΠΟ ΑΛΛΟ(Α) ΣΕΜΑΧΙΟ(Α) ΜΟΝΑΔΑ ΑΕΡΙΟΠΟΙΘΘ LNG (για ςκοποφσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ) ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΜΟΝΑΔΑ ΤΓΡΟΠΟΙΘΘ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ ΑΠΟΘΘΚΕΤΘ LNG ΔΙΕΘΝΘ ΑΓΟΡΑ χ. 12. Σχθματικι απεικόνιςθ ςυςτιματοσ φυςικοφ αερίου Μελλοντικά με τθν πικανι ανακάλυψθ και εκμετάλλευςθ κοιταςμάτων και από άλλα τεμάχια τθσ ΑΟΗ, κα υπάρχει θ δυνατότθτα διαςφνδεςθσ και ςε άλλο(α) ςθμεία με αποτζλεςμα τθν περαιτζρω ενίςχυςθ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ κακϊσ και τθν ενίςχυςθ του ανταγωνιςμοφ. 8.1 ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΛΟΠΟΙΘΘ Χριςιμθ αλλά και ςυνάμα κρίςιμθ είναι θ κατάρτιςθ ενόσ ςυγκεκριμζνου χρονοδιαγράμματοσ λιψθσ αποφάςεων και υλοποίθςθσ ζργων υποδομισ. χ. 13 Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα ανάπτυξθσ υποδομϊν εκτόσ εγχϊριασ αγοράσ (Ρθγι: Noble Energy Inc) Το χρονοδιάγραμμα αφοφ ολοκλθρωκεί κα πρζπει και κοινοποιθκεί ϊςτε να μπορζςει και ο ιδιωτικόσ τομζασ να λάβει αποφάςεισ και δράςεισ. Αναφορικά με τθν ανάπτυξθ των αγωγϊν εγχϊριασ αγοράσ, ςφμφωνα με το ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα τθσ ΔΕΦΑ, υπάρχει δυνατότθτα υλοποίθςθσ του δικτφου αγωγϊν ακόμα και πριν τθν ζλευςθ του ΦΑ οπότε και δεν τίκεται κζμα πρόκλθςθσ κακυςτζρθςθσ ςτθν 19

προμικεια των θλεκτροπαραγωγϊν ςτακμϊν λόγω κακυςτεριςεων ςτθν ανάπτυξθ εγχϊριου δικτφου. χ. 14 Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα ανάπτυξθσ αγωγϊν εγχϊριασ αγοράσ (Ρθγι: ΔΕΦΑ) Τονίηεται ότι για ςκοποφσ ικανοποίθςθσ των υποχρεϊςεων τθσ ΑΕΚ που απορρζουν από τθ νομοκεςία ςτα πλαίςια (μεταξφ άλλων) τθσ διαςφάλιςθσ τθσ ικανοποίθςθσ τθσ εφλογθσ ηιτθςθσ, τθσ επάρκειασ του ςυςτιματοσ, τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ, τθσ ςυνζχειασ και αποτελεςματικότθτασ πρζπει να υποβλθκεί ςτθ ΑΕΚ από τθν εταιρεία ανάπτυξθσ του δικτφου, εν προκειμζνω τθ ΔΕΦΑ, το δεκαετζσ πρόγραμμα ανάπτυξθσ του δικτφου για ζγκριςθ. Συγκεκριμζνα το εν λόγω πρόγραμμα κα πρζπει να προβαίνει ςε λογικζσ υποκζςεισ όςον αφορά τθν εξζλιξθ τθσ θλεκτροπαραγωγισ και τθσ αναμενόμενθσ κατανάλωςθσ, κακϊσ και τθσ αναμενόμενθσ κατανάλωςθσ άλλων καταναλωτϊν, λαμβάνοντασ υπόψθ τα πικανά επενδυτικά ςχζδια για εγκαταςτάςεισ αποκικευςθσ. Ραράλλθλα κα πρζπει να περιζχει τισ κυριότερεσ υποδομζσ μεταφοράσ που πρζπει να καταςκευαςτοφν ι να αναβακμιςτοφν κατά τα επόμενα δζκα ζτθ, όλεσ τισ επενδφςεισ που ιδθ αποφαςίςτθκαν και να προςδιορίηει τισ νζεσ επενδφςεισ που κα πρζπει να εκτελεςκοφν ςτθν επόμενθ πενταετία και να παρζχει χρονικό πλαίςιο για όλα τα επενδυτικά ςχζδια. 8.2 Ανάντθ Δίκτυο Αγωγϊν και Πικανι εμπορικι δομι Σερματικοφ Θ διεκνισ εμπειρία παρζχει αρκετά εναλλακτικά ςχιματα για τθν καταςκευι και εκμετάλλευςθ των αγωγϊν προσ τον τερματικό ςτακμό ΥΦΑ κακϊσ και για τθν καταςκευι και διοίκθςθ του ςτακμοφ ΥΦΑ που είναι και το ζργο κλειδί ςτο ςφνολο τθσ αναγκαίασ επζνδυςθσ. Ρρζπει να ςθμειωκεί ότι θ δθμιουργία τθσ απαραίτθτθσ υποδομισ για μεταφορά του ΦΑ ςτο νθςί (υποκαλάςςιοσ αγωγόσ) ϊςτε να εξυπθρετθκεί θ εγχϊρια αγορά είναι άρρθκτα ςυνδεδεμζνθ με τθν εξαγωγι του ΦΑ ςτθ διεκνι αγορά. Δεδομζνθσ τθσ μικρισ αγοράσ τθσ Κφπρου και των περιοριςμζνων αναγκϊν ςε ΦΑ οι εξαγωγζσ κα ςυμβάλουν ςτθ χρθματοδότθςθ του υποκαλάςςιου αγωγοφ και κα τθν καταςτιςουν οικονομικά βιϊςιμθ. 20

8.2.1 Πικανά χιματα Ανάπτυξθσ Ανάντθ Δικτφου Αγωγϊν Το ανάντθ δίκτυο αγωγϊν όπωσ ορίηεται ςτον Ν.183(Λ)/2004 ςθμαίνει κάκε αγωγό ι δίκτυο αγωγϊν που λειτουργεί ι/καταςκευάηεται ωσ μζροσ ενόσ ζργου παραγωγισ πετρελαίου ι φυςικοφ αερίου, ι χρθςιμοποιείται για τθν παροχζτευςθ φυςικοφ αερίου από ζνα ι περιςςότερα τζτοια ζργα προσ ζνα εργοςτάςιο υγροποίθςθσ ι τερματικό ςτακμό επεξεργαςίασ ι τελικό παράκτιο ςτακμό εκφόρτωςθσ. Για τθν καταςκευι και λειτουργία του ανάντθ δικτυοφ αγωγϊν υπάρχουν δφο εναλλακτικζσ, είτε να κεωρθκεί ότι αποτελεί μζροσ τθσ ςυμφωνίασ αναλογικοφ καταμεριςμοφ, οπότε αποτελεί υποχρζωςθ του αναδόχου να το καταςκευάςει, είτε να καταςκευαςτεί από μια εταιρεία ςτθν οποία ενδεχομζνωσ κα ςυμμετζχουν οι παραγωγοί φυςικοφ αερίου, θ Κυβζρνθςθ μζςω τθσ Κρατικισ Εταιρείασ Υδρογονανκράκων και άλλοι επενδυτζσ και θ οποία κα είναι ιδιοκτιτθσ του δικτφου και να ανατεκεί ςε ζναν ανεξάρτθτο διαχειριςτι θ λειτουργία του. Σε κάκε περίπτωςθ πρζπει να εξαςφαλίηεται ςφμφωνα με τθν Ευρωπαϊκι Οδθγία 2009/73 δίκαιθ και ελεφκερθ πρόςβαςθ, θ δθμιουργία ανταγωνιςτικισ αγοράσ ςτον τομζα του ΦΑ και θ αποφυγι καταχριςεων δεςπόηουςασ κζςθσ, λαμβάνοντασ υπόψθ τθν αςφάλεια και τθν τακτικότθτα του εφοδιαςμοφ, τθν υπαρκτι ι εφικτι παραγωγικι ικανότθτα και τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ. 8.2.2 Πικανι εμπορικι δομι Σερματικοφ ΤΦΑ Σχετικά με το τερματικό ΥΦΑ, αναμζνεται ότι ςτο μετοχικό κεφάλαιο του φορζα ανάπτυξθσ του τερματικοφ ΥΦΑ (Εταιρεία Τερματικοφ Υγροποίθςθσ ΦΑ) κα ςυμμετζχουν: εταιρείεσ που πραγματοποιοφν ζρευνεσ ςε τεμάχια τθσ Κυπριακισ ΑΟΗ ι και άλλεσ εταιρείεσ που ενδιαφζρονται και πικανόν κα επιλεγοφν ςτο δεφτερο γφρο αδειοδοτιςεων, αγοραςτζσ ΥΦΑ, επενδυτζσ ι και τράπεηεσ με ειδικό ενδιαφζρον για τον τομζα του ΦΑ, άλλεσ εταιρείεσ οι οποίεσ ζχουν ιδθ δραςτθριότθτα ςτθν περιοχι οπότε και θ ςυγκεκριμζνθ επζνδυςθ τουσ εξυπθρετεί ςυνολικά κακϊσ και το Κυπριακό Κράτοσ μζςω τθσ Κρατικισ Εταιρείασ Υδρογονανκράκων. Θ ςχετικι διερεφνθςθ κα πρζπει να είναι ευρεία και να περιλάβει μεταξφ άλλων τισ ανωτζρω κατθγορίεσ υποψιφιων επενδυτϊν. Τονίηεται ότι θ Κυβζρνθςθ πρζπει ςφμφωνα με τθ ΑΕΚ, να διαμορφϊςει τθν πολιτικι τθσ με ςτόχο να ζχει κφριο ρόλο ςε κζματα διαχείριςθσ και λιψθσ ςθμαντικϊν αποφάςεων, με ι χωρίσ πλειοψθφικι μετοχικι ςυμμετοχι. Σθμειϊνεται αναφορικά με τθ ςυμμετοχι του Κράτουσ, ότι αυτι ενιςχφεται μεταξφ άλλων με τθν παραχϊρθςθ δικαιϊματοσ χριςθσ τθσ απαιτοφμενθσ παραλιακισ ζκταςθσ για τθν ανάπτυξθ του Τερματικοφ. 21

Κυβζρνθςθ Εκνικό Ταμείο Υδρογονανκράκων (Βαςικόσ Μζτοχοσ Κρατικισ Εταιρείεσ Υδρογονανκράκων) ΡΑΕΚ υκμιςτικι Εποπτεία Κρατικι Εταιρεία Υδρογονανκράκων SHA Στρατθγικόσ Επενδυτισ/εσ (Ραραγωγοί ΦΑ, Αγοραςτζσ ΥΦΑ, κ.α) Security Agent/ Trustee Ραραγωγοί Υδρογονανκράκων Χρήζη Τερμαηικού (Terminal Use) Εταιρεία Σερματικοφ Τγροποίθςθσ ΦΑ (Terminal Co) Debt Finance Δανειςτζσ (Third Party Lenders) EPC Καταςκευαςτισ (EPC Contractor) Σσμθωνία Λειηοσργίας και Σσνηήρηζης Διαχειριςτισ SHA: Shareholders Agreement Συμφωνία Μετόχων χ. 15 Ρικανι εμπορικι δομι τερματικοφ 9. Βαςικόσ χεδιαςμόσ εγχϊριασ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου Θ ανάγκθ ζλευςθσ ΦΑ με ςτόχο τθ μείωςθ τθσ εξάρτθςθσ από το πετρζλαιο και τθ μείωςθ τθσ ςχετικισ περιβαλλοντικισ επιβάρυνςθσ αλλά και τθσ βελτίωςθσ τθσ ενεργειακισ αποδοτικότθτασ αποτελεί εδϊ και χρόνια κοινι διαπίςτωςθ. Θ ταχεία ειςαγωγι ΦΑ για ςκοποφσ θλεκτροπαραγωγισ αποτελεί πια επιτακτικι ανάγκθ. Θ χριςθ ΦΑ ωσ γνωςτό επθρεάηει άμεςα τα κζματα κόςτουσ θλεκτριςμοφ, περιβάλλοντοσ αλλά και το κζμα τθσ επάρκειασ παραγωγισ μετά το 2015 λόγω δυςκολιϊν ςτθ χρθματοδότθςθ των νζων μονάδων παραγωγισ. Δεδομζνων αυτϊν πρζπει να επιτευχκεί θ ειςαγωγι ΦΑ το ςυντομότερο δυνατό. Εάν διαπιςτωκεί ότι το χρονοδιάγραμμα ζλευςθσ ΦΑ από τα δικά μασ κοιτάςματα κακυςτερεί ςθμαντικά, τότε κα πρζπει να μελετθκεί τάχιςτα το ενδεχόμενο εξεφρεςθσ ενδιάμεςθσ λφςθσ διάρκειασ μερικϊν ετϊν μζχρι να καταςτεί δυνατι θ αξιοποίθςθ των δικϊν μασ κοιταςμάτων. Κα πρζπει να μελετθκοφν με βάςθ τα υφιςτάμενα δεδομζνα όλεσ οι πικανζσ εναλλακτικζσ ζλευςθσ ΦΑ όπωσ: θ εγκατάςταςθ πλωτοφ ςτακμοφ αποχγροποίθςθσ ΥΦΑ (FSRU), 22

θ εγκατάςταςθ αγωγοφ μικρισ διαμζτρου για μεταφορά ΦΑ από τα κοιτάςματα του Λςραιλ (Σθμ: Το Λςραιλ αναμζνεται να αποφαςίςει για τισ εξαγωγζσ ΦΑ εντόσ του Απριλίου 2012), θ ειςαγωγι του ΦΑ ςε ςυμπιεςμζνθ μορφι (CNG), θ καταςκευι μικρισ μονάδασ αεριοποίθςθσ ΥΦΑ (small scale regasification plant). Τα κριτιρια επιλογισ κα πρζπει να είναι βαςικά το χρονοδιάγραμμα υλοποίθςθσ ςε ςυνδυαςμό με το κόςτοσ θλεκτροπαραγωγισ, όπωσ αυτό κα υπολογιςτεί με τθ χριςθ του ΦΑ. Σοβαρά υπόψθ κα πρζπει να λθφκεί και θ δυνατότθτα, θ ενδιάμεςθ λφςθ να αποτελεί μζροσ τθσ μακροχρόνιασ ενεργειακισ ςτρατθγικισ. Δθλαδι το ενδεχόμενο θ όποια υποδομι καταςκευαςτεί για εξυπθρζτθςθ τθσ ενδιάμεςθσ λφςθσ να μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ςτο μζλλον ωσ εναλλακτικι πθγι ςτθ μόνιμθ λφςθ για ςκοποφσ αςφάλειασ του εφοδιαςμοφ. Μια τζτοια επιλογι κα μποροφςε να τφχει τθσ κατάλλθλθσ ρφκμιςθσ από τθ ΑΕΚ για τθν ανάκτθςθ τθσ ςχετικισ κεφαλαιουχικισ δαπάνθσ. 9.1 Τποδομι Εγχϊριασ Αγοράσ Για τθν ανάπτυξθ τθσ εγχϊριασ αγοράσ απαιτείται θ καταςκευι ςυςτιματοσ μεταφοράσ και διανομισ. Σχετικι προετοιμαςία ξεκίνθςε από τθ ΔΕΦΑ. Το δίκτυο των αγωγϊν αρχικά κα αποτελείται από τουσ αγωγοφσ προσ τουσ τρεισ θλεκτροπαραγωγοφσ ςτακμοφσ τθσ ΑΘΚ (Βαςιλικοφ, Μονισ, Δεκζλειασ) το οποίο κα αποτελζςει το κεντρικό δίκτυο Μεταφοράσ, ωσ μζροσ του Εκνικοφ Συςτιματοσ ΦΑ, από όπου κα μποροφν να τροφοδοτθκοφν ςτθ ςυνζχεια άλλοι ανεξάρτθτοι παραγωγοί θλεκτριςμοφ, μεγάλεσ βιομθχανικζσ και ξενοδοχειακζσ μονάδεσ και μετζπειτα οι πόλεισ και οι οικιακοί καταναλωτζσ. ΡΑΕΚ ΡΤΘΜΙΣΙΚΗ ΕΠΟΠΣΕΙΑ & ΑΔΕΙΟΔΟΣΗΗ Σεμάχιο 12 Άλλα Σεμάχια ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ Μικρι μονάδα επαναεριοποίθςθσ LNG Ενδιάμεςθ Λφςθ ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ Αποκικευςθ ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ φςτθμα Μεταφοράσ (Ιδιοκτθςία & Διαχείριςθ από ΔΕΦΑ) ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ Προμικεια ΦΑ ςτθν Εγχϊρια Αγορά από ΔΕΦΑ ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ Πελάτερ ΑΗΚ, Σηαθμοί Βαζιλικού, Δεκέλειας, Μονής Ανεξάπτητοι παπαγωγοί Μεγάλοι Καταναλωτέρ, Βιομητανία. Ξενοδοτειακές μονάδες κ.α. φςτθμα Διανομισ (Ιδιοκτθςία & Διαχείριςθ από ΔΕΦΑ) Προμικεια ΦΑ ςτθν Εγχϊρια Αγορά από ΔΕΦΑ Πελάτεσ ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ ΑΔΕΙΟΔΟΣΘΘ ΡΑΕΚ χ. 16 Σχθματικι απεικόνιςθ εγχϊριασ αγοράσ 23

Θ αςφάλεια εφοδιαςμοφ αποτελεί βαςικι προτεραιότθτα τθσ Ευρωπαϊκισ Ενεργειακισ πολιτικισ και θ εξαςφάλιςι τθσ αποτελεί μία από τισ βαςικζσ αρμοδιότθτεσ τθσ ΑΕΚ. Στα πλαίςια αυτά, θ ΑΕΚ εκτιμά όπωσ προαναφζρκθκε ότι θ διαςφνδεςθ με το ςφςτθμα μεταφοράσ τθσ Κφπρου κα πρζπει να γίνεται τουλάχιςτον ςε δφο ςθμεία, ζνα με τον υποκαλάςςιο αγωγό για απ ευκείασ τροφοδοςία από τα κοιτάςματα και ζνα με μια μικρι μονάδα επαναεριοποίθςθσ που δυνατόν να εγκαταςτακεί ωσ μζροσ του τερματικοφ υγροποίθςθσ. Σθμειϊνεται ότι εάν εξευρεκοφν κοιτάςματα ςε μελλοντικό ςτάδιο και ςε άλλα τεμάχια τθσ ΑΟΗ τότε ενδεχόμενθ ςφνδεςθ του ςυςτιματοσ μεταφοράσ και με άλλουσ αγωγοφσ κα ενιςχφςει περαιτζρω τθν αςφάλεια εφοδιαςμοφ. 9.2 Προμικεια φυςικοφ αερίου Στθν Οδθγία 2009/73 δίνεται θ δυνατότθτα για τισ αγορζσ οι οποίεσ χαρακτθρίηονται αναδυόμενεσ, δθλαδι για τισ οποίεσ θ πρϊτθ εμπορικι προμικεια τθσ πρϊτθσ μακροχρόνιασ ςφμβαςθσ για τθν προμικεια φυςικοφ αερίου πραγματοποιικθκε εντόσ των τελευταίων δζκα ετϊν, να μθν οριςτοφν επιλζξιμοι πελάτεσ. Αυτό ςθμαίνει ότι είναι δυνατό να οριςκεί μια επιχείρθςθ ωσ επιχείρθςθ προμικειασ και θ οποία να προμθκεφει όλουσ τουσ καταναλωτζσ για όςο διάςτθμα θ αγορά χαρακτθρίηεται ωσ αναδυόμενθ. Θ Κφπροσ χαρακτθρίηεται ωσ αναδυόμενθ και απομονωμζνθ αγορά. Συνεπϊσ, θ ΔΕΦΑ μπορεί να οριςτεί ωσ επιχείρθςθ προμικειασ για όςο διάςτθμα θ αγορά χαρακτθρίηεται αναδυόμενθ ι/και θ Κφπροσ δφναται να χρθςιμοποιεί ςχετικζσ παρεκκλίςεισ από τισ Ευρωπαϊκζσ Οδθγίεσ. Εάν μετά από διαβουλεφςεισ με τθ Noble Energy Inc ςχετικά με τθ δυνατότθτα προμικειασ ΦΑ το ςυντομότερο δυνατό διαφανεί θ αναγκαιότθτα εφαρμογισ ενδιάμεςθσ λφςθσ τότε κα πρζπει να κλθκεί θ ΔΕΦΑ όπωσ εξεφρει τθν βζλτιςτθ ενδιάμεςθ λφςθ που κα εξαςφαλίηει τθν χριςθ ΦΑ το ςυντομότερο δυνατό και ςτθ χαμθλότερθ τιμι. Μετά από τθν πικανι ενδιάμεςθ λφςθ, θ ΔΕΦΑ κα προμθκεφεται ΦΑ από το τεμάχιο 12 ι και από άλλα τεμάχια που πικανόν να εξευρεκοφν κοιτάςματα ΦΑ. Με τθν προοπτικι εξεφρεςθσ κοιταςμάτων ΦΑ και ςε άλλα τεμάχια εντόσ τθσ κυπριακισ ΑΟΗ κα πρζπει να διαςφαλιςτεί το ενδεχόμενο εξαςφάλιςθσ τθσ χαμθλότερθσ δυνατισ τιμισ για τθν εγχϊρια αγορά, δεδομζνθσ τθσ ανάπτυξθσ ανταγωνιςμοφ μεταξφ περιςςότερων προμθκευτϊν ΦΑ. 10. Διαφανζσ και τακερό Ρυκμιςτικό Πλαίςιο Απαραίτθτοσ είναι ο κακοριςμόσ ενόσ διαφανοφσ και ςτακεροφ ρυκμιςτικοφ πλαιςίου, το οποίο κα πρζπει να ικανοποιεί το κοινοτικό κεκτθμζνο και να διαςφαλίηει τουσ ευρφτερουσ ςτόχουσ τθσ ΕΕ για αςφάλεια εφοδιαςμοφ, προςταςία καταναλωτϊν, προϊκθςθ ανταγωνιςμοφ κ.α. αλλά και κα δθμιουργιςει και διατθριςει ζνα κετικό επενδυτικό κλίμα για τισ ενεργειακζσ υποδομζσ. 24

Το πλαίςιο όςον αφορά τθν παραχϊρθςθ αδειϊν αναηιτθςθσ, ζρευνασ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων κακορίηεται από το Νόμο Ν.4(Λ)/2007 και τουσ ςχετικοφσ Κανονιςμοφσ του 2007 και 2009. Το πλαίςιο όςον αφορά τθ μεταφορά, τθ διανομι, τθν προμικεια και τθν αποκικευςθ φυςικοφ αερίου κακϊσ και τουσ κανόνεσ ςχετικά με τθν οργάνωςθ και λειτουργία του τομζα του φυςικοφ αερίου, τθν πρόςβαςθ ςτθν αγορά, τα κριτιρια και τισ διαδικαςίεσ χοριγθςθσ αδειϊν για τισ εγκαταςτάςεισ ΥΦΑ, τθ μεταφορά, τθ διανομι, τθν προμικεια και τθν αποκικευςθ φυςικοφ αερίου και τθν εκμετάλλευςθ των δικτφων κακορίηεται ςτθν Οδθγία 2009/73/ΕΚ. Ρρόςκετα υπάρχουν ςχετικοί κανονιςμοί που κζτουν ςυγκεκριμζνουσ κανόνεσ όπωσ ο 715/2009 ςχετικά με τουσ όρουσ πρόςβαςθσ ςτα δίκτυα μεταφοράσ φυςικοφ αερίου, ο 994/2010 ςχετικά με τα μζτρα κατοχφρωςθσ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ με αζριο, και ο 1227/2011 για τθν ακεραιότθτα και τθ διαφάνεια ςτθ χονδρικι αγορά ενζργειασ (Ραράρτθμα - Ευρωπαϊκζσ Οδθγίεσ, Κανονιςμοί, Αποφάςεισ ςτον τομζα του ΦΑ). Θ εναρμόνιςθ τθσ εκνικισ νομοκεςίασ με τθν Ευρωπαϊκι Οδθγία 2009/73/ΕΚ κα ζπρεπε να είχε ολοκλθρωκεί τον Σεπτζμβριο του 2011. Θ Ευρωπαϊκι Επιτροπι απζςτειλε Ρροειδοποιθτικι Επιςτολι και πρόςφατα Αιτιολογθμζνθ Γνϊμθ προσ τθν Κυπριακι Δθμοκρατία (ΚΔ) για τθν κακυςτζρθςθ ςτθν εν λόγω εναρμόνιςθ. Τονίηεται ότι ςε περίπτωςθ που θ ΚΔ δεν ανταποκρικεί και αυτι τθ φορά ςτθ δίμθνθ προκεςμία που τθσ ζχει δοκεί, υπάρχει το ενδεχόμενο θ ΕΕ να προςφφγει ςτο Ευρωπαϊκό Δικαςτιριο. Αρμόδια αρχι για τθ κζςπιςθ των κανόνων για τθ λειτουργία τθσ αγοράσ φυςικοφ αερίου ςυμπεριλαμβανομζνου του υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου είναι θ Εκνικι υκμιςτικι Αρχι Ενζργειασ, ΑΕΚ. Επιπρόςκετα θ υκμιςτικι Αρχι ορίηεται αρμόδια για τθν οργάνωςθ και λειτουργία του τομζα του φυςικοφ αερίου, τθν πρόςβαςθ ςτθν αγορά, τα κριτιρια και τισ διαδικαςίεσ χοριγθςθσ αδειϊν για τισ εγκαταςτάςεισ ΥΦΑ, τθ μεταφορά, τθ διανομι, τθν προμικεια και τθν αποκικευςθ φυςικοφ αερίου, τθν εκμετάλλευςθ των δικτφων τθν ζγκριςθ των διατιμιςεων, τθν προςταςία των καταναλωτϊν κλπ. Θ ΑΕΚ λοιπόν ςτα πλαίςια τθσ διαςφάλιςθσ τθσ αςφαλοφσ, διαφανοφσ και βιϊςιμθσ λειτουργίασ τθσ αγοράσ φυςικοφ αερίου και τθσ προςταςίασ των καταναλωτϊν και του δθμοςίου ςυμφζροντοσ και αυςτθρά ςτθ βάςθ των Ευρωπαϊκϊν Οδθγιϊν και Κανονιςμϊν, πρζπει να αςκεί ικανοποιθτικι εποπτεία και ρφκμιςθ, ςτουσ: Λδιοκτιτθ/εσ ι/και διαχειριςτι/εσ ανάντθ δικτφου αγωγϊν, Λδιοκτιτθ/εσ ι/και διαχειριςτι/εσ εγκαταςτάςεων ΥΦΑ, Λδιοκτιτθ/εσ ι/και διαχειριςτι/εσ εγκατάςταςθσ αποκικευςθσ, Λδιοκτιτθ/εσ ι/και διαχειριςτι/εσ εκνικοφ δικτφου αγωγϊν (ςυςτιματοσ μεταφοράσ και διανομισ), Ρρομθκευτι/εσ ΦΑ ςτθν εγχϊρια αγορά, 25

Επιχειριςεισ ΦΑ. Κακϊσ είναι θ δια νόμου αρμόδια για ζκδοςθ αδειϊν που αφοροφν τισ ακόλουκεσ δραςτθριότθτεσ: τθν καταςκευι και/ι εκμετάλλευςθ εγκαταςτάςεων, αγωγϊν και ςυναφϊν εξοπλιςμϊν φυςικοφ αερίου και υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου, τθ μεταφορά και/ι αποκικευςθ φυςικοφ αερίου και υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου, τθ διανομι και/ι προμικεια φυςικοφ αερίου και υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου, τθ διεξαγωγι τθσ δραςτθριότθτασ του διαχειριςτι δικτφου μεταφοράσ ι/και αποκικευςθσ ι/και εγκαταςτάςεων υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου, τθ διεξαγωγι τθσ δραςτθριότθτασ του διαχειριςτι δικτφου διανομισ, τθν προμικεια φυςικοφ αερίου ςυμπεριλαμβανομζνου του υγροποιθμζνου φυςικοφ αερίου ςε πελάτεσ. 11. Διακριτοί Ρόλοι εμπλεκομζνων ςτον τομζα τθσ ενζργειασ Τα νζα δεδομζνα εξεφρεςθσ κοιταςμάτων μασ φζρουν αντιμζτωπουσ με τθν επιτακτικι ανάγκθ αποκρυςτάλλωςθσ των διακριτϊν ρόλων που ζχουν να διαδραματίςουν όλοι οι εμπλεκόμενοι ςτο κζμα τθσ διαχείριςθσ των υδρογονανκράκων φορείσ (Κυβερνθτικά Τμιματα, Ανεξάρτθτεσ Αρχζσ, Εταιρείεσ είτε Κρατικζσ είτε Λδιωτικζσ, Διαχειριςτζσ κ.α.). Ρρζπει να καταςτεί απόλυτα ςαφζσ ότι θ χάραξθ πολιτικισ, θ εκτζλεςθ και εφαρμογι τθσ χαραχκείςασ πολιτικισ και θ μεγιςτοποίθςθ των κερδϊν για λογαριαςμό του Κράτουσ, θ λειτουργία τθσ αγοράσ κακϊσ και θ ρφκμιςθ και εποπτεία τθσ αγοράσ και των επιχειριςεων φυςικοφ αερίου αποτελοφν ξεχωριςτζσ αρμοδιότθτεσ. Μόνο ζτςι κα υπάρξει δυνατότθτα ςυντονιςμοφ και ςυνεργαςίασ μεταξφ όλων των εμπλεκομζνων που είναι προαπαιτοφμενα για τθν βζλτιςτθ διαχείριςθ του φυςικοφ πλοφτου που θ Κφπροσ ζχει το προνόμιο να διακζτει. Μζςα από τισ ςχετικζσ Ευρωπαϊκζσ Οδθγίεσ και Κανονιςμοφσ και τθσ εκνικισ νομοκεςίασ κακορίηεται ο απόλυτα διακριτόσ ρόλοσ των εμπλεκομζνων φορζων. Κυβζρνθςθ Κράτοσ Χάραξθ και κακοριςμόσ τθσ Μακροχρόνιασ Ενεργειακισ Στρατθγικισ και λιψθ των ςθμαντικϊν πολιτικϊν αποφάςεων ιδιαίτερα ςτα κζματα διαχείριςθσ του εκνικοφ πλοφτου κακϊσ και θ όλθ διαδικαςία για ζκδοςθ αδειϊν αναηιτθςθσ και εκμετάλλευςθσ υδρογονανκράκων. Διαφαίνεται θ ανάγκθ ενίςχυςθσ του αρμόδιου Υπουργείου με εξειδικευμζνο ανκρϊπινο δυναμικό κακϊσ και μετεκπαίδευςθσ του υφιςτάμενου ϊςτε να αςκεί αποτελεςματικά το ρόλο του. 26

Εναρμόνιςθ του εκνικοφ νόμου με τισ ςχετικζσ Ευρωπαϊκζσ Οδθγίεσ και Κανονιςμοφσ και διαςφάλιςθ μζςω τθσ εκνικισ Νομοκεςίασ του διοριςμοφ ανεξάρτθτων ρυκμιςτικϊν φορζων και παραχϊρθςθ ςε αυτοφσ όλων των εξουςιϊν και αρμοδιοτιτων που προνοοφνται ςτισ Ευρωπαϊκζσ Οδθγίεσ που πρζπει να ζχουν για τθ ρφκμιςθ και εποπτεία τθσ λειτουργίασ των αγορϊν ενζργειασ (Θλεκτριςμόσ και ΦΑ) και των επιχειριςεων που δραςτθριοποιοφνται ςε αυτζσ. Δραςτθριοποίθςθ ι και ςυμμετοχι του Κράτουσ επιχειρθματικά ςε κάποιο τομζα τθσ ενζργειασ, γίνεται μζςω τθσ δθμιουργίασ επιχείρθςθσ ελεγχόμενθσ από το Κράτοσ, όπωσ θ προτεινόμενθ Κρατικι Εταιρεία Υδρογονανκράκων, θ ΔΕΦΑ, θ ΑΘΚ κ.α.. Εκνικι Ρυκμιςτικι Αρχι Οι Εκνικζσ υκμιςτικζσ Αρχζσ δθμιουργικθκαν ςτθ βάςθ των Ευρωπαϊκϊν Οδθγιϊν. Σε κάκε χϊρα υπάρχει μόνο μια υκμιςτικι Αρχι αρμόδια για Θλεκτριςμό και ΦΑ. Στθν Κφπρο ζχει ιδθ ςυςτακεί θ υκμιςτικι Αρχι Ενζργειασ Κφπρου (ΑΕΚ) ςφμφωνα με τον Νόμο περί ρφκμιςθσ τθσ αγοράσ Θλεκτρικισ Ενζργειασ 122(Λ)/2003 και τον περί ρφκμιςθσ τθσ αγοράσ Φυςικοφ Αερίου 183(Λ)/2004. Οι υκμιςτικζσ Αρχζσ ζχουν ευρείεσ αρμοδιότθτεσ ρυκμιςτικισ εποπτείασ και ελζγχου των αγορϊν και των επιχειριςεων ενζργειασ, αρμοδιότθτεσ αδειοδότθςθσ (ζκδοςθ αδειϊν καταςκευισ, λειτουργίασ και διαχείριςθσ ανάντθ δικτφων, εγκαταςτάςεων ΥΦΑ, δικτφων μεταφοράσ και διανομισ και αδειϊν προμικειασ), προςταςίασ των καταναλωτϊν, διευκόλυνςθσ του ανταγωνιςμοφ, διαςφάλιςθσ τθσ αςφάλειασ εφοδιαςμοφ. Επιπλζον μεταξφ άλλων, εκδίδουν δεςμευτικζσ αποφάςεισ για τισ επιχειριςεισ ΦΑ και διαςφαλίηουν ότι οι επιχειριςεισ λειτουργοφν μζςα ςτα πλαίςια τθσ Νομοκεςίασ και εφαρμόηουν τον Ευρωπαϊκό Νόμο (Βλ. Άρκρα 39, 40, 41 (κακικοντα και αρμοδιότθτεσ) τθσ Οδθγίασ 2009/73). Σθμειϊνεται ότι ςτισ τελευταίεσ οδθγίεσ 2009/72 & 73 τονίηεται ειδικά ότι δεν μποροφν ρυκμιςτικά κακικοντα να αςκοφνται από το Υπουργείο. Λαμβάνοντασ υπόψθ τα πιο πάνω θ ΑΕΚ, ωσ θ Εκνικι υκμιςτικι Αρχι τθσ Δθμοκρατίασ, κα πρζπει να εκτελεί ανεμπόδιςτα και χωρίσ οποιαδιποτε παρζμβαςθ ι επθρεαςμό τα κακικοντά τθσ, διαδραματίηοντασ τον ενιςχυμζνο ρυκμιςτικό και εποπτικό τθσ ρόλο που προνοείται ςφμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτθμζνο. Στα πλαίςια τθσ ρφκμιςθσ και εποπτείασ ςφμφωνα με τθν εκνικι Νομοκεςία και το Ευρωπαϊκό κεκτθμζνο, περιλαμβάνονται μεταξφ άλλων οι όροι ςχετικά με τθν οργάνωςθ και λειτουργία του τομζα του ΦΑ, τθν πρόςβαςθ ςτθν αγορά, τθν εκμετάλλευςθ των δικτφων και τα κριτιρια και τισ διαδικαςίεσ χοριγθςθσ αδειϊν, τθν προςταςία των καταναλωτϊν, τθ διαςφάλιςθ του ανταγωνιςμοφ και τθσ αςφάλειασ του εφοδιαςμοφ. 27