ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «ΔΝΟΠΟΗΖΜΔΝΔ ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΣΑΣΑΔΗ. ΦΟΡΟΛΟΓΗΑ ΟΜΗΛΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ» ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΓΔΩΡΓΑΛΑ ΑΝΣΩΝH ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ: ΣΗΔΝΚΟ ΝΑΝΣΔΕΝΣΑ Α.Μ. 8112 ΚΑΒΑΛΑ 2009
ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα ήζεια λα επραξηζηήζω ηνλ θαζεγεηή ηνπ Τ.Δ.Ι. Καβάιαο ηνπ ηκήκαηνο Λνγηζηηθήο, ηνλ θύξην Γεωξγαιά Αληώλε όρη κόλν γηαηί κε έδωζε ηελ επθαηξία λα αζρνιεζώ κε έλα ηόζν ελδηαθέξωλ ζέκα αιιά θαη γηα ηελ ζπλεξγαζία ηνπ πνπ βνήζεζε ζηελ αλάπηπμε θαη πινπνίεζε απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο.
ΠΡΟΛΟΓΟ Η παξνύζα εξγαζία εμεηάδεη ηηο ελνπνηεκέλεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο θαη ηε θνξνινγία ηωλ νκίιωλ επηρεηξήζεωλ. Η δνκή ηεο εξγαζίαο είλαη ε αθόινπζε: Τν πξώην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ πνξεία εμέιημεο ηωλ νκίιωλ επηρεηξήζεωλ θαζώο θαη ηωλ ελνπνηεκέλωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ. Δηζάγεη ηνλ αλαγλώζηε ζηηο βαζηθέο έλλνηεο θαη ρξεζηκνπνηνύκελνπο όξνπο. Αλαιύεη ηηο κεζόδνπο απνηίκεζεο ζπκκεηνρώλ θαη ρξενγξάθωλ. Παξνπζηάδεη ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνύληαη από ηε κε θαηάξηηζε ηωλ ελνπνηεκέλωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ ζηα απνηειέζκαηα ηωλ επηκέξνπο εηαηξεηώλ. Αλαθέξεη πνηέο θαηαζηάζεηο πεξηιακβάλνπλ νη ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζύκθωλα κε ηελ θείκελε λνκνζεζία, ην ζθνπό απηώλ θαζώο θαη ηελ επίδξαζε απηώλ ζηηο επηρεηξήζεηο. Τν δεύηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεη ηηο ππνρξεώζεηο ηωλ επηρεηξήζεωλ γηα θαηάξηηζε ηωλ ελνπνηεκέλωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ. Αλαθέξεη πνηέο επηρεηξήζεηο ππόθεηληαη θαη πνηέο απαιιάζζνληαη από ηελ ελνπνίεζε ηωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ. Δπίζεο ην παξώλ θεθάιαην θάλεη αλαθνξά ζηνλ έιεγρν, ζηελ ππνγξαθή θαη ζηηο δηαηππώζεηο θαζώο ζηελ θαηάξηηζε θαη ζηε δεκνζίεπζε απηώλ. Τν ηξίην θεθάιαην αλαιύεη ηηο ηερληθέο θαηάξηηζεο πεξί ηωλ ελνπνηεκέλωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ, ηελ νιηθή ή θαη ηελ αλαινγηθή ελνπνίεζε. Δξκελεύεη ηηο αξρέο θαη ηνπο θαλόλεο πνπ δηέπνπλ ηελ ελνπνίεζε θαη ηελ θαηάξηηζε απηώλ. Παξνπζηάδεη ηηο κεζόδνπο ελνπνίεζεο. Δμεηάδεη ηηο δηαθνξέο ελνπνίεζεο θαζώο θαη ηηο αηηίεο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο. Τν ηέηαξην θεθάιαην εμεηάδεη ηηο πεξηπηώζεηο εκθάληζεο ηωλ δηεηαηξηθώλ δηθαηνπξαμηώλ. Τν πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηε θνξνινγία ηωλ δηεζλώλ νκίιωλ θαη ηα θνξνινγηθά ζέκαηα νκίιωλ Τν έθην θεθάιαην θάλεη ζύληνκε αλαθνξά ζηηο Δλνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζύκθωλα κε Γηεζλή Λνγηζηηθά Πξόηππα. Οη ελόηεηεο θεθαιαίωλ ζπλνδεύνληαη από ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα, ζρήκαηα, πίλαθεο πνπ βνεζνύλ ζηελ πεξαηηέξω θαηαλόεζε ηωλ ελλνηώλ πεξί ηωλ ελνπνηεκέλωλ ρξεκαηννηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ θαη ηεο θνξνινγίαο ηωλ νκίιωλ
επηρεηξήζεωλ. Παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο νη δηαηάμεηο ηνπ Ν. 2190/1920 όπωο ηζρύεη ζήκεξα πνπ αθνξνύλ ηε ινγηζηηθή ηωλ ελνπνηεκέλωλ νηθνλνκηθώλ θαηαζηάζεωλ. Τέινο, ε εξγαζία νινθιεξώλεηαη κε ηελ παξάζεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαη αξζνγξαθίαο.
ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΜΖΔΩΝ F.I.F.O. G.A.A.P L.I.F.O. Α.Δ. Α.Κ. Α.Κ.. Γ.. Γ.Λ.Π. Γ.Π.Υ.Π. Γ.. Δ.Γ.Λ.. Δ.Δ. Δ.Δ. Δ.Λ.Α. Δ.Λ.Β. Δ.Ο.Κ. Δ.Π.Δ. Δ.Τ.Λ. Δ.Σ.Β.Α. Δ.Σ.Δ.Β.Α. Κ.Β.. Κ.Θ. Κ.Κ.. Κ.Π. Ο.Δ. Π.Γ. Σ.Κ.. Φ-Π Υ.Α.Α. First in First Out Generally Accepted Accounting Principles Last in First Out Αλώλπκε Δηαηξεία Αζηηθόο Κώδηθαο Αμία Κηήζεωο Σπκκεηνρήο Γεληθή Σπλέιεπζε Γηεζλέο Λνγηζηηθό Πξόηππν Γηεζλέο Πξόηππν Χξεκαηννηθνλνκηθήο Πιεξνθόξεζεο Γηνηθεηηθό Σπκβνύιην Διιεληθό Γεληθό Λνγηζηηθό Σρέδην Δηεξόξξπζκε Δηαηξία Δπξωπαϊθή Έλωζε Δζωηεξηθή Λνγηζηηθή Αμία Δπηηξνπή Λνγηζηηθώλ Βηβιίωλ Δπξωπαϊθή Οηθνλνκηθή Κνηλόηεηα Δηαηξεία Πεξηνξηζκέλεο Δπζύλεο Δζληθό Σπκβνύιην Λνγηζηηθήο Διιεληθή Τξάπεδα Βηνκεραληθήο Αλαπηύμεωο Δζληθή Τξάπεδα Δπελδύζεωλ Βηνκεραληθήο Αλαπηύμεωο Κώδηθαο Βηβιίωλ θαη Σηνηρείωλ Καζαξή ζέζε Κόζηνο Κηήζεωο Σπκκεηνρήο Καζαξή πεξηνπζία Οκόξξπζκε Δηαηξεία Πξνεδξηθό Γηάηαγκα Τηκή θηήζεωο ζπκκεηνρήο Φήκε θαη Πειαηεία Χξεκαηηζηήξην Αμηώλ Αζελώλ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΩΣΟ ΔΗΑΓΩΓΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΠΔΡΗ ΟΜΗΛΩΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ 1.1. Δηζαγσγηθά Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζεκεξηλήο επνρήο είλαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο, νη θνηλσληθέο αιιαγέο, ε απμαλφκελε πνιππινθφηεηα ζηελ νξγάλσζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαζψο θαη o έληνλνο αληαγσληζκφο πνπ επηθξαηεί κεηαμχ ηνπο. Οη κεγάιεο εηαηξείεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε αληαγσληζκνχ θαη ηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπο θαηαβάιινπλ ηηο δπλαηέο πξνζπάζεηεο γηα λα είλαη ηζρπξέο, λα επηβηψζνπλ ζηνλ θιάδν πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη. Ζ ηάζε ινηπφλ πνπ ππάξρεη ζήκεξα ζηελ αγνξά φζνλ αθνξά ηελ νξγάλσζε ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο ηε δεκηνπξγία νκίισλ επηρεηξήζεσλ πνπ επνπηεχνληαη απφ κία κεηξηθή εηαηξεία ε νπνία αζθεί ηνλ έιεγρν επί ζπγαηξηθψλ ηεο, κέζσ ηεο πιεηνςεθίαο ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ πνπ δηαζέηεη. 1.2. Ηζηνξηθή αλαδξνκή Αξρηθά, νη πεξηζζφηεξεο ζπγαηξηθέο εηαηξείεο αλήθαλ εμ νινθιήξνπ ζηηο κεηξηθέο εηαηξείεο ηνπο, αιιά απφ ηελ πεξίνδν ηεο δεθαεηίαο 1920-1930 άξρηζε λα γίλεηαη νινέλα θαη πην ζπλεζηζκέλε ε θαηνρή πιεηνςεθηθψλ παθέησλ κεηνρψλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ αληί ηεο πιήξνπο ηδηνθηεζίαο. Ο πξψηνο φκηινο εηαηξεηψλ δεκηνπξγήζεθε ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ην 1832, ελψ ε πξψηε δεκνζίεπζή ηνπ απφ κέξνο ησλ ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1890. Ζ εηαηξεία US Steel ήηαλ απηή πνπ έζεζε ηηο πξνδηαγξαθέο θαηάξηηζεο ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ην 1900, παξαζέηνληαο αζξνηζκέλα ην ελεξγεηηθφ θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο κεηξηθήο εηαηξείαο θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηεο. Δπηπιένλ, πέξα απφ ηα κεξίζκαηα πνπ έιαβε ε κεηξηθή απφ ηηο ζπγαηξηθέο παξνπζίαζε γηα πξψηε θνξά ηα θέξδε ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεψλ ηεο. Σν 1920 ε ελνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ήηαλ επξέσο δηαδεδνκέλε πξαθηηθή ζηηο Ζ.Π.Α. θαη νη ελνπνηεκέλεο θαηαζηάζεηο 1
αληηκεησπίδνληαλ ηφζν σο βειηησκέλεο φζν θαη σο ππνθαηάζηαηεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ησλ κεηξηθψλ εηαηξεηψλ. Σν πξψην παξάδεηγκα ησλ ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζην Ζ.Β. αθνξά ηελ εηαηξεία Pearson & Knowles Coal and Iron ην 1910. Σν 1923 δεκνζηεχζεθε ζην Ζ.Β. ην πξψην βηβιίν γηα ελνπνηεκέλνπο ηζνινγηζκνχο. Ζ δηάδνζε, φκσο ησλ ελνπνηεκέλσλ θαηαζηάζεσλ ζηελ ρψξα απηή έγηλε κε αξγνχο ξπζκνχο γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε εμεηδίθεπζεο ζην ζέκα απηφ θαη ζηελ ζρεηηθή ζπληεξεηηθφηεηα πνπ δηαθαηείρε ην ινγηζηηθφ επάγγεικα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη απφ ην 1939 ην Υξεκαηηζηήξην ηνπ Λνλδίλνπ δεηνχζε απφ ηηο δηνηθήζεηο ησλ νκίισλ επηρεηξήζεσλ πνπ ήζειαλ λα εληαρζνχλ ζε απηφ, ηελ θαηάζηαζε ησλ ελνπνηεκέλσλ ηζνινγηζκψλ, θαηαζηάζεσλ απνηειεζκάησλ ρξήζεο γηα ηνπο κεηφρνπο. ε κία πνιηηεία ηεο Απζηξαιίαο ην 1938 ζεζκνζεηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ππνρξέσζε ζχληαμεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, ελψ ζην Ζ.Β. ε ππνρξέσζε απηή μεθίλεζε απφ ην 1947. ηελ ππφινηπε Δπξψπε νη εμειίμεηο ήηαλ αθφκε βξαδχηεξεο. Οη Γεξκαληθέο εηαηξείεο δελ ππνρξενχληαλ ζηε ζχληαμε ελνπνηεκέλσλ Ηζνινγηζκψλ κέρξη ην 1965, ελψ κφλν 22 γαιιηθέο εηαηξείεο δεκνζίεπζαλ κέρξη ην 1967 ελνπνηεκέλνπο ηζνινγηζκνχο. Ζ 7ε Οδεγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο έζεηε ηηο γεληθέο γξακκέο γηα ηε ζχληαμε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ νκίισλ εηαηξεηψλ θαη ε ελζσκάησζή ηνπο ζηνπο εζληθνχο λφκνπο ησλ θξαηψλ κειψλ θαζφξηζε γηα πξψηε θνξά λνκνζεηηθά ηφζν ηηο πνζνηηθέο κεζφδνπο γηα ηε ζχληαμε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ φζν θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο. ηελ Διιάδα, κε ην Π.Γ. 498/1987 πξνζαξκφζζεθε ε ειιεληθή λνκνζεζία πξνο ηε 7ε Οδεγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη πξφζζεζε ζηνλ Ν. 2190/1920 πεξί Αλσλχκσλ Δηαηξεηψλ έλα λέν θεθάιαην πεξί «Δλνπνηεκέλσλ Οηθνλνκηθψλ Καηαζηάζεσλ», ζρεηηθά άξζξα 90 έσο 103. Βάζεη ησλ άξζξσλ απηψλ νη επηθεθαιείο ησλ νκίισλ κεηξηθψλ επηρεηξήζεσλ έρνπλ ηελ ππνρξέσζε απφ 01.07.1990 θαη κεηά λα ζπληάζζνπλ ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο. 2
ηε ζπλέρεηα κε ην Π.Γ. 367/1994 πξνζηέζεθε ζηνλ Ν. 2190/1920 ην άξζξν 130 ζρεηηθά κε ηελ ζχληαμε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απφ ηηο ηξάπεδεο. Μέρξη λα εθδνζνχλ ηα παξαπάλσ Π.Γ. νξηζκέλνη φκηινη επηρεηξήζεσλ δεκνζίεπαλ πξναηξεηηθά ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο κε βάζε ηα ινγηζηηθά πξφηππα ησλ δηεζλψλ ειεγθηηθψλ εηαηξεηψλ. Έηζη απφ ηελ 01.07.1990 νη κεηξηθέο επηρεηξήζεηο ππνρξεψζεθαλ λα ζπληάζζνπλ ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο γηα ηνλ φκηιν επηρεηξήζεσλ ζηνλ νπνίν είλαη επηθεθαιήο. Αληίζεηα φκσο, νη εηζεγκέλεο ζην Υ.Α.Α. επηθεθαιήο ηνπ νκίινπ επηρεηξήζεσλ ππνρξενχληαη απφ ηελ 01.01.2005 λα δεκνζηεχνπλ εηήζηεο θαη ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο, πξέπεη λα έρνπλ ζπληαρζεί βάζε Γηεζλψλ Λνγηζηηθψλ Πξνηχπσλ. 1 1.3. Δηζαγσγηθέο έλλνηεο 1.3.1. πκκεηνρή Καηά ην Ν. 2190/1920 πεξί ησλ Αλσλχκσλ Δηαηξεηψλ παξ.5 άξζξν 42 ε σο ζπκκεηνρέο νξίδνληαη δηθαηψκαηα ζπκκεηνρήο ζην θεθάιαην άιισλ επηρεηξήζεσλ, νπνηαζδήπνηε λνκηθήο κνξθήο ηα νπνία αληηπξνζσπεχνπλ ην πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ ην 10% ηνπ θεθαιαίνπ ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ θαη απνθηνχληαη κε ζθνπφ δηαξθνχο θαηνρήο ηνπο (πάγηα επέλδπζε). χκθσλα κε ην λφκν πεξί ησλ Α.Δ. θαη ην Δ.Γ.Λ.. είλαη κεηνρέο εθδφζεσο άιισλ Α.Δ., εηαηξηθά κεξίδηα ησλ Δ.Π.Δ. θαζψο θαη εηαηξηθέο κεξίδεο ησλ άιιεο λνκηθήο κνξθήο εηαηξεηψλ θαη θαηαρσξνχληαη ζηνπο ινγαξηαζκνχο ηνπ πξσηνβάζκηνπ ινγαξηαζκνχ 18 «πκκεηνρέο θαη άιιεο καθξνπξφζεζκεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο απαηηήζεηο». Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηε γλσκάηεπζε 13.06.1998. ηνπ Δ..Τ.Λ. νη ινγαξηαζκνί ζηνπο νπνίνπο ρξεψλεηαη ην πνζφ ηεο ζπκκεηνρήο είλαη ε εμήο: 1 Αιεθαληήο Γ., 2008, 23-25 3
Κσδηθφο Λνγαξηαζκφο πκκεηνρέο θαη ινηπέο καθξνπξφζεζκεο 18 απαηηήζεηο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο 18.01 πκκεηνρέο ζε ινηπέο επηρεηξήζεηο 2 ε θάζε άιιε πεξίπησζε πνπ ηα δηθαηψκαηα ζπκκεηνρήο ζην θεθάιαην άιισλ επηρεηξήζεσλ δελ θαιχπηνπλ ζσξεπηηθά ηηο δχν πξναλαθεξφκελεο πξνυπνζέζεηο (πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 10% ηνπ θεθαιαίνπ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζθνπφ δηαξθνχο θαηνρήο ηνπο), ραξαθηεξίδνληαη είηε σο ηίηινη κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ πνπ παξαθνινπζνχληαη ζην πάγην ελεξγεηηθφ ζηνπο ινγαξηαζκνχο 18.15 «Σίηινη κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ ζε Δπξψ» θαη 18.16 «Σίηινη κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ ζε Ξ.Ν.» ηνπ Δ.Γ.Λ. είηε σο ρξεφγξαθα πνπ παξαθνινπζνχληαη ζην θπθινθνξνχλ ελεξγεηηθφ ζην ινγαξηαζκφ 34. 3 Παξάδεηγκα 1 ν Αγνξά ζπκκεηνρψλ Ζ Αλψλπκε εηαηξεία Α αγφξαζε ζηηο 10-03-2007 κέζσ Υξεκαηηζηεξίνπ ην 60% ησλ κεηνρψλ ηεο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Θ αληί 9.000. Πξφζεζε ηεο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Α είλαη ε δηαξθήο θαηνρή ησλ κεηνρψλ ηεο Θ. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Δ.Γ.Λ. νη ζπκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο θαηαρσξνχληαη ζην ινγαξηαζκφ 18.00. Πσο ζα ζπληαρζεί ε ινγηζηηθή εγγξαθή αγνξάο ησλ άλσ κεηνρψλ; 10/03/2007 ΥΡΔΩΖ ΠΗΣΩΖ 18 πκκεηνρέο θαη ινηπέο καθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρ/ζεηο 18.00.00 Μεηνρέο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Θ 9.000,00 38 Υξεκαηηθά Γηαζέζηκα 38.00 Σακείν 9.000,00 2 Αιεθαληήο Γ., 2004, 11 3 Ν. 2190/1920, παξ.5 άξζξν 42 ε 4
Αηηηνινγία: Αγνξά ηνπ 60% ησλ κεηνρώλ ηεο Θ σο πηλάθην ρξεκαηηζηή Ν.. Παξάδεηγκα 2 ν Πψιεζε ζπκκεηνρψλ Ζ Αλψλπκε Δηαηξεία Α θαηέρεη ην 80% ησλ κεηνρψλ ηεο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Γ (νη κεηνρέο ηεο Γ είλαη εηζεγκέλεο ζην Υξεκαηηζηήξην) θφζηνπο θηήζεσο 900 ηηο νπνίεο πνχιεζε ηελ 17-05-2007 κέζσ Υξεκαηηζηεξίνπ αληί 2.000 17/05/2007 ΥΡΔΩΖ ΠΗΣΩΖ 38 Υξεκαηηθά Γηαζέζηκα 38.00 Σακείν 2.000,00 18 πκκεηνρέο θαη ινηπέο καθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο 18.00.00 Μεηνρέο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Γ 2.000,00 Αηηηνινγία: Πώιεζε κεηνρώλ Αλώλπκεο Δηαηξείαο Γ σο πηλάθην Ν 17/05/2007 18 πκκεηνρέο θαη ινηπέο καθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρ/ζεηο 18.00.00 Μεηνρέο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Γ 1.100,00 76 Έζνδα θεθαιαίνπ 76.04 Κέξδνο απφ πψιεζε ζπκκεηνρψλ 76.04.00 Κέξδνο απφ πψιεζε κεηνρψλ Γ 1.100,00 Αηηηνινγία : Κέξδνο πνπ πξνέθπςε από πώιεζε κεηνρώλ ηεο Γ 4 4 Αιεθαληήο Γ., 2004, 285-288 5
1.3.2. Δπέλδπζε ζε ρξεφγξαθα Οη κεηνρέο ραξαθηεξίδνληαη σο ρξεφγξαθα φηαλ θαηά ηελ απφθηεζή ηνπο δελ ππάξρεη ζθνπφο γηα δηαξθή θαηνρή θαη ην πνζνζηφ ζην θεθάιαην ηεο εθδφηξηαο ησλ κεηνρψλ εηαηξείαο είλαη κηθξφηεξν απφ ην 10% ηεο εηαηξείαο απηήο. 5 Καηά ηνλ Α.Κ. ην ρξεφγξαθν είλαη ην έγγξαθν πνπ πεξηέρεη ππφζρεζε παξνρήο ζηνλ θνκηζηή ηνπ εγγξάθνπ. χκθσλα κε ην Δ.Γ.Λ. ρξεφγξαθα είλαη έγγξαθα αλψλπκα ή νλνκαζηηθά πνπ πεξηέρνπλ ππφζρεζε παξνρήο ζηνλ θνκηζηή θαη γηα ηα νπνία ε αγνξά δηακνξθψλεη ηηκή δηαθνξεηηθή απφ απηήλ πνπ αλαγξάθεηαη πάλσ ζε απηά. πλεπψο ρξεφγξαθα είλαη κφλν εθείλα ηα αμηφγξαθα γηα ηα νπνία ε αγνξά δηακνξθψλεη ηηκή δηαθνξεηηθή απφ απηήλ πνπ αλαγξάθεηαη ζε απηά. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ζηνπο ππνινγαξηαζκνχο ηνπ 34 παξαθνινπζνχληαη ηα ρξεφγξαθα πνπ απνθηά ε νηθνλνκηθή κνλάδα κε ζθνπφ ηελ ηνπνζέηεζε θεθαιαίσλ ηεο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε απφ απηά άκεζεο πξνζφδνπ, φπσο είλαη: νη κεηνρέο αλσλχκσλ εηαηξεηψλ νη νκνινγίεο νκνινγηαθψλ δαλείσλ ηα κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ ηα νκφινγα ησλ ηξαπεδψλ ηα έληνθα γξακκάηηα ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ νη κεξηζκαηαπνδείμεηο ησλ κεηνρψλ πνπ έρνπλ απνθνπεί απφ ηηο κεηνρέο κεηά ηε γλσζηνπνίεζε ηεο εκεξνκελίαο πιεξσκήο ησλ κεξηζκάησλ. 6 Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ ρξενγξάθσλ ζηνλ παξαπάλσ ινγαξηαζκφ είλαη λα έρνπλ απνθηεζεί κε πξφζεζε θαη δπλαηφηεηα πξνζσξηλήο θαηνρήο ή λα απνηεινχλ ιηγφηεξν απφ ην 10% ηνπ θεθαιαίνπ ηεο εθδφηξηαο. 5 αθέιιεο Δ., 2003, 900 6 Αιεθαληήο Γ., 2004, 21 6
Παξάδεηγκα 1 ν Ζ κεηξηθή επηρείξεζε Α πψιεζε ηηο 400 κεηνρέο ηεο Β νλνκαζηηθήο αμίαο 10 αληί 8.000 κεηξεηνίο. ΥΡΔΩΖ ΠΗΣΩΖ 38 Υξεκαηηθά Γηαζέζηκα 38.00 Σακείν 8.000,00 34 Υξεφγξαθα 34.00 Μεηνρέο εηζεγκέλεο ζην Υξεκαηηζηήξην εηαηξεηψλ εζσηεξηθνχ 34.00.00 Μεηνρέο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Β 4.000,00 76 Έζνδα θεθαιαίνπ 76.04 Γηαθνξέο (θέξδε) απφ πψιεζε ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ 4.000,00 Αηηηνινγία: Κέξδε από πώιεζε ρξενγξάθσλ ηεο Β Παξάδεηγκα 2 ν Ζ κεηξηθή επηρείξεζε Α πψιεζε ηηο 400 κεηνρέο ηεο Β νλνκαζηηθήο αμίαο 20 αληί 4.000 κεηξεηνίο. ΥΡΔΩΖ ΠΗΣΩΖ 38 Υξεκαηηθά Γηαζέζηκα 38.00 Σακείν 4.000,00 64 Γηάθνξα έμνδα 64.12 Γηάθνξεο (δεκίεο) απφ πψιεζε ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ 4.000,00 34 Υξεφγξαθα 34.00 Μεηνρέο εηζεγκέλεο ζην Υξεκαηηζηήξην εηαηξεηψλ εζσηεξηθνχ 34.00.00 Μεηνρέο Αλψλπκεο Δηαηξείαο Β 8.000,00 Αηηηνινγία: Εεκίεο από πώιεζε ρξενγξάθσλ ηεο Β 7 7 αθέιιεο Δ., 2003, 900, 905, 906 7
1.3.3. Μεηξηθή επηρείξεζε Μεηξηθή επηρείξεζε είλαη ε επηρείξεζε πνπ έρεη κηα ή πεξηζζφηεξεο ζπγαηξηθέο επηρεηξήζεηο. Δίλαη ε επηρείξεζε πνπ θαιχπηεη κηα ή πεξηζζφηεξεο απφ ηηο αθφινπζεο πξνυπνζέζεηο: Έρεη ηελ πιεηνςεθία ηνπ θεθαιαίνπ ή ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ κηαο άιιεο ζπγαηξηθήο επηρείξεζεο, έζησ θαη αλ ε πιεηνςεθία απηή ζρεκαηίδεηαη χζηεξα απφ ζπλππνινγηζκφ ησλ ηίηισλ θαη ησλ δηθαησκάησλ πνπ θαηέρνληαη απφ ηξίηνπο γηα ινγαξηαζκφ ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο. Διέγρεη ηελ πιεηνςεθία ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ κηαο άιιεο ζπγαηξηθήο επηρείξεζεο χζηεξα απφ ζπκθσλία κε άιινπο κεηφρνπο ή εηαίξνπο ηεο επηρείξεζεο απηήο. πκκεηέρεη ζην θεθάιαην κηαο άιιεο επηρείξεζεο θαη έρεη ην δηθαίσκα είηε άκεζα είηε έκκεζα κέζσ ησλ ηξίησλ λα δηνξίδεη ή λα παχεη ηελ πιεηνςεθία ησλ κειψλ ησλ νξγάλσλ δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο απηήο, ηεο ζπγαηξηθήο. Αζθεί δεζπφδνπζα επηξξνή ζε κηα άιιε επηρείξεζε (ζπγαηξηθή). Γεζπφδνπζα επηξξνή ππάξρεη φηαλ ε κεηξηθή επηρείξεζε δηαζέηεη άκεζα ή έκκεζα, δει. κέζσ ησλ ηξίησλ πνπ ελεξγνχλ γηα ινγαξηαζκφ ηεο επηρείξεζεο, ηνπιάρηζηνλ ην 20% ηνπ θεθαιαίνπ ή ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ηεο ζπγαηξηθήο θαη ηαπηφρξνλα, αζθεί θπξηαξρηθή επηξξνή ζηε δηνίθεζε ή ζηε ιεηηνπξγία ηεο ηειεπηαίαο. 8 Με ηελ δηάηαμε ηνπ Ν. 3487/2006 άξζξν 2 παξ. 1 θαηαξγήζεθε ε πξνυπφζεζε κε ηελ νπνία ε κεηξηθή δελ απαηηείηαη, πιένλ, λα δηαζέηεη θαηά άκεζν ή έκκεζν ηξφπν ηνπιάρηζηνλ ην 20% ηνπ θεθαιαίνπ ηεο ζπγαηξηθήο. πγρξφλσο θαηαξγήζεθε θαη ν ραξαθηεξηζκφο «Μεηξηθή επηρείξεζε πνπ αζθεί δεζπφδνπζα επηξξνή». Μεηά ηηο άλσ ηξνπνπνηήζεηο πθίζηαηαη ζρέζε κεηξηθήο πξνο ζπγαηξηθή φηαλ ε κεηξηθή αζθεί θπξηαξρηθή επηξξνή ζηελ ζπγαηξηθή ρσξίο λα εξεπλάηαη πνηφ είλαη ην πνζνζηφ ηνπ θεθαιαίνπ ή ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ηεο ζπγαηξηθήο πνπ ε κεηξηθή θαηέρεη. Δπίζεο κε ηελ δηάηαμε ηνπ Ν. 3487/2006, πθίζηαηαη ζρέζε κεηξηθήο επηρείξεζεο πξνο ζπγαηξηθή φηαλ κε άιιε (ζπγαηξηθή) ππάγνληαη ζηελ εληαία δηεχζπλζε ηεο κεηξηθήο. 8 Υέβαο Γ., 2000, 253-254 8
Καηά ην Γ.Π.Υ.Π Ν 0 3 «πλελψζεηο Δπηρεηξήζεσλ» ε θπξηαξρηθή επηξξνή εθδειψλεηαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο νη ζπνπδαηφηεξνη εθ ησλ νπνίσλ είλαη: - Ζ κεηξηθή λα θαηεπζχλεη ηηο νηθνλνκηθέο θαη επηρεηξεκαηηθέο πνιηηηθέο ηεο ζπγαηξηθήο, βάζεη θαηαζηαηηθνχ ή ζπκθσλίαο. - Ζ κεηξηθή λα δηνξίδεη ή λα παχεη ηελ πιεηνλφηεηα ησλ κειψλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ή άιινπ παξφκνηνπ νξγάλνπ ηεο δηνίθεζεο ηεο ζπγαηξηθήο. - Ζ κεηξηθή λα ξίρλεη ηελ πιεηνςεθία ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ή άιινπ παξφκνηνπ νξγάλνπ ηεο δηνίθεζεο ηεο ζπγαηξηθήο. - Σνπ εκίζεσο ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ηεο άιιεο νηθνλνκηθήο νληφηεηαο, δπλάκεη ζπκθσλίαο κε άιινπο επελδπηέο. 9 Άιιε νλνκαζία πνπ κπνξεί λα έρεη ε κεηξηθή επηρείξεζε είλαη επηθεθαιήο ή θνξπθαία ή θπξίαξρε ή ειέγρνπζα ή εγέηηδα ή ηζχλνπζα. 10 Ζ κεηξηθή επηρείξεζε δηαθξίλεηαη ζε Holding θαη Parent Company. Ζ Holding Company ζεσξείηαη εηαηξεία ε νπνία δελ αζθεί απηή άκεζα θάπνηα εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα, αιιά πεξηνξίδεηαη ππφ ηνλ έιεγρν ησλ άιισλ εηαηξεηψλ. Parent Company ζεσξείηαη ε εηαηξεία, ε νπνία ζπκκεηέρεη κελ ζε άιιεο εηαηξείεο, αιιά ε ίδηα αζθεί ζπγγελή πξνο απηέο επηρείξεζε. 11 1.3.4. Θπγαηξηθή επηρείξεζε Θπγαηξηθή επηρείξεζε είλαη ε επηρείξεζε πνπ ειέγρεηαη άκεζα κε έλαλ ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο παξαπάλσ ηξφπνπο απφ κία ή πεξηζζφηεξεο κεηξηθέο. Άιιε νλνκαζία πνπ κπνξεί λα έρεη κηα ζπγαηξηθή επηρείξεζε είλαη εμαξηεκέλε ή ειεγρφκελε ή ππνηειήο ή παξαθπάδα. 1.3.5. Τπνζπγαηξηθή επηρείξεζε Δίλαη ελδερφκελν κηα ζπγαηξηθή επηρείξεζε λα είλαη ηαπηφρξνλα θαη κεηξηθή, φηαλ θαη ε ίδηα έρεη ζπγαηξηθή ή ζπγαηξηθέο επηρεηξήζεηο. ηε πεξίπησζε απηή, νη ηειεπηαίεο ζεσξνχληαη θαη ζπγαηξηθέο ηεο κεηξηθήο θαη ραξαθηεξίδνληαη σο έκκεζεο ζπγαηξηθέο ή ππνζπγαηξηθέο ή ζπγαηξηθέο ηεο δεχηεξεο βαζκίδαο. 12 9 Αιεθαληήο Γ., 2008, 43, 44 10 Γθίλνγινπ Γ. θαη Σαρπλάθεο Π., 2004, 42 11 Αιεθαληήο Γ., 2008, 26 12 Γθίλνγινπ Γ. θαη Σαρπλάθεο Π., 2004, 42 9
1.3.6. πλδεκέλεο επηρεηξήζεηο (affiliates) πλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο ραξαθηεξίδνληαη φιεο νη επηρεηξήζεηο πνπ είλαη θάησ απφ θνηλή ηδηνθηεζία ή έιεγρν. 13 χκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 42 ε παξ 5 ηνπ Ν. 2190/1920, ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο ή εμαξηεκέλεο είλαη νη παξαθάησ πνπ απνηεινχλ φκηιν επηρεηξήζεσλ: Οη επηρεηξήζεηο εθείλεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ππάξρεη ζρέζε κεηξηθήο επηρείξεζεο πξνο ζπγαηξηθή. Οη ζπγαηξηθέο ή νη ζπγαηξηθέο ησλ ζπγαηξηθψλ ησλ παξαπάλσ επηρεηξήζεσλ. Οη ζπγαηξηθέο ησλ παξαπάλσ επηρεηξήζεσλ άζρεηα αλ κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ απηψλ δελ ππάξρεη απεπζείαο δεζκφο ζπκκεηνρήο. Δπηρεηξήζεηο κε εληαία δηεχζπλζε ή θνηλά φξγαλα δηνίθεζεο. 14 ρήκα 1.1: «Όκηινο ζπλδεκέλσλ επηρεηξήζεσλ» Μ 25% Λ 90% 80% Θ 2 Θ 1 Τ 3 100% 75% Τ 4 65% Τ 1 Τ 2 ηνλ παξαπάλσ ζρήκα απεηθνλίδεηαη φκηινο επηρεηξήζεσλ. απηφλ ηνλ φκηιν φιεο νη επηρεηξήζεηο Μ,Θ 1,Θ 2,Τ 1,Τ 2,Τ 3 θαητ 4 εθηφο ηεο Λ είλαη ζπλδεκέλεο κεηαμχ ηνπο 13 αθέιιεο Δ. θαη Πξσηνςάιηεο Ν., 1991, 25 14 Αιεθαληήο Γ., 2005, 228 10
επεηδή φιεο δηνηθνχληαη απφ ηε κεηξηθή Μ είηε θαηά άκεζν ηξφπν Θ 1, Θ 2 είηε θαηά έκκεζν ηξφπν Τ 1,Τ 2,Τ 3 θαητ 4. 15 1.3.7. πγγελήο επηρείξεζε (associates) Οη ζπγγελείο επηρεηξήζεηο είλαη απηέο πνπ ζπλδένληαη ζηελά κε βάζε επηρεηξεκαηηθέο ή άιιεο ζπκθσλίεο, αιιά πάλσ ζηηο νπνίεο δελ ππάξρεη θαλέλα δηθαίσκα ειέγρνπ. 16 πγγελήο επηρείξεζε ραξαθηεξίδεηαη ε επηρείξεζε ζηεο νπνίαο ην θεθάιαην ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 10% κηα άιιε επηρείξεζε (ζπκκεηέρνπζα), ε νπνία ηαπηφρξνλα αζθεί νπζηψδε επηξξνή ζηε δηαρείξηζε θαη ηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο πξψηεο. Καηά ην άξζξν 106, παξάγξαθνο 1 Ν. 2190/1920 ηεθκαίξεηαη φηη κηα επηρείξεζε αζθεί νπζηψδε επηξξνή ζε κηα άιιε επηρείξεζε, φηαλ ε παξαπάλσ ζπκκεηνρή είλαη ίζε ή κεγαιχηεξε απφ ην 20% ηνπ θεθαιαίνπ ή ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ησλ κεηφρσλ ή ησλ εηαίξσλ ηεο άιιεο επηρείξεζεο. 17 Καηά ην Γ.Λ.Π. Νν 28 «Λνγηζηηθή επελδχζεσλ ζε ζπγγελείο επηρεηξήζεηο» ε νπζηψδε επηξξνή ζηε ζπγγελή επηρείξεζε κπνξεί λα εθδειψλεηαη θαη κε έλαλ απφ ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο: Αληηπξνζψπεπζε ζην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ή άιιν παξφκνην φξγαλν ηεο ζπγγελνχο επηρείξεζεο πκκεηνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ράξαμεο ηεο πνιηηηθήο εκαληηθέο ζπλαιιαγέο κεηαμχ επελδπηή θαη ζπγγελνχο επηρείξεζεο Αληαιιαγή δηεπζπληηθνχ πξνζσπηθνχ Παξνρή απαξαίηεηεο θαη νπζηαζηηθήο ηερληθήο πιεξνθφξεζεο Γειαδή, ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο ιέκε φηη ε επηρείξεζε εκπίπηεη ζηνλ νξηζκφ ηεο «ζπγγελνχο». 18 Πξέπεη πάλησο λα ζεκεησζεί, φηη, φπσο αλαθέξεηαη θαη ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία, ε πεξίπησζε ηεο επέλδπζεο ζε ζπγγελή επηρείξεζε απνηειεί ππνπεξίπησζε ηεο γεληθφηεξεο έλλνηαο ηεο «ζπκκεηνρήο» γηα ηελ νπνία ην απαηηνχκελν ειάρηζην πνζνζηφ ηνπ θαηερνκέλνπ θεθαιαίνπ είλαη 10% (αξ. 42 ε παξ. 5). ε πεξίπησζε εμάιινπ πνπ ππάξρεη ζπκκεηνρή ζε ζπγγελή επηρείξεζε, ν λφκνο 15 Αιεθαληήο Γ., 2008, 36 16 αθέιιεο Δ. θαη Πξσηνςάιηεο Ν., 1991, 25 17 Γθίλνγινπ Γ. θαη Σαρπλάθεο Π., 2004, 42-43 18 Καξαγηάλλεο Γ., θ.α, 223 11
(αξ. 106 παξ. 1) απαηηεί απηή ε ζπκκεηνρή (λα) πεξηιακβάλεηαη ζε ηδηαίηεξν θνλδχιη κε ηίηιν «πκκεηνρέο ζε ζπγγελείο επηρεηξήζεηο», ην νπνίν πεξηιακβάλεηαη ζηελ θαηεγνξία «πκκεηνρέο θαη άιιεο καθξνπξφζεζκεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο απαηηήζεηο» ηνπ ελνπνηεκέλνπ ηζνινγηζκνχ». 19 1.3.8. Γηαθξίζεηο πιεηνςεθίαο θεθαιαίνπ ζπγαηξηθήο εηαηξείαο 1.3.8.1. Άκεζε εμάξηεζε έκκεζε εμάξηεζε Ζ ηζχλνπζα απνθηά ηελ πιεηνςεθία ησλ κεηνρψλ ησλ εμαξηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ, ψζηε λα ηηο δηνηθεί απηνδηθαίσο (άκεζε εμάξηεζε ή ζπκκεηνρή). Ζ ηζχλνπζα κπνξεί λα απνθηήζεη ηελ εμάξηεζε άιισλ εηαηξεηψλ έκκεζα, θπξηαξρεί εηαηξείαο ε νπνία θαηέρεη ηελ πιεηνςεθία άιισλ εηαηξεηψλ (έκκεζε εμάξηεζε ή ζπκκεηνρή). ρήκα 1.2 «ρέζε ηζχλνπζαο θαη εμαξηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ άκεζνο εμάξηεζε» Α (ιθύνοσζα) 51% 80% 60% 65% Β Γ Γ Δ Ζ ηζχλνπζα απνθηά ηελ πιεηνςεθία ησλ κεηνρψλ ησλ εμαξηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ, ψζηε λα ηηο δηνηθεί απηνδηθαίσο (άκεζε εμάξηεζε). ρήκα 1.3 «ρέζε ηζχλνπζαο θαη εμαξηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ έκκεζε εμάξηεζε» 60% Α (κορσθαία, μηηρική, ιθύνοσζα) 70% 80% Γ Β Γ (ενδιάμεζος ιθύνοσζα) 51% 55% Δ Ε 19 Γθίλνγινπ Γ. θαη Σαρπλάθεο Π., 2004, 43 12
Ζ ηζχλνπζα κπνξεί λα απνθηήζεη ηελ εμάξηεζε άιισλ εηαηξεηψλ έκκεζα, θπξηαξρεί εηαηξείαο ε νπνία θαηέρεη ηελ πιεηνςεθία άιισλ εηαηξεηψλ (έκκεζε εμάξηεζε). Απηφ θαίλεηαη ζην παξαθάησ παξάδεηγκα: Ζ ηζχλνπζα Α ζπκκεηέρεη ζηελ Β κε πνζνζηφ 60%, ε Β ζηελ Γ κε πνζνζηφ 70% θαη ζηελ Γ κε πνζνζηφ 80%. Δπηπιένλ, ε Γ ζπκκεηέρεη ζηελ εηαηξεία Δ κε πνζνζηφ 51%, ε Γ ζπκκεηέρεη ζηελ εηαηξεία Ε κε ην πνζνζηφ 55%. Ζ Α είλαη θνξπθαία, κεηξηθή, ηζχλνπζα, ε Β ελδηάκεζνο ηζχλνπζα. Οη Δ θαη Ε είλαη εμαξηεκέλεο ησλ Α θαη Β θαηά έκκεζν ηξφπν. Οη Γ θαη Γ άκεζνο εμαξηεκέλεο ηεο Β. Ζ εηαηξεία Α ειέγρεη ηηο Γ, Γ, Δ θαη Ε. Ζ Α ζπκκεηέρεη ζηελ Γ κε πνζνζηφ 42% (60% x 70%), ζηελ Γ θαηά πνζνζηφ 48% (60% x 80%), ζηε Δ ζε 21,42% (60% x 70% x 51%) Σέινο, ε Α ζπκκεηέρεη ζηελ Ε κε πνζνζηφ 26,40% (60% x 80% x 55%). 1.3.8.2. ρεηηθή ή απφιπηε πιεηνςεθία Ζ πιεηνςεθία πνπ έρεη ε ηζχλνπζα εηαηξεία ζην κεηνρηθφ θεθάιαην ηεο εμαξηεκέλεο κπνξεί λα είλαη απφιπηε ή ζρεηηθή. Όηαλ ιέκε απφιπηε πιεηνςεθία ελλννχκε φηη, ε κεηξηθή θαηέρεη αξηζκφ κεηνρψλ κεγαιχηεξν ηνπ 50% ηνπ ζπλφινπ ησλ κεηνρψλ ηεο ζπγαηξηθήο, ελψ κε ηνλ φξν ζρεηηθή πιεηνςεθία ελλννχκε ηελ θαηνρή ησλ κεηνρψλ απφ ηελ κεηξηθή θάησ ηνπ 50% ηνπ ζπλφινπ ηεο ζπγαηξηθήο. Καη κε ηελ ζρεηηθή πιεηνςεθία δελ απνθιείεηαη λα αζθεί ε ηζχλνπζα έιεγρν, γηαηί θαηέρεη ζπγθεληξσκέλε δχλακε, φηαλ νη άιιεο είλαη δηαζθνξπηζκέλεο ζε δηάθνξα ρέξηα θαη νη θάηνρνί ηνπο είηε επεηδή αδηαθνξνχλ είηε επεηδή δελ γλσξίδνπλ πψο λα ζπκπεξηθεξζνχλ θαηά ζπλέπεηα είλαη δχζθνια λα ζπλελλνεζνχλ θαη λα επηβάιινπλ ηηο απφςεηο ηνπο. 20 1.3.9. Γηθαηψκαηα κεηνςεθίαο Όηαλ ε κεηξηθή ζπκκεηέρεη ζην θεθάιαην ή ζηα δηθαηψκαηα ςήθνπ ηεο ζπγαηξηθήο κε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 100% ηφηε έλα κέξνο ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηεο ζπγαηξηθήο αλαινγεί ζηε κεηξηθή θαη ην ππφινηπν ζε εθηφο νκίινπ ηξίηνπο. 21 Σν κέξνο ησλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ ηεο ζπγαηξηθήο πνπ αλήθεη ζηνπο εθηφο νκίινπ ηξίηνπο κεηφρνπο κεηαθέξεηαη ζηνπο ινγαξηαζκνχο: 40.90, 41.90 θαη 42.90. 20 Γεξνρεηκσλάο Γ., 1995, 47 21 Αιεθαληήο Γ., 2004, 123 13
Κσδηθφο Λνγαξηαζκφο 40.90 Κεθάιαην -Γηθαηψκαηα κεηνςεθίαο 41.90 Απνζεκαηηθά -Γηθαηψκαηα κεηνςεθίαο 42.90 Απνηειέζκαηα εηο λένλ Γηθ. κεηνςεθίαο Σν ζχλνιν ησλ πηζησηηθψλ ππνινίπσλ ησλ ηξηψλ απηψλ ινγαξηαζκψλ εκθαλίδεηαη ζηνλ ελνπνηεκέλν ηζνινγηζκφ ηδηαηηέξσο ζηα Ίδηα Κεθάιαηα κε ηνλ ηίηιν «Γηθαηψκαηα Μεηνςεθίαο». 22 Ο λφκνο πεξί ησλ Α.Δ. αλαθέξεη φηη ηα πνζά ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ αλαινγνχλ ζηηο κεηνρέο ή ζηα κεξίδηα ζην θεθάιαην ησλ ελνπνηεκέλσλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ θαηέρνληαη απφ πξφζσπα μέλα πξνο ηηο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζηελ ελνπνίεζε, εκθαλίδνληαη ζηνλ ελνπνηεκέλν ηζνινγηζκφ, ζε ηδηαίηεξν θνλδχιη κε ηίηιν «δηθαηψκαηα κεηνςεθίαο» ζηελ θαηεγνξία «ίδηα θεθάιαηα». Δπίζεο θαηά ηνλ λφκν απηφ ηα θέξδε θαη νη δεκίεο πνπ αλαινγνχλ ζηηο κεηνρέο ή ηα κεξίδηα ζην θεθάιαην ησλ ελνπνηεκέλσλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ θαηέρνληαη απφ πξφζσπα μέλα πξνο ηηο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζηελ ελνπνίεζε, εκθαλίδνληαη ζην ηέινο ελνπνηεκέλνπ ηζνινγηζκνχ, ζε ηδηαίηεξν θνλδχιη κε ηνλ ηίηιν «Αλαινγία κεηνρψλ ή κεξηδίσλ κεηνςεθίαο». 23 χκθσλα κε ην Γ.Λ.Π. Νν 27 «Δλνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο θαη ινγηζηηθή ησλ επελδχζεσλ ζε ζπγαηξηθέο επηρεηξήζεηο» ηα δηθαηψκαηα κεηνςεθίαο είλαη ην κέξνο απφ ηα θαζαξά απνηέιεζκα θαη ηελ θαζαξή πεξηνπζία κηαο ζπγαηξηθήο, πνπ δελ αλήθνπλ, άκεζα ή έκκεζα κέζσ ζπγαηξηθψλ, ζηε κεηξηθή. 24 1.3.10. Έιεγρνο Ο έιεγρνο είλαη ε ηζρχο πνπ έρεη κηα επηρείξεζε λα δηεπζχλεη ηελ νηθνλνκηθή θαη επηρεηξεκαηηθή πνιηηηθή κηαο άιιεο επηρείξεζεο, νχησο ψζηε λα ιακβάλεη νθέιε απφ ηηο πξναλαθεξφκελεο πνιηηηθέο. 25 Έιεγρνο ππάξρεη φηαλ ε εηαηξεία δηαζέηεη θαηά άκεζν ή έκκεζν ηξφπν (κέζσ άιισλ εηαηξεηψλ) ηελ πιεηνςεθία ησλ ςήθσλ 22 Αιεθαληήο Γ., 2008, 78 23 Ν. 2190/1920, άξζξν 103, παξάγξαθνο 6,7 24 Καξαγηάλλεο Γ. θ.α., 2006, 214 25 αθέιιεο Δ. θαη Πξσηνςάιηεο Ν., 1991, 22 14
κηαο εηαηξείαο ή έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηνξίδεη πεξηζζφηεξα απφ ηα κηζά κέιε ηεο δηνίθεζεο ηεο εηαηξείαο. 26 1.3.11. Όκηινο επηρεηξήζεσλ Όκηινο επηρεηξήζεσλ ή νκάδα ή απιψο επηρεηξήζεηο ηνπ ζπγθξνηήκαηνο: θαιείηαη έλαο νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο ν νπνίνο απνηειείηαη απφ απηνηειήο νηθνλνκηθέο κνλάδεο, φηαλ κία απφ απηέο ειέγρεη ηηο ππφινηπεο (ζπγαηξηθέο θαη ππνζπγαηξηθέο). Όηαλ κηα επηρείξεζε κπνξεί λα ειέγρεη θαη λα δηνηθήζεη κηα άιιε, νη δχν απηέο ζπληζηνχλ φκηιν ησλ επηρεηξήζεσλ. Καηά ην Γ.Λ.Π. 27 «Δλνπνηεκέλεο Οηθνλνκηθέο Καηαζηάζεηο θαη Λνγηζηηθή ησλ Δπελδχζεσλ ζε Θπγαηξηθέο.» φκηινο απνηειείηαη απφ ηελ κεηξηθή θαη φιεο καδί ζπγαηξηθέο. 27 1.3.12. Δλνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο Δλνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο είλαη νη νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ελφο νκίινπ νληνηήησλ, ζηηο νπνίεο ε κεηξηθή εηαηξεία αζθεί έιεγρν ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ. 28 Δίλαη νη θαηαζηάζεηο, νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ ην ελεξγεηηθφ, ην παζεηηθφ, ηνπο ινγαξηαζκνχο κεηφρσλ θαη ηα έμνδα ηεο κεηξηθήο θαη ησλ εμαξηεκέλσλ απφ απηήλ, ζαλ λα πξφθεηηαη γηα κηα εληαία επηρείξεζε. 29 Διιεληθή λνκνζεζία νξίδεη φηη ζηηο ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο πεξηιακβάλνληαη: Δλνπνηεκέλνο Ηζνινγηζκφο Δλνπνηεκέλα Απνηειέζκαηα Υξήζεσο Δλνπνηεκέλε Καηάζηαζε Μεηαβνιψλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ Δλνπνηεκέλε Καηάζηαζε Σακεηαθψλ Ρνψλ Δλνπνηεκέλν Πξνζάξηεκα. 30 26 αθέιιεο Δ., 2003, 552 27 Αιεθαληήο Γ., 2008, 25 28 Καδαληδήο Π., 2008, 159 29 Φίιηνο Β., 1991, 175 30 Αιεθαληήο Γ., Απξίιηνο 2007, 472 15
1.4. Πεξί ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ 1.4.1. Βαζηθέο έλλνηεο Σξέρνπζα ηηκή ησλ ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ ζεσξείηαη γηα ηνπο εηζεγκέλνπο ζην Υξεκαηηζηήξην ηίηινπο (κεηνρέο, νκνινγίεο θ.ιπ.), ν κέζνο φξνο ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο ηηκήο ηνπο θαηά ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηεο ρξήζεσο. Γηα ηα κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ είλαη ν κέζνο φξνο ηεο θαζαξήο ηηκήο ηνπο θαηά ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηεο ρξήζεσο. Γηα κεηνρέο ησλ Α.Δ. πνπ δελ είλαη εηζεγκέλεο ζην Υ.Α.Α. θαζψο θαη ζπκκεηνρέο ζε επηρεηξήζεηο πνπ δελ έρνπλ ηελ κνξθή ηεο Α.Δ. θαη ηίηινπο κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ πνπ ζπληάζζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο βάζεη ηνπ Ν. 2190/19220, είλαη ε εζσηεξηθή ινγηζηηθή αμία ησλ κεηνρψλ ή ησλ ζπκκεηνρψλ ή ησλ ηίηισλ ησλ επηρεηξήζεσλ, φπσο πξνθχπηεη απφ ηνλ λφκηκν ζπληαγκέλν ηειεπηαίν ηζνινγηζκφ ηνπο. Πίλαθαο 1.1 «Σξέρνπζα ηηκή ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ» Σίηινη Δηζεγκέλνη ζην ρξεκαηηζηήξην ηίηινη (κεηνρέο, νκνινγίεο θ. ι. π.) Μεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ Μεηνρέο Α.Δ πνπ δελ είλαη εηζεγκέλεο ζην ΥΑ πκκεηνρέο ζε άιιεο πιελ Α.Δ επηρεηξήζεηο θαη ηίηινη κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ απηώλ πνπ ζπληάζζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο βάζεη ηνπ Ν. 2190/1920 Σξέρνπζα ηηκή θαηά ηνλ λφκν 2190/1920 θαη ηνλ Κ.Β.. Μέζνο όξνο ρξεκαηηζηεξηαθήο ηηκήο θαηά ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηεο ρξήζεσο Ο κέζνο όξνο ηεο θαζαξήο ηηκήο ηνπο θαηά ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηεο ρξήζεσο Ζ εζσηεξηθή ινγηζηηθή αμία ησλ κεηνρώλ ή ησλ ζπκκεηνρώλ ή ησλ ηίηισλ επηρεηξήζεσλ απηώλ, όπσο πξνθύπηεη από ηνλ ηειεπηαίν ηζνινγηζκό ηνπο 16
Λνγηζηηθή θαζαξή ζέζε είλαη ην άζξνηζκα ηνπ θαηαβιεκέλνπ θεθαιαίνπ θαη ησλ θάζε θχζεσο απνζεκαηηθψλ, πιένλ ην «ππφινηπν θεξδψλ εηο λέν» ή κείνλ ην «ππφινηπν δεκηψλ εηο λένλ». 31 Δζσηεξηθή ινγηζηηθή αμία κεηνρήο αλψλπκεο εηαηξείαο ή κεξηδίνπ άιιεο λνκηθήο κνξθήο εηαηξείαο είλαη ε αμία πνπ δηακνξθψλεηαη αλ δηαηξέζνπκε ηελ θαζαξή πεξηνπζία ηεο Α.Δ. κε ην ζχλνιν ηνπ αξηζκνχ ησλ κεηνρψλ ηεο, φπνπ ε θαζαξή πεξηνπζία = Δλεξγεηηθφ-Παζεηηθφ. 32 1.4.2. Γηάθξηζε ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ Οη ζπκκεηνρέο ππνδηαηξνχληαη ζε ζπκκεηνρέο πνπ αθνξνχλ εμαξηεκέλεο ή ζπγαηξηθέο θαη ζπκκεηνρέο πνπ αθνξνχλ ζπγγελείο ή ζπλεζέζηεξα ζπλδεκέλεο (associated) επηρεηξήζεηο: Οη ζπκκεηνρέο ζε ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο, παξαθνινπζνχληαη ζην ινγαξηαζκφ 18.00 ηνπ Δ.Γ.Λ.., ελψ νη ζπκκεηνρέο ζε κε ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο παξαθνινπζνχληαη ζην ινγαξηαζκφ 18.01 ηνπ Δ.Γ.Λ.. Ζ δηάθξηζε απηή έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία, δηφηη ν Ν. 2190/1920, ζην άξζξν 42 ε παξάγξαθνο 5, επηβάιιεη φπσο νη ζπκκεηνρέο ζε ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο θαζψο θαη νη απαηηήζεηο θαη νη ππνρξεψζεηο απφ θαη ζε απηέο θαηαρσξνχληαη κφλν ζηνπο ινγαξηαζκνχο πνπ έρνπλ πξνβιεθζεί γηα ηηο πεξηπηψζεηο απηέο απφ ην ππφδεηγκα ηνπ Ηζνινγηζκνχ ηνπ Δ.Γ.Λ.. Οη ινγαξηαζκνί απηνί είλαη νη εμήο: Κσδηθφο Λνγαξηαζκφο 18 πκκεηνρέο θαη άιιεο καθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο 18.02 18.03 Μαθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο θαηά ζπλδεκέλσλ επηρεηξήζεσλ 33.11. 33.12 Βξαρππξφζεζκεο απαηηήζεηο θαηά ζπλδεδεκέλσλ επηρεηξήζεσλ 44.14 44.15 Μαθξνπξφζεζκεο ππνρξεψζεηο πξνο ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο 53.10 53.11 Βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο πξνο ζπλδεδεκέλεο επηρεηξήζεηο 31 Αιεθαληήο Γ., 2004, 30 32 Βνχιγαξε Παπαγεσξγίνπ Δ., 2002, 18 17
Σα ρξεφγξαθα θαηαρσξνχληαη ζηνπο ππνινγαξηαζκνχο ηνπ πξσηνβάζκηνπ ινγαξηαζκνχ 34 «Υξεφγξαθα», κε ηελ αμία θηήζεσο. 33 Αμία θηήζεσο είλαη ην πνζφ πνπ θαηαβάιιεηαη είηε απεπζείαο ζηελ εηαηξεία θαηά ηελ ζπγθξφηεζε ηνπ θεθαιαίνπ ηεο, είηε γηα αγνξά ηεο ζπκκεηνρήο, θαζψο θαη ε νλνκαζηηθή αμία ησλ ηίηισλ πνπ δίλνληαη ζηελ νηθνλνκηθή κνλάδα ρσξίο αληάιιαγκα ιφγσ λφκηκεο αλαπξνζαξκνγήο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο εθδφηξηαο εηαηξείαο ή θεθαιαηνπνηήζεσο απνζεκαηηθψλ. 34 Ζ κέζνδνο ππνινγηζκνχ ηεο ηηκήο θηήζεσο ησλ ρξενγξάθσλ επηιέγεηαη απφ ηελ επηρείξεζε. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ηηκήο θηήζεσο ησλ ρξενγξάθσλ γίλεηαη κε εμήο κεζφδνπο: - Ζ κέζνδνο ηνπ κέζνπ ζηαζκηθνχ θφζηνπο - Ζ κέζνδνο ησλ δηαδνρηθψλ ππνινίπσλ ή ηνπ θπθινθνξηαθνχ κέζνπ φξνπ - Ζ κέζνδνο πξψηε εηζαγσγή πξψηε εμαγσγή (F.I.F.O) - Ζ κέζνδνο ηειεπηαία εηζαγσγή πξψηε εμαγσγή (L.I.F.O) - Ζ κέζνδνο ηνπ βαζηθνχ απνζέκαηνο - Ζ κέζνδνο ηνπ εμαηνκηθεπκέλνπ θφζηνπο - Ζ κέζνδνο ηνπ πξνηχπνπ θφζηνπο Όηαλ ε επηρείξεζε επηιέμεη κηα απφ ηηο παξαπάλσ κεζφδνπο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηηκήο θηήζεσο ησλ ρξενγξάθσλ, ηε κέζνδν απηή πξέπεη λα εθαξκφδεη παγίσο απφ ρξήζε ζε ρξήζε. Ζ ειιεληθή λνκνζεζία αλαθέξεη (άξζξν 43, παξ.7, πεξ. β) φηη ε αιιαγή ηεο κεζφδνπ δελ επηηξέπεηαη, εθηφο θαη αλ ππάξρεη κεηαβνιή ζπλζεθψλ ή ζπληξέρεη άιινο ζνβαξφο ιφγνο, νπφηε ε αιιαγή ηεο κεζφδνπ αλαθέξεηαη θαη αηηηνινγείηαη ζην πξνζάξηεκα καδί κε ηελ επίδξαζε ηεο αιιαγήο απηήο, ζηε δηακφξθσζε ησλ απνηειεζκάησλ ρξήζεσο. χκθσλα κε ην Κ.Β.. (άξζξν 28) γηα βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ή γηα άιινπο ζπνπδαίνπο ιφγνπο επηηξέπεηαη κεηά απφ έγθξηζε ηεο Δπηηξνπήο Λνγηζηηθψλ Βηβιίσλ (Δ.Λ.Β) ε αιιαγή ηεο εθαξκνδφκελεο κεζφδνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο ηηκήο θηήζεσο ή ηνπ ηζηνξηθνχ θφζηνπο παξαγσγήο. Βάζεη ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Π.Γ. 367/1994 γηα ηελ απνηίκεζή ηνπο νη ζπκκεηνρέο θαη ηα ρξεφγξαθα θαηαλέκνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο. ηελ πξψηε 33 Αιεθαληήο Γ., 2008, 35-36 34 Αιεθαληήο Γ., 1995, 15 18
θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη νη κεηνρέο Α.Δ. (εηζεγκέλεο θαη κε ζην Υ.Α.Α.), νη νκνινγίεο (θνηλέο, θ. ι. π.) πνπ έρνπλ εηζαρζεί ζην Υ.Α.Α.. Σα νκφινγα (Διιεληθνχ Γεκνζίνπ κε ξήηξα ECU, Δ.Σ.Β.Α, Δ.Σ.Δ.Β.Α ) πνπ έρνπλ εηζαρζεί ζην Υ.Α.Α.. Οη ηίηινη ρξενγξάθσλ κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ (κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ, εηζπξαθηέεο κεξηζκαηαπνδείμεηο θ.ιπ.). ηελ δεχηεξε θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη ηα θάζε θχζεσο ρξεφγξαθα θαη ηίηινη κε ραξαθηήξα πξνζεζκηαθήο θαηάζεζεο θαη ηα νπνία δελ έρνπλ εηζαρζεί ζην Υξεκαηηζηήξην. 35 1.4.3. Μέζνδνη Λνγηζηηθήο Παξαθνινχζεζεο πκκεηνρψλ Σξείο είλαη γλσζηέο κέζνδνη παξαθνινχζεζεο ζπκκεηνρψλ. Δίλαη ε κέζνδνο ηεο θαζαξήο ζέζεο, ε κέζνδνο ηεο ηξέρνπζαο αμίαο θαη κέζνδνο ηνπ θφζηνπο. Οη δχν απφ απηέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο γηα ηελ απεηθφληζε ησλ ζπκκεηνρψλ, ηηο νπνίεο αλαθέξνπκε ακέζσο παξαθάησ. 36 Οη ζπκκεηνρέο ζε ζπγγελήο επηρεηξήζεηο εκθαλίδνληαη ζηηο εηήζηεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζην θφζηνο θηήζεσο. Δάλ, φκσο ε ηξέρνπζα ηηκή ησλ ζπκκεηνρψλ είλαη κηθξφηεξε απφ ην θφζηνο θηήζεσο απηψλ ηφηε απνηηκνχληαη ζηελ κηθξφηεξε ηξέρνπζα ηηκή. Ζ κέζνδνο απηή νλνκάδεηαη «Μέζνδνο ηνπ θφζηνπο θηήζεσο» θαη εθαξκφδεηαη ππνρξεσηηθά γηα ηελ ζχληαμε ησλ εηήζησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Αληίζεηα, ζηηο ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο νη ζπκκεηνρέο ζε ζπγγελείο επηρεηξήζεηο εκθαλίδνληαη ζηελ εζσηεξηθή ινγηζηηθή αμία ηνπο. Ζ κέζνδνο απηή νλνκάδεηαη «Μέζνδνο ηεο Καζαξήο Θέζεσο». χκθσλα κε ηελ κέζνδν απηή ην αξρηθφ θφζηνο θηήζεσο ησλ ζπκκεηνρψλ ζην θεθάιαην άιισλ επηρεηξήζεσλ πξνζαξκφδεηαη (απμάλεηαη ή κεηψλεηαη) ζην ηέινο θάζε ρξήζεσο, αλάινγα κε ηηο κεηαβνιέο πνπ έρνπλ επέιζεη ζηε ινγηζηηθή θαζαξή ζέζε ηεο άιιεο επηρείξεζεο. 37 1.4.3.1. Μέζνδνο ηεο Καζαξήο Θέζεο (Equity Method) Ζ ινγηζηηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ε επέλδπζε απφ κηα εηαηξεία ζε άιιε είλαη αξθεηά κεγάιε ψζηε λα επεξεάδεη ηηο πνιηηηθέο ηεο εηαηξείαο ζηελ νπνία επελδχεη. Ζ επελδχνπζα εηαηξεία θάλεη πεξηνδηθή αλαπξνζαξκνγή ηεο επέλδπζήο ηεο ζε θάζε ζπγαηξηθή νχησο ψζηε ε ινγηζηηθή αμία ζηα βηβιία ηεο 35 Αιεθαληήο Γ., 2008, 48-49, 52-53 36 αθέιιεο Δ. θαη Πξσηνςάιηεο Ν., 1991, 74 37 Αιεθαληήο Γ., 2004, 192 19
κεηξηθήο λα αληαλαθιά, πέξα απφ ηα κεξίζκαηα πνπ εηζπξάηηνληαη ζαλ εηζφδεκα απφ ηηο επελδχζεηο θαη ην κεξίδηφ ηεο ζηε θαζαξή ζέζε απφ ην ππφινηπν ησλ θεξδψλ. 38 Αληηξξήζεηο έρνπλ αλαθχςεη ζηελ κέζνδν ηεο θαζαξήο ζέζεο γηα δηάθνξνπο ιφγνπο. Πξψηνλ, νπζηαζηηθή απνκάθξπλζε απφ ηελ γεληθά παξαδεθηή πξαθηηθή ζηελ αλαγλψξηζε ησλ εζφδσλ. Σα θέξδε ηεο ζπγαηξηθήο εθιακβάλνληαη ζαλ θέξδε ηεο κεηξηθήο. Γεχηεξνλ, ηα ππφινηπα ησλ επελδχζεσλ ζε ζπγαηξηθέο απνηπγράλνπλ ζην λα παξάζρνπλ είηε ηα θφζηε είηε ηηο ηξέρνπζεο αμίεο ησλ ζπκκεηνρψλ ζε ζπγαηξηθέο, αθνχ απνηεινχληαη απφ δηαθνξεηηθά ζηνηρεία θφζηνπο (ή επελδπηηθψλ αμηψλ) ζηηο εκεξνκελίεο απφθηεζεο ησλ κεηνρψλ, πνπ ηξνπνπνηνχληαη απφ πξνζαξκνγέο βαζηζκέλεο ζε κεηαβνιέο ζην ίδην θεθάιαην. Σξίηνλ, ε κέζνδνο ηεο θαζαξήο ζέζεο απαηηεί αλάιπζε ησλ ινγαξηαζκψλ θαη εηδηθέο αλαπξνζαξκνγέο πξνθεηκέλνπ λα θζάζνπκε ζην πνζφ ησλ παξαθξαηεζέλησλ θεξδψλ πνπ είλαη λνκηθά δηαζέζηκα γηα κεξίζκαηα θαη ην πνζφ ησλ θεξδψλ πνπ ππφθεηληαη ζε θφξνπο εηζνδήκαηνο. 39 1.4.3.2. Μέζνδνο ηνπ Κφζηνπο (Cost Method) Με ηε κέζνδν ηνπ θφζηνπο θηήζεο, ν επελδπηήο θαηαρσξεί ηελ επέλδπζή ηνπ κε ην θφζηνο θηήζεσο. Ο επελδπηήο απεηθνλίδεη ην θέξδνο φηαλ ιακβάλεη κεξίζκαηα απφ ηα θέξδε ηεο ζπγγελνχο πνπ πξνθχπηνπλ κεηαγελέζηεξα απφ ηελ εκεξνκελία ηεο επελδπηηθήο απφθηεζεο απφ ηνλ επελδπηή. Όηαλ ν επελδπηήο ιακβάλεη πνζά σο κεξίζκαηα πνπ πιεξψλνληαη απφ ηε ζπγγελή θαη ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ αδηαλέκεηα θέξδε πνπ ππήξραλ πξηλ ν επελδπηήο θάλεη ηε ζρεηηθή επέλδπζε, ηφηε ηα κεξίζκαηα απηά αθαηξνχληαη απφ ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο, θαηαρσξνχληαη αθαηξεηηθά απφ ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο. 40 1.4.3.3. Μέζνδνο επηβαιιφκελε απφ ηελ Διιεληθή Ννκνζεζία χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 43 ηνπ Ν. 2190/1920 νη κεηνρέο Α.Δ., νη νκνινγίεο θαη ηα ινηπά ρξεφγξαθα, θαζψο θαη ηα κεξίδηα ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ θαη 38 Φίιηνο Β., 1994, 59 39 Φίιηνο Β., 1991, 46, 50-52 40 Καξαγηάλλεο Γ. θ.α, 2006, 224 20
νη ζπκκεηνρέο ζε επηρεηξήζεηο πνπ δελ έρνπλ ηε κνξθή Α.Δ., απνηηκνχληαη ζηελ θαη είδνο ρακειφηεξε ηηκή, κεηαμχ ηεο ηηκήο θηήζεψο ηνπο θαη ηεο ηξέρνπζαο ηηκήο. Γηα ηελ απνηίκεζε ησλ ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ θαηά ηνλ εκπνξηθφ λφκν εθαξκφδνληαη ηα αθφινπζα: Οη κεηνρέο Α.Δ., θαζψο θαη νη ζπκκεηνρέο ζε επηρεηξήζεηο πνπ δελ έρνπλ ηε κνξθή Α.Δ., απνηηκνχληαη ζηελ θαη είδνο ρακειφηεξε ηηκή, κεηαμχ ηεο ηηκήο θηήζεσο ηνπο θαη ηεο ηξέρνπζαο ηηκήο ηνπο. Ωο ηξέρνπζα ηηκή, γηα ηελ εθαξκνγή απηνχ ηνπ λφκνπ, ζεσξείηαη: Γηα ηνπο εηζεγκέλνπο ζην Υξεκαηηζηήξην ηίηινπο (κεηνρέο, νκνινγίεο θ.η.ι.), ν κέζνο φξνο ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο ηηκήο ηνπο θαηά ην ηειεπηαίν κήλα ηεο ρξήζεσο. Γηα ηηο κεηνρέο Α.Δ., πνπ δελ είλαη εηζεγκέλεο ζην Υξεκαηηζηήξην, ηηο ζπκκεηνρέο ζε άιιεο (πιελ Α.Δ.) επηρεηξήζεηο θαη ηνπο ηίηινπο κε ραξαθηήξα αθηλεηνπνηήζεσλ ησλ άιισλ απηψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ ζπληάζζνπλ νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο απηνχ ηνπ λφκνπ, ε εζσηεξηθή ινγηζηηθή αμία ησλ κεηνρψλ ή ησλ ζπκκεηνρψλ ή ησλ ηίηισλ ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ, φπσο πξνθχπηεη απφ ην λφκηκα ζπληαγκέλν ηειεπηαίν ηζνινγηζκφ ηνπο. 41 Παξάδεηγκα απνηίκεζεο ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ: Έζησ ζηα ινγηζηηθά βηβιία Αλψλπκεο Δηαηξείαο ν ινγ/ζκφο 18 «πκκεηνρέο θαη ινηπέο καθξνπξφζεζκεο απαηηήζεηο» θαη ν ινγ/ζκφο 34 «Υξεφγξαθα» ζηηο 31-12- 2008 αλαιχνληαη σο εμήο: Υξεσζηηθφ Τπφινηπν Κσδηθφο Λνγαξηαζκφο 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο 18.00.08 πκκεηνρέο ζε ινηπέο επηρεηξήζεηο 31-12-2008 18.00.08.00 "Γ" ΔΠΔ 2.400.000,00 18.00.08.01 "Γ" ΟΔ 800.000,00 18.00.08.02 "Δ" ΔΔ 700.000,00 ΤΝΟΛΟ 3.900.000,00 34 Μεηνρέο εηζεγκέλεο ζην Υξεκαηηζηήξην εηαηξεηψλ εζσηεξηθνχ 34.00.00 "Α" ΑΔ 20.000,00 41 Αιεθαληήο Γ, 2008, 50-51 21
Ζ απνηίκεζε ησλ άλσ ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ ζηηο 31-12-2008 ζα γίλεη σο εμήο: ΠΗΝΑΚΑ 22
Οη άλσ ζπκκεηνρέο θαη ρξεφγξαθα ζα απνηηκεζνχλ ζηηο 31-12-2008 ζηελ αμία 3.818.000 πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ απνηίκεζε θάζε ζπκκεηνρήο θαη ρξενγξάθνπ ζηελ θαη είδνο κηθξφηεξε ηηκή κεηαμχ ηηκήο θηήζεσο θαη ηξέρνπζαο απηήο. Ζ δηαθνξά πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ απνηίκεζε ζα θαηαρσξεζεί ινγηζηηθά κε ηελ εμήο εγγξαθή: ΥΡΔΩΖ ΠΗΣΩΖ 68.01 Πξνβιέςεηο γηα ππνηίκεζε ζπκκεηνρψλ θαη ρξενγξάθσλ 68.01.00 Πξφβιεςε γηα ππνηίκεζε ζπκκεηνρψλ 100.000,00 68.01.01 Πξνβιέςεηο γηα ππνηίκεζε ρξενγξάθσλ 2.000,00 18.00 πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο 18.00.99 Πξνβιέςεηο γηα ππνηίκεζε ζπκκεηνρψλ ζε ζπλδεκέλεο επηρ/ζεηο "Γ" ΟΔ 18.00.99 "Γ" ΟΔ 100.000,00 34 Υξεφγξαθα 34.99 Πξνβιέςεηο γηα ππνηίκεζε ρξενγξάθσλ 34.99.00 "Α" ΑΔ 2.000,00 Αηηηνινγία: Πξόβιεςε ππνηίκεζεο ρξενγξάθσλ πνπ πξνέθπςαλ από ηελ απνηίκεζε 31.12.2008 ηε ζπλέρεηα νη άλσ ζπκκεηνρέο θαη ηα ρξεφγξαθα ζα εκθαληζζνχλ ζην ζεσξεκέλν εκεξνιφγην εγγξαθψλ θαη ηζνινγηζκνχ σο εμήο: πκκεηνρέο ζε ζπλδεκέλεο επηρεηξήζεηο "Γ" ΔΠΔ (240 εηαηξηθά κεξίδηα x10.000) Αμία θηήζεσο 2.400.000,00 "Γ" ΟΔ (55%) Αμία θηήζεσο 800,00 "Δ" ΔΠΔ (52%) Αμία θηήζεσο 700,00, 3.900.000,00 (κείνλ) Πξφβιεςε γηα ππνηίκεζε ζπκκεηνρψλ ζε ζπλδεκέλεο επηρ/ζεηο "Γ" ΟΔ ( 100.000,00) Αμία απνηηκήζεσο 31-12-2008 3.800.000,00 23
Υξεφγξαθα Μεηνρέο Α ΑΔ (20 κεηνρέο x1.000) 20.000,00 (κείνλ) Πξφβιεςε γηα ππνηίκεζε ρξενγξάθσλ (2.000,00) Αμία απνηηκήζεσο 31-12-2008 42 18.000,00 1.5. Όκηινη επηρεηξήζεσλ 1.5.1. θνπφο δεκηνπξγίαο νκίισλ επηρεηξήζεσλ Ο ζθνπφο ηεο ζπγθεληξψζεσο ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηε δεκηνπξγία εμαξηεκέλσλ εηαηξεηψλ κπνξεί λα είλαη είηε ρξεκαηννηθνλνκηθφο, είηε νηθνλνκηθφο. Υξεκαηννηθνλνκηθφο ζθνπφο ππάξρεη φηαλ ε ηζχλνπζα επηρείξεζε απνθηά ζπκκεηνρέο ζην θεθάιαην άιισλ επηρεηξήζεσλ, κε απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ επηθεξδή ηνπνζέηεζε ησλ θεθαιαίσλ ηεο. Γελ επηδηψθεη, ε ηζχλνπζα, κε ηε ζπκκεηνρή ηεο, ηελ επέθηαζε ησλ εξγαζηψλ ηεο, έηζη ν δεκηνπξγνχκελνο ζχλδεζκνο είλαη ραιαξφο θαη πνιιέο θνξέο πξφζθαηξνο. Δπηρεηξεκαηηθφο ή αιιηψο νηθνλνκηθφο ζθνπφο ππάξρεη φηαλ ε απφθηεζε ζπκκεηνρψλ, απφ ηελ ηζχλνπζα ζηηο άιιεο εηαηξείεο, απνζθνπεί ζηελ εμππεξέηεζε, γηα ηελ επέθηαζε ή θαη ηελ αχμεζε ησλ εξγαζηψλ ηεο, ζηε δεκηνπξγία κηαο κφληκεο εκπνξηθήο ή βηνκεραληθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ο ζχλδεζκνο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη ηφζν ζηελφο θαη ε αιιεινεμάξηεζε ζε ηέηνηα έθηαζε, ψζηε λα εθδειψλεηαη κηα κφληκε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ απφ ηελ νηθνλνκηθή άπνςε λα δεκηνπξγείηαη έλαο εληαίνο νξγαληζκφο. Οη αηηίεο πνπ πξνθαινχλ ηελ νκαδνπνίεζε εηαηξεηψλ, είλαη πνιιέο, νη ζπνπδαηφηεξεο είλαη νη παξαθάησ: νξγαληζκψλ. Ζ δηνηθεηηθή απνθέληξσζε, ψζηε λα απνθεχγεηαη ε δπζθακςία ησλ κεγάισλ Ζ θπζηνινγηθή επέθηαζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ψζηε ην ζρήκα ηεο δεκηνπξγίαο ησλ εμαξηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ λα είλαη ην πην πξφζθνξν. 42 Αιεθαληήο Γ., 1998, 31-33 24
Ζ επέθηαζε ησλ εξγαζηψλ ηεο εηαηξείαο ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ, ζηηο νπνίεο απαγνξεχεηαη ε ίδξπζε ππνθαηαζηεκάησλ, ψζηε θαη αλάγθε ηδξχνληαη απηνηειείο εμαξηεκέλεο επηρεηξήζεηο. Ζ εμνπδεηέξσζε ηνπ αληαγσληζκνχ επηρείξεζεο κε ηελ αγνξά ηεο πιεηνςεθίαο ησλ κεηνρψλ ηεο. 43 1.5.2. Γεκηνπξγία νκίισλ επηρεηξήζεσλ Οη φκηινη δεκηνπξγνχληαη κε δπν ηξφπνπο, κε ηελ ίδξπζε ζπγαηξηθψλ θαη κε αγνξά κεηνρψλ ή εηαηξηθψλ κεξηδίσλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ. Αλαιπηηθά: Πξψηνλ, ε ίδξπζε απφ κεηξηθή επηρείξεζε λέσλ ζπγαηξηθψλ ππάξρεη φηαλ ε κεηξηθή επηρείξεζε ηδξχεη κηα λέα ζπγαηξηθή επηρείξεζε ζην θεθάιαην ηεο νπνίαο ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 50%, ηφηε δεκηνπξγείηαη φκηινο επηρεηξήζεσλ κεηαμχ ησλ δχν επηρεηξήζεσλ, π.ρ. εάλ ε κεηξηθή επηρείξεζε Κ ηδξχεη ηελ 01.01.2006 κηα λέα ζπγαηξηθή επηρείξεζε Ε, ηφηε ηελ 01.01.2006 δεκηνπξγείηαη φκηινο επηρεηξήζεσλ κεηαμχ ησλ παξαπάλσ επηρεηξήζεσλ. Ζ ζπκκεηνρή ηεο κεηξηθήο ζην θεθάιαην ηεο ζπγαηξηθήο απνηειεί ελδνεηαηξηθή ζπλαιιαγή. Καηά ηελ ζχληαμε ησλ ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ηνπ άλσ νκίινπ ε ελδνεηαηξηθή ζπλαιιαγή απηή πξέπεη λα αθπξσζεί. Γελ δεκηνπξγείηαη δηαθνξά ελνπνίεζεο επεηδή ζηελ πεξίπησζε απηή ε αμία θηήζεσο ηεο ζπκκεηνρήο ζπκπίπηεη κε ηα θεθάιαηα ηεο ζπγαηξηθήο πνπ αθπξψλνληαη. Γεχηεξνλ, αγνξά απφ κεηξηθή επηρείξεζε κεηνρψλ ή εηαηξηθψλ κεξηδίσλ άιισλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο κεηά ηελ αγνξά θαζίζηαληαη ζπγαηξηθέο. Όηαλ ε κεηξηθή αγνξάδεη πνζνζηφ κεηνρψλ ή εηαηξηθψλ κεξηδίσλ άιιεο επηρείξεζεο κεγαιχηεξν ηνπ 50%, ηφηε δεκηνπξγείηαη φκηινο επηρεηξήζεσλ κεηαμχ ηεο κεηξηθήο θαη ηεο ζπγαηξηθήο. Ζ ίδξπζε ζπγαηξηθήο απφ ηε κεηξηθή, φπσο θαη ε αγνξά κεηνρψλ ή εηαηξηθψλ κεξηδίσλ ζπγαηξηθήο απφ ηε κεηξηθή απνηειεί ελδνεηαηξηθή ζπλαιιαγή. Καηά ηε ζχληαμε ησλ ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ε ελδνεηαηξηθή ζπλαιιαγή 43 Γεξνρεηκσλάο Γ., 1995, 47-48. 25
απηή πξέπεη λα αθπξσζεί. Απφ ηελ αθχξσζε απηή δεκηνπξγείηαη δηαθνξά ελνπνίεζεο επεηδή ζηελ πεξίπησζε απηή ε αμία ζπκκεηνρήο έρεη δηαθνξά (ζεηηθή, αξλεηηθή) κε ηα θεθάιαηα ηεο ζπγαηξηθήο πνπ αθπξψλνληαη. 44 1.5.3. Γηάθξηζε νκίισλ Τπάξρνπλ ηξείο ηχπνη επηρεηξεζηαθψλ ζπλδπαζκψλ: - θάζεηνο (vertical). πλδπαζκνί κεηαμχ κηαο επηρείξεζεο θαη ησλ πειαηψλ ή πξνκεζεπηψλ ηεο επηρείξεζεο. - νξηδφληηνο (horizontal), φπνπ εκπιέθνληαη επηρεηξήζεηο ηνπ ίδηνπ θιάδνπ. - θαηά ζπζζψξεπζε (conglomerate). πλδπαζκνί κεηαμχ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε άζρεηνπο κεηαμχ ηνπο θιάδνπο ή αγνξέο ε θάζε κία. 45 Κάζεηνο φκηινο ππάξρεη φηαλ ε κεηξηθή επηρείξεζε ειέγρεη άκεζα κία ή πεξηζζφηεξεο άιιεο ζπγαηξηθέο επηρεηξήζεηο. Όηαλ ε κεηξηθή εηαηξεία θαηέρεη ηελ πιεηνςεθία ηνπ θεθαιαίνπ ή ησλ δηθαησκάησλ ςήθνπ ηεο ζπγαηξηθήο ή έρεη ηελ εμνπζία λα αζθεί θπξηαξρηθή επηξξνή ή έιεγρν ζηε ζπγαηξηθή εηαηξεία. 46 Οξηδφληηνο φκηινο είλαη εθείλνο ζηνλ νπνίν νη επηρεηξήζεηο πνπ κνινλφηη δελ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ζρέζε κεηξηθήο ζπγαηξηθήο, έρνπλ ηεζεί θάησ απφ εληαία δηεχζπλζε ή ηα δηνηθεηηθά, δηαρεηξηζηηθά, επνπηηθά φξγαλα ηνπο απνηεινχληαη θαηά πιεηνςεθία απφ ηα ίδηα πξφζσπα. 47 1.5.4. Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ζπλεξγαζίαο νκίισλ Ζ δεκηνπξγία ελφο νκίινπ επηρεηξήζεσλ παξνπζηάδεη ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ην ζπλζέηνπλ, ηα νπνία είλαη: Με ηελ ίδξπζε ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ επηηπγράλεηαη πιήξεο δηαρσξηζκφο θαζεθφλησλ ηεο κεηαπνίεζεο θαη ηεο δηάζεζεο δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα θνηλφ έιεγρν επί ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Ζ κεηξηθή κπνξεί λα δεκηνπξγεί είηε νξηδφληηνπο είηε θάζεηνπο νκίινπο εηαηξεηψλ ζε ιεηηνπξγία. Οξηδφληηνο 44 Αιεθαληήο Γ., 2008, 31. 45 Φίιηνο Β., 1991, 28 46 Αιεθαληήο Γ., 2008, 66, 67 47 Αιεθαληήο Γ., επηέκβξηνο 2004, 1191 26
ζπλδπαζκφο ζπλεπάγεηαη παξαγσγή νκνίσλ πξντφλησλ ή παξνρή νκνίσλ ππεξεζηψλ ελψ θάζεηνο ζπλδπαζκφο ζπλεπάγεηαη ηνλ έιεγρν ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ απαζρνινχληαη ζε δηαδνρηθά ζηάδηα παξαγσγήο ή παξνρήο ππεξεζηψλ. Ζ χπαξμε δηαθεθξηκέλσλ θαη μερσξηζηψλ λνκηθά κνλάδσλ δηεπθνιχλεη ηε ρξεκαηνδφηεζε ζπλνιηθά ελφο αλαπηπζζνκέλνπ νκίινπ. Ζ άληιεζε ησλ θεθαιαίσλ γίλεηαη πην εχθνια θαη κε ιηγφηεξν θφζηνο. Ζ δεκηνπξγία κηαο ζπγαηξηθήο εηαηξείαο ρξήζηκε ζηελ πεξίπησζε πνπ πξφθεηηαη λα αλαιεθζεί κηα λέα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ν θίλδπλνο ηεο νπνίαο δελ είλαη πιήξσο αλαγλσξίζηκνο. Σν θαζαξφ θέξδνο ή θαζαξή δεκία απφ ηελ αμηνπνίεζε ηεο πεξηνπζίαο θάζε επηκέξνπο ζηνηρείνπ εθκεηάιιεπζεο κπνξεί λα θαζνξηζζεί αληηθεηκεληθά. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν κε θεξδνθφξεο επηρεηξήζεηο κπνξνχλ επθνιφηεξα λα πξνβαίλνπλ ζηελ δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. Με ηελ δεκηνπξγία ελφο νκίινπ επηρεηξήζεσλ επηηπγράλεηαη θνηλφο έιεγρνο θαη ηαπηφρξνλα δηαηεξείηαη ε αηνκηθφηεηα φπσο θήκε θαη πειαηεία ησλ ζπγγελψλ επηρεηξήζεσλ. Σα θχξηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ζρεκαηηζκνχ νκίισλ επηρεηξήζεσλ είλαη ηα αθφινπζα: Ζ δπλαηφηεηα απφθξπςεο ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θαη ησλ απνηειεζκάησλ εθκεηάιιεπζεο κε ηελ θαηάξηηζε κε πιεξνθνξηαθψλ, θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο δηαζηξεβισκέλσλ ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Σα επηπιένλ έμνδα πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζπληήξεζε ησλ απηνηειψλ νξγαληζκψλ ησλ ζπγγελψλ εηαηξεηψλ θπξίσο ηα έμνδα δηνίθεζεο. Ζ αλάπηπμε κε πγηνχο ρξεκαηννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη δεκηνπξγία βεβαξεκέλσλ ζηελ θνξπθή θεθαιαηαθψλ δνκψλ. Τπεξβνιηθέο επηβαξχλζεηο γηα παξνρή ππεξεζηψλ ζε δηεηαηξηθέο ζπλαιιαγέο έρνπλ ρξεσζεί κε αξθεηή ζπρλφηεηα έλαληη ζπγαηξηθψλ, ηδίσο εηαηξεηψλ. 48 48 Φίιηνο Β., 1991, 24-26 27
1.6. Δλνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο 1.6.1. Αλάγθε θαηάξηηζεο ελνπνηεκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Οη δχν ή πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο εκθαλίδνληαη λνκηθά σο απηνηειείο νληφηεηεο ή μερσξηζηά λνκηθά πξφζσπα, ελδέρεηαη εληνχηνηο απφ νηθνλνκηθή άπνςε ε απηνηέιεηα απηή λα έρεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζνβαξά πεξηνξηζζεί, ή λα έρεη νινθιεξσηηθά εθιείςεη. Ζ αληίθαζε απηή (νηθνλνκηθέο κνλάδεο λνκηθά απηνηειείο, νηθνλνκηθά φρη) εκθαλίδεηαη φηαλ ε κηα απφ ηηο κνλάδεο απηέο είλαη ζε ζέζε λα θαηεπζχλεη ηε δξάζε άιιεο ή άιισλ λνκηθά απηνηειψλ κνλάδσλ, ιφγσ ζπκκεηνρήο ηεο πξψηεο ζην θεθάιαην ηεο άιιεο ή ησλ άιισλ κνλάδσλ, ή ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο πνπ έρεη, λα νξίδεη ζηηο άιιεο ηα κέιε ηνπ νξγάλνπ πνπ ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο (ηελ πιεηνςεθία ησλ κειψλ ηνπ Γ.., αλ πξφθεηηαη γηα Α.Δ.). ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ νη παξαπάλσ νηθνλνκηθνί δεζκνί κεηαμχ επηρεηξεκαηηθψλ κνλάδσλ ηππηθά (λνκηθά) αλεμάξηεησλ κεηαμχ ηνπο, γίλεηαη ιφγνο γηα φκηιν επηρεηξήζεσλ. Ζ χπαξμε φκσο ησλ δεζκψλ απηψλ δεκηνπξγεί ή είλαη ελδερφκελν λα δεκηνπξγήζεη ινγηζηηθέο παξαηζζήζεηο, αλ πξνζθνιιεζνχκε ζην δφγκα ηεο απηνηεινχο (ρσξηζηήο) λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ησλ εηαηξεηψλ ηνπ νκίινπ θαη αξθεζηνχκε ζηελ θαηά λφκν θαηάξηηζε ησλ ρσξηζηψλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαζεκηάο απφ ηηο εηαηξείεο απηέο. Μ άιια ιφγηα ε κειέηε ησλ εηήζησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, πνπ νη επηκέξνπο εηαηξείεο ηνπ νκίινπ είλαη απφ ηνλ λφκν ππνρξεσκέλεο λα θαηαξηίδνπλ (θαη ελδερφκελα θαη λα δεκνζηεχνπλ), δελ είλαη δπλαηφ λα νδεγήζεη ζηε ζπλαγσγή ησλ νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, αλ δελ γίλνπλ πξνεγνπκέλσο νη αλαγθαίεο πξνζαξκνγέο. Οη πξνζαξκνγέο απηέο εθθηλνχλ απφ ηελ αληίιεςε, φηη παξά ηελ λνκηθή απηνηέιεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ νκίινπ, απφ νηθνλνκηθή άπνςε ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζζνχλ σο κηα επηρείξεζε, νη νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο πνπ θαηαξηίδνληαη κε βάζε ηελ αληίιεςε απηή, νλνκάδνληαη (ζε αληίζεζε κε ηηο εηήζηεο θαηαζηάζεηο ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ) ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο. Οη ινγηζηηθέο παξαηζζήζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη αλ δελ θαηαξηηζηνχλ ελνπνηεκέλεο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο, αλ δειαδή αξθεζηνχκε ζηελ θαηάξηηζε ησλ (μερσξηζηψλ) εηήζησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ ηνπ νκίινπ, είλαη ζηνπο ηζνινγηζκνχο ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ θαη ζηα απνηειέζκαηα ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ. 28
ηνπο ηζνινγηζκνχο ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ: - Έλα ηκήκα ηνπ ζπλνιηθνχ θεθαιαίνπ ησλ εηαηξεηψλ δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ ζεψξεζε ησλ κνλάδσλ ηνπ νκίινπ σο εληαίαο επηρείξεζεο. - Αγνξά πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ (εκπνξεπκάησλ ή παγίσλ) πνπ κηα εηαηξεία ηνπ νκίινπ πξαγκαηνπνηεί απφ άιιε εηαηξεία ηνπ νκίινπ ζεσξείηαη φηη απφ λνκηθή άπνςε απνηειεί ηέιεηα αγνξά (θαη αληίζηνηρα πψιεζε γηα ηελ άιιε εηαηξεία). Αλ φκσο νη δχν εηαηξείεο ζεσξεζνχλ σο απιά ηκήκαηα ή δξαζηεξηφηεηεο ζηα πιαίζηα κηαο εληαίαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο, αλ δειαδή νη δχν εηαηξείεο αληηκεησπηζζνχλ ζαλ κηα εηαηξεία, ηφηε ε αγνξαπσιεζία ζεσξείηαη σο απιή κεηαθίλεζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, αθνχ αγνξαπσιεζία κεηαμχ ηκεκάησλ ηεο ίδηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο δελ είλαη δπλαηφ λα λνεζεί. Δπνκέλσο, ζηνλ ελνπνηεκέλν ηζνινγηζκφ πνπ ζα θαηαξηηζζεί κε βάζε ηελ αληίιεςε απηή (γηα εληαία νηθνλνκηθή κνλάδα), ε αγνξαπσιεζία κεηαμχ ησλ δχν (λνκηθά απηνηειψλ) εηαηξεηψλ ζα ζεσξεζεί φηη δελ έγηλε. - Αλ ε κηα εηαηξεία ηνπ νκίινπ έρεη απαίηεζε θαηά άιιεο εηαηξείαο ηνπ νκίινπ θαη θαηαξηηζζνχλ μερσξηζηνί ηζνινγηζκνί γηα θαζεκηά εηαηξεία, ζηνλ ηζνινγηζκφ ηεο πξψηεο ην ζρεηηθφ πνζφ ζα εκθαληζζεί ζην ελεξγεηηθφ, ελψ ζηνλ ηζνινγηζκφ ηεο δεχηεξεο ην ίδην πνζφ ζα εκθαληζζεί ζην παζεηηθφ. Αληίζεηα, αλ θαηαξηηζζεί ελνπνηεκέλνο ηζνινγηζκφο δελ ζα εκθαληζηεί νχηε απαίηεζε, νχηε ππνρξέσζε, αθνχ απαίηεζε ή ππνρξέσζε έλαληη ηεο ίδηαο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο δελ λνείηαη. ηα απνηειέζκαηα ησλ επηκέξνπο εηαηξεηψλ: - Αγνξαπσιεζίεο κεηαμχ ησλ εηαηξεηψλ ηνπ νκίινπ ζεσξνχληαη απφ λνκηθή άπνςε ηέιεηεο θαη επηθέξνπλ ηα απνηειέζκαηα πνπ επηθέξεη ε αληίζηνηρε πξάμε κε νπνηνλδήπνηε ηξίην έμσ απφ ηνλ φκηιν, δειαδή (γηα ηελ πσινχζα εηαηξεία) θέξδνο αλ ε ηηκή πσιήζεσο είλαη κεγαιχηεξε απφ ην θφζηνο, ή δεκία αλ απηή είλαη κηθξφηεξε απφ ηνλ ηειεπηαίν. Απφ ηελ άπνςε φκσο ηνπ νκίινπ, αλ δειαδή νη ζπλαιιαζζφκελεο κεηαμχ ηνπο εηαηξείεο ηνπ νκίινπ ζεσξεζνχλ σο κηα κνλάδα, απνηέιεζκα (θέξδνο ή δεκία) δελ πξνθχπηεη παξά κφλν απφ ζπλαιιαγέο κε ηξίηνπο έμσ απφ ηνλ φκηιν. - Γεληθφηεξα ηα έζνδα κηαο εηαηξείαο ηνπ νκίινπ απφ ζπλαιιαγέο κε άιιε εηαηξεία ηνπ ίδηνπ νκίινπ, απφ λνκηθή άπνςε έρνπλ ηελ ίδηα κεηαρείξηζε πνπ έρνπλ ηα έζνδα απφ ζπλαιιαγέο κε νπνηνλδήπνηε ηξίην, ελψ αλ πξφθεηηαη λα θαηαξηηζζνχλ ελνπνηεκέλεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ρξεηάδνληαη 29