Οδθγόσ Αρχαρίων για τα Καφςιμα

Οδθγόσ Αρχαρίων για τα Καφςιμα Η ενζργεια είναι απαραίτθτθ για να καλφψει τισ βαςικότερεσ ανάγκεσ ενόσ νοικοκυριοφ: μαγείρεμα, ηεςτό νερό και κζρμανςθ. Είναι όμωσ και ζνασ ςθμαντικόσ παράγοντασ για τθν καλι υγεία δεδομζνου ότι ανάλογα με το καφςιμο που χρθςιμοποιοφμε για να παράγουμε τθν αναγκαία αυτι ενζργεια, γινόμαςτε δζκτεσ και του ανάλογου ποςοςτοφ μόλυνςθσ. Περιςςότεροι από τρία διςεκατομμφρια άνκρωποι ςτον κόςμο καίνε ακόμα ξφλο, κοπριά, κάρβουνο και άλλα παραδοςιακά καφςιμα μζςα ςτα ςπίτια τουσ. Η προκφπτουςα εςωτερικι ατμοςφαιρικι ρφπανςθ προκαλεί δυςκολία ςτθν αναπνοι, ερεκιςμό των ματιϊν και χρόνιων αναπνευςτικϊν νοςθμάτων, που μποροφν να οδθγιςουν ακόμα και ςτο κάνατο. Γι αυτό είναι ςθμαντικό να γνωρίηει κανείσ τα διάφορα είδθ των εγχϊριων καυςίμων, τα πλεονεκτιματα και τα μειονεκτιματά τουσ, προκειμζνου να επιλζξει αυτό που παρζχει τα περιςςότερα πλεονεκτιματα με τον μικρότερο κίνδυνο για τθν υγεία και το περιβάλλον. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ειςαγωγι 2. Σφποι εγχώριων καυςίμων: χαρακτθριςτικά, ενεργειακι απόδοςθ, απαιτιςεισ αποκικευςθσ, ςυγκριτικό κόςτοσ, ρφπανςθ: - Φυςικό Αζριο - Πετρζλαιο - Κάρβουνο - Βιομάηα (ξφλο) - Τγραζριο 1

1. ΕΙΑΓΩΓΗ Τα καφςιμα ςτισ μζρεσ μασ είναι πολφ ςθμαντικά για τθν κακθμερινότθτά μασ. Χρθςιμοποιοφνται για κζρμανςθ, μαγείρεμα, και για να κινθκοφν τα οχιματα μασ. Υπάρχουν διάφοροι τφποι καυςίμων για οικιακι χριςθ ςτθν αγορά, με διαφορετικά χαρακτθριςτικά ωσ προσ τθν ενζργεια, τθν τιμι, τα πλεονεκτιματα και τα μειονεκτιματά τουσ. Βίντεο: http://youtu.be/fbi4s-fngby (Day after tomorrow) http://youtu.be/fh5gjhg4j5y (Future fuels: Consumer s guide to alternative energy) 2

2. ΣΤΠΟΙ ΕΓΧΩΡΙΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ 2.1. ΦΤΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Είναι ζνα άοςμο και άχρωμο αζριο αποτελοφμενο από ζνα μίγμα αερίων το οποίο αρχικά βρίςκεται ςτα ζγκατα τθσ γθσ. Εξορφςςεται από κοιτάςματα ςε μεγάλα βάκθ κάτω από τθν επιφάνεια τθσ γθσ. Τυχόν νερό απομακρφνεται και το αζριο μεταφζρεται με διάφορεσ μεκόδουσ. Λόγω των φυςικϊν ιδιοτιτων του είναι πιο εφκολο να μεταφερκεί ωσ αζριο μζςω ςωλινων υψθλισ πίεςθσ, τουσ λεγόμενουσ αγωγοφσ. Σε αντίκεςθ με άλλα αζρια, δεν αποκθκεφεται ςε υγρι μορφι ςε δεξαμενζσ, διότι απαιτεί ειδικζσ ςυνκικεσ πίεςθσ και κερμοκραςίασ. Όταν το φυςικό αζριο καίγεται απελευκερϊνει πολλι κερμότθτα, θ οποία είναι και ο λόγοσ που είναι τόςο χριςιμο ςτα νοικοκυριά. Η κερμογόνοσ του δφναμθ είναι περίπου 11.000 kcal / m3. Παρά το γεγονόσ ότι είναι άοςμο, θ παρουςία του ςτθν ατμόςφαιρα μπορεί να ανιχνευτεί με τθν τεχνθτι προςκικθ μυρωδιάσ που δίνει μια δυςάρεςτθ οςμι για να βοθκιςει ςτον εντοπιςμό όταν υπάρχει διαρροι. Το φυςικό αζριο είναι ελαφρφτερο από τον αζρα, και διαλφεται εφκολα ςτθν ατμόςφαιρα. 3

Το φυςικό αζριο είναι θ δεφτερθ πθγι πρωτογενοφσ ενζργειασ που χρθςιμοποιείται ςτθν Ευρϊπθ (αντιπροςωπεφει το 20% τθσ ςυνολικισ κατανάλωςθσ) και βρίςκεται ςε ανοδικι πορεία. Ζνασ λόγοσ για τθ επιλογι του είναι ότι το επίπεδο παραγόμενθσ ρφπανςθσ είναι χαμθλό ςε ςχζςθ με άλλα καφςιμα, και μπορεί να παράγει θλεκτριςμό υψθλισ απόδοςθσ. Το μειονζκτθμα του είναι ότι οι μονάδεσ παραγωγισ είναι μακριά από τθν Ευρϊπθ, κι ζτςι χρειάηονται εξειδικευμζνα ςυςτιματα μεταφοράσ. Βίντεο: http://youtu.be/bzlznidztpi (Natural gas: The energy to move forward) 4

2.2. ΠΕΣΡΕΛΑΙΟ Είναι ζνα φυςικό υγρό καφςιμο που απαρτίηεται από ζνα μίγμα υδρογονανκράκων. Η κερμογόνοσ αξία του κυμαίνεται μεταξφ 9.000 και 11.000 kcal / kg. Δθμιουργείται από τθν επεξεργαςία των τεράςτιων μαηϊν του πλαγκτόν που ζχουν καφτεί από ιηιματα, με τθ δράςθ ςυγκεκριμζνων βακτθρίων, υπό οριςμζνεσ ςυνκικεσ πίεςθσ και κερμοκραςίασ. Είναι δθλαδι ζνα ορυκτό καφςιμο, το οποίο είναι ελαφρφτερο από το νερό. Τα κοιτάςματα είναι αποκθκευμζνα ςτο ζδαφοσ, ανάμεςα ςε βράχουσ, όπου δθμιουργοφνται οι κφλακεσ πετρελαίου. Το μθ επεξεργαςμζνο (αργό) πετρζλαιο είναι άχρθςτο. Τα χριςιμα παράγωγά του διαχωρίηονται με μια διαδικαςία που ονομάηεται διφλιςθ. Αυτι θ τεχνικι γίνεται ςτα διυλιςτιρια. Τα παράγωγα διαχωρίηονται ςτθν αποςτακτικι ςτιλθ με τθν κζρμανςθ του πετρελαίου. Στο ψθλότερο ςθμείο τθσ ςτιλθσ ςυλλζγονται οι ελαφρφτεροι και πιο πτθτικοί υδρογονάνκρακεσ ενϊ ςτο κάτω μζροσ οι βαρφτεροι. Το ραφινάριςμα του πετρελαίου παράγει τα ακόλουκα προϊόντα, ξεκινϊντασ από το βαρφτερο, που λαμβάνεται ςε υψθλζσ κερμοκραςίεσ ςτο κάτω μζροσ τθσ αποςτακτικισ ςτιλθσ: 5

- Στερεά απόβλθτα, όπωσ θ άςφαλτοσ: για κάλυψθ των δρόμων. - Ορυκτζλαια: για λίπανςθ μθχανϊν. - Πετρζλαιο εςωτερικισ καφςθσ: Για κζρμανςθ και κινθτιρεσ ντίηελ. - Κθροηίνθ: Για κινθτιρεσ αεροςκαφϊν. - Βενηίνθ: Για τθν κίνθςθ οχθμάτων. - Φυςικό αζριο: βουτάνιο και προπάνιο, για οικιακι χριςθ. Μεταξφ των πλεονεκτθμάτων του πετρελαίου αξίηει να αναφζρουμε ότι θ ενζργεια του απελευκερϊνεται με ζναν ςτακερό ρυκμό, ζχει καλι απόδοςθ και επιτρζπει τθν απόκτθςθ διαφόρων υποπροϊόντων. Ωςτόςο, κακϊσ είναι μθ ανανεϊςιμο, τα αποκεματικά του ςταδιακά κα μειωκοφν και κακϊσ ςυμβαίνει αυτό, θ τιμι του κα αυξθκεί. Είναι επίςθσ εξαιρετικά τοξικό, ρυπογόνο και ςυμβάλλει ςτο φαινόμενο του κερμοκθπίου και τθν όξινθ βροχι. Βίντεο: http://youtu.be/8fcsjowhbfg (Discover oil s many uses and the role of oil refining in our everyday life) 6

2.3. ΚΑΡΒΟΤΝΟ Το κάρβουνο, το οποίο υπάρχει ςε αφκονία, είναι θ πρϊτθ πθγι ορυκτισ ενζργειασ. Αντιπροςωπεφει περίπου το 70% των ςυνολικϊν ενεργειακϊν αποκεμάτων των ορυκτϊν καυςίμων που είναι ςιμερα γνωςτζσ, και είναι το κφριο καφςιμο για τθν παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ ςε παγκόςμιο επίπεδο. Προζρχεται από τθν επεξεργαςία υπολειμμάτων φυτικισ φλθσ από τθν Λικανκρακοφόρο περίοδο. Αυτι θ καμμζνθ βλάςτθςθ πζραςε από μια διαδικαςία ηφμωςθσ χωρίσ οξυγόνο, με τθν ςυνδυαςμζνθ δράςθ μικροοργανιςμϊν, κατάλλθλθ κερμοκραςία και πίεςθ. Όςο ο καιρόσ περνάει, θ περιεκτικότθτα τθσ φλθσ ςε άνκρακα αυξάνεται, γεγονόσ που αυξάνει τθν ποιότθτα και τθν κερμιδικι αξία του κάρβουνου. Σφμφωνα με το ωσ άνω κριτιριο, το κάρβουνο μπορεί να ταξινομθκεί ωσ εξισ: - Η τφρφθ είναι το νεότερο από πλευράσ θλικίασ κάρβουνο. Ζχει υψθλό ποςοςτό υγραςίασ (ζωσ 90%), χαμθλι κερμιδικι αξία (λιγότερο από 2000 kcal / kg) και χαμθλό ποςοςτό άνκρακα (λιγότερο από 50%). Πρζπει να αποξθραίνεται πριν από τθ χριςθ. Βρίςκεται ςε βάλτουσ. Χρθςιμοποιείται για κζρμανςθ. - Λιγνίτθσ: κερμιδικι αξία κάτω από 7000 kcal / kg, με ποςοςτό άνκρακα πάνω από 50% και υψθλι υγραςία (30%). Βρίςκεται ςε ανοικτά κοιλϊματα και ωσ εκ τοφτου, θ χριςθ του είναι ςυχνά επικερδισ. Χρθςιμοποιείται ςε μονάδεσ παραγωγισ ενζργειασ. - Άνκρακασ: ζχει υψθλι κερμιδικι αξία, πάνω από 7000 kcal / kg και υψθλότερο ποςοςτό άνκρακα (85%). Χρθςιμοποιείται ςε ςτακμοφσ θλεκτροπαραγωγισ και χυτθρίων μετάλλων. - Ανκρακίτθσ: είναι το παλαιότερο κάρβουνο που υπάρχει και περιζχει περιςςότερο από 90% άνκρακα. Καίγεται εφκολα και ζχει υψθλι κερμαντικι αξία (περιςςότερο από 8000 kcal / kg). 7

- Υπάρχουν επίςθσ τεχνθτά είδθ κάρβουνου, όπωσ το κάρβουνο που δθμιουργείται από τθν ανκρακοποίθςθ (όπωσ ο οπτάνκρακασ) ι από το ξφλο (ξυλοκάρβουνο). - Ο άνκρακασ αποτελεί μια ςθμαντικι πθγι των καυςίμων που χρθςιμοποιοφνται για τθν παραγωγι θλεκτρικισ ενζργειασ. Είναι επίςθσ απαραίτθτοσ για τθν παραγωγι ςιδιρου και χάλυβα. Για τθν ακρίβεια, ςχεδόν το 70% τθσ παραγωγισ χάλυβα προζρχεται από ςίδερο που δθμιουργείται ςε υψικαμίνουσ που λειτουργοφν με άνκρακα. - Το μεγάλο πλεονζκτθμα τθσ χριςθσ άνκρακα είναι ότι απελευκερϊνει μεγάλο ποςό ενζργειασ με ζναν απλό και άνετο τρόπο. - Ωςτόςο, ςτα μειονεκτιματα του πρζπει να ςθμειωκεί ότι θ αφαίρεςι του είναι επικίνδυνθ και αν τα αποκζματα δεν ανανεϊνονται κα τελειϊςουν ςτο μζλλον. Από τθν άλλθ πλευρά, θ καφςθ του δθμιουργεί περιβαλλοντικά προβλιματα και ςυμβάλλει ςτο φαινόμενο του κερμοκθπίου και όξινθσ βροχισ, ειδικά αν περιζχει υψθλό ποςοςτό κείου. 8

2.4. ΒΙΟΜΑΖΑ - Η Βιοενζργεια ι ενζργεια βιομάηασ είναι ζνασ τφποσ ανανεϊςιμθσ πθγισ ενζργειασ που προζρχεται από οργανικι φλθ, δθλαδι ουςίεσ που αποτελοφν ηωντανοφσ οργανιςμοφσ (φυτά, ανκρϊπουσ, ηϊα, κλπ.) ι τα κατάλοιπα και τα υπολείμματά τουσ, επεξεργαςμζνθ με κάποια βιομθχανικι, βιολογικι ι μθχανικι μζκοδο. Η εκμετάλλευςθ τθσ ενζργειασ τθσ βιομάηασ είναι άμεςθ (για παράδειγμα, από τθν καφςθ), ι με τθν μετατροπι ςε άλλεσ ουςίεσ οι οποίεσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ωσ καφςιμα ι τρόφιμα. - Υπάρχει μια μεγαλφτερθ τάςθ υπζρ τθσ βιοενζργειασ ςτθν Ευρϊπθ ςε ςφγκριςθ με τθν Βόρεια Αμερικι. - Η Γερμανία είναι ο μεγαλφτεροσ καταναλωτισ βιοενζργειασ ςτθν Ευρϊπθ. Το 2007 κατανάλωςε το 16% του ςυνόλου των είκοςι εφτά κρατϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, ποςό που αντιςτοιχεί ςε κατανάλωςθ 128 TWh, τηίρο τθσ τάξεωσ των 10.000 εκατομμυρίων ευρϊ και εξοικονόμθςθ πάνω από 50 εκατομμφρια τόνων ςε εκπομπζσ διοξειδίου του άνκρακα ςτθν ατμόςφαιρα. Το 2007, θ ενζργεια από βιομάηα αντιπροςϊπευε το 5% τθσ ςυνολικισ κατανάλωςθσ πρωτογενοφσ ενζργειασ, ποςοςτό που αναμζνεται να αυξθκεί ζωσ και 10% (το 2020) και 15% (το 2030). Γ αυτό και θ τεχνολογία που εφαρμόηεται για τθν δθμιουργία βιομάηασ γνωρίηει μεγάλθ άνκιςθ. - Το κφριο πλεονζκτθμα τθσ βιομάηασ είναι ότι μειϊνει ςυνολικά τισ εκπομπζσ διοξειδίου του άνκρακα. Δεν εκπζμπει ρφπουσ, και ςχεδόν κακόλου ςτερεά ςωματίδια. Επιπλζον, αν τα υπολείμματα από άλλεσ δραςτθριότθτεσ χρθςιμοποιθκοφν για τθν καταςκευι βιομάηασ, αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν ανακφκλωςθ και τθ μείωςθ των αποβλιτων. Ζτςι, μειϊνει τθν εξάρτθςθ από ξζνεσ προμικειεσ καυςίμων. 9

- Το κφριο μειονζκτθμα τθσ είναι ότι ζχει υψθλότερο κόςτοσ παραγωγισ ςε ςφγκριςθ με τθν ενζργεια που προζρχεται από ορυκτά καφςιμα. Επίςθσ, ζχει χαμθλότερθ ενεργειακι απόδοςθ ςε ςφγκριςθ με τα ορυκτά καφςιμα. Επιπλζον, θ πρϊτθ φλθ είναι χαμθλισ ενεργειακισ πυκνότθτασ, πράγμα που ςθμαίνει ότι απαιτείται μεγάλοσ όγκοσ και επομζνωσ μπορεί να δθμιουργιςει προβλιματα ςτθ μεταφορά και τθν αποκικευςθ. - Βίντεο: http://youtu.be/k4vnq_nibgq (What is biomass?) 10

2.4. ΤΓΡΑΕΡΙΟ Το υγραζριο είναι βουτάνιο και προπάνιο. Παράγεται ςτα διυλιςτιρια μζςω τθσ διαδικαςίασ διφλιςθσ πετρελαίου, και ζχει κερμιδικι αξία περίπου 25000 kcal/m3. Λόγω των φυςικϊν ιδιοτιτων του, θ διανομι του γίνεται ςυςκευάηοντάσ το μζςα ςε χαλφβδινουσ κυλίνδρουσ ςε υγρι μορφι υπό υψθλι πίεςθ, αλλά για τθν τελικι κατανάλωςθ θ πίεςι του μειϊνεται ϊςτε να φτάςει ςε μία αζρια κατάςταςθ. Ζνα από τα κφρια πλεονεκτιματά του ςε ςφγκριςθ με το φυςικό αζριο είναι θ μεγαλφτερθ ποςότθτα κερμότθτασ ανά μονάδα όγκου του αερίου που καταναλϊνεται. Ωςτόςο, όπωσ και με το φυςικό αζριο, μία οςμι απαιτείται ζτςι ϊςτε θ παρουςία του ςτθν ατμόςφαιρα να γίνει αντιλθπτι ςε περίπτωςθ διαρροισ. Επιπλζον, το υγραζριο είναι βαρφτερο από τον αζρα, οπότε αν ςυμβεί μία διαρροι το αζριο ςυμπυκνϊνεται ςτο επίπεδο του εδάφουσ, με αποτζλεςμα τον κίνδυνο για τον χριςτθ. Αυτόσ ο κίνδυνοσ κακϊσ και οι ςοβαρζσ ςυνζπειεσ τθσ ειςπνοισ του είναι τα κφρια μειονεκτιματα του υγραερίου. Βίντεο: http://youtu.be/brzdz9wg7ey (Liquid Petroleum LP Gas 1960) 11

Χριςιμεσ ιςτοςελίδεσ: http://www.eea.europa.eu/es http://www.bioplat.org http://tecnologiafuentenueva.wikispaces.com/file/view/combustiblesfosiles.pdf; http://www.who.int/indoorair/publications/fuelforlife/es/index.html; http://www.bioplat.org/main_in.html; http://www.energiasrenovables.ciemat.es/suplementos/sit_actual_renovables /biomasa.htm#wav 12

Όλεσ οι πλθροφορίεσ που παρουςιάηονται ςτθν ενότθτα αυτι αποτελοφν προϊόν του προγράμματοσ Senior Engagement in a Green Economy Project (SEE-GREEN) το οποίο χρθματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δια Βίου Μάκθςθσ (Gruntdvig) τθσ Ευρωπαϊκισ Επιτροπισ. Το ζργο αυτό ξεκίνθςε τον Νοζμβριο του 2011 και κα ολοκλθρωκεί τον Οκτϊβριο του 2013. Για περιςςότερεσ πλθροφορίεσ ι για να λάβετε μζροσ τθν online κοινότθτα μασ επιςκεφτείτε τθν ιςτοςελίδα του ζργου: http://www.see-green.eu/seegreensite/en/ 13