Ρωσική Εκκλησία - 988 1240 (εκχριστιανισμός μογγολική κυριαρχία) - 1240-1448 (μογγ. Κυριαρχία - αυτοκέφαλο) - 1448-1589 (αυτοκέφαλο ιδρυση ρωσικού πατριαρχείου) Α) Ενταξη Ρωσ. Εκκλησία στο Πατριαρχείο Κων πολης, βλ και πνευματική και εξ αγχιστείας συγγένεια Βλαδίμηρου με τον Αυτοκράτορα Βασίλειο Πρώτος μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ρωσίας: Θεοφύλακτος μάλλον μέλος της διπλωματικής αποστολής Πρώτα σκευη και ιερείς: από το Βυζάντιο και δη την Κριμαία Γλώσσα: πάντα σχεδόν σλαβική παρόλο που οι μητροπολίτες ήταν Ελληνες Κύριλλος και Μεθόδιος Σλάβοι Κεντρικής Ευρώπης και εκκλησιαστική παλαιοσλαβική γλώσσα, στην οποία μεταφράσητκαν ιερά κείμενα και σε αυτή συγγράφουν αργότερα πρωτότυπα έργα οι σλάβοι λόγιοι! Υπερεθνικός χαρακτήρας και μετεμφύτευση μέρους ελληνικής γραμματείας
Υπέρ και κατά της παλαιοσλαβικής ως γλώσσας εκχριστιανισμού: Γνωριμία με βυζ γραμματεία ΑΛΛΑ η αγνοια λατινικής ή/και ελληνικής απογορευε την άμεση πρόσβαση σε κλασικά κείμενα => αρχιαα ελληνικά έργα επιλέχθησαν με αυστηρά χριστιανικά κριτήρια! υστέρηση στην ανάδειξη της ρωσικής κοσμικής γραμματείας Ιδιαίτερο νομικό καθεστώς για την Εκκλησία: ίδια δικαιοδοσία στους «δικούς της ανθρώπους» Βλ. κώδικες και διακονονισμοί για οικονομικά ζητήματα, πάντα με τη δεκάτη στον ηγεμόνα... Νομοκάνονας: μτφρ από τα βυζαντινά Σιγά και σταδιακά ο εκχρισταινισμός της μεγάλης αυτής χώρας! μεγάλη ανάγκη σε σλαβόφωνους κληρικούς. Εισαγωγές προσωπικού και κειμένων από Κριμαία και Βουλγαρία Πολλοί ακόμη ειδωλολάτρες και! εκρωσισμός (φιννο-ουγγρικά φύλα) Δεν γνωρίζουμε πώς αντέδρασαν ειδικά στην ύπαρξη ιερατείου!
Από νωρίς η Εκκλησία επηρρέαζε την κοινωνική ζωή και κυρίως την πολιτική κληρος και ηγεμόνες κληρος ως διαιτητές σε ενδοδυναστικές έριδες Εκκλησία ως ενοποιητικός παράγοντας αμέτρητων ηγεμονιών Αυξηση κύρους Ρωσ Εκκλησίας! διορισμός ΡΩΣΟΥ μοναχού Ιλαρίωνα στον μητροπολιτικό θρόνο του Κιέβου επί Γιαροσλάβου Οργάνωση μοναχικού βιου κατα τα βυζαντινά πρότυπα, βλ. και εισροη βυζ μοναχών κατά την εικονομαχία τα πρώτα μοναστήρια ιδρύονται στα μ. 11 ου αι και είχαν συνήθως συγκεκριμένο κτήτορα Κύρια Μονή αυτή των Σπηλαίων στο Κίεβο, εκεί όπου συντάχθηκε το Χρονικό του Νέστορος
B) 1240-1448 Χρυσή Ορδή και Εκκλησία: αρχή ανεκτικότητας Απαλλαγή από φορλογία (jarlyk) Η πολιτική συγκυρία οδηγεί τη ρωσία σταδιακά σε κατακερματισμό και σε διαφορετικές σφαίρες επιρροής έτσι το Πατριαρχείο Κπόλως διαμελίζει την ενιαία εκκλησιαστική επαρχία στη Ρωσία Οι μητροπολίτες δε διαμένουν πλέον μονο στο Κίεβο αλλά κυρίως σε πόλεις της ΒΑ Ρωσίας. Εμπλοκή μητροπολίτη Πέτρου στον 14 ο αι στη διαμάχη μεταξύ Τβερ και Μόσχας για τον τίτλο του Μέγα Ηγεμόνα, καταγγελίες για σιμωνία! στήριξη από τον δυναστικό οίκο της Μόσχας κι έκτοτε έδρα του μητροπολίτη Πρακτική σύμπλευσης μητορπολίτη και ηγεμόνα... Αίτημα για ίδρυση μητροπόλεων σε ΝΑ περιοχές υπό τον έλεγχο Πολωνίας/Λιθουανίας (βλ. Γαλικία)! ο κατευναστικός ρόλος του βουλγαρου μοναχού Κυπριανού τον 14 ο αι = πέτυχε να σταματήσουν οι έριδες με τους Μογγόλους ως διαιτητή κι όλες οι ορθόδοξες κοινότητες να κρατήσουν κοινή πολιτική απέναντί τους αλλά μόνο για λίγο και εν τέλει ώθησαν τη Μοσχα σε αναζήτηση μεγαλύτερης αυτονομίας
Παιχνίδια εξουσίας με μητροπολιτικούς τίτλους (πάσης Ρωσίας, Μικρής Ρωσίας, Λιθουανίας κλπ) Τελικά παρέμεινε στη θέση του μητροπολίτη ο Κυπριανός αποκαθιστώντας την ενότητα στη ρωσική εκκλησία Το βυζάντιο εξακολουθησε να είναι κύριος παράγοντας επιρροής εκκλησιαστικών πραγμάτων και κατά τον 14 ο αι διατηρούν μια τάση υπέρ της Μόσχας και επιθυμούν τη διατήρηση μιας ενιαίας ρωσικης μητρόπολης Από τον 14 ο -16 ο αι ανθεί ο μοναχισμός στη Ρωσία βλ και ησυχαστικά κινήματα στο Βυζάντιο => εξέλιξη στον πνευματικό τομέα και απαρχή γαιοκτησία και γρήγορου πλουτισμού των μονών (βλ. αρχικά ασκητισμός έπειτα κατοικίσημη περιοχή και διεκδίκηση γης από τη μονη)
Αυτοκέφαλο Ρωσικης Εκκλησίας Ισίδωρος μητροπολίτης Ρωσίας επικεφαλής της αποστολής στη Φερράρα 1438/9 και την άρση του Σχίσματος στον 15 ο αι. επιτυχής μεν, αλλά ανεπιθύμητος στην επιστροφή του στη Μόσχα! αιρετικός ΔΙΛΗΜΜΑ για τη Ρωσία: ναι ή όχι στην εκλογή μητροπολίτη από το Πατριαρχείο;;; Παρατυπία η μονομερής εκλογή μητροπολίτη και προσπάθειες επούλωσης των σχέσεων με το Πατριαρχείο μεσολαβεί η ακύρωση της Ουνίας, αλλά τους προλαβαίνει η Αλωση! εν τέλει η Ρωσική Σύνοδος επικροτεί την αρχική εκλογή (1448) του ρώσου Ιώβ του 1458
Η αυτονόμηση της Ρωσικής Εκκλησίας και η ίδρυση του Πατριαρχείου Με τον μητροπολίτη Ιώβ η Ρωσ Εκκλησία θεωρείται αυτοκέφαλη και ξεκινάει μια δική της πορεία. Αυτό είχε τις εξής συνέπειες: Οι Ρώσοι ιεράρχες δεν ήταν πλέον εκπρόσωποι της μακρινής μητέρας ΚΠολης, του υπερεθνικού κέντρου με οικουμενική αποστολή Από τη άλλη άρχισαν να εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από τον εκάστοτε ηγεμόνα, χάνοντας την στήριξη του Πατριαρχείου σε δύσκολες στιγμές Το πισωγύρισμα των Ελλήνων ορθοδόξων αναθορικά με την παπική εκκλησία εξηγούσε στα μάτια των Ρώσων την πτώση του Βυζαντίου Η αποξένωση με το Βυζάντιο επέφερε απομάκρυνη από τη βυζ γραμματεία και τα ασκητικά/μοναστικά ήθη, π.χ. οι ρώσοι μοναχοί περνούσαν πολύ χρόνο σε πόλεις και χωριά επιβλέποντας την περιουσία της μονής με αποτέλεσμα να εκκοσμικευθούν ή/και να υποπέσουν σε πειρασμούς «Παράθυρο» σε αιρέσεις, π.χ. ο «ορθολογιστής» Ζαχαρίας και οι Ιουδαϊζοντες (προτεσταντικά δυτικά χαρακτηριστικά και εναντίον της μοναστηριακής ιδιοκτησίας βλ. και pomestje (χρησικτησία) επί Ιβάν Γ για την κατώτερη αριστοκρατία)
Αυτές οι δύο παράμετροι, η μοναστηριακή γαιοκτησία και οι Ιουδαϊστές, θα καθορίσουν τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας με κύριο στόχο α) τον περιορισμό της επίδρασης του Βυζαντίου στην ρωσική παράδοση β) το ακριβώς αντίθετο Εκφραστής της α) μεταρρυθμιστικής αυτή τάσης ήταν ο Ιωσήφ Volockij! Νέο αυστηρότερο μοναστικό τυπικό Κοινόβια ιδιοκτησία όχι ατομική Ορισμός καθημερινών δραστηριοτήτων Οχι σε νεωτερισμούς Ναι σε καταδίκη αιρετικών σε θάνατο (βλ. και Ιερά Εξέταση Καθολικών) VS της β) ο Nil Sorskij, μοναχός ασκητής του Βορρά με εμπειρία στον ασκητισμό του Αγ. Ορους Οχι σε κάθε είδος μοναστικής ιδιοκτησίας Οχι σε εξόντωση του αιρετικού Αποκατάσταση αυθεντικού μοναχισμού
Αυτές οι δύο τάσεις θα οδηγήσουν σταδιακά σε εκκλησιαστικές συνόδους και επαναπροσδιορισμό των σχέσεων κράτους-εκκλησίας, κάτι που θα κλιμακωθεί με το θεώρημα της Μόσχας-Τρίτη Ρώμη του μοναχού Φιλόθεου του Pskov Οποια επισήμανση των αρνητικών σημείων της Ρωσ Εκκλησίας (τάση για πλουτισμό και απόκτηση εξουσίας και υλικών αγαθών, δουλική στάση στον μονάρχη, απάθεια στα κατάλοιπα της ειδωλολατρείας κλπ), κατασβήνονταν άμεσα, βλ. Μάξιμο Γραικό (Μιχαήλ) επί Βασιλείου Γ στον οποίο οφείλει η ρωσία πολυάριθμες και πρωτότυπες και μεταφρασμένες δημοσιεύσεις της θεολογικής γραμματείες ΜΕ δυο λόγια: η Μοσχοβίτικη ορθοδοξία είναι ανώτερη από τη βυζαντινή και η αμφισβήτηση της ρωσικής παράδοσης τιμωρείται Πρέπει να φτάσουμε στα 1590 για να απεξαρτηθει η Ρωσ Εκκλησία από την Κων/πολη με την ιδρυση του ρωσικού πατριαρχείου μετά από πολλές κρούσεις και αιτήματα...