«ΕΝΟΠΛΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ» ( Armed Frces in Times f Austerity ) ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ Άμυνα και οικονομία είναι δύο έννοιες αλληλένδετες και με μεγάλη αλληλεξάρτηση. Αποτελούν 2 σημαντικότατους πυλώνες τόσο της έννοιας του ισχυρού «κράτους» (state) όσο και αυτής της ισχυρής «δύναμης» (pwer). Η έννοια της «ισχύος του κράτους» αφορά στη συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού του ενώ η έννοια της «ισχύος του κράτους ως δύναμης» στηρίζεται στο κατά πόσο το κράτος έχει αναπτύξει κυρίως τους οικονομικούς και στρατιωτικούς παράγοντες ισχύος του. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη της ισχύος των κρατών ως δύναμη επιβάλλει την ανάπτυξη τόσο της οικονομίας όσο και των αμυντικών δυνατοτήτων τους. Το σύγχρονο περιβάλλον, στο οποίο η έννοια της ασφάλειας εμπεριέχει αυτήν της άμυνας, είναι πλέον πολυσύνθετο. Ειδικά στην Ευρώπη η έννοια της απειλής δεν φαίνεται να ταυτίζεται με την παραδοσιακή στρατιωτική απειλή αλλά με μια πολύ πιο πολύπλοκη μορφή, η οποία όμως δεν είναι απτή, ούτε εμφανώς ξεκάθαρη. Περιλαμβάνει σειρά κακόβουλων δράσεων που μπορεί να είναι πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές ή περιβαλλοντικές, καλύπτοντας όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, και οι οποίες έχουν την δυναμική να καταλήξουν ή να προκαλέσουν την εφαρμογή στρατιωτικής δράσεως. Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η οικονομική πραγματικότητα της τελευταίας περιόδου, ως συνέπεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, έχει επηρεάσει ως ένα βαθμό την καθημερινότητα όλων μας και έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις αναφορικά, τόσο με τα αίτια που την προκάλεσαν, όσο και με τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για να ξεπεραστεί. Ευαίσθητοι κοινωνικοί τομείς του Κράτους έχουν επηρεαστεί στην προσπάθεια εξορθολογισμού των κρατικών δαπανών, τιθάσευσης των ελλειμμάτων και ισοσκελισμού των προϋπολογισμών, δημιουργώντας γενικευμένη δυσαρέσκεια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κοινωνική αναταραχή. Μέσα στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται έντονη δημόσια συζήτηση περί της αναγκαιότητας και του μεγέθους των αμυντικών δαπανών. Οι συμμετέχοντες στον ανωτέρω διάλογο επιχειρηματολογούν προσπαθώντας να αναδείξουν τη σπουδαιότητα των αμυντικών έναντι των κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών και αντιστρόφως, προκειμένου να καταδειχθεί το σημείο εστιασμού των απαιτούμενων περικοπών. Η θολή και με γενικότητα διατυπωμένη μορφή των σύγχρονων απειλών και η έλλειψη εμφανούς κλασσικής στρατιωτικής απειλής εναντίον των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών, οδήγησε τις κυβερνήσεις τους, στην προσπάθειά τους για επίλυση του απαιτητικού σταυρόλεξου της σύνταξης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, στη λήψη δύσκολων αποφάσεων, προκρίνοντας τη διατήρηση ενός ελάχιστου επιπέδου κοινωνικών παροχών και επενδύσεων σε κοινωνικούς τομείς (παιδεία, υγεία), επανιεραρχώντας τις αμυντικές προτεραιότητες και προβαίνοντας σε δραστικές περικοπές του μεγέθους και του προϋπολογισμού των Ε των χωρών τους. Συμπερασματικά, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί που είναι από τα κύρια συστατικά του κρατικού προϋπολογισμού, χρησιμοποιούνται ως μεταβλητή προσαρμογής (μείωσης) των δαπανών, δημιουργώντας πλέον δυσμενή
2 αντίκτυπο σε όλο το φάσμα λειτουργίας των ενόπλων δυνάμεων των συμμαχικών χωρών. Άμυνα όμως δεν είναι μόνο απόκτηση νέων μέσων. Είναι κατά κύριο λόγο σχεδιασμός, οργάνωση και εκπαίδευση. Συνεπώς, η σχέση Οικονομίας και Άμυνας είναι ένα γενικότερο ζήτημα πολιτικών και στρατηγικών επιλογών. ΝΑΤΟ - ΕΕ Όλα τα παραπάνω απασχολούν σημαντικά τη Συμμαχία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες προσπαθούν να διατηρήσουν και να βελτιώσουν τις υφιστάμενες δυνατότητες, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη και σεβόμενες τις δημοσιονομικές δυσκολίες των μελών τους. Κατά την ιάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Σικάγο (20-21 Μαΐου 2012) τέθηκε ως επιδίωξη η διασφάλιση του στόχου ότι η Συμμαχία θα έχει στη διάθεσή της όλες τις απαραίτητες δυνατότητες, ώστε να δύναται να εφαρμόσει το Στρατηγικό όγμα που υιοθετήθηκε ήδη από το 2010. Στο πλαίσιο αυτό, προωθήθηκε η πρωτοβουλία της «Έξυπνης Άμυνας», η οποία φιλοδοξεί να αποτελέσει την απάντηση σε αυτό ακριβώς το ζητούμενο. Η εν λόγω πρωτοβουλία ενθαρρύνει τους Συμμάχους στο ΝΑΤΟ να συνεργασθούν για την ανάπτυξη, απόκτηση και διατήρηση των απαραίτητων στρατιωτικών δυνατοτήτων για την αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων ασφαλείας και την κάλυψη των αναγκών του ΝΑΤΟ κατά την επόμενη δεκαετία και πέραν αυτής, σύμφωνα με το Στρατηγικό όγμα του ΝΑΤΟ. Η πρωτοβουλία αυτή αναδεικνύει ένα νέο τρόπο σκέψης, προωθώντας την πολυμερή συνεργασία και τον επιμερισμό του κόστους, το οποίο με την πρόοδο της τεχνολογίας, ολοένα και αυξάνεται. Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι ο καθορισμός των προτεραιοτήτων, ο συντονισμός των προσπαθειών κατά τον βέλτιστο τρόπο, η συγκέντρωση και η κοινή χρήση των δυνατοτήτων. Η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν διαφέρει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας και την πρωτοβουλία «Pling and Sharing», προσπαθεί να επιτύχει τα ίδια αποτελέσματα με συνέργειες και πολυεθνικές συνεργασίες που διατηρούν και βελτιώνουν τις δυνατότητες, επιτυγχάνοντας παράλληλα εξοικονόμηση πόρων στην άμυνα αλλά και ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας. Οι προαναφερόμενες πρωτοβουλίες δεν είναι ασύνδετες μεταξύ τους. Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ συνεργάζονται στενά και συντονίζονται επαρκώς ώστε να αποφεύγονται οι επικαλύψεις στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων και η επακόλουθη επανάληψη του κόστους. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι συνεργασίες με εταίρους (partners) που αντιμετωπίζουν παρεμφερείς δημοσιονομικούς περιορισμούς και επιθυμούν τη συμμετοχή τους σε συνεργατικά σχήματα τα οποία επιδιώκουν τη διατήρηση συγκεκριμένων δυνατοτήτων τους, με παράλληλη συγκράτηση των αμυντικών δαπανών. Προφανώς, τα πολυεθνικά σχήματα που αναφέρθηκαν προσφέρουν έναν νέο τρόπο συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, αλλά δεν αποτελούν πανάκεια ή την βέλτιστη λύση για κάθε κράτος-μέλος. Γίνεται αντιληπτό ότι, όταν μια σειρά από χώρες πρόκειται να αποκτήσουν πρόσβαση σε ευαίσθητες αμυντικές δυνατότητες άλλων χωρών, τότε προδήλως ανακύπτουν ζητήματα διατήρησης εθνικής κυριαρχίας ή και αυτοδυναμίας, τα οποία δεν
3 τίθενται υπό συζήτηση. Η διαφορετική οπτική, θεώρηση και ιεράρχηση των απειλών που η κάθε χώρα αντιμετωπίζει, καθιστά την κάθε μία εξ αυτών ιδιαίτερη και μοναδική περίπτωση, της οποίας οι ανησυχίες οφείλουν να γίνονται σεβαστές. Παρά τον παραπάνω ενδοιασμό που μπορεί να προκύψει, οι πολυεθνικές πρωτοβουλίες αφορούν κατά κανόνα συνεργασία, δηλαδή βοήθεια του ενός συμμάχου ή εταίρου προς τον άλλο, χωρίς τριβές στα θέματα των εθνικών συμφερόντων. Μέσω αυτών, τα συνεργαζόμενα κράτη θα είναι σε θέση να αποκτήσουν δυνατότητες που επί του παρόντος δεν δύνανται μεμονωμένα να αποκτήσουν, εξαιτίας του δυσβάσταχτου οικονομικού κόστους. Με τον καθησυχασμό των ανησυχιών, την υποχώρηση των σκεπτικιστών, την ωρίμανση των συνεργασιών και την εμπέδωση των οφελών που θα προκύψουν, αναμένεται να εξασφαλισθεί ότι η οικονομική κρίση δεν θα εξελιχθεί σε κρίση της άμυνας, θυσιάζοντας στο βωμό της οικονομικής ανάκαμψης την ασφάλεια των αρχών επί των οποίων δομήθηκαν και αναπτύχθηκαν οι υτικές κοινωνίες. Παράλληλα η Ελλάδα συμμετέχει, στο πλαίσιο της συμμετοχής της σε διεθνείς οργανισμούς, σε σειρά άλλων πρωτοβουλιών (ADRION, EU Battle grup), αποκομίζοντας τεχνογνωσία και αναπτύσσοντας δυνατότητες που βελτιώνουν το επιχειρησιακό επίπεδο με παράλληλη εξοικονόμηση πόρων. Η μη ύπαρξη αυτών των διεθνών συνεργασιών θα καθιστούσε την απόκτησή τους σε εθνικό επίπεδο δύσκολη έως αδύνατη. ΚΙΝ ΥΝΟΙ Ένας κίνδυνος που εμπεριέχεται στη λογική της «ανταλλαγής» ή «κοινής χρήσης» δυνατοτήτων είναι ότι η οικονομική κρίση επιβάλλει τον εξορθολογισμό της ακολουθούμενης αμυντικής πολιτικής. Το οικονομικό κόστος, σε συνδυασμό με τη δυσκολία εξασφάλισης υποστήριξης των στρατιωτικών επεμβάσεων σε πολιτικό, κοινωνικό και επικοινωνιακό επίπεδο, φαίνεται να επανακαθορίζει τα όρια μεταξύ των ζωτικών και των μειζόνων συμφερόντων των συμμαχικών Ευρωπαϊκών χωρών. Θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να πεισθούν οι φορολογούμενοι κάποιου κράτους για την λογική και την αναγκαιότητα που επιτάσσει τη συνδρομή με τις μοιραζόμενες δυνατότητες σε ένα άλλο, σύμμαχο κράτος, και την αποστολή τους σε μια περιοχή που ενδεχομένως δεν γνωρίζουν που βρίσκεται γεωγραφικά και δεν αντιλαμβάνονται τα άμεσα προσδοκώμενα για αυτούς οφέλη. Με πρακτικούς όρους οι πρωτοβουλίες της «Έξυπνης Άμυνας» και «Pling and Sharing», κινδυνεύουν να εξελιχθούν στο απόλυτο «άλλοθι» στα χέρια των κυβερνήσεων για τη μείωση των αμυντικών δαπανών. Στο μυαλό ορισμένων ενδέχεται να επικρατήσει η ιδιαίτερα ελκυστική λογική: «Πάντα υπάρχουν σύμμαχοι που θα μας προστατεύσουν. Άρα γιατί να ξοδέψουμε εμείς;» Αυτό είναι και το κρίσιμο σημείο. Οι πρωτοβουλίες θα πάψουν αυτομάτως να εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο υιοθετήθηκαν από τη στιγμή που κάποια κράτη θα θεωρήσουν ότι δύνανται να τις χρησιμοποιήσουν ως μέσο για να μειώσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, εκμεταλλευόμενα έτερα κράτη-συμμάχους τα οποία, για τους δικούς τους λόγους, θα διατηρήσουν το μεγαλύτερο ή ακόμα και το πλήρες φάσμα των στρατιωτικών δυνατοτήτων τους. Ένας έτερος κίνδυνος προέρχεται από τις ποικίλες μορφές αναδιοργάνωσης των Ενόπλων υνάμεων. Η τάση που επικρατεί διεθνώς για
4 συρρίκνωση του μεγέθους των Ε επιφέρει μαζί με τις όποιες οικονομίες πόρων και απώλεια δυνατοτήτων και εμπειρίας. ΟΜΗ ΥΝΑΜΕΩΝ Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, σε επαφή με περιοχές αστάθειας την καθιστά εμπροσθοφυλακή του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στα ΝΑ σύνορα της Ευρώπης και επιβάλλει αυξημένους ρόλους για τις Ένοπλες υνάμεις της. Οι ταραχές που συγκλόνισαν την περιοχή της Βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής και η αιματοχυσία που εξακολουθεί να σπαράσσει τη Συρία επί δυόμιση χρόνια αποτελούν την απόλυτη απόδειξη αυτού. Παράλληλα, οι εν λόγω ταραχές, σε συνδυασμό με την φτώχεια και την ανέχεια που μαστίζουν την ταλαιπωρημένη αυτή γειτονιά μας, τροφοδοτούν αλλεπάλληλα και ατελείωτα κύματα λαθρομεταναστών, προσδίδοντας μια τραγική ανθρωπιστική διάσταση στο πρόβλημα. Στον ενεργειακό τομέα, η πρόκριση υλοποίησης του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από το κοίτασμα Shah Deniz 2 του Αζερμπαϊτζάν προς τη Ευρώπη (ΤΑΡ), του οποίου το μεγαλύτερο μέρος θα διέρχεται από την Ελλάδα, και η ανακάλυψη υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή νοτίως της Κρήτης και στην Ανατολική Μεσόγειο, περιοχές που εμπίπτουν στην ελληνική δικαιοδοσία σύμφωνα με τη Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για το ίκαιο της Θάλασσας, δημιουργούν μια επιπρόσθετη πρόκληση στην οποία οι ελληνικές Ένοπλες υνάμεις καλούνται να ανταπεξέλθουν, αυτή της διασφάλισης της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης από το Νότιο Ενεργειακό ιάδρομο. Η διεθνής τάση για συρρίκνωση του μεγέθους των Ενόπλων υνάμεων και των αντιστοίχων αμυντικών προϋπολογισμών, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής και της επίτευξης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, εμφανίζεται και στην πρόσφατα εγκριθείσα και κατά την περίοδο συγγραφής αυτού του άρθρου ευρισκόμενη σε τελικό στάδιο υλοποίησης ομή υνάμεων. Στην περίπτωσή μας όμως, δεν αποτελεί αυτοσκοπό, ούτε αντιμετωπίζεται ως πανάκεια. Ο μετασχηματισμός των Ενόπλων υνάμεων αποτελεί τη συμβολή τους στη συλλογική προσπάθεια για έξοδο από την ύφεση, μέσω του εξορθολογισμού και του εκσυγχρονισμού τους. Παράλληλα, η δημοσιονομική κρίση και οι περικοπές των αμυντικών προϋπολογισμών αντιμετωπίσθηκαν και ως ευκαιρία. Ευκαιρία για τον παραμερισμό των εύκολων δικαιολογιών και την αναγκαστική προσαρμογή στα νέα και σύγχρονα δεδομένα. Η προσπάθειά μας εστιάζεται στην ενσωμάτωση των διδαγμάτων από τις πρόσφατες συμμαχικές επιχειρήσεις, οπωσδήποτε προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα και στο οικείο γεωγραφικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον. Η γεωγραφική κατάτμηση του ελληνικού χώρου και η ύπαρξη πληθώρας απομακρυσμένων νησιών, επιβάλει την δημιουργία ευέλικτων, ταχυκίνητων μονάδων, με αυξημένη ισχύ πυρός και ευελιξία στη χρήση. Η έμφαση έχει δοθεί στην επίτευξη μεγαλύτερης διαλειτουργικότητας και την επαύξηση της τυποποίησης, που θα δράσουν ως πολλαπλασιαστές ισχύος. Κατά όμοιο τρόπο, η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων πρόσφατα αποκτηθέντων, σύγχρονων οπλικών συστημάτων και μέσων απολαμβάνει ιδιαίτερης βαρύτητας. Παράλληλα, η επανεξέταση από μηδενικής βάσεως του ρόλου και της προστιθέμενης αξίας κάθε σχηματισμού ή μονάδας, μείζονος ή ελάσσονος μεγέθους, στη συνολική μαχητική ισχύ των ελληνικών Ενόπλων υνάμεων,
5 οδηγεί σε αποφάσεις μετασχηματισμού, ενοποίησης, σύμπτυξης ή κατάργησης μεγάλου αριθμού τους, εξοικονομώντας πόρους ανθρώπινους και άλλους. Για την Ελλάδα οι αναληφθείσες δεσμεύσεις για την υλοποίηση των πρωτοβουλιών είναι μια πρόκληση. Παρά το ότι τα μέτρα λιτότητας και περικοπών του προϋπολογισμού θεωρούνται ως μονόδρομος, είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό ότι οι πρωτοβουλίες δεν σημαίνουν περικοπές δαπανών, αλλά διαχείριση των διαθέσιμων κονδυλίων με τρόπο πιο αποτελεσματικό, συντονισμένο και ισορροπημένο, μέσα από κοινά αποδεκτές, διαφανείς και θεσμοθετημένες διαδικασίες και πρότυπα, όπως το σύστημα Εθνικού Αμυντικού Σχεδιασμού καθώς και η ιαδικασία Αμυντικού Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ (NDPP) τα οποία είναι απολύτως συμβατά μεταξύ τους. Η Ελλάδα συνεχίζει να επενδύει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επί του ΑΕΠ σε σύγκριση με τους λοιπούς συμμάχους σε ότι αφορά τις αμυντικές δαπάνες. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη σύγχρονη μορφή του ευρέος φάσματος προκλήσεων ασφαλείας που καλείται να διαχειρισθεί. Αναμφίβολα, χωρίς αυτές, οι δαπάνες για την άμυνα θα ήταν μικρότερες. Ως εκ τούτου, αν και οι δαπάνες για την υλοποίηση των διεθνών συνεργασιών προσπαθούν να αποφέρουν οφέλη σε μακροπρόθεσμη βάση, είναι δύσκολο για τους φορολογούμενους να δουν και να αξιολογήσουν τα πλεονεκτήματα άμεσα. υστυχώς σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μέτρα λιτότητας και κοινωνικές αλλαγές, ζητήματα όπως η «Έξυπνη Άμυνα» και η πρωτοβουλία «Pling and Sharing» μπορούν να εκληφθούν από την κοινωνία ως δευτερεύοντα ζητήματα. Όσο όμως υπάρχουν περιφερειακά προβλήματα, τα θέματα ασφάλειας και η έξυπνη άμυνα έναντι αυτών θα αναδεικνύονται όλο και περισσότερο. ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΜΥΝΤΙΚΩΝ ΑΠΑΝΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟ Ο ΥΦΕΣΗΣ Παρά την υφιστάμενη δημοσιονομική κατάσταση, η Ελλάδα διατηρεί την αποτρεπτική της ικανότητα, επιδιώκοντας μέσα από την διατήρηση αξιόπιστης ισχύος, ως συνισταμένης της αμυντικής, διπλωματικής, οικονομικής και πολιτισμικής ισχύος, να επιτύχει τη διατήρηση της σταθερότητας και ειρήνης στην περιοχή, αποτρέποντας ενδεχόμενες αναθεωρητικές διαθέσεις. Η τρέχουσα συγκυρία βεβαίως αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ξαναδούμε κάποια θέματα με νέα προοπτική και να βελτιώσουμε ακόμη περισσότερο τομείς στους οποίους υπάρχει δυνατότητα. Η επιδίωξη του βέλτιστου και του πλέον αποδοτικού είναι αέναη και ουδείς δικαιούται να εφησυχάζει. Το περιβάλλον τριγύρω μας αλλάζει ταχύτατα και είναι εξαιρετικά εύκολο να βρεθεί κάποιος ξεπερασμένος από τις εξελίξεις. Σήμερα είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίο να καμφθούν χρόνιες αντιστάσεις και παραδοσιακές αγκυλώσεις ετών και να επιχειρηθούν τομές και ρήξεις με το παρελθόν, με σκοπό την παρακολούθηση της μετεξέλιξης των κοινωνιών των οποίων και εμείς είμαστε αναπόσπαστα τμήματα αλλά και την ανάδυσης νέων ή την εξέλιξης των παλαιών απειλών. Άλλωστε, οφείλουμε πάντα να είμαστε εγγυητές της ασφάλειας της Χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο οι Ένοπλες υνάμεις επιδιώκουν, όχι μόνον να έχουν ένα λογικό κι αποδεκτό κόστος δαπανών για την άμυνα, το οποίο επιμερίζεται σε λειτουργικές και σε εξοπλιστικές δαπάνες, αλλά και την βέλτιστη απόδοση κόστους/οφέλους. Απαιτείται δηλαδή η συνεχής επίτευξη της βέλτιστης δυνατής σχέσης μεταξύ του αναγκαίου ύψους δαπανών και της στρατιωτικής ισχύος, η
6 οποία απαιτείται για να συντηρηθεί σε επαρκές επίπεδο η αμυντική αποτροπή, χωρίς ταυτόχρονα οι επιπτώσεις της δέσμευσης των πόρων αυτών στην άμυνα να υποσκάπτουν και να διακυβεύουν την περαιτέρω αύξηση του εθνικού εισοδήματος. Η επίτευξη των παραπάνω στόχων γίνεται σε 2 στάδια. Το πρώτο είναι ο καθορισμός του μοντέλου των Ενόπλων υνάμεων όπως αυτό πηγάζει μέσα από τα θεσμικά κείμενα (Πολιτική Εθνικής Άμυνας, Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική), αλλά και την κείμενη νομοθεσία που θεσπίζει νέες προβλεπόμενες και εμπεριστατωμένες διαδικασίες και μελέτες για την αναδιοργάνωση των Ενόπλων υνάμεων. Το δεύτερο στάδιο είναι η υλοποίηση της ομής υνάμεων, γεγονός που απαιτεί μακρόπνοο σχεδιασμό, ορθολογική προσέγγιση και καινοτόμες λύσεις. Πως μπορούν οι αμυντικές δαπάνες να γίνουν πλέον αποδοτικές, ιδίως σε περιβάλλον οικονομικής κρίσης; Η πρώτη και άμεση ενέργεια είναι ο εξορθολογισμός των δαπανών, τόσο λειτουργικών, όσο και εξοπλιστικών. Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτείται: Στοχευμένη μείωση της οροφής του προσωπικού, χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η συνολική ικανότητα των Ενόπλων υνάμεων. Αυτό επιτυγχάνεται με καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού επί τη βάση των ικανοτήτων του, με ορθολογική κατανομή του στις μονάδες και υπηρεσίες και με την αναθεώρηση της δομής και οργάνωσης των μονάδων και υπηρεσιών. Συμπίεση του λειτουργικού κόστους με υιοθέτηση συνδυασμού καινοτόμων και παραδοσιακών λύσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται, η ένταξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην καθημερινότητα των Ενόπλων υνάμεων, η κατάργηση, η συγχώνευση και ο μετασχηματισμός μονάδων και υπηρεσιών. Εξορθολογισμός των δαπανών για εξοπλισμούς, με εστίαση πρωτίστως στην κατεύθυνση της πλήρους αξιοποίησης των υπαρχόντων μέσων και λοιπών υλικών, της αύξησης της διαθεσιμότητας των κυρίων οπλικών συστημάτων και της συμπλήρωσης των απολύτως κρισίμων ελλείψεων σε υλικά, μέσα και πυρομαχικά. Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός απόκτησης νέων οπλικών συστημάτων και μέσων, μετά από πλήρως εμπεριστατωμένες και τεκμηριωμένες μελέτες, με υιοθέτηση όπου απαιτείται καινοτόμων λύσεων (όπως «pling & sharing»), αλλά και τη συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας με εκμετάλλευση άμεσα διαθέσιμων στη χώρα μας δυνατοτήτων παραγωγής, συμπαραγωγής και υποστήριξης. ιατήρηση και επαύξηση της μαχητικής ικανότητας και αποτελεσματικότητας των Ενόπλων υνάμεων, παρά τις όποιες μειώσεις στους προϋπολογισμούς. Αυτό επιτυγχάνεται με: Στοχευμένες βελτιώσεις σε νευραλγικούς τομείς όπως, η διοίκηση και έλεγχος, το σύστημα συλλογής πληροφοριών, η επιτήρηση του εθνικού μας χώρου και η δυνατότητα αντιμετώπισης
7 συγκεκριμένων μορφών απειλής και αποτελεσματικής διαχείρισης κρίσεων. Παγίωση της διακλαδικότητας μέσα από τη βελτίωση της διακλαδικής εκπαίδευσης, την προώθηση της τυποποίησης, αλλά και την επίτευξη διαλειτουργικότητας, προκειμένου να επιτευχθούν τα απαραίτητα επίπεδα ομοιοτυπίας, συμβατότητας, εναλλαξιμότητας και διακλαδικής επιχειρησιακής συνεργασίας. Απόκτηση των απολύτως αναγκαίων νέων οπλικών συστημάτων και λοιπών μέσων, σύγχρονης τεχνολογίας και πολλαπλασιαστών ισχύος, σε αντικατάσταση εκείνων των οποίων η διατήρηση κρίνεται είτε αδύνατη, είτε ασύμφορη οικονομικά και επιχειρησιακά. Υιοθέτηση αλλαγών στην οργάνωση και επιχειρησιακή λειτουργία των μονάδων, με σκοπό να βελτιωθεί το παραγόμενο επιχειρησιακό έργο. Αξιοποίηση αλλά και φροντίδα για το έμψυχο δυναμικό, καθόσον η ισχύς των Ενόπλων υνάμεων κατοχυρώνεται από την ποιοτική υπεροχή του προσωπικού τους. Τέλος απαιτείται η συμβολή των Ενόπλων υνάμεων, εντός των δυνατοτήτων τους, στην ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνατοτήτων προϋποθέτει μια ισχυρή οικονομία. Η προσέγγιση του σχεδιασμού της άμυνας με καθαρά οικονομικά κριτήρια, προφανώς δεν συνεισφέρει στην κατανόηση και αποδοχή της αναγκαιότητας αλλά και της φύσης των αμυντικών απαιτήσεων. Οι σύγχρονες απαιτήσεις ασφαλείας απαιτούν Ένοπλες υνάμεις που να είναι σε θέση να δρουν άμεσα και αποτελεσματικά, σε διαφορετικά περιβάλλοντα κάθε φορά, να είναι τεχνολογικά εξοπλισμένες και διαλειτουργικές και να αποτελούν παράγοντα σταθερότητας στη περιοχή ενδιαφέροντος. Γενικά οι Ελληνικές Ένοπλες υνάμεις συνεχίζουν να μετατρέπουν τις δυνατότητες που τους εξασφαλίζουν οι περιορισμένες αμυντικές δαπάνες, σε επιλογές που παρέχουν στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να ασκήσει την εθνική εξωτερική πολιτική. Και η ύπαρξη επιλογών προϋποθέτει την ύπαρξη δυνατοτήτων. Τουλάχιστον των κυριότερων και σπουδαιότερων από αυτές. Η εμπειρία του παρελθόντος πάνω σε διάφορα προγράμματα στρατηγικού επιπέδου αλλά και οι συνεχιζόμενες μακροχρόνιες πολυεθνικές συνεργασίες καταδεικνύουν ότι οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται τόσο από το ΝΑΤΟ όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρούν να ενθαρρύνουν μια νοοτροπία, προσαρμοσμένη στις δύσκολες από οικονομικής άποψης περιστάσεις της εποχής μας, όπου οι αμυντικοί προϋπολογισμοί περικόπτονται.
8 Για την Ελλάδα, είναι διαπιστωμένο ότι χρειαζόμαστε Ένοπλες υνάμεις με πολλαπλές δυνατότητες έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις απειλές και προκλήσεις ασφαλείας τόσο του παρόντος όσο και του μέλλοντος.