[ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΠΟΥΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ]

Δομή Απασχόλησης & Σταδιοδρομίας ΓΠΑ Στυλιανή Χωριανοπούλου, Λέκτορας ΓΠΑ Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Συνεργάτης: Γεώργιος Σαρίδης, Φοιτητής Τμήματος Βιοτεχνολογίας [ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΠΟΥΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ] Παραδοτέο στο πλαίσιο υλοποίησης του Πακ. 6 Μελέτες /Καταγραφές Δράση 6.2 του Τεχνικού Δελτίου της ΔΑΣΤΑ Αθήνα,

Η παρούσα μελέτη δεν θα ήταν δυνατόν να ολοκληρωθεί χωρίς την συνεργασία, την πολύτιμη βοήθεια και την καλή διάθεση των συναδέλφων μου στο ΓΠΑ, τους οποίους και θέλω να ευχαριστήσω θερμά και μέσα από την καρδιά μου! Ιωάννα, Κατερίνα, Μιχάλη, Ελένη, Δημήτρη... σας ευχαριστώ πολύ! Στέλλα 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1. Η ταυτότητα της μελέτης 3 2. Χρήστες ανά έτος και τμήμα 5 3. Κατανομή προτιμήσεων εντός και εκτός ΓΠΑ 7 3.1 Χρήστες εντός ΓΠΑ 8 3.2 Χρήστες εκτός ΓΠΑ: Δημόσιος Τομέας 9 3.3 Χρήστες εκτός ΓΠΑ: Ιδιωτικός Τομέας 10 4. Προτιμήσεις ανά τμήμα και έτος 11 4.1 Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής 11 4.2 Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής 11 4.3 Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας 14 4.4 Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης 14 4.5 Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων 17 4.6 Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής 17 5. Τόποι πρακτικής άσκησης εντός ΓΠΑ 20 5.1 Χρήστες σε εργαστήρια εντός τμήματος 20 5.2 Χρήστες σε εργαστήρια εκτός τμήματος 23 5.2.1 Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής 23 5.2.2 Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής 24 5.2.3 Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας 25 5.2.4 Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης 26 5.2.5 Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων 28 5.2.6 Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής 29 6. Τόποι πρακτικής άσκησης εκτός ΓΠΑ 30 7. Συμπεράσματα 33 2

1. Η ταυτότητα της μελέτης Η μελέτη αυτή αφορά σε φοιτητές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που έκαναν την πρακτική τους άσκηση σε οποιονδήποτε φορέα επέλεγαν του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα μέσω της φοιτητικής μέριμνας του ΓΠΑ. Αφορά τα έτη από 1990 έως και 2013 και τα έξι τμήματα του ΓΠΑ όπως αυτά υφίσταντο μέχρι και το καλοκαίρι του 2013: Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (ΕΦΠ), Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής (ΕΖΠ), Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας (ΓΒ), Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης (ΑΟΑ), Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων (ΕΤΤ) και Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής (ΑΦΠ&ΓΜ). Στην παρούσα μελέτη, χρησιμοποιείται ο όρος «χρήστης» με τον οποίο εννοείται ο φοιτητής ο οποίος έκανε χρήση του δικαιώματος του για συμβατική πρακτική άσκηση για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε έναν φορέα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν ο ίδιος φοιτητής μέσα στο ίδιο έτος έκανε πρακτική άσκηση ένα μήνα στον φορέα Α και ένα μήνα στον φορέα Β, τότε στο σύστημα φαίνονται δύο διαφορετικές καταγραφές και στην παρούσα μελέτη θα φαίνονται ως δύο διαφορετικοί χρήστες. 3 Για την κατασκευή της βάσης δεδομένων από την οποία αντλήθηκαν τα στοιχεία που παρουσιάζονται και αναλύονται στην παρούσα μελέτη, απαιτήθηκε συνεργασία κατ αρχάς με τον κ. Μιχάλη Μαλιάππη (μέλος ΕΕΔΙΠ στο Εργαστήριο Πληροφορικής του Τμήματος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του ΓΠΑ) ο οποίος παρείχε σε ηλεκτρονική μορφή τα στοιχεία που αφορούσαν τη συμβατική πρακτική άσκηση, συμπεριλαμβανομένων όμως και των καταγραφών που αφορούσαν στην πρακτική άσκηση μέσω ΕΠΕΑΕΚ, η οποία είχε λάβει χώρα μεταξύ των ετών 1996-2007. Τα στοιχεία που αφορούσαν στην πρακτική άσκηση ΕΠΕΑΕΚ και τα οποία παρείχε η κ. Ελένη Πάνου (Γεωπόνος-Διοικητικός υπάλληλος στο Εργαστήριο Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας του Τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του ΓΠΑ ) σε συνεργασία με την κ. Κατερίνα Χαρτοφύλαξ (είτε

σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή) αφαιρέθηκαν από την αρχική βάση. Καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης αυτής της μελέτης, υπήρχε στενή συνεργασία τόσο με την κ. Ιωάννα Σκαλτσά (Υπεύθυνη Λειτουργίας του Γραφείου Διασύνδεσης-Σταδιοδρομίας του ΓΠΑ) όσο και με την κ. Κατερίνα Χαρτοφύλαξ (συνεργάτη στο Γραφείο Διασύνδεσης-Σταδιοδρομίας του ΓΠΑ), που εκτεινόταν από θέματα ουσίας που αφορούσαν στη βάση δεδομένων μέχρι την επιμέλεια του εξωφύλλου της μελέτης. Τέλος, εξαιρετικά χρήσιμες συμβουλές έλαβα από τον κ. Δημήτρη Μπουράνη (Καθηγητή στο Εργαστήριο Φυσιολογίας και Μορφολογίας Φυτών του Τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του ΓΠΑ) κάθε φορά που απευθυνόμουν σε εκείνον λόγω της μακρόχρονης εμπειρίας του στα θέματα αυτά. Η μελέτη αποτελείται από πέντε ενότητες. Στην ενότητα με τίτλο «Χρήστες ανά έτος και τμήμα» περιγράφεται η κατανομή του πλήθους των χρηστών ανά έτος σε όλα τα τμήματα του ΓΠΑ. Στην επόμενη ενότητα «Κατανομή προτιμήσεων εντός και εκτός ΓΠΑ» παρουσιάζονται αρχικά συγκριτικά διαγράμματα των ποσοστών των χρηστών που επέλεξαν να κάνουν την πρακτική τους άσκηση εντός ΓΠΑ, ενώ στη συνέχεια αναλύονται τα αντίστοιχα συγκριτικά διαγράμματα των χρηστών που επέλεξαν να κάνουν την πρακτική τους άσκηση εκτός ΓΠΑ, σε φορείς του Δημόσιου ή του Ιδιωτικού τομέα. Στη συνέχεια, ακολουθεί η ενότητα «Προτιμήσεις ανά τμήμα και έτος», όπου καταγράφονται αναλυτικά ανά έτος οι προτιμήσεις των φοιτητών κάθε τμήματος στις τρεις κατηγορίες προορισμών για πρακτική άσκηση: ΓΠΑ, Δημόσιος τομέας και Ιδιωτικός τομέας. Στην προτελευταία ενότητα «Τόποι πρακτικής άσκησης εντός ΓΠΑ» παρουσιάζονται τα ποσοστά των χρηστών που έκαναν πρακτική άσκηση σε εργαστήρια εντός του τμήματός τους, και γίνεται αναλυτική περιγραφή των προτιμήσεων των φοιτητών που επέλεξαν να κάνουν πρακτική σε εργαστήρια άλλων τμημάτων ή υπηρεσιών του ΓΠΑ. Τέλος, στην ενότητα «Τόποι πρακτικής άσκησης εκτός ΓΠΑ» περιγράφονται οι φορείς του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα που επέλεξαν οι φοιτητές των διαφόρων τμημάτων για την πρακτική τους άσκηση. 4

2. Χρήστες ανά έτος και τμήμα Μέσα σε αυτά τα 24 χρόνια, οι χρήστες ήταν συνολικά γύρω στους 16500, δηλαδή περίπου 688 χρήστες κάθε χρόνο. Από αυτούς τους χρήστες, η κατά μέσο όρο κατανομή ετησίως στα διάφορα τμήματα ήταν: 272 ήταν από το τμήμα της ΕΦΠ, 109 από το τμήμα της ΑΦΠ&ΓΜ, 92 από την ΑΟΑ, 82 από την ΕΤΤ, 68 από την ΓΒ και 67 από την ΕΖΠ. Παρατηρείται ότι κατά τα πρώτα έξι έτη, σχεδόν οι μισοί φοιτητές του ΓΠΑ που έκαναν πρακτική άσκηση προέρχονταν από το τμήμα της ΕΦΠ, ενώ στη συνέχεια το ποσοστό αυτό έπεσε και κυμαίνονταν κατά μέσο όρο στο 40%. Επιπλέον, φαίνεται ότι μικρό ήταν το πλήθος χρηστών κατά τα πρώτα τέσσερα χρόνια για τα τμήματα της ΕΖΠ και της ΓΒ, αλλά στη συνέχεια τα ποσοστά και των δύο αυτών τμημάτων ήταν της τάξης του 10%. Στην πορεία των ετών, τα ποσοστά και των υπολοίπων τμήματων κυμαίνονταν γύρω στο 12% για το τμήμα της ΕΤΤ και 14% για τα τμήματα της ΑΟΑ και ΑΦΠ&ΓΜ (Διάγραμμα 2.1). 5

Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική 6 6 Διάγραμμα 2.1 Το πλήθος των χρηστών της συμβατικής πρακτικής άσκησης ανά έτος και τμήμα.

3. Κατανομή προτιμήσεων εντός και εκτός ΓΠΑ Στην ενότητα αυτή γίνεται η κατανομή των προτιμήσεων των φοιτητών σε τόπους πρακτικής άσκησης εντός και εκτός ΓΠΑ, ανά τμήμα και έτος. Αρχικά, περιγράφονται τα ποσοστά χρηστών ανά τμήμα που επέλεξαν το ΓΠΑ ως τόπο πρακτικής άσκησης. Στη συνέχεια, οι εκτός ΓΠΑ τόποι πρακτικής άσκησης κατανέμονται σε Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα και αναλύονται αναλόγως οι προτιμήσεις των φοιτητών-χρηστών. Στο σημείο αυτό να διευκρινισθεί ότι στην κατηγορία του Δημόσιου τομέα έχουν συμπεριληφθεί οι υπηρεσίες του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, Ινστιτούτα που είναι είτε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου είτε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου εποπτευόμενα από Υπουργεία, καθώς και εργαστήρια που υπάγονται σε Δ/νσεις Υπουργείων. 7

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική 3.1 Χρήστες εντός ΓΠΑ Με μία πρώτη ματιά φαίνεται ότι το Τμήμα της ΑΟΑ εμφανίζει τα μικρότερα ποσοστά σε ότι αφορά στην πρακτική άσκηση των φοιτητών του εντός ΓΠΑ. Παρατηρείται επίσης ότι παρόλο που στα ποσοστά του τμήματος αυτού εμφανίζονται διακυμάνσεις στις διάφορες χρονιές, τα ποσοστά είναι συστηματικά τα μικρότερα από όλα τα υπόλοιπα τμήματα. Μεταξύ των υπολοίπων τμημάτων, και εξαιρουμένης της ΑΟΑ, το Τμήμα της ΕΦΠ είναι αυτό που συχνότερα εμφανίζει μικρότερα ποσοστά από τα άλλα τμήματα. Στον αντίποδα, τα τμήματα που εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά πρακτικής άσκησης των φοιτητών τους εντός ΓΠΑ είναι το τμήμα της ΕΖΠ και το τμήμα της ΓΒ (Διάγραμμα 3.1). 100 80 ΓΠΑ 8 60 40 20 ΕΦΠ ΕΖΠ ΓΒ ΑΟΑ ΕΤΤ ΑΦΠ&ΓΜ 0 Διάγραμμα 3.1 Οι χρήστες που επέλεξαν το ΓΠΑ για την συμβατική πρακτική τους άσκηση (ποσοστό % του συνόλου κάθε τμήματος ανά έτος).

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική 3.2 Χρήστες εκτός ΓΠΑ: Δημόσιος Τομέας Είναι εμφανής η προτίμηση των φοιτητών της ΑΟΑ στον Δημόσιο τομέα όλα τα χρόνια, παρόλο που υπάρχει σαφής πτωτική τάση μετά το 2000. Τα χαμηλότερα ποσοστά του Δημόσιου τομέα εμφανίζονται στα Τμήματα της ΕΖΠ και ΕΤΤ, τα οποία είναι σταθερά χαμηλά όλα τα χρόνια. Ενδιάμεσα βρίσκονται τα υπόλοιπα τρία τμήματα ΕΦΠ, ΓΒ και ΑΦΠ&ΓΜ, στα οποία ο Δημόσιος τομέας ξεκίνησε από ποσοστά μεγαλύτερα του 50% και εμφάνισε συνεχή πτωτική τάση, φτάνοντας σε επίπεδα γύρω από το 20% μετά το 2005 (Διάγραμμα 3.2). 100 80 60 40 20 Δημόσιος Τομέας ΕΦΠ 9 ΕΖΠ ΓΒ ΑΟΑ ΕΤΤ ΑΦΠ&ΓΜ 0 Διάγραμμα 3.2 Οι χρήστες που επέλεξαν φορείς του Δημόσιου τομέα για την συμβατική πρακτική τους άσκηση (ποσοστό % του συνόλου κάθε τμήματος ανά έτος).

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική 3.3 Χρήστες εκτός ΓΠΑ: Ιδιωτικός Τομέας Σε ότι αφορά στον Ιδιωτικό τομέα, φαίνεται ότι γενικότερα το τμήμα της ΕΤΤ είναι αυτό του οποίου οι φοιτητές κυρίως τον επιλέγουν, ακολουθούμενο από το τμήμα της ΕΖΠ. Σημαντικά αυξημένα ποσοστά στον Ιδιωτικό τομέα εμφανίζει και το τμήμα της ΕΦΠ μετά το 2000. Η παρατηρούμενη αυτή αύξηση των ποσοστών για το τμήμα της ΕΦΠ φαίνεται να ακολουθείται (αλλά σε μικρότερο βαθμό) και από τα τμήματα της ΑΦΠ&ΓΜ και ΓΒ (Διάγραμμα 3.3). Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για τους φοιτητές που επέλεξαν να ασκηθούν στον Ιδιωτικό τομέα μέσω της συμβατικής πρακτικής άσκησης, εκτός ΕΠΕΑΕΚ, όπου το συγκεκριμένο πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ χρηματοδοτούσε πρακτική άσκηση στον Ιδιωτικό τομέα. 60 10 40 20 ΕΦΠ ΕΖΠ ΓΒ ΑΟΑ ΕΤΤ ΑΦΠ&ΓΜ 0 Ιδιωτικός Τομέας Διάγραμμα 3.3. Οι χρήστες που επέλεξαν φορείς του Ιδιωτικού τομέα για την συμβατική πρακτική τους άσκηση (ποσοστό % του συνόλου κάθε τμήματος ανά έτος).

4. Προτιμήσεις ανά τμήμα και έτος 4.1 Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Κατά τη χρονική περίοδο 1990-2000 το ΓΠΑ και ο Δημόσιος τομέας αποτελούσαν μαζί πάνω από το 80% των επιλογών των φοιτητών. Την ίδια χρονική περίοδο, ο Ιδιωτικός τομέας παρουσίασε αρχικά μία συνεχή πτώση, φτάνοντας σε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά (γύρω στο 2%) τη διετία 1996-1997, ενώ στη συνέχεια τα ποσοστά του άρχισαν σταδιακά να αυξάνονται. Μετά το 2001, τα ποσοστά του Ιδιωτικού τομέα αυξήθηκαν πάνω από το 20%, για να φτάσουν στο 40% μετά το 2008. Μέχρι το 2002 τα ποσοστά του Δημόσιου τομέα ήταν σημαντικά μεγαλύτερα από το 30%, ενώ στη συνέχεια αυτά τα ποσοστά παρουσίασαν μείωση. Αυτό το φαινόμενο συμβαδίζει με την αύξηση του Ιδιωτικού τομέα μετά το 2001, η οποία φαίνεται ότι γίνεται «σε βάρος» του Δημόσιου τομέα και όχι του ΓΠΑ. Πράγματι, το ΓΠΑ αποτελεί μία σταθερή επιλογή του 40% κατά μέσο όρο των φοιτητών του τμήματος της ΕΦΠ (Διάγραμμα 4.1). 11 4.2 Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής Πάνω από το 50% των φοιτητών του τμήματος ΕΖΠ επιλέγουν σταθερά το ΓΠΑ, με ποσοστά που αγγίζουν ακόμα και το 80%. Από την άλλη μεριά, τα αντίστοιχα ποσοστά του Δημόσιου τομέα είναι ιδιαίτερα χαμηλά, και μπορεί να φτάνουν μέχρι και το 2%. Το ποσοστό του ΓΠΑ παραμένει σταθερά υψηλό και διακυμάνσεις παρατηρούνται στις άλλες δύο επιλογές εκτός ΓΠΑ, με επικρατούσα μεταξύ των δύο την επιλογή του Ιδιωτικού τομέα τις περισσότερες χρονιές (Διάγραμμα 4.2).

ΕΦΠ 12 12 Διάγραμμα 4.1 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΕΦΠ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

ΕΖΠ 13 13 Διάγραμμα 4.2 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΕΖΠ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

4.3 Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας Το ΓΠΑ έχει μόνιμα υψηλά ποσοστά, ως επί το πλείστον πάνω από το 50%, και συχνά ακόμα και πάνω από το 60%. Μέχρι και το 2002, η επιλογή του Δημόσιου τομέα ήταν σταθερά σε επίπεδα μεγαλύτερα του 20%, ενώ από εκείνη την χρονιά και μετά έπεσε κάτω από το επίπεδο αυτό. Τα τρία τελευταία χρόνια ο Ιδιωτικός τομέας ανέβηκε πάνω από το 20%, ενώ σημειώνεται ότι υπήρξαν και δύο χρονιές (1990 και 1996) όπου κανένας φοιτητής της ΓΒ δεν επέλεξε να κάνει πρακτική άσκηση στον Ιδιωτικό τομέα (Διάγραμμα 4.3). 4.4 Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Ο Δημόσιος τομέας κατέχει τη μερίδα του λέοντος, με ποσοστά πάνω από 40% (τα οποία φτάνουν μέχρι και το 80%) τις περισσότερες χρονιές. Από την άλλη μεριά, ο Ιδιωτικός τομέας άρχισε να ανεβαίνει και να είναι συστηματικά σε επίπεδα άνω του 25% μετά το 2007. Πριν από το 2007 δεν υπήρχε συγκεκριμένος τύπος μεταβολής και τα ποσοστά του Ιδιωτικού τομέα κυμαίνονταν απο 4% έως 40%. 14 Το ΓΠΑ γενικώς κυμαίνονταν σε ποσοστά από 4% έως 20% μέχρι και το 2002, ενώ από αυτή τη χρονιά παρατηρήθηκαν και κάποια μέγιστα της τάξης του 35% (Διάγραμμα 4.4).

Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική ΓΒ 15 15 Διάγραμμα 4.3 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΓΒ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική ΑΟΑ 16 16 Διάγραμμα 4.4 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΑΟΑ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

4.5 Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Ο Δημόσιος τομέας κατείχε πολύ μικρά ποσοστά σε όλα τα έτη: γενικώς μικρότερα του 20% και ακόμα και κάτω από 10% τις περισσότερες χρονιές. Από την άλλη μεριά, υψηλά ποσοστά είχε το ΓΠΑ (έως και 95%), ενώ τα τελευταία έξι χρόνια, οι φοιτητές είναι σχεδόν μοιρασμένοι μεταξύ ΓΠΑ και Ιδιωτικού τομέα (Διάγραμμα 4.5). 4.6 Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής Η επιλογή του ΓΠΑ κατέχει όλα τα έτη ποσοστά πάνω από το 25%, το οποίο φτάνει μέχρι και το 68%. Παρατηρείται ότι ο Δημόσιος τομέας ήταν σε υψηλά ποσοστά (πάνω από 30%) μέχρι και το 2001, ενώ από το 2002 και μετά έπεσε σε ποσοστά σταθερά κάτω του 20%. Αντιθέτως, από το 2000 και μετά ανεβαίνει ο Ιδιωτικός τομέας, φθάνοντας σε ποσοστά πάνω από 20% τις περισσότερες χρονιές. 17

Χαρτογράφηση προτιμήσεων φοιτητών για τόπους πρακτικής άσκησης, κατά τη συμβατική ΕΤΤ 18 18 Διάγραμμα 4.5 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΕΤΤ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

ΑΦΠ&ΓΜ 19 19 Διάγραμμα 4.6 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΑΦΠ&ΓΜ ανά έτος (ποσοστό % του συνόλου του τμήματος ανά έτος).

5. Τόποι πρακτικής άσκησης εντός ΓΠΑ Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι προτιμήσεις των φοιτητών που επιλέγουν να κάνουν την πρακτική τους άσκηση εντός ΓΠΑ αναφορικά με το αν επιλέγουν εργαστήρια του τμήματος τους ή εργαστήρια άλλων τμημάτων ή υπηρεσιών του ΓΠΑ, όπως το Θερμοκήπιο, η Υπηρεσία αγροκτημάτων καθώς επίσης και η Εταιρεία αξιοποίησης και διαχείρισης περιουσίας ΓΠΑ. 5.1 Χρήστες σε εργαστήρια εντός τμήματος Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές οι φοιτητές όλων των Τμημάτων που κάνουν πρακτική άσκηση εντός του ΓΠΑ, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% επιλέγουν εργαστήρια του τμήματος τους. Τα «σκήπτρα» κρατούν οι φοιτητές των τμήματος της ΕΖΠ και της ΕΤΤ, οι οποίοι επιλέγουν εργαστήρια του τμήματος τους σε ποσοστά που αρκετές χρονιές φτάνουν το 100%. Αμέσως μετά ακολουθούν οι φοιτητές του τμήματος της ΑΦΠ&ΓΜ, οι οποίοι επιλέγουν εργαστήρια του τμήματός τους σε ποσοστό συστηματικά πάνω από το 90%. 20 Από την άλλη μεριά, έντονες διακυμάνσεις παρατηρούνται στις προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΑΟΑ, των οποίων τα ποσοστά συχνά πέφτουν κάτω από το 80%. Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε όμως ότι είναι ούτως ή άλλως μικρά τα ποσοστά των φοιτητών της ΑΟΑ που επιλέγουν το ΓΠΑ ως τόπο πρακτικής άσκησης. Έτσι, συχνά το πλήθος των χρηστών που κάνουν πρακτική εντός ΓΠΑ είναι μικρότερο των 10-15, με αποτέλεσμα ακόμα και ένας φοιτητής να επιλέξει τόπο πρακτικής εκτός του τμήματός του να έχει ως αποτέλεσμα την διαμόρφωση ποσοστών μικρότερων από 80%. Τέλος, σε ότι αφορά τα τμήματα της ΕΦΠ και της ΓΒ, παρατηρήθηκαν δύο αντίθετες τάσεις. Στο μεν τμήμα της ΕΦΠ οι προτιμήσεις των φοιτητών σε εργαστήρια του τμήματος τους ξεκίνησαν από ένα ποσοστά γύρω στο 60% το 1990 και αυξάνονταν

σταδιακά για να φτάσουν και να σταθεροποιηθούν σε ποσοστά γύρω στο 95% από το 1998 και μετά. Αντιθέτως, οι φοιτητές του τμήματος της ΓΒ επέλεγαν αρχικά εργαστήρια του τμήματος τους σε ποσοστά γύρω στο 95% (με εξαίρεση μόνο το έτος 1991, όπου το ποσοστό ήταν κοντά στο 85%), αλλά μετά το 2011 παρατηρήθηκε απότομη μείωση των ποσοστών, τα οποία έπεσαν ακόμα και κάτω από το 80% (Διάγραμμα 5.1). 21

22 Διάγραμμα 5.1 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών των διαφόρων τμημάτων που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση σε εργαστήρια του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ κάθε τμήματος ανά έτος). 22

5.2 Χρήστες σε εργαστήρια εκτός τμήματος 5.2.1 Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Από το 1990 μέχρι και το 1998 οι φοιτητές του τμήματος της ΕΦΠ που έκαναν πρακτική άσκηση εντός του ΓΠΑ επέλεγαν εργαστήρια ή άλλες υπηρεσίες του ΓΠΑ εκτός του τμήματός τους, σε ποσοστά που ξεκίνησαν από το 40% και έφτασαν βαίνοντας μειούμενα μέχρι το 5%. Από το 1998 και μετά το ποσοστό έχει σταθεροποιηθεί και κυμαίνεται γύρω από την τιμή αυτή. Οι κύριοι «αποδέκτες» των φοιτητών της ΕΦΠ είναι κυρίως και κατά σειρά προτίμησης: εργαστήρια των τμημάτων ΓΒ και ΑΦΠ&ΓΜ, άλλες υπηρεσίες του ΓΠΑ (και κυρίως η Υπηρεσία αγροκτημάτων), καθώς επίσης και εργαστήρια του Γενικού τμήματος. Σε μικρότερα ποσοστά, οι φοιτητές του τμήματος της ΕΦΠ πήγαν και σε εργαστήρια των τμημάτων ΕΖΠ, ΕΤΤ και ΑΟΑ (Διάγραμμα 5.2). 23

Διάγραμμα 5.2 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΕΦΠ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος). Το εργαστήριο του τμήματος της ΓΒ που κατά κύριο λόγο προτίμησαν οι φοιτητές της ΕΦΠ ήταν το εργαστήριο Φυσιολογίας και Μορφολογίας Φυτών και ακολουθούσαν τα εργαστήρια Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας, Γενετικής και Συστηματικής Βοτανικής. Στο Τμήμα της ΑΦΠ&ΓΜ οι φοιτητές κατευθύνονταν κυρίως στο εργαστήριο Γεωργικής Χημείας και Εδαφολογίας, ενώ λιγότεροι φοιτητές επέλεξαν τα εργαστήρια Γεωργικής Υδραυλικής και Γεωργικής Μηχανολογίας. Τέλος, το εργαστήριο Γενικής και Γεωργικής Μετεωρολογίας ήταν ο κυριότερος προορισμός των φοιτητών του τμήματος της ΕΦΠ στο Γενικό τμήμα. 5.2.2 Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής Γενικώς είναι πολύ μικρά τα ποσοστά των φοιτητών του τμήματος της ΕΖΠ που προτιμούν να κάνουν πρακτική άσκηση σε εργαστήρια εκτός του τμήματός τους. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, τα ποσοστά αυτά ανεβαίνουν πάνω από το 5% συστηματικά μόνο κατά τα τελευταία επτά χρόνια. 24 Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΕΖΠ σε εργαστήρια εκτός του τμήματός τους περιορίζονται μόνο σε δύο από τα υπόλοιπα τμήματα του ΓΠΑ. Πριν από το 2006 πήγαιναν στο τμήμα της ΓΒ (αν και αναφερόμαστε σε πολύ μικρό αριθμό φοιτητών), ενώ μετά το 2006 αποδέκτης των φοιτητών αυτών ήταν αποκλειστικά και μόνο το τμήμα της ΕΦΠ (Διάγραμμα 5.3). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το μοναδικό εργαστήριο του τμήματος της ΕΦΠ που επέλεξαν οι φοιτητές της ΕΖΠ για την πρακτική τους άσκηση ήταν το εργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας.

Διάγραμμα 5.3 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΕΖΠ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος). 25 5.2.3 Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας Το ποσοστό των φοιτητών του τμήματος της ΓΒ που επέλεγαν να κάνουν πρακτική άσκηση στο ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους κυμαινόταν γύρω στο 5% μέχρι τη διετία 2009-2010. Από εκεί και μετά, τα τέσσερα τελευταία χρόνια, παρουσιάσθηκε μία μεγάλη αύξηση με το αντίστοιχο ποσοστό να ανεβαίνει στο 20%. Σχεδόν αποκλειστικός προορισμός των φοιτητών του τμήματος της ΓΒ ήταν σε κάθε περίπτωση εργαστήρια του τμήματος της ΕΦΠ, με ελάχιστους φοιτητές να επιλέγουν σποραδικά τα τμήματα της ΕΖΠ, ΕΤΤ, ΑΦΠ&ΓΜ και το Γενικό τμήμα (Διάγραμμα 5.4).

Διάγραμμα 5.4 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΓΒ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος). 26 Δεν καταγράφηκε κάποια ιδιαίτερη προτίμηση σε συγκεκριμένο εργαστήριο του τμήματος ΕΦΠ από τους φοιτητές της ΓΒ. Στην διάρκεια των ετών αυτών, την πρακτική τους άσκηση επέλεξαν να κάνουν σε πολλά εργαστήρια της ΕΦΠ, όπως τα εργαστήρια Γεωργίας, Φυτοπαθολογίας, Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας, Γεωργικής Φαρμοκολογίας και Κηπευτικών Καλλιεργειών. 5.2.4 Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Η καταγραφή των προτιμήσεων των φοιτητών του τμήματος της ΑΟΑ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εκτός του τμήματος τους δείχνει ότι υπάρχει μεγάλη διακύμανση μέσα στα έτη. Επιπλέον, το πλήθος των φοιτητών της ΑΟΑ που κάνουν

πρακτική άσκηση εντός του ΓΠΑ είναι ούτως ή άλλως μικρό, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ακόμα και η «μετακίνηση» ενός ή δύο φοιτητών να καταγράφεται ως ένα σημαντικό ποσοστό. Οι κύριοι «αποδέκτες» πριν το 2000 είναι το τμήμα της ΓΒ, η Υπηρεσία αγροκτημάτων του ΓΠΑ και το Γενικό τμήμα, ενώ μετά το 2000 τα τμήματα της ΕΦΠ, της ΑΦΠ&ΓΜ και το Γενικό (Διάγραμμα 5.5). 27 Διάγραμμα 5.5 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΑΟΑ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος). Οι φοιτητές του τμήματος ΑΟΑ επέλεξαν ως προορισμό πρακτικής άσκησης κυρίως το εργαστήριο Πληροφορικής από το Γενικό τμήμα. Στο τμήμα της ΓΒ κατευθύνθηκαν στα εργαστήρια Γενετικής, Μορφολογίας και Φυσιολογίας Φυτών

και Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας, ενώ στο τμήμα της ΕΦΠ κυρίως στο εργαστήριο Γεωργίας. 5.2.5 Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Οι προτιμήσεις των φοιτητών του τμήματος της ΕΤΤ για πρακτική άσκηση εκτός του τμήματος τους κυμαίνονταν γενικώς σε επίπεδα κάτω από 5%. Σε ότι αφορά στα τμήματα τα οποία επέλεγαν, μακράν την πρώτη θέση κατείχε το Γενικό τμήμα, ακολουθούμενο από εκείνο της ΕΦΠ, ενώ δεν έχει καταγραφεί η «μετακίνησή» τους προς οποιοδήποτε άλλο τμήμα του ΓΠΑ (Διάγραμμα 5.6). Αξίχει να σημειωθεί το γεγονός ότι στο Γενικό τμήμα οι φοιτητές του τμήματος ΕΤΤ επέλεξαν αποκλειστικά το εργαστήριο της Γενικής Χημείας. 28 Διάγραμμα 5.6 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΕΤΤ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος).

5.2.6 Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής Οι φοιτητές του τμήματος της ΑΦΠ&ΓΜ επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός των εργαστηρίων του τμήματος τους σε ποσοστά που έφτασαν μέχρι και το 17%. Οι επιλογές αυτές αφορούσαν κυρίως σε εργαστήρια του Γενικού τμήματος και δευτερευόντως σε εργαστήρια του τμήματος ΕΦΠ. Σποραδικά και μεμονωμένα, κάποιοι φοιτητές επέλεξαν είτε την Υπηρεσία αγροκτημάτων και το Θερμοκήπιο του ΓΠΑ είτε τα τμήματα ΓΒ και ΕΤΤ (Διάγραμμα 5.7). 29 Διάγραμμα 5.7 Τα ποσοστά των φοιτητών-χρηστών του τμήματος της ΑΦΠ&ΓΜ που επιλέγουν να κάνουν πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ αλλά εκτός του τμήματός τους (ποσοστό % του πλήθους εντός ΓΠΑ ανά έτος).

Το εργαστήριο που κυρίως επέλεξαν οι φοιτητές της ΑΦΠ&ΓΜ στο Γενικό τμήμα ήταν εκείνο της Ορυκτολογίας και Γεωλογίας, ενώ αρκετοί φοιτητές προτίμησαν επίσης τα εργαστήρια Γενικής και Γεωργικής Μετεωρολογίας και Πληροφορικής. Στο τμήμα της ΕΦΠ κατευθύνθηκαν στα εργαστήρια Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας, Φυτοπαθολογίας, Δενδροκομίας και Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου. 6. Τόποι πρακτικής άσκησης εκτός ΓΠΑ Οι επιλογές των φοιτητών που κάνουν πρακτική άσκηση εκτός ΓΠΑ ποικίλλουν ανάλογα με το τμήμα, με τις διαφοροποιήσεις να είναι μεγαλύτερες σε ότι αφορά στους τομείς του Ιδιωτικού τομέα. Σε ότι αφορά στο Δημόσιο τομέα, οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται σε επίπεδο υπηρεσιών μέσα στους διάφορους φορείς (π.χ. σε διαφορετικές Διευθύνσεις του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ή των Νομαρχιών), ενώ στον Ιδιωτικό τομέα οι διαφοροποιήσεις είναι στο επίπεδο του φορέα αυτού καθ εαυτού (π.χ. φυτώριο έναντι μονάδας επεξεργασίας κρέατος). 30 Πιο αναλυτικά: Οι φοιτητές του τμήματος της ΕΦΠ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), διάφορα Ινστιτούτα όπως το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών κ.α., Διευθύνσεις Γεωργίας, Δήμους και Νομαρχίες, Σταθμούς Γεωργικής Έρευνας και Δενδροκομικούς Σταθμούς. Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως: εταιρείες αγροεφοδίων και πολλαπλασιαστικού υλικού, θερμοκήπια και φυτώρια, αγροτικούς και γεωργικούς συνεταιρισμούς και μελετητικά γραφεία.

Οι φοιτητές του τμήματος ΕΖΠ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), Διευθύνσεις Γεωργίας και Δήμους, Σταθμούς Γεωργικής Έρευνας και Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης. Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως: διάφορες κτηνοτροφικές επιχειρήσεις (π.χ. πτηνοτροφικές, χοιροτροφικές κα), βιομηχανίες και μονάδες επεξεργασίας γάλακτος και κρέατος, αλλαντοποιίες, αγροτικούς και γεωργικούς συνεταιρισμούς και μελισσοκομικές μονάδες. Οι φοιτητές του τμήματος ΓΒ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), διάφορα Ινστιτούτα όπως το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών κ.α., Διευθύνσεις Γεωργίας. Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως: εταιρείες αγροεφοδίων και πολλαπλασιαστικού υλικού, θερμοκήπια και φυτώρια, αγροτικούς και γεωργικούς συνεταιρισμούς. 31 Οι φοιτητές του τμήματος ΑΟΑ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, Διευθύνσεις Γεωργίας, Νομαρχίες (Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης). Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως: εταιρείες αγροεφοδίων και πολλαπλασιαστικού υλικού, θερμοκήπια και φυτώρια, αγροτικούς και γεωργικούς συνεταιρισμούς, μελετητικά γραφεία, βιομηχανίες και μονάδες επεξεργασίας γάλακτος και κρέατος και άλλων προϊόντων. Οι φοιτητές του τμήματος ΕΤΤ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), Διευθύνσεις Γεωργίας. Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως:

βιομηχανίες και μονάδες επεξεργασίας γάλακτος, κρέατος, ζυμαρικών και άλλων προϊόντων, ζυθοποιίες, κονσερβοποιίες, ελαιουργικές επιχειρήσεις, οινοποιεία. Οι φοιτητές του τμήματος ΑΦΠ&ΓΜ επιλέγουν φορείς του Δημόσιου τομέα όπως: το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (τόσο την κεντρική όσο και περιφερειακές υπηρεσίες του), το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), διάφορα Ινστιτούτα όπως το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών κ.α., Διευθύνσεις Γεωργίας, Δήμους και Νομαρχίες (Διευθύνσεις Εγγείων Βελτιώσεων). Επιπλέον, επιλέγουν φορείς του Ιδιωτικού τομέα όπως: εταιρείες αγροεφοδίων και πολλαπλασιαστικού υλικού, θερμοκήπια και φυτώρια, αγροτικούς και γεωργικούς συνεταιρισμούς και μελετητικά γραφεία. 32

7. Συμπεράσματα Το αντικείμενο της μελέτης ήταν η χαρτογράφηση των προτιμήσεων των φοιτητών κατά τη συμβατική πρακτική άσκηση μέσω φοιτητικής μέριμνας εκτός ΕΠΕΑΕΚ. Τα συμπεράσματα ανά τμήμα έχουν ως εξής: ΕΦΠ: Οι φοιτητές του τμήματος της ΕΦΠ έδειξαν τα τελευταία χρόνια να προτιμούν ως προορισμούς της συμβατικής πρακτικής τους άσκησης το ΓΠΑ και φορείς του Ιδιωτικού τομέα. Εντός του ΓΠΑ, τα τελευταία χρόνια επέλεγαν τα εργαστήρια του τμήματός τους, σε αντίθεση με την πρώτη οκταετία, όπου και υπήρχε ροή φοιτητών προς εργαστήρια των τμημάτων της ΓΒ και της ΑΦΠ&ΓΜ καθώς επίσης και προς την Υπηρεσία αγροκτημάτων του ΓΠΑ ΕΖΠ: Παρατηρήθηκε μία σαφής προτίμηση των φοιτητών της ΕΖΠ στο ΓΠΑ, ενώ εκτός ΓΠΑ προμίμησαν των Ιδιωτικό τομέα. Εντός του ΓΠΑ, οι φοιτητές της ΕΖΠ επιλέγουν κυρίως εργαστήρια του τμήματος τους για την πρακτική τους άσκηση. ΓΒ: Οι φοιτητές του τμήματος ΓΒ επιλέγουν να κάνουν την πρακτική τους άσκηση κυρίως εντός του ΓΠΑ και μάλιστα σε εργαστήρια του τμήματος τους. Σε αυτό το τελευταίο, εξαίρεση αποτελούν τα τελευταία 3-4 έτη όπου παρατηρείται μία μετακίνηση των φοιτητών της ΓΒ προς εργαστήρια του τμήματος ΕΦΠ. 33 ΑΟΑ: Είναι εμφανής η προτίμηση των φοιτητών του τμήματος της ΑΟΑ να κάνουν την πρακτική τους άσκηση εκτός του ΓΠΑ και πιο συγκεκριμένα σε υπηρεσίες του Δημόσιου τομέα. Και στις δύο περιπτώσεις, οι αντίστοιχες καμπύλες μεταβολής των ποσοστών είναι ξεκάθαρα διακριτές από αυτές των υπολοίπων τμημάτων. ΕΤΤ: Οι προτιμήσεις των φοιτητών της ΕΤΤ είναι μοιρασμένες μεταξύ ΓΠΑ και Ιδιωτικού τομέα και στα συγκριτικά διαγράμματα ξεχωρίζει η προτίμηση των φοιτητών του τμήματος της ΕΤΤ σε φορείς του Ιδιωτικού τομέα. Οι όποιες ροές φοιτητών της ΕΤΤ προς άλλα τμήματα εντός ΓΠΑ είναι μικρές και καταγράφονται προς το Γενικό τμήμα

ΑΦΠ&ΓΜ: Υπήρχε εμφανής προτίμηση των φοιτητών της ΑΦΠ&ΓΜ στην πρακτική άσκηση εντός ΓΠΑ σε όλα τα έτη και ως επί το πλείστον εντός του τμήματός τους. Οι προτιμήσεις τους εκτός τμήματος ήταν προς το τμήμα της ΕΦΠ και το Γενικό τμήμα. 34