Περιεχόμενα Εικόνες......................................................... Χάρτες και πίνακες............................................... Ευχαριστίες..................................................... Σημειώσεις και συμβάσεις.......................................... xiv xix xx xxi Εισαγωγή.......................................................... 1 Η οργάνωση του βιβλίου........................................... 3 Πρώτο ζήτημα: Τα «πρώτα κινούντα» και ο οικονομικός παράγοντας......... 5 Δεύτερο ζήτημα: Η παγκόσμια ιστορία και η μετανεωτερικότητα............ 9 Τρίτο ζήτημα: Ο άλυτος «γρίφος του νεωτερικού»... 11 Συμμόρφωση με τα πρότυπα: Οι σωματικές πρακτικές.................... 15 Οικοδομώντας από το σώμα και πέρα: Οι επικοινωνίες και η πολυπλοκότητα... 22 ΜΕΡΟΣ Α ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ....................... 27 1. Τα παλαιά καθεστώτα και η «αρχαϊκή παγκοσμιοποίηση».................. 31 Οι χωρικοί και οι άρχοντες.......................................... 31 Η πολιτική της διαφοράς........................................... 34 Οι δυνάμεις στις παρυφές των κρατών................................. 42 Οι προάγγελοι νέων πολιτικών σχηματισμών........................... 46 Η προϊστορία της «παγκοσμιοποίησης»................................ 48 Η αρχαϊκή και η πρώιμη νεωτερική παγκοσμιοποίηση..................... 51 Προεπισκόπηση.................................................. 54 2. Οι μεταβάσεις από τα παλαιά καθεστώτα στη νεωτερικότητα............... 56 Η τελευταία «μεγάλη εξημέρωση» και οι τελευταίες «εργασιακές επαναστάσεις»................................................... 56 Καινούργιες μορφές του αφροασιατικού πολιτισμού, της παραγωγής και του εμπορίου................................................. 63 Τα εσωτερικά και τα εξωτερικά όρια των αφροασιατικών «εργασιακών επαναστάσεων».................................................. 66
Εμπόριο, οικονομία και καινοτομία: τα ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.................................................. 68 Το παρεμβατικό, πατριωτικό κράτος μετεξελίσσεται...................... 74 Το κριτικό κοινό στις δημόσιες σφαίρες................................ 83 Η ανάπτυξη του κοινού των ασιατικών και αφρικανικών δημόσιων σφαιρών... 88 Συμπέρασμα: «οπισθοδρομικότητα», καθυστερήσεις και συγκυρίες.......... 93 Προεπισκόπηση.................................................. 96 3. Συγκλίνουσες επαναστάσεις, 1780-1820............................... 97 Η αποτίμηση της παγκόσμιας κρίσης από τους σύγχρονούς της.............. 97 Μια συνοπτική ανατομία της παγκόσμιας κρίσης, 1720-1820............... 102 Υποσκάπτοντας τη νομιμότητα του κράτους: Από τη Γαλλία στην Κίνα....... 116 Η ιδεολογική προέλευση της νεωτερικής αριστεράς και του νεωτερικού κράτους........................................................ 123 Οι εθνικότητες εναντίον κρατών και αυτοκρατοριών...................... 130 Η τρίτη επανάσταση: η παγκόσμια μεσαία τάξη.......................... 133 Προεπισκόπηση.................................................. 139 ΜΕΡΟΣ Β Ο ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΝ ΤΗ ΓΕΝΕΣΕΙ...................... 141 4. Μεταξύ παγκόσμιων επαναστάσεων, περ. 1815-1865..................... 145 Αποτιμώντας το «ναυάγιο των εθνών»................................. 145 Η βρετανική ναυτική κυριαρχία, το παγκόσμιο εμπόριο και η αναβίωση της γεωργίας..................................................... 148 Μετανάστευση: Μια ασφαλιστική δικλείδα;............................ 154 Οι χαμένοι της «Νέας Παγκόσμιας Τάξης», 1815-1865.................... 156 Προβλήματα υβριδικής νομιμότητας: Σε ποιον ανήκε αυτό το κράτος;........ 162 Το κράτος δυναμώνει, αλλά όχι αρκετά................................ 167 Οι πόλεμοι νομιμότητας στην Ασία: Ένας συνοπτικός απολογισμός.......... 173 Οι οικονομικές και οι ιδεολογικές ρίζες των ασιατικών επαναστάσεων........ 177 Τα χρόνια της πείνας και της εξέγερσης στην Ευρώπη, 1848-1851........... 182 Ο αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος ως παγκόσμιο γεγονός................. 188 Σύγκλιση ή διαφοροποίηση;........................................ 193 Σύνοψη........................................................ 197 5. Η εκβιομηχάνιση και η νέα πόλη..................................... 199 Οι ιστορικοί, η εκβιομηχάνιση και οι πόλεις............................ 199 Η πρόοδος της εκβιομηχάνισης...................................... 202 Η φτώχεια και η απουσία βιομηχανίας................................. 207 Οι πόλεις ως κέντρα παραγωγής, κατανάλωσης και πολιτικής............... 215 Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας κρίσης στις πόλεις, 1780-1820............... 218
Φυλή και τάξη στις νέες πόλεις...................................... 221 Η πολιτική της εργατικής τάξης...................................... 224 Οι παγκόσμιοι πολιτισμοί των πόλεων και η κριτική σε αυτούς.............. 227 Συμπέρασμα.................................................... 232 6. Έθνος, αυτοκρατορία και εθνοτικός χαρακτήρας, περ. 1860-1900........... 236 Θεωρίες περί εθνικισμού........................................... 236 Πότε γεννήθηκε ο εθνικισμός;....................................... 240 Το έθνος ποιου;.................................................. 242 Διαιωνιζόμενοι εθνικισμοί: μνήμες, εθνικές εταιρείες και Τύπος............. 244 Από την κοινότητα στο έθνος: οι ευρασιατικές αυτοκρατορίες.............. 249 Πού βρισκόμαστε με τον εθνικισμό................................... 256 Λαοί δίχως κράτη: διωγμός ή αφομοίωση;.............................. 258 Ο ιμπεριαλισμός και η ιστορία του: ο ύστερος 19ος αιώνας................. 267 Οι διαστάσεις του «νέου ιμπεριαλισμού»............................... 268 Ένας κόσμος εθνών-κρατών;........................................ 275 Η διατήρηση της αρχαϊκής παγκοσμιοποίησης.......................... 276 Από την παγκοσμιοποίηση στο διεθνισμό.............................. 279 O διεθνισμός στην πράξη........................................... 281 Συμπέρασμα.................................................... 286 ΜΕΡΟΣ Γ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ...................................... 289 7. Οι μύθοι και οι τεχνολογίες του νεωτερικού κράτους...................... 291 Οι διαστάσεις του νεωτερικού κράτους................................ 291 Το κράτος και οι ιστορικοί.......................................... 294 Προβλήματα στον ορισμό του κράτους................................ 297 Το νεωτερικό κράτος ριζώνει: οι γεωγραφικές διαστάσεις.................. 300 Οι αξιώσεις δικαιοσύνης και τα σύμβολα εξουσίας....................... 309 Οι πόροι του κράτους.............................................. 313 Οι υποχρεώσεις του κράτους προς την κοινωνία......................... 320 Τα εργαλεία του κράτους........................................... 323 Κράτος, οικονομία και έθνος........................................ 328 Ένας ισολογισμός: τι πέτυχε το κράτος;................................ 332 8. Η θεωρία και η πράξη του φιλελευθερισμού, του ορθολογισμού, του σοσιαλισμού και της επιστήμης................................... 336 Τοποθετώντας την πνευματική ιστορία στο πλαίσιό της................... 336 Η διαφθορά της Ενάρετης Πολιτείας: μια κλασική θεματική............... 337 Η Ενάρετη Πολιτεία ανά τον κόσμο.................................. 341
Ο ερχομός του φιλελευθερισμού και της αγοράς: η μοναδικότητα της Ευρώπης;................................................... 343 Ο φιλελευθερισμός και οι έγγειες μεταρρυθμίσεις: ριζοσπαστική θεωρία και συντηρητική πρακτική......................................... 349 Ελεύθερες συναλλαγές ή εθνική πολιτική οικονομία;..................... 355 Εκπροσωπώντας τους λαούς........................................ 358 Εκκοσμίκευση και θετικισμός: Σχέσεις μεταξύ εθνών.................... 364 Η υποδοχή του σοσιαλισμού και οι τοπικές απηχήσεις του................. 366 Η επιστήμη σε παγκόσμιο πλαίσιο................................... 370 Η επαγγελματοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο........................... 380 Συμπέρασμα.................................................... 383 9. Αυτοκρατορίες της θρησκείας...................................... 385 Η θρησκεία με τα μάτια των ανθρώπων της εποχής....................... 385 Η άποψη των σημερινών ιστορικών.................................. 389 Η άνοδος της θρησκείας νέου τύπου.................................. 390 Τρόποι θρησκευτικής κυριαρχίας, οι εντολοδόχοι τους και τα όριά τους...... 394 Επισημοποιώντας τη θρησκευτική εξουσία, δημιουργώντας «αυτοκρατορικές» θρησκείες...................................................... 398 Επισημοποιώντας τα δόγματα και τις τελετουργίες...................... 403 Η επέκταση των «αυτοκρατορικών» θρησκειών στα εσωτερικά και εξωτερικά τους σύνορα........................................................ 407 Προσκύνημα και παγκοσμιοποίηση.................................. 416 Η τυπογραφία και η διάδοση της θρησκείας............................ 422 Θρησκευτικά οικοδομήματα........................................ 425 Θρησκεία και έθνος.............................................. 428 Συμπέρασμα: Τα πνεύματα της εποχής................................ 429 10. Ο κόσμος των τεχνών και της φαντασίας.............................. 433 Οι τέχνες και η πολιτική........................................... 433 Υβριδικότητα και ομοιομορφία στην τέχνη σε παγκόσμια κλίμακα.......... 434 Οι εξισωτικές δυνάμεις: η αγορά, η καθημερινότητα και το μουσείο......... 438 Οι τέχνες των αναδυόμενων εθνών, 1760-1850......................... 442 Οι τέχνες και ο λαός, 1850-1914..................................... 449 Έξω από τη Δύση: προσαρμογή και εξάρτηση.......................... 451 Η αρχιτεκτονική: ένας καθρέφτης της πόλης........................... 453 Προς μια παγκόσμια λογοτεχνία;.................................... 455 Συμπέρασμα: οι τέχνες και οι κοινωνίες............................... 460 Προεπισκόπηση................................................. 463
ΜΕΡΟΣ Δ ΑΛΛΑΓΗ, ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ.......................... 465 11. Η ανασυγκρότηση των κοινωνικών ιεραρχιών.......................... 467 Η αλλαγή και οι ιστορικοί.......................................... 468 Κοινωνικό φύλο και υποταγή κατά τη «φιλελεύθερη εποχή»............... 472 Το γλυκό φθινόπωρο της δουλείας................................... 476 Ο χωρικός και ο εργάτης γης ως δουλοπάροικοι......................... 485 Οι χωρικοί που ξέφυγαν........................................... 491 Γιατί επιβίωσαν οι μορφές υποταγής στην ύπαιθρο....................... 494 Η μεταμόρφωση των «γαιοκτημονικών τάξεων»... 496 Προκλήσεις στη γαιοκτημονική αριστοκρατία.......................... 497 Δρόμοι για την επιβίωση: κρατική υπηρεσία και εμπόριο.................. 498 Μικρότεροι γαιοκτήμονες στην Ευρώπη.............................. 503 Η επιβίωση των κυριαρχιών........................................ 505 Συνέχεια ή αλλαγή;............................................... 510 12. Ο αφανισμός των αυτοχθόνων λαών και η οικολογική λεηλασία............ 512 Τι εννοούμε με τον όρο «αυτόχθονες λαοί»;............................ 512 Ευρωπαίοι και αυτόχθονες λαοί πριν το 1820 περίπου.................... 515 Οι αυτόχθονες λαοί στην «εποχή του χάσματος»... 518 Η λευκή λαίλαπα, 1840-1890....................................... 520 Η λαίλαπα στην πράξη: Νέα Ζηλανδία, Νότια Αφρική και ΗΠΑ............. 522 Κυβερνώντας άγριες φύσεις: αποκατάσταση και περιθωριοποίηση.......... 526 13. Συμπέρασμα: η μεγάλη επιτάχυνση, περ. 1890-1914..................... 536 Προβλέποντας «τα μελλούμενα»... 536 Η αγροτική ύφεση, ο διεθνισμός και ο νέος ιμπεριαλισμός................. 539 Ο νέος εθνικισμός................................................ 546 Ο παράδοξος θάνατος του διεθνούς φιλελευθερισμού.................... 549 Συνοψίζοντας: παγκοσμιοποίηση και κρίση, 1780-1914.................. 553 Παγκόσμιες συγκρίσεις και διασυνδέσεις, 1780-1914: Συμπέρασμα......... 555 Ποιες ήταν οι κινητήριες δυνάμεις της αλλαγής;......................... 559 Εξουσία σε παγκόσμια και διεθνή δίκτυα.............................. 562 Επανεξετάζοντας την αμφισβητούμενη ομοιομορφία και την παγκόσμια πολυπλοκότητα.................................................. 565 Αύγουστος 1914................................................. 575 Σημειώσεις...................................................... 577 Βιβλιογραφία.................................................... 603 Ευρετήριο...................................................... 621