ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΑΔΙΟ Β2

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΑΔΙΟ Β2

ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ χωροτάκτης αρχιτέκτων πολεοδόμος υπεύθυνη μελέτης αρχιτέκτονες πολεοδόμοι οικονομολόγος, ειδικός σε θέματα περιφερειακής ανάπτυξης πολιτικός μηχανικός χωροτάκτης συγκοινωνιολόγος μηχανικός ορυκτών πόρων περιβαλλοντολόγος πολιτικός μηχανικός, ειδικός σε θέματα διαχείρισης και προστασίας περιβάλλοντος αρχαιολόγος, Ομ. Καθ. Πανεπιστημίου Κρήτης νομικός δικαίου του περιβάλλοντος ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΕΙΡΗΝΗ ΤΣΑΚΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΟΡΤΟΠΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΕΚΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΤΣΕΛΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΣ ΦΑΡΑΚΛΑΣ ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΙΝΤΑΡΛΗΣ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ οικονομολόγος οικονομική έρευνα ΚΑΛΛΙΓΟΣΦΥΡΗ αρχαιολόγος μηχανικός περιβάλλοντος πολιτικός μηχανικός αρχιτέκτων τοπίου αρχιτέκτων αρχιτέκτων ΝΙΚΗ ΤΟΡΤΟΠΙΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΙΟΥΛΙΑ ΣΚΟΥΝΑΚΗ ΞΕΝΟΦΩΝ ΜΠΑΚΟΥΡΑΣ ΚΟΣΜΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΣΠΑΣΙΑ ΚΟΥΖΟΥΠΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΝΤΑΡΤΖΗΣ ΠΟΛΥΜΝΙΑ ΤΟΡΤΟΠΙΔΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ μηχανικός χωροταξίας, πολεοδομίας και περιφερειακής ανάπτυξης αγρονόμοι τοπογράφοι μηχανικοί, ειδικοί σε γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΜΕΛΕΤΗΣ αρχιτέκτων πολεοδόμος αγρονόμος τοπογράφος μηχανικός ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΟΜΙΤΣΟΓΛΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΑΜΜΟΣ ΜΑΝΟΣ ΒΟΥΡΒΑΧΗΣ ΓΡΑΦΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ: ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΟΣ ΟΜΚΡΟΝ ΕΠΕ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΤΣΕΛΗΣ, ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΣ Βουκουρεστίου 23 Αθήνα 10671, τηλ. 210 3600711-4, fax: 210 3629338, e-mail: rania_kl@hol.gr

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΧΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΓΚΡΙΣΗ -ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού & Αειφόρου Ανάπτυξης (Ν. 2742/99, Υ.Α 51949/2010, Υ.Α 10106/2011). Εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού Στόχοι των ΠΠΧΣΑΑ είναι: Καταγραφή και αξιολόγηση της θέσης της Περιφέρειας Καταγραφή και αξιολόγηση των θέσεων που επηρεάζουν την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη Αποτίμηση των χωρικών επιπτώσεων των Ευρωπαϊκών, Εθνικών και Περιφερειακών πολιτικών Προσδιορίζονται με προοπτική 15 χρόνων Κίνηση διαδικασίας από το ΥΠΕΝ Έγκριση με απόφαση Υπουργού ΠΕΝ Αναθεωρούνται ανά πενταετία εφόσον ύστερα από αξιολόγηση προκύπτει τεκμηριωμένη ανάγκη Το ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης θεσμοθετήθηκε το 2003 με το ΦΕΚ 1486/Β/10-10-2003

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΠΠΧΣΑΑ ΚΡΗΤΗΣ Το 2011 ξεκίνησε η διαδικασία αναθεώρηση του ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης Η Μελέτη διαρθρώνεται σε δύο φάσεις και σε τέσσερα στάδια (δύο στάδια ανά φάση) Α.1. Στάδιο Περιλαμβάνει την αξιολόγησης και τον τρόπο εφαρμογής του θεσμοθετημένου Σχεδίου (παραδόθηκε το 28/2/2013) Α.2. Στάδιο - Οριστικοποίηση των διατυπώσεων του Α.1. Σταδίου, μετά την τήρηση της διαδικασίας γνωμοδότησης του Περιφερειακού Συμβουλίου. Τα πορίσματα της Έκθεσης Αξιολόγησης εγκρίνονται από τον Υπουργό Π.Ε.Κ.Α. (12/9/2013) Β.1. Στάδιο - Αναθεώρηση - Εξειδίκευση του ισχύοντος Περιφερειακού Πλαισίου & εκπόνηση της ΣΜΠΕ. (31/3/2015) Β.2. Στάδιο - Οριστικοποίηση των διατυπώσεων του Β.1. Σταδίου, μετά την τήρηση της διαδικασίας γνωμοδότησης του Περιφερειακού Συμβουλίου. Οι διατυπώσεις Αξιολόγησης εγκρίνονται από τον Υπουργό Π.Ε.Κ.Α. (Νοέμβριος 2015)

Xωροταξικός σχεδιασμός Επίπεδα Χωροταξικού Σχεδιασμού Εθνικό Χωροταξικό Ανώτερο επίπεδο Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού Περιφερειακό επίπεδο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΠΠΧΣΑΑ) Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ) Επίπεδο Καλλικρατικού Δήμου

Στρατηγικές επιλογές που αποτελούν προτεραιότητες για την Περιφέρεια Κρήτης Ενίσχυση του διεθνούς και ευρωπαϊκού προσανατολισμού της, με προώθηση πολιτικών εξωστρέφειας Ενίσχυση του αναπτυξιακού προφίλ (προσώπου) της με κατάλληλες δράσεις Ολοκλήρωση δράσεων για τη χωρική ολοκλήρωση και την ένταξη της Περιφέρειας στο σύνολο των χωρικών συστημάτων που την περιβάλλουν

Οι επιλογές και οι προτεραιότητες του Περιφερειακού Σχεδίου έχουν στόχο : Α. Την ολοκληρωμένη χωροταξική ανάπτυξη της Κρήτης στα ευρύτερα χωρικά σύνολα

Β. Τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών, των προτεραιοτήτων και των στρατηγικών επιλογών του προτύπου χωρικής ανάπτυξης που προσδιορίζουν: Β1. Τους βασικούς άξονες και πόλους ανάπτυξης Β2. Ευρείες ζώνες ανάπτυξης αστικών δραστηριοτήτων Β3. Ευρύτερες χωρικές ενότητες (ανάπτυξης γεωργίας, ενέργειας, ΑΠΕ, αστικής, οικιστικής, τουριστικής ανάπτυξης και παραθεριστικής κατοικίας) Β4. Σημειακές παραγωγικές δραστηριότητες εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας (Βιομηχανία, βιοτεχνία, Ενεργειακοί κόμβοι, Υποδομές, Υποδοχή μεγάλων επενδύσεων) Β5. Πύλες του δικτύου μεταφορών και διαμετακομιστικά κέντρα εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας B6: Φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι διεθνούς, εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας. Τοπίο B7: Αναπτυξιακό Πλαίσιο Β7.1 την ανάπτυξη και προώθηση του αγροτοδιατροφικού τομέα, Β7.2 τη βελτίωση και προβολή του τουριστικού και πολιτιστικού προϊόντος, Β7.3 την ενίσχυση της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης

Χάρτης Π2α: Χωροταξική Οργάνωση Περιφέρειας Κρήτης

Γ: την διαμόρφωση στρατηγικών κατευθύνσεων χωρικής ανάπτυξης Γ1 Διάρθρωση και ιεράρχηση του οικιστικού δικτύου : Οικιστικό δίκτυο Γ2: Βασικές προτεραιότητες για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς Γ3: Χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του παράκτιου, νησιωτικού και ορεινού χώρου Γ4: Χωρικός προσδιορισμός των βιώσιμων αναπτυξιακών ενοτήτων Γ5. Χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων μεταφορικής υποδομής Γ6. Χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων λοιπής τεχνικής υποδομής Γ7. Χωρική διάρθρωση εξειδίκευση και συμπληρωματικότητα των παραγωγικών δραστηριοτήτων Γ8. Μηχανισμοί εφαρμογής

Χάρτης Π2β: Οικιστικό Δίκτυο, Διοικητικός και κοινωνικός εξοπλισμός Μεταφορές Περιφέρειας Κρήτης

Χάρτης Π2γ: Δίκτυα και μονάδες Τεχνική Υποδομής Περιφέρειας Κρήτης

Χάρτης Π2δ: Περιβάλλον, Τοπίο και Πολιτιστική Κληρονομιά Περιφέρεια Κρήτης

Δ: ως προς το Πρόγραμμα Δράσης Δ1. Πρόγραμμα Δράσης του χωροταξικού σχεδίου 2014-2031 Δ2. Διαθέσιμοι πόροι και πηγές χρηματοδότησης Δ3. Ενέργειες για την εφαρμογή του σχεδίου Εκτίμηση αναγκαίων πόρων για τα μέτρα χωρικού χαρακτήρα Κρήτη 2014-2020 και 2021-2031 / σε εκατ. Β. ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΧΩΡΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ Συγκρότηση οικιστικού δικτύου Οργάνωση/υλοποίηση διοικητικών κέντρων στις έδρες των νέων Δήμων Οργάνωση περιφερειακών ιατρείων + Υλοποίηση Κοινωνικών υποδομών Αναβάθμιση αστικού και περιαστικού χώρου Παρεμβάσεις με αναπλάσεις αστικού και περιαστικού χώρου Παρεμβάσεις ανάδειξης μνημείων και μνημειακών συνόλων Πρόγραμμα εκπόνησης Μελετών ΤΧΣ - ΕΧΣ και Πολεοδομικών Μελέτη ΣΟΑΠ και εφαρμογές Μελέτες ΠΕΠΧ και εφαρμογές Αναβάθμιση παράκτιου χώρου Αναπλάσεις στις παράκτιες ζώνες ανάπτυξης τουρισμού και παραθεριστικής Παρεμβάσεις εξυγίανσης στις λοιπές παράκτιες ζώνες Προστασία, διατήρηση, ανάδειξη φυσικής / πολιτιστικής κληρονομιάς Παρεμβάσεις στις ζώνες με φέρουσα ικανότητα+ τοπία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος Μέτρα προστασίας/δράσεις αναβάθμισης στις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές Προστασία και ανάδειξη παραδοσιακών οικισμών, μνημείων και μνημειακών συνόλων εντός τους και ευρύτερου περιβάλλοντα φυσικού χώρου Προστασία / ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και ΤΙΦΚ Αποκατάσταση τοπίων από λατομικές και λοιπές οχλούσες δραστηριότητες Ολοκληρωμένες προγραμματικές παρεμβάσεις (από αγροτική ανάπτυξη) Στο Περιπατητικό μονοπάτι Ε4 Στις ζώνες ορεινών / ημιορεινών όγκων και ήπιας μορφής πολυδραστηριοτήτων Μεταφορική υποδομή Συμπλήρωση των Διευρωπαϊκών οδικών δικτύων - ΣΕΣ Συμπλήρωση και βελτιώσεις των Διαπεριφερειακών οδικών δικτύων - ΣΕΣ Βελτιώσεις στο πρωτεύον και το δευτερεύον οδικό δίκτυο Αερολιμενικά (δρομολογούνται εκτός ΣΕΣ και ΠΕΠ) Υποδομές κρουαζιέρας /Λιμενικά διεθνή Υποδομές περιφερειακών Λιμένων Λοιπή τεχνική υποδομή Ενέργεια (ΔΕΗ στον Κορακιά/ δίκτυα διανομής/ σταθμός Φ/Α) - ΣΕΣ Υδάτινο δυναμικό (χρηματοδότηση από άξονα αγροτική ανάπτυξη ) Διαχείριση υγρών αποβλήτων (χρηματοδότηση από άξονα θάλασσα και αλιεία ) Διαχείριση στερεών αποβλήτων Οργάνωση μεταποιητικών υποδοχέων Μελέτες και κατασκευή υποδομών και κέντρων εξυπηρέτησης 2014-2020 2021-2031 2014-2031 35 35 - - - 35-35 60 56 116 25 20 45 18 18 36 8 11 19 7 4 11 2 3 5 100 84 184 90 74 164 10 10 20 46 50 96 15 20 35 10,5 10 20,5 10 9 19 9 10 19 1,5 1 2,5 23,5 26 49,5 8,5 10 18,5 15 16 31 400 593 993 175 188 363 160 360 520 30 30 60 - - - 20-20 15 15 30 139 96 235 30-30 80 70 150 11 17 28 18 9 27 14 10 24 14 10 24 Γεωργικές υποδομές (από το τομεακό: αγροτική ανάπτυξη) 30 25 55 Επέκταση αρδευόμενων ζωνών με δίκτυα 10 8 18 Εξυγίανση γεωργικών εδαφών και αναδιάρθρωση καλλιεργειών 8 7 15 Οργάνωση ζωνών εναλλασσόμενης βόσκησης 2 1 3 Ενισχύσεις σε παραγωγούς για εκσυγχρονισμό κτηνοτροφικών μονάδων 10 9 19 Γ. ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ 25,5 10,5 36 Δημιουργία και λειτουργία Κέντρου Ενημέρωσης/Περιβάλλοντος στο Ρέθυμνο 7 1 8 6 Παραρτήματα του Κέντρου Ενημέρωσης/Περιβάλλοντος 3,5 0,5 4 Ερευνητικό Κέντρο, Παραγωγική Σχολή και τα Παραρτήματά της 4 5 9 Ενίσχυση του ΜΑΙΧ με υποδομές 3-3 Πολυλειτουργικά Πάρκα στις Γούβες και στους Άγιους Αποστόλους ΣΕΣ 6 4 10 Ενίσχυση Μουσείου Φυσικής Ιστορίας 2-2 ΣΥΝΟΛΟ 873,0 950,5 1.823,5

Ο ρόλος των ΠΠΧΣΑΑ στη συγκυρία της κρίσης και των νομοθετημάτων της κρίσης Με την κρίση, που δεν είναι χθεσινό φαινόμενο, μειώνονται οι διαθέσιμοι πόροι για την εφαρμογή χωρικών προγραμμάτων. Η υλοποίηση ολοκληρωμένων πολιτικών καθίσταται πλέον προφανής και εξ αυτού προκύπτει πως ενδυναμώνεται ο ρόλος των Περιφερειακών Πλαισίων, διότι μόνον αυτά μπορεί να ιεραρχήσουν ορθολογικά το προς ποιες δράσεις πρέπει να κατευθυνθούν κατά προτεραιότητα οι περιορισμένοι πόροι. Το προωθούμενο από τα νομοθετήματα της κρίσης (2012-2014) αναπτυξιακό πρότυπο καταργεί και καταστρέφει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Χώρας φυσικό, πολιτιστικό περιβάλλον. Ευτυχώς (!) στην παρούσα συγκυρία η κρίση αποδεικνύεται ευεργετική, λόγω παντελούς έλλειψης επενδύσεων και έτσι δεν εφαρμόζεται τίποτε από το αντιαναπτυξιακό στην ουσία πρότυπο. Γενικά πρέπει άμεσα να ανασταλεί η ισχύς σωρείας διατάξεων.

Σύζευξη χωρικού και αναπτυξιακού προγραμματισμού Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη από τις οκτώ στρατηγικές επιλογές της Σύνοψης Πορισμάτων του Α Σταδίου του ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης έχει τίτλο Κοινή προετοιμασία των Επιτροπών των Υπουργείων Ανάπτυξης, ΥΠΕΚΑ και της Περιφέρειας Κρήτης για τις δράσεις της επόμενης Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020, ώστε να είναι συμβατές μεταξύ τους και να κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Για την προετοιμασία του ΣΕΣ 2012-2020 -μάλιστα σε περίοδο κρίσης, όπου οι πόροι θα είναι περιορισμένοι- προηγήθηκε χρονικά ο χωροταξικός σχεδιασμός και επομένως αναλάβαμε πρωτοβουλία για τις απαραίτητες συνεργασίες - Περιφέρεια, ΥΠΑΝ/ΕΥΣΣΑΠ, Επιμελητήρια, Διαχειριστική Αρχή Κρήτης-, προκειμένου να συγκροτηθεί ο κοινός προγραμματισμός. Στόχος είναι να αποκτηθεί η επιθυμητή συνέργεια των σχεδιασμών, επηρεάζοντας τη δομή του συνολικού εθνικού και περιφερειακού προγράμματος και τις προτεραιότητες στις ομάδες δράσεων. Δυστυχώς η διαδικασία δεν είναι προγραμματικά εξασφαλισμένη.

Το Πλαίσιο Αναφοράς Ως Πλαίσιο Αναφοράς για τη διαμόρφωση των προτάσεων Αναθεώρησης και Εξειδίκευσης του ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης χρησιμοποιούνται οι διατυπώσεις της Σύνοψης Πορισμάτων της Έκθεσης Αξιολόγησης, οι οποίες έτυχαν ενεργού διαλόγου (μεγάλος αριθμός απόψεων των Δήμων, των Επιμελητηρίων, των Δημοσίων Υπηρεσιών, η σημαντική Απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου), υπεγράφησαν από τον Υπουργό ΠΕΚΑ και απεστάλησαν σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και φορείς. Η περαιτέρω επεξεργασία ολοκληρώθηκε στο Στάδιο Β1 και ενσωματώνει κατά το μέγιστο δυνατό τις απόψεις του Συμβουλίου. Στην Κρήτη προωθήθηκε με επάρκεια, έναντι άλλων Περιφερειών της Χώρας, η εκπόνηση και η έγκριση υποκείμενων Μελετών (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ). Όμως, από την αξιολόγηση της εφαρμογής του ισχύοντος, που έχει στρατηγικό χαρακτήρα και δίνει κατευθύνσεις στους υποκείμενους σχεδιασμούς, προέκυψε ότι δεν αντιμετωπίστηκαν ικανοποιητικά η αστική διάχυση, η ολοένα αυξανόμενη υποβάθμιση των παράκτιων αστικών και τουριστικών περιοχών ή η προστασία της γεωργικής γης και ούτε η αποψίλωση του ορεινού όγκου από πληθυσμό και δραστηριότητες, αλλά ούτε και υποστηρίχτηκε ουσιαστικά η κοινή πολιτική προστασίας και ανάδειξης του ενιαίου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.