wayühî rä`äb Bä äºrec millübad härä`äb häri šôn ášer häyâ Bîmê abrähäm wayyëºlek yichäq el- ábîmmeºlek me lek-pülištîm Güräºrâ

GENESIS 26 1 And there was a famine in the land, beside the first famine that was in the days of Abraham. And Isaac went unto Abimelech king of the Philistines unto Gerar. 1 ויהי רעב בארץ מלבד הרעב הראשון אשר היה בימי אברהם וילך יצחק אל אבימלך מלך פלשתים גררה vay hi ra 'av ba 'a retz mil le vad ha ra 'av ha ri sho vn a sher ha yah bi mei av ra ham vai ye lech yitz chak el-a vi me lech me lech-pe lish tim ge ra rah. 1 T+ ] ' + 9 }%8 'T+Q#-! r : ' / ' C! ' x! : f 0Lv f :! 4 :! { X / 7 : v C{ 4 : '! ' # ª! : : E- ' kx f+ a T+ / wayühî rä`äb Bä äºrec millübad härä`äb häri šôn ášer häyâ Bîmê abrähäm wayyëºlek yichäq el- ábîmmeºlek me lek-pülištîm Güräºrâ 1 εγενετο δε λιμος επι της γης χωρις του λιμου του προτερον ος εγενετο εν τω χρονω τω αβρααμ επορευθη δε ισαακ προς αβιμελεχ βασιλεα φυλιστιιμ εις γεραρα egeneto de limos epi tēs gēs chōris tou limou tou proteron os egeneto en tō chronō tō abraam eporeuthē de isaak pros abimelech basilea phulistiim eis gerara 2 And Yahowah appeared unto him, and said: 'Go not down unto Egypt; dwell in the land which I shall tell thee of. 2 וירא אליו יהוה ויאמר אל תרד מצרימה שכן בארץ אשר אמר אליך vai ye ra e lav yhvh vai yo mer al-te red mitz ra ye mah she chon ba 'a retz a sher o mar e lei cha. 2 ªU' + : / : fx 7 : ו יּ ר א א ל יו י הו ה ו יּ אמ ר א ל תּ ר ד מ צ ר י מ ה שׁ כ ן בּ v wayyërä ëläyw yhwh( ädönäy) wayyöº mer al-tërëd micräºymâ šükön Bä äºrec ášer ömar ëlêºkä 2 ωφθη δε αυτω (יהוה) κυριος και ειπεν μη καταβης εις αιγυπτον κατοικησον δε εν τη γη η αν σοι ειπω ōphthē de autō kurios(yhvh) kai eipen mē katabēs eis aigupton katoikēson de en tē gē ē an soi eipō 1

3 Sojourn in this land, and I will be with thee, and will bless thee; for unto thee, and unto thy seed, I will give all these lands, and I will establish the oath which I swore unto Abraham thy father; 3 גור בארץ הזאת ואהיה עמך ואברךך כי לך ולזרעך אתן את כל הארצת האל והקמתי את השבעה אשר נשבעתי לאברהם אביך gur ba 'a retz haz zot ve 'eh yeh im me cha va 'a va re chek ka ki-le cha u le zar 'a cha et ten et-kol-ha 'a ra tzot ha 'el va ha ki mo ti et-ha she vu 'ah a sher nish ba' ti le 'av ra ham a vi cha. 3 v + ו ה ק מ ת י! = 8 :! +V = { 0 kyu4 : $+ KU+ ' VSr ) : #xu ] 4! '! #= O v! 7 : C: K E ªU' -! : +' k 4 א ת ה שּׁ ב ע ה א שׁ ר נ שׁ בּ Gûr Bä äºrec hazzö t wü e hyè `immükä wa ábärkeºkkä Kî -lükä û lüzar`ákä ettën et-kol-hä áräcöt hä ël waháqì mötî et-haššübù`â ášer nišbaº`tî lü abrähäm äbîºkä 3 και παροικει εν τη γη ταυτη και εσομαι μετα σου και ευλογησω σε σοι γαρ και τω σπερματι σου δωσω πασαν την γην ταυτην και στησω τον ορκον μου ον ωμοσα αβρααμ τω πατρι σου kai paroikei en tē gē tautē kai esomai meta sou kai eulogēsō se soi gar kai tō spermati sou dōsō pasan tēn gēn tautēn kai stēsō ton orkon mou on ōmosa abraam tō patri sou 4 and I will multiply thy seed as the stars of heaven, and will give unto thy seed all these lands; and by thy seed shall all the nations of the earth bless themselves; 4 והרביתי את זרעך ככוכבי השמים ונתתי לזרעך את כל הארצת האל והתברכו בזרעך כל גויי הארץ ve hir bei ti et-zar 'a cha ke cho vch vei ha sha ma yim ve na tat ti le zar 'a cha et kol-ha 'a ra tzot ha 'el ve hit ba ra chu ve zar 'a cha kol go v yei ha 'a retz 4 vu4 : $ K ) : C =! #+r! = 8 x:! +V= vu4 : $+' k = 1#- ' / v i! ' )L) V{U4 : $ = ' =' C :! # כּ ל גּוֹי י ה א ר ץ wühirbêtî e t-zar`ákä Kükôkbê haššämaºyim wünätattî lüzar`ákä ët Kol-hä áräcöt hä ël wühitbärákû büzar`ákä Köl Gôyê hä äºrec 4 και πληθυνω το σπερμα σου ως τους αστερας του ουρανου και δωσω τω σπερματι σου πασαν την γην ταυτην και ενευλογηθησονται εν τω σπερματι σου παντα τα εθνη της γης 2

kai plēthunō to sperma sou ōs tous asteras tou ouranou kai dōsō tō spermati sou pasan tēn gēn tautēn kai eneulogēthēsontai en tō spermati sou panta ta ethnē tēs gēs 5 because that Abraham hearkened to My voice, and kept My charge, My commandments, My statutes, and My laws.' 5 עקב אשר שמע אברהם בקלי וישמר משמרתי מצותי חקותי ותורתי e kev a sher-sha ma av ra ham be ko li vai yish mor mish mar ti mitz vo tai chuk ko v tai ve to v ro tai. 5 ע ק ב א שׁ ר שׁ מ ע א ב ר ה ם בּ ק ל י ו יּ שׁ מ ר מ שׁ מ ר תּ י מ צ וֹת י ח קּוֹת י ו תוֹר ת י `ëºqeb ášer-šäma` abrähäm Büqölî wayyišmör mišmartî micwötay Huqqôtay wütôrötäy 5 ανθ' ων υπηκουσεν αβρααμ ο πατηρ σου της εμης φωνης και εφυλαξεν τα προσταγματα μου και τας εντολας μου και τα δικαιωματα μου και τα νομιμα μου anth' ōn upēkousen abraam o patēr sou tēs emēs phōnēs kai ephulaξen ta prostagmata mou kai tas entolas mou kai ta dikaiōmata mou kai ta nomima mou 6 And Isaac dwelt in Gerar. 6 וישב יצחק בגרר vai ye shev yitz chak big rar. 6 ו יּ שׁ ב י צ ח ק בּ ג ר ר wayy뺚eb yichäq Bigrär 6 και κατωκησεν ισαακ εν γεραροις kai katōkēsen isaak en gerarois 7 And the men of the place asked him of his wife; and he said: 'She is my sister'; for he feared to say: 'My wife'; 'lest the men of the place should kill me for Rebekah, because she is fair to look upon.' 3

7 וישאלו אנשי המקום לאשתו ויאמר אחתי הוא כי ירא לאמר אשתי פן יהרגני אנשי המקום על רבקה כי טובת מראה היא vai yish 'a lu an shei ham ma ko vm le 'ish tov vai yo mer a cho ti hi v ki ya re le mor ish ti pen-ya har gu ni an shei ham ma ko vm al-riv kah ki-to v vat mar 'eh hi. ר א שׁ תּ י 7 ו יּ שׁ א ל וּ א נ שׁ י ה מּ קוֹם ל א שׁ תּ וֹ ו יּ אמ ר א ח ת י ה וא כּ י י ר א ל אמ ע ל ר ב ק ה כּ י טוֹב ת מ ר א ה ה יא פּ ן י ה ר ג נ י א נ שׁ י ה מּ קוֹ ם wa yyiš álû anšê hammäqôm lü ištô wayyöº mer áhöºtî hiw Kî yärë lë mör ištî Pen-ya hargùºnî anšê hammäqôm `al-ribqâ Kî - ôbat mar è hî 7 επηρωτησαν δε οι ανδρες του τοπου περι ρεβεκκας της γυναικος αυτου και ειπεν αδελφη μου εστιν εφοβηθη γαρ ειπειν οτι γυνη μου εστιν μηποτε αποκτεινωσιν αυτον οι ανδρες του τοπου περι ρεβεκκας οτι ωραια τη οψει ην epērōtēsan de oi andres tou topou peri rebekkas tēs gunaikos autou kai eipen adelphē mou estin ephobēthē gar eipein oti gunē mou estin mēpote apokteinōsin auton oi andres tou topou peri rebekkas oti ōraia tē opsei ēn 8 And it came to pass, when he had been there a long time, that Abimelech king of the Philistines looked out at a window, and saw, and, behold, Isaac was sporting with Rebekah his wife. 8 ויהי כי ארכו לו שם הימים וישקף אבימלך מלך פלשתים בעד החלון וירא והנה יצחק מצחק את רבקה אשתו vay hi ki a re chu-lov sham hai ya mim vai yash kef a vi me lech me lech pe lish tim be 'ad ha chal lo vn vai yar ve hin neh yitz chak me tza chek et riv kah ish tov. 8 : yq#0lrx%! 4x C- ' kv f+ at+ / {T+ /{ ' 5 9y fq#- '/ v Q! { - fl+ K) : ' V'! y ' # א ת ר ב ק ה א שׁ תּ וֹ ו ה נּ ה י צ ח ק מ צ ח ק wayühî Kî ä rkû-lô šäm hayyämîm wayyašqëp ábîmeºlek meºlek PülišTîm Bü`ad ha Hallôn wayyaºr wühinnë yichäq mücahëq ët ribqâ ištô 8 εγενετο δε πολυχρονιος εκει παρακυψας δε αβιμελεχ ο βασιλευς γεραρων δια της θυριδος ειδεν τον ισαακ παιζοντα μετα ρεβεκκας της γυναικος αυτου 4

egeneto de poluchronios ekei parakupsas de abimelech o basileus gerarōn dia tēs thuridos eiden ton isaak paizonta meta rebekkas tēs gunaikos autou 9 And Abimelech called Isaac, and said: 'Behold, of a surety she is thy wife; and how saidst thou: She is my sister?' And Isaac said unto him: 'Because I said: Lest I die because of her.' 9 ויקרא אבימלך ליצחק ויאמר אך הנה אשתך הוא ואיך אמרת אחתי הוא ויאמר אליו יצחק כי אמרתי פן אמות עליה vai yik ra a vi me lech le yitz chak vai yo mer ach hin neh ish te cha hi v ve 'eich a mar ta a cho ti hi v vai yo mer e lav yitz chak ki a mar ti pen-a mut a lei ha. Q##r / : + '{#' צ ח ק כּ י! ' = % k : / x T' ##v! {U kf! ^! T { : / Q{#9 y%8 ' +T+ / ~ ' 9 ו יּ ק ר א מ ר תּ י פּ ן א מ וּת ע ל יה wayyiqrä ábîmeºlek lüyichäq wayyöº mer ak hinnë ištükä hiw wü êk ämaºrtä áhöºtî hiw wayyöº mer ëläyw yichäq Kî ämaºrtî Pen- ämût `älêºhä 9 εκαλεσεν δε αβιμελεχ τον ισαακ και ειπεν αυτω αρα γε γυνη σου εστιν τι οτι ειπας αδελφη μου εστιν ειπεν δε αυτω ισαακ ειπα γαρ μηποτε αποθανω δι' αυτην ekalesen de abimelech ton isaak kai eipen autō ara ge gunē sou estin ti oti eipas adelphē mou estin eipen de autō isaak eipa gar mēpote apothanō di' autēn 10 And Abimelech said: 'What is this thou hast done unto us? one of the people might easily have lain with thy wife, and thou wouldest have brought guiltiness upon us.' 10 ויאמר אבימלך מה זאת עשית לנו כמעט שכב אחד העם את אשתך והבאת עלינו אשם vai yo mer a vi me lech mah-zot a si ta la nu kim 'at sha chav a chad ha 'am et-ish te cha ve he ve ta a lei nu a sham. 10 fk1'x ם + 4 =! #Uv kf = { - 4! % ) f&4 / VK1rX =' g 4= O! x / T+ / v ' : / Q# wayyöº mer ábîmeºlek mà-zzö t `äsîºtä lläºnû Kim`a šäkab ahad hä`äm et- išteºkä wühëbë tä `älêºnû äšäm 10 ειπεν δε αυτω αβιμελεχ τι τουτο εποιησας ημιν μικρου εκοιμηθη τις του γενους μου μετα της γυναικος σου και 5

επηγαγες εφ' ημας αγνοιαν eipen de autō abimelech ti touto epoiēsas ēmin mikrou ekoimēthē tis tou genous mou meta tēs gunaikos sou kai epēgages eph' ēmas agnoian 11 And Abimelech charged all the people, saying: 'He that toucheth this man or his wife shall surely be put to death.' 11 ויצו אבימלך את כל העם לאמר הנגע באיש הזה ובאשתו מות יומת vay tzav a vi me lech et-kol-ha 'am le mor han no ge a' ba 'ish haz zeh u ve 'ish tov mo vt yu mat. 11 ª= / K'=L / Lx kf K! }O! f ' C µ ~^! : / r +- 4x! +V = T+ / v ' # 8 ' # wayücaw ábîmeºlek et-kol-hä`äm lë mör hannögëª` Bä îš hazzè ûbü ištô môt yûmät 11 συνεταξεν δε αβιμελεχ παντι τω λαω αυτου λεγων πας ο απτομενος του ανθρωπου τουτου η της γυναικος αυτου θανατου ενοχος εσται sunetaξen de abimelech panti tō laō autou legōn pas o aptomenos tou anthrōpou toutou ē tēs gunaikos autou thanatou enochos estai 12 And Isaac sowed in that land, and found in the same year a hundredfold; and Yahowah blessed him. 12 ויזרע יצחק בארץ ההוא וימצא בשנה ההוא מאה שערים ויברכהו יהוה vai yiz ra yitz chak ba 'a retz ha hi v vai yim tza ba sha nah ha hi v me 'ah she 'a rim vay va ra che hu yhvh. 12 ו יּ ז ר ע י צ ח ק בּ א ר ץ ה ה וא ו יּ מ צ א בּ שּׁ נ ה ה ה וא מ א ה שׁ ע ר ים ו י ב ר כ הוּ י הו ה wayyizra` yichäq Bä äºrec hahiw wayyimcä Baššänâ hahiw më â šü`ärîm wa yübärákëºhû yhwh( ädönäy) 12 εσπειρεν δε ισαακ εν τη γη εκεινη και ευρεν εν τω ενιαυτω εκεινω εκατοστευουσαν κριθην ευλογησεν (יהוה) κυριος δε αυτον espeiren de isaak en tē gē ekeinē kai euren en tō eniautō ekeinō ekatosteuousan krithēn eulogēsen de auton kurios(yhvh) 6

13 And the man waxed great, and grew more and more until he became very great. 13 ויגדל האיש וילך הלוך וגדל עד כי גדל מאד vai yig dal ha 'ish vai ye lech ha lo vch ve ga del ad ki-ga dal me 'od. 13 ª / +x ' V 4+v #{TL+! T+Q#f ' r! +xg Q# wayyigdal hä îš wayyëºlek hälôk wügädël `ad Kî -gädal mü öd 13 και υψωθη ο ανθρωπος και προβαινων μειζων εγινετο εως ου μεγας εγενετο σφοδρα kai upsōthē o anthrōpos kai probainōn meizōn egineto eōs ou megas egeneto sphodra 14 And he had possessions of flocks, and possessions of herds, and a great household; and the Philistines envied him. 14 ויהי לו מקנה צאן ומקנה בקר ועבדה רבה ויקנאו אתו פלשתים vay hi-lov mik neh-tzon u mik neh va kar va 'a vud dah rab bah vay kan 'u o tov pe lish tim. 14 ו י ה י ל וֹ מ ק נ ה צ אן וּמ ק נ ה ב ק ר ו ע ב דּ ה ר בּ ה ו י ק נ א וּ א ת וֹ פּ ל שׁ תּ ים wa yühî-lô miqnë-cö n ûmiqnë bäqär wa`ábuddâ rabbâ wayüqan û ötô PülišTîm 14 εγενετο δε αυτω κτηνη προβατων και κτηνη βοων και γεωργια πολλα εζηλωσαν δε αυτον οι φυλιστιιμ egeneto de autō ktēnē probatōn kai ktēnē boōn kai geōrgia ponga ezēlōsan de auton oi phulistiim 15 Now all the wells which his father's servants had digged in the days of Abraham his father, the Philistines had stopped them, and filled them with earth. 15 וכל הבארת אשר חפרו עבדי אביו בימי אברהם אביו סתמום פלשתים וימלאום עפר ve chol-hab be 'e rot a sher cha fe ru av dei a viv bi mei av ra ham a viv sit te mum pe lish tim vay mal 'um a far. 15 7

ו כ ל ה בּ א ר ת א שׁ ר ח פ רוּ ע ב ד י א ב יו בּ ימ י א ב ר ה ם א ב יו ס תּ מ וּם פּ ל שׁ תּ ים ו י מ ל א וּם ע פ ר wükol-habbü ëröt ášer Hä prû `abdê äbîw Bîmê abrähäm äbîw sittümûm PülišTîm wayümal ûm `äpär 15 και παντα τα φρεατα α ωρυξαν οι παιδες του πατρος αυτου εν τω χρονω του πατρος αυτου ενεφραξαν αυτα οι φυλιστιιμ και επλησαν αυτα γης kai panta ta phreata a ōruξan oi paides tou patros autou en tō chronō tou patros autou enephraξan auta oi phulistiim kai eplēsan auta gēs 16 And Abimelech said unto Isaac: 'Go from us; for thou art much mightier than we.' 16 ויאמר אבימלך אל יצחק לך מעמנו כי עצמת ממנו מאד vai yo mer a vi me lech el-yitz chak lech me 'im ma nu ki-a tzam ta-mim men nu me 'od. 16 ª / K^x ] / k/ 8 4 ' VK1v ] 4 / T +9 r%8 ' + T+x / ' : / Q# wayyöº mer ábîmeºlek el-yichäq lëk më `immäºnû Kî -`äca mtä-mimmeºnnû mü öd 16 ειπεν δε αβιμελεχ προς ισαακ απελθε αφ' ημων οτι δυνατωτερος ημων εγενου σφοδρα eipen de abimelech pros isaak apelthe aph' ēmōn oti dunatōteros ēmōn egenou sphodra 17 And Isaac departed thence, and encamped in the valley of Gerar, and dwelt there. 17 וילך משם יצחק ויחן בנחל גרר וישב שם vai ye lech mi sham yitz chak vai yi chan be na chal-ge rar vai ye shev sham. 17 ª- f fq#: : x E + % 1C0%Q#9 r%8 '- ix / T+Q# wayyëºlek miššäm yichäq wayyìºhan Büna Hal-Gürär wayy뺚eb šäm 17 και απηλθεν εκειθεν ισαακ και κατελυσεν εν τη φαραγγι γεραρων και κατωκησεν εκει 8

kai apēlthen ekeithen isaak kai katelusen en tē pharaggi gerarōn kai katōkēsen ekei 18 And Isaac digged again the wells of water, which they had digged in the days of Abraham his father; for the Philistines had stopped them after the death of Abraham; and he called their names after the names by which his father had called them. 18 וישב יצחק ויחפר את בארת המים אשר חפרו בימי אברהם אביו ויסתמום פלשתים אחרי מות אברהם ויקרא להן שמות כשמת אשר קרא להן אביו vai ya shav yitz chak vai yach por et-be 'e rot ham ma yim a sher cha fe ru bi mei av ra ham a viv vay sat te mum pe lish tim a cha rei mo vt av ra ham vai yik ra la hen she mo vt ka she mot a sher-ka ra la hen a viv. 18 ו יּ שׁ ב י צ ח ק ו יּ ח פּ ר א ת בּ א ר ת ה מּ י ם א שׁ ר ח פ רוּ בּ ימ י א ב ר ה ם א ב יו ו י ס תּ מ וּם פּ ל שׁ תּ ים א ח ר י מ וֹת א ב ר ה ם ו יּ ק ר א ל ה ן שׁ מ וֹת כּ שּׁ מ ת א שׁ ר ק ר א ל ה ן א ב יו wayy亚ob yichäq wayyahpör et-bü ëröt hammaºyim ášer Hä prû Bîmê abrähäm äbîw wayüsattümûm PülišTîm ahárê môt abrähäm wayyiqrä lähen šëmôt Kaššëmöt ášer-qärä lähen äbîw 18 και παλιν ισαακ ωρυξεν τα φρεατα του υδατος α ωρυξαν οι παιδες αβρααμ του πατρος αυτου και ενεφραξαν αυτα οι φυλιστιιμ μετα το αποθανειν αβρααμ τον πατερα αυτου και επωνομασεν αυτοις ονοματα κατα τα ονοματα α επωνομασεν αβρααμ ο πατηρ αυτου kai palin isaak ōruξen ta phreata tou udatos a ōruξan oi paides abraam tou patros autou kai enephraξan auta oi phulistiim meta to apothanein abraam ton patera autou kai epōnomasen autois onomata kata ta onomata a epōnomasen abraam o patēr autou 19 And Isaac's servants digged in the valley, and found there a well of living water. 19 ויחפרו עבדי יצחק בנחל וימצאו שם באר מים חיים vai yach pe ru av dei-yitz chak ban na chal vai yim tze 'u-sham be 'er ma yim chai yim. 19 ו יּ ח פּ ר וּ ע ב ד י י צ ח ק בּ נּ ח ל ו יּ מ צ אוּ שׁ ם בּ א ר מ י ם ח יּ ים wayyahpürû `abdê -yichäq BannäºHal wayyìºmcü û-šäm Bü ër maºyim Hayyîm 19 9

και ωρυξαν οι παιδες ισαακ εν τη φαραγγι γεραρων και ευρον εκει φρεαρ υδατος ζωντος kai ōruξan oi paides isaak en tē pharaggi gerarōn kai euron ekei phrear udatos zōntos 20 And the herdmen of Gerar strove with Isaac's herdmen, saying: 'The water is ours.' And he called the name of the well Esek; because they contended with him. 20 ויריבו רעי גרר עם רעי יצחק לאמר לנו המים ויקרא שם הבאר עשק כי התעשקו עמו vai ya ri vu ro 'ei ge rar im-ro 'ei yitz chak le mor la nu ham ma yim vai yik ra shem-hab be 'er e sek ki hit 'as se ku im mov. 20 ו יּ ר יבוּ ר ע י ג ר ר ע ם ר ע י י צ ח ק ל אמ ר ל נוּ ה מּ י ם ו יּ ק ר א שׁ ם ה בּ א ר ע שׂ ק כּ י ה ת ע שּׂ ק וּ ע מּ וֹ wayyärîºbû rö`ê gürär `im-rö`ê yichäq lë mör läºnû hammäºyim wayyiqrä šë m-habbü ër `ëºseq Kî hi t`assüqû `immô 20 και εμαχεσαντο οι ποιμενες γεραρων μετα των ποιμενων ισαακ φασκοντες αυτων ειναι το υδωρ και εκαλεσεν το ονομα του φρεατος αδικια ηδικησαν γαρ αυτον kai emachesanto oi poimenes gerarōn meta tōn poimenōn isaak phaskontes autōn einai to udōr kai ekalesen to onoma tou phreatos adikia ēdikēsan gar auton 21 And they digged another well, and they strove for that also. And he called the name of it Sitnah. 21 ויחפרו באר אחרת ויריבו גם עליה ויקרא שמה שטנה vai yach pe ru be 'er a che ret vai ya ri vu gam-a lei ha vai yik ra she mah sit nah. 21 ו יּ ח פּ רוּ בּ א ר א ח ר ת ו יּ ר יבוּ גּ ם ע ל יה ו יּ ק ר א שׁ מ הּ שׂ ט נ ה wa yyahpürû Bü ër aheºret wayyärîºbû Gam-`älʺhä wayyiqrä šümäh Si nâ 21 απαρας δε ισαακ εκειθεν ωρυξεν φρεαρ ετερον εκρινοντο δε και περι εκεινου και επωνομασεν το ονομα αυτου εχθρια aparas de isaak ekeithen ōruξen phrear eteron ekrinonto de kai peri ekeinou kai epōnomasen to onoma autou echthria 10

22 And he removed from thence, and digged another well; and for that they strove not. And he called the name of it Rehoboth; and he said: 'For now Yahowah hath made room for us, and we shall be fruitful in the land.' 22 ויעתק משם ויחפר באר אחרת ולא רבו עליה ויקרא שמה רחבות ויאמר כי עתה הרחיב יהוה לנו ופרינו בארץ vai ya' tek mi sham vai yach por be 'er a che ret ve lo ra vu a lei ha vai yik ra she mah re cho vo vt vai yo mer ki-at tah hir chiv yhvh la nu u fa ri nu va 'a retz. 22 ו יּ ע תּ ק מ שּׁ ם ו יּ ח פּ ר בּ א ר א ח ר ת ו ל א ר ב וּ ע ל יה ו יּ ק ר א שׁ מ הּ ר ח ב וֹת ו יּ אמ ר כּ י ע תּ ה ה ר ח יב י הו ה ל נוּ וּפ ר ינוּ ב א ר ץ wayya`tëq miššäm wayyahpör Bü ër aheºret wülö räbû `älêºhä wayyiqrä šümâ rühöbôt wayyöº mer Kî -`attâ hirhîb yhwh( ädönäy) läºnû ûpärîºnû bä äºrec 22 απαρας δε εκειθεν ωρυξεν φρεαρ ετερον και ουκ εμαχεσαντο περι αυτου και επωνομασεν το ονομα αυτου ευρυχωρια λεγων διοτι νυν επλατυνεν (יהוה) κυριος ημιν και ηυξησεν ημας επι της γης aparas de ekeithen ōruξen phrear eteron kai ouk emachesanto peri autou kai epōnomasen to onoma autou euruchōria legōn dioti nun eplatunen kurios(yhvh) ēmin kai ēuξēsen ēmas epi tēs gēs 23 And he went up from thence to Beer-sheba. 23 ויעל משם באר שבע vai ya 'al mi sham be 'er sha va. 23 ו יּ ע ל מ שּׁ ם בּ א ר שׁ ב ע wayyaº`al miššäm Bü ër šäºba` 23 ανεβη δε εκειθεν επι το φρεαρ του ορκου anebē de ekeithen epi to phrear tou orkou 11

24 And Yahowah appeared unto him the same night, and said: 'I am the Elohei of Abraham thy father. Fear not, for I am with thee, and will bless thee, and multiply thy seed for My servant Abraham's sake.' 24 וירא אליו יהוה בלילה ההוא ויאמר אנכי אלהי אברהם אביך אל תירא כי אתך אנכי וברכתיך והרביתי את זרעך בעבור אברהם עבדי vai ye ra e lav yhvh bal lay lah ha hu vai yo mer a no chi e lo hei av ra ham a vi cha al-ti ra ki-it te cha a no chi u ve rach ti cha ve hir bei ti et-zar 'a cha ba 'a vur av ra ham av di. 24 {U' k{ ) : K' ) 1 vu k ' V{ : ' k + U' r -! : '! x Y' ) w 1 : / Q# w Kv!!! + 'XC{! #! '#' + :{ Q# ª' G 4-! : : Kx 4 CvU4 : $ = ' =' C :! # wayyërä ëläyw yhwh( ädönäy) Ballaºylâ hahû wayyöº mer änökî élöhê abrähäm äbîºkä al-tîrä Kî - ittükä änöºkî ûbë raktîºkä wühirbêtî e t-zar`ákä Ba`ábûr abrähäm `abdî 24 και ωφθη αυτω (יהוה) κυριος εν τη νυκτι εκεινη και ειπεν εγω ειμι ο θεος αβρααμ του πατρος σου μη φοβου μετα σου γαρ ειμι και ηυλογηκα σε και πληθυνω το σπερμα σου δια αβρααμ τον πατερα σου kai ōphthē autō kurios(yhvh) en tē nukti ekeinē kai eipen egō eimi o theos abraam tou patros sou mē phobou meta sou gar eimi kai ēulogēka se kai plēthunō to sperma sou dia abraam ton patera sou 25 And he builded an altar there, and called upon the name of Yahowah, and pitched his tent there; and there Isaac's servants digged a well. 25 ויבן שם מזבח ויקרא בשם יהוה ויט שם אהלו ויכרו שם עבדי יצחק באר vai yi ven sham miz be ach vai yik ra be shem yhvh vai yet-sham a ho lov vai yich ru-sham av dei-yitz chak be 'er. 25 ª: C9 x%8 ' ' 4- f K: ) Q#Lr+! - f x &Q#! v#! '- f C{ : 9 Q# yc$ / - f 0 Q# wayyìºben šäm mizbëªh wayyiqrä Büšëm yhwh( ädönäy) wayye -šäm ohólô wayyikrû-šäm `abdê-yichäq Bü ër 25 και ωκοδομησεν εκει θυσιαστηριον και επεκαλεσατο το ονομα (יהוה) κυριου και επηξεν εκει την σκηνην αυτου ωρυξαν δε εκει οι παιδες ισαακ φρεαρ kai ōkodomēsen ekei thusiastērion kai epekalesato to onoma kuriou(yhvh) kai epēξen ekei tēn skēnēn autou ōruξan de ekei oi paides isaak phrear 12

26 Then Abimelech went to him from Gerar, and Ahuzzath his friend, and Phicol the captain of his host. 26 ואבימלך הלך אליו מגרר ואחזת מרעהו ופיכל שר צבאו va 'a vi me lech ha lach e lav mig ge rar va 'a chuz zat me re 'e hu u fi chol sar-tze va 'ov. 26 ªL 8 : g +x )' 6KK! v4 : / = { O% #: : r E / #'x + T +! T+ / w ' # wa ábîmeºlek hälak ëläyw miggürär wa áhuzzat më rë`ëºhû ûpîköl Sar-cübä ô 26 και αβιμελεχ επορευθη προς αυτον απο γεραρων και οχοζαθ ο νυμφαγωγος αυτου και φικολ ο αρχιστρατηγος της δυναμεως αυτου kai abimelech eporeuthē pros auton apo gerarōn kai ochozath o numphagōgos autou kai phikol o archistratēgos tēs dunameōs autou 27 And Isaac said unto them: 'Wherefore are ye come unto me, seeing ye hate me, and have sent me away from you?' 27 ויאמר אלהם יצחק מדוע באתם אלי ואתם שנאתם אתי ותשלחוני מאתכם vai yo mer a le hem yitz chak mad du a' ba tem e lai ve 'at tem se ne tem o ti vat te shal le chu ni me 'it te chem. ª- ) k / ' 1Kx%X f k #' =- v = 1 g { - k #'r + - = C µkxg / 9 v%8 '{ -! + 27 wayyöº mer álëhem yichäq maddûª` Bä tem ëläy wü attem Sünë tem ötî wattüšallühûºnî më ittükem ו יּ אמ ר 27 και ειπεν αυτοις ισαακ ινα τι ηλθατε προς με υμεις δε εμισησατε με και απεστειλατε με αφ' υμων kai eipen autois isaak ina ti ēlthate pros me umeis de emisēsate me kai apesteilate me aph' umōn 28 And they said: 'We saw plainly that Yahowah was with thee; and we said: Let there now be an oath betwixt us, even betwixt us and thee, and let us make a covenant with thee; 28 13

ויאמרו ראו ראינו כי היה יהוה עמך ונאמר תהי נא אלה בינותינו בינינו ובינך ונכרתה ברית עמך vai yo me ru ra 'ov ra 'i nu ki-ha yah yhvh im mach van no mer te hi na a lah bei no v tei nu bei nei nu u vei ne cha ve nich re tah ve rit im mach.! = : ) 1#UÛr1' KK1' CK1' =L1' x C! + } 1'!{ k: / ^#tt y ] 4 28 ªT ] 4=' : x ו יּ אמ ר וּ ר א וֹ ר א ינוּ כּ י ה י ה י הו ה wayyö mürû rä ô rä înû Kî -häyâ yhwh( ädönäy) `immäk wannöº mer Tühî nä älâ Bênôtêºnû Bênêºnû ûbêneºkä wünikrütâ bürît `immäk 28 και ειπαν ιδοντες εωρακαμεν οτι ην (יהוה) κυριος μετα σου και ειπαμεν γενεσθω αρα ανα μεσον ημων και ανα μεσον σου και διαθησομεθα μετα σου διαθηκην kai eipan idontes eōrakamen oti ēn kurios(yhvh) meta sou kai eipamen genesthō ara ana meson ēmōn kai ana meson sou kai diathēsometha meta sou diathēkēn 29 that thou wilt do us no hurt, as we have not touched thee, and as we have done unto thee nothing but good, and have sent thee away in peace; thou art now the blessed of Yahowah.' 29 אם תעשה עמנו רעה כאשר לא נגענוך וכאשר עשינו עמך רק טוב ונשלחך בשלום אתה עתה ברוך יהוה im-ta 'a seh im ma nu ra 'ah ka 'a sher lo ne ga 'a nu cha ve cha 'a sher a si nu im me cha rak-to vv van ne shal le cha cha be sha lo vm at tah at tah be ruch yhvh. 29! kx 4! k - Lr+ f CxU% X f ^#Lv& 9 : {U ] 4 K1' g 4: f{ ) #UKv14 1 +{ : f V! y4 : K1~ ] 4! g{ 4 k - ª! #! 'TK : C im-ta`ásë `immäºnû rä`â Ka ášer lö nüga `ánûºkä wüka ášer `äsîºnû `immükä raq- ôb wannüšallë Hákä Büšälôm attâ `attâ Bürûk yhwh( ädönäy) 29 μη ποιησειν μεθ' ημων κακον καθοτι ημεις σε ουκ εβδελυξαμεθα και ον τροπον εχρησαμεθα σοι καλως και (יהוה) κυριου εξαπεστειλαμεν σε μετ' ειρηνης και νυν συ ευλογητος υπο mē poiēsein meth' ēmōn kakon kathoti ēmeis se ouk ebdeluξametha kai on tropon echrēsametha soi kalōs kai eξapesteilamen se met' eirēnēs kai nun su eulogētos upo kuriou(yhvh) 14

30 And he made them a feast, and they did eat and drink. 30 ויעש להם משתה ויאכלו וישתו vai ya 'as la hem mish teh vai yo che lu vai yish tu 30 ו יּ ע שׂ ל ה ם מ שׁ תּ ה ו יּ אכ ל וּ ו יּ שׁ תּ וּ wayyaº`as lähem mištè wayyö külû wayyištû 30 και εποιησεν αυτοις δοχην και εφαγον και επιον kai epoiēsen autois dochēn kai ephagon kai epion 31 And they rose up betimes in the morning, and swore one to another; and Isaac sent them away, and they departed from him in peace. 31 וישכימו בבקר וישבעו איש לאחיו וישלחם יצחק וילכו מאתו בשלום vai yash ki mu vab bo ker vai yi sha ve 'u ish le 'a chiv vay shal le chem yitz chak vai ye le chu me 'it tov be sha lo vm. 31 ו יּ שׁ כּ ימוּ ב בּ ק ר ו יּ שּׁ ב ע וּ א ישׁ ל א ח יו ו י שׁ לּ ח ם י צ ח ק ו יּ ל כ וּ מ א תּ וֹ בּ שׁ ל וֹם wayyaškîºmû babböºqer wayyiššäb`û îš lü ähîw wayüšallühëm yichäq wayyëlkû më ittô Büšälôm 31 και ανασταντες το πρωι ωμοσαν ανθρωπος τω πλησιον αυτου και εξαπεστειλεν αυτους ισαακ και απωχοντο απ' αυτου μετα σωτηριας kai anastantes to prōi ōmosan anthrōpos tō plēsion autou kai eξapesteilen autous isaak kai apōchonto ap' autou meta sōtērias 32 And it came to pass the same day, that Isaac's servants came, and told him concerning the well which they had digged, and said unto him: 'We have found water.' 32 ויהי ביום ההוא ויבאו עבדי יצחק ויגדו לו על אדות הבאר אשר חפרו ויאמרו לו מצאנו מים 15

vay hi bai yo vm ha hu vai ya vo 'u av dei yitz chak vai yag gi du lov al-o do vt hab be 'er a sher cha fa ru vai yo me ru lov ma tza nu ma yim. 32 ו י ה י בּ יּ וֹם ה ה וּא ו יּ ב אוּ ע ב ד י י צ ח ק ו יּ גּ דוּ ל וֹ ע ל א ד וֹת ה בּ א ר א שׁ ר ח פ רוּ ו יּ אמ רוּ ל וֹ מ צ אנוּ מ י ם wayühî Bayyôm hahû wayyäböº û `abdê yichäq wayyaggiºdû lô `al- ödôt habbü ër ášer Häpäºrû wayyöº mürû lô mäcäº nû mäºyim 32 εγενετο δε εν τη ημερα εκεινη και παραγενομενοι οι παιδες ισαακ απηγγειλαν αυτω περι του φρεατος ου ωρυξαν και ειπαν ουχ ευρομεν υδωρ egeneto de en tē ēmera ekeinē kai paragenomenoi oi paides isaak apēggeilan autō peri tou phreatos ou ōruξan kai eipan ouch euromen udōr 33 And he called it Shibah. Therefore the name of the city is Beer-sheba unto this day. 33 ויקרא אתה שבעה על כן שם העיר באר שבע עד היום הזה ס vai yik ra o tah shiv 'ah al-ken shem-ha 'ir be 'er she va ad hai yo vm haz zeh. s 33 ו יּ ק ר א א ת הּ שׁ ב ע ה ע ל כּ ן שׁ ם ה ע יר בּ א ר שׁ ב ע ע ד ה יּ וֹם ה זּ ה ס wayyiqrä ötäh šib`â `al-kën šëm-hä`îr Bü ër šeºba` `ad hayyôm hazzè s 33 και εκαλεσεν αυτο ορκος δια τουτο ονομα τη πολει φρεαρ ορκου εως της σημερον ημερας kai ekalesen auto orkos dia touto onoma tē polei phrear orkou eōs tēs sēmeron ēmeras 34 And when Esau was forty years old, he took to wife Judith the daughter of Beeri the Hittite, and Basemath the daughter of Elon the Hittite. 34 ויהי עשו בן ארבעים שנה ויקח אשה את יהודית בת בארי החתי ואת בשמת בת אילן החתי vay hi e sav ben-ar ba 'im sha nah vai yik kach i shah et-ye hu dit bat-be 'e ri ha chit ti ve 'et-ba se mat bat-ei lon ha chit ti. 34 16

ª' k%! 0xY' = C= / v g C = #' kr %! ' : x ו י ה י ע שׂ ו בּ ן א ר בּ ע ים שׁ נ ה ו יּ קּ ח i!k v = ' }! '=C = C wayühî `ësäw Ben- arbä`îm šänâ wayyiqqah iššâ et-yühûdît Bat-Bü ërî ha HiTTî wü et-bäºsmat Bat- êlön ha HiTTî 34 ην δε ησαυ ετων τεσσαρακοντα και ελαβεν γυναικα ιουδιν την θυγατερα βεηρ του χετταιου και την βασεμμαθ θυγατερα αιλων του ευαιου ēn de ēsau etōn tessarakonta kai elaben gunaika ioudin tēn thugatera beēr tou chettaiou kai tēn basemmath thugatera ailōn tou euaiou 35 And they were a bitterness of spirit unto Isaac and to Rebekah. 35 ותהיין מרת רוח ליצחק ולרבקה ס vat tih yei na mo rat ru ach le yitz chak u le riv kah. s 35 2ª! 9Ü : +K9 x%8 ' + Kr : = : / 0'x '! k # wattihyêºnä möºrat rûªh lüyichäq ûlüribqâ s 35 και ησαν εριζουσαι τω ισαακ και τη ρεβεκκα kai ēsan erizousai tō isaak kai tē rebekka 17