ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΕΤΟΙΜΟ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑ

ΣΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΕΤΟΙΜΟ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑ Νίκος Λίτινας Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ Υπεύθυνος ιαχείρισης Ποιότητας Α.Ε ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της εισήγησης είναι η ανάπτυξη της αποκτηθείσας εµπειρίας από την απόκτηση του σήµατος Ποιότητας σε εννέα Μονάδες παραγωγής ετοίµου σκυροδέµατος στις περιοχές Αττικής και Θεσσαλονίκης που ανήκουν στην Ιντερµπετόν οµικά Υλικά Α.Ε και Εργοµπετόν ΑΕ, θυγατρικές της ΑΕ Τσιµέντων Τιτάν, δίνοντας έµφαση στα αποτελέσµατα των στατιστικών ελέγχων από τον Φορέα πιστοποίησης και παρατηρήσεις -προτάσεις από την διετή εφαρµογή του. Eισαγωγή Το σκυρόδεµα είναι το κατ εξοχήν δοµικό υλικό που χρησιµοποιήθηκε για να δοµήσουµε τον περιβάλλοντα χώρο µας στον 20ο αιώνα.σύµφωνα µε την οδηγία 89/106 της Ε.Ε. είναι υλικό υψίστης ασφαλείας. Είναι γνωστές οι ιδιαιτερότητες του σε σχέση µε τα υπόλοιπα δοµικά υλικά (ανισότροπο υλικό, περιορισµένος ο χρόνος µεταξύ της παραγωγής και της διάστρωσης του, άγνωστη η καταλληλότητα του κατά την στιγµή που παράγεται αφού τα δοκίµια αντοχής του θραύονται µετά από 28 ηµέρες, απαιτούνται πολλές διεργασίες για την ενσωµάτωση του στο έργο, όπως µεταφορά, άντληση, διάστρωση, συµπύκνωση, συντήρηση κ.λ.π). Όλα τα παραπάνω µαζί µε το υπέρµετρο κόστος σε περίπτωση αστοχίας του όταν ενσωµατωθεί στο έργο (ιδιαίτερα στην χώρα µας που είναι η πλέον σεισµογενής περιοχή της Ευρώπης), επιβάλλει στους παραγωγούς σκυροδέµατος τον έλεγχο και την πιστοποίηση τόσο της παραγωγικής διαδικασίας όσο και του τελικού προϊόντος για την εξασφάλιση του καταναλωτή. 1

Σηµερινή κατάσταση Το σκυρόδεµα παράγεται κυρίως από τα εργοστάσια Ετοίµου σκυροδέµατος σαν βιοµηχανικό προϊόν δηλαδή σαν υλικό που ενσωµατώνεται κατά τρόπο διαρκή και µόνιµο στα Τεχνικά έργα ώστε να έχει µια αποδεκτή διάρκεια ζωής. Ενώ όµως άλλα βιοµηχανικά παραγόµενα υλικά όπως ο χάλυβας, το τσιµέντο, που είναι η πρώτη ύλη για την παρασκευή του σκυροδέµατος, διαθέτουν σήµατα ποιότητας, το σκυρόδεµα µέχρι πριν δύο χρόνια δεν διέθετε τέτοιο σήµα στην Ελλάδα. Αντίθετα στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε τα περισσότερα εργοστάσια διαθέτουν σήµατα ποιότητας (Γερµανία, Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία κ.α.). Μέχρι σήµερα ο έλεγχος του παραγοµένου σκυροδέµατος γίνεται στα έργα σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στον Κανονισµό Τεχνολογίας Σκυροδέµατος του 1997. Από έρευνα που έγινε το 1999 περίπου στο 10-15% του παραγόµενου Πανελλαδικά σκυροδέµατος έγιναν δειγµατοληψίες, αφήνοντας ουσιαστικά ανεξέλεγκτες τις εταιρίες παραγωγής που παράγουν το 77% του συνόλου του σκυροδέµατος (στοιχεία ΙCAP 98). Το περιβάλλον όπου δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις ετοίµου σκυροδέµατος είναι πολύ δύσκολο, λόγω του µεγάλου αριθµού των Μονάδων παραγωγής και της έλλειψης ενηµέρωσης του καταναλωτή σε θέµατα ποιότητας (οι περισσότεροι χρήστες ενδιαφέρονται µόνο για την τιµή του προϊόντος) Για να καλύψουν το παραπάνω κενό οι φορείς των σοβαρών εταιρειών σκυροδέµατος (ΣΕΒΕΣ,ΣΥΒΕΣΚΥΜ ) επί σειρά ετών ζητούσαν την δηµιουργία σήµατος ποιότητας για να πιστοποιηθούν οι εταιρείες µέλη τους.. Ο ΕΛΟΤ που είναι ο θεσµοθετηµένος φορέας για την χορήγηση των πιστοποιητικών σηµάτων ποιότητας για τα βιοµηχανικά προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα συνέταξε Ειδικό Κανονισµό Πιστοποίησης Εργοστασιακού Σκυροδέµατος µε τη βοήθεια 7µελούς κλαδικής επιτροπής πιστοποίησης στην οποία εκπροσωπούνται οι εµπλεκόµενοι φορείς (ΕΛΟΤ, ΥΠΕΧΩ Ε, ΤΕΕ, ΣΕΒΕΣ, ΣΕΒΕΣΚΥΜ και των φορέων των κατασκευαστών ηµοσίων και Ιδιωτικών Έργων ΠΕ ΜΕ Ε, ΕΚΚΕ) µε κύριο έργο της, εκτός από τη σύνταξη του Κανονισµού, την αξιολόγηση και την πιστοποίηση των εταιρειών που επιθυµούν να πάρουν το σήµα.. Σήµα ποιότητας στο σκυρόδεµα Πιστοποίηση ενός προϊόντος είναι η πράξη µε την οποία αποδεικνύεται από ένα ανεξάρτητο Φορέα ότι παρέχονται επαρκή εχέγγυα πως το προϊόν συµµορφώνεται µε συγκεκριµένο πρότυπο που διέπει την παραγωγή και τους ελέγχους του προϊόντος. Στόχος µιας επιχείρησης που θέλει να αποκτήσει σήµα ποιότητας για τα προϊόντα της είναι η διασφάλιση της σταθερότητας της ποιότητας τους και ειδικά για το σκυρόδεµα το παραγόµενο προϊόν πρέπει να συµµορφώνεται µε τον Κ.Τ.Σ -97 που είναι το πρότυπο αναφοράς. Για να διασφαλίσει τα παραπάνω, η προς πιστοποίηση εταιρεία πρέπει να έχει εγκαταστήσει ένα σύστηµα ποιότητας σύµφωνα µε τα πρότυπα της σειράς ISO 9001 ή 9002. Στα συστήµατα αυτά δίνεται έµφαση στην οργάνωση της εταιρείας µε στόχο την πρόληψη τυχόν λαθών που µπορεί να επιδράσουν στο τελικό προϊόν. Σε αυτό το πνεύµα όλο το προσωπικό, οι προµηθευτές και οι υπεργολάβοι λειτουργούν µέσα από συγκεκριµένες διαδικασίες και οδηγίες, ελέγχονται και επιθεωρούνται για την σωστή εφαρµογή τους. Παράλληλα ελέγχεται, διακριβώνεται και συντηρείται τόσο ο εξοπλισµός της παραγωγής όσο και του εργαστηρίου που ελέγχει την παραγωγή. Τα αποτελέσµατα όλων των ελέγχων, 2

επιθεωρήσεων κ.λπ, καταγράφονται και καταχωρούνται σε αρχεία µέσω Η/Υ. Για την παρακολούθηση τους δηµιουργούνται και αναπτύσσονται στατιστικές τεχνικές. Τα βήµατα που θα ακολουθήσει µια επιχείρηση που έχει εξασφαλίσει την σταθερότητα στη συµµόρφωση της παραγωγής της και θέλει να πάρει σήµα ποιότητας από τον ΕΛΟΤ είναι: 1) Κατάθεση αίτησης στον ΕΛΟΤ για επιθεώρηση. µαζί µε τα απαραίτητα δικαιολογητικά (εργοστάσια και κατηγορίες που θα πιστοποιηθούν, µελέτες συνθέσεων, οργάνωση των εργοστασίων, διαδικασίες παραγωγής, δήλωση για το εργαστήριο) και καταβολή αρχικού κόστους. 2) Ο ΕΛΟΤ επιθεωρεί και αξιολογεί το σύστηµα ποιότητας του παραγωγού µε βάση το ερωτηµατολόγιο που έχει συντάξει σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου EN ISO 9002 και το εργαστήριο του παραγωγού µε βάση αντίστοιχο ερωτηµατολόγιο. O έλεγχος γίνεται µε βάση το Γενικό ερωτηµατολόγιο ελέγχου (παράρτηµα Β). Οι υπό ενότητες που αναφέρονται και επιθεωρούνται είναι: Υπευθυνότητα της ιοίκησης Σύστηµα ποιότητας Έλεγχος συµβάσεων Έλεγχος εγγράφων Προµήθειες Έλεγχος διεργασιών Έλεγχοι και δοκιµές αναλύσεις Εξοπλισµός ελέγχου, µετρήσεων και δοκιµών αναλύσεων Καθεστώς ελέγχου και δοκιµών αναλύσεων Έλεγχος µη συµµορφωµένων προϊόντων και υλικών ιορθωτικές και προληπτικές ενέργειες ιακίνηση, αποθήκευση, διατήρηση και παράδοση υλικών/ προϊόντων Αρχεία ποιότητας Εσωτερικές επιθεωρήσεις Εκπαίδευση Στατιστικές τεχνικές Παράλληλα σύµφωνα µε το ειδικό ερωτηµατολόγιο ελέγχου (παράρτηµα Γ) ελέγχεται η ύπαρξη Υπευθύνου ιπλωµατούχου Μηχανικού και έµπειρου τεχνικού, ο εξοπλισµός του εργαστηρίου του παραγωγού, ο έλεγχος του αρχείου του εργαστηρίου του, η καταλληλότητα των υλικών που χρησιµοποιεί, οι µελέτες σύνθεσης, τα ηµερολόγια -µητρώα καθώς και οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου παραγωγής και των αυτοκινήτων µεταφοράς καθώς και την πληρότητα των στοιχείων στο εκδιδόµενο ελτίο Αποστολής που συνοδεύει κάθε φορτίο. Εάν η αρχική επιθεώρηση ικανοποιεί τις απαιτήσεις του κανονισµού, τότε προχωρεί σε διενέργεια δειγµατοληψιών, άλλως επιβάλλονται διορθωτικές ενέργειες στον παραγωγό και αφού αυτές πραγµατοποιηθούν ο ΕΛΟΤ τις επαληθεύει και προχωρεί. 3)Οι δειγµατοληψίες του αρχικού ελέγχου διαρκούν 4 µήνες και γίνονται σε κάθε ένα εργοστάσιο που έχει ζητηθεί η πιστοποίηση του από τον παραγωγό (δύο δειγµατοληψίες τον µήνα ανά κατηγορία που ζητείται να πιστοποιηθεί) και λαµβάνονται δοκίµια τόσο για το εργαστήριο του παραγωγού όσο και για τα εξωτερικά εργαστήρια που έχουν εγκριθεί από τον ΕΛΟΤ. (Φωτ.1) 3

Φωτ. 1: οκίµιο σκυροδέµατος από τον ΕΛΟΤ) 4)Τα κριτήρια συµµόρφωσης που πρέπει να πληρούνται αναφέρονται στο παράρτηµα και αφορούν τόσο τα αποτελέσµατα του εσωτερικού ελέγχου του παραγωγού όσο και του εξωτερικού ελέγχου που πραγµατοποιείται στα εξουσιοδοτηµένα από τον ΕΛΟΤ εργαστήρια. Μετά την εκπλήρωση όλων των παραπάνω απαιτήσεων υπογράφεται σύµβαση µεταξύ του ΕΛΟΤ και της εταιρείας για τα εργοστάσια και τις κατηγορίες που έχουν πιστοποιηθεί και χορηγείται το πιστοποιητικό του οποίου η ισχύς είναι για 3 χρόνια. Κατά την διάρκεια της ισχύος του πιστοποιητικού ο ΕΛΟΤ συνεχίζει τους ελέγχους µε δοκιµές που πραγµατοποιεί µία φορά κάθε µήνα ανά εργοστάσιο και κατηγορία που έχει πιστοποιηθεί και 3ενηµερώνεται µε τα αποτελέσµατα των αντοχών µέσα από την επεξεργασία των αποτελεσµάτων εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου και πραγµατοποιεί επιθεώρηση µία φορά το χρόνο στο σύστηµα ποιότητας της εταιρεία.ενώ ταυτόχρονα ο παραγωγός συνεχίζει τους εσωτερικούς ελέγχους 4

5

6

7

Παράλληλα ετησίως ο ΕΛΟΤ πραγµατοποιεί εξωτερικό έλεγχο σε εργοτάξιο του πελάτη του πιστοποιηθέντος παραγωγού µε τη λήψη 6 δοκιµίων που πρέπει να πληρούν το κριτήριο Α του ΚΤΣ. Σε περίπτωση µη συµµορφώσεων προβλέπονται επαναληπτικές συχνότερες δειγµατοληψίες και εάν δεν πληρούνται τα κριτήρια του κανονισµού,ο παραγωγός χάνει το πιστοποιητικό. Ο ΕΛΟΤ εποπτεύει τον τρόπο διαφήµισης του σήµατος από τον παραγωγό (παραπλάνηση καταναλωτή)και για οποιαδήποτε τροποποίηση στην παραγωγική διαδικασία ή στο προϊόν απαιτείται προέγκριση από τον ΕΛΟΤ. Η ευθύνη του πιστοποιηθέντος σκυροδέµατος απέναντι στον καταναλωτή (product liability) βαρύνει αποκλειστικά τον παραγωγό Συµπεράσµατα Προτάσεις Το σήµα ποιότητας διασφαλίζει την αξιοπιστία του παραγωγού όσον αφορά το προϊόν που αυτός διαθέτει στον καταναλωτή. Η απόκτηση του σήµατος ποιότητας από τις Εταιρείες Ετοίµου Σκυροδέµατος θα τις καταστήσει πιο αξιόπιστες απέναντι στους καταναλωτές και πλέον ανταγωνιστικές. Οι κατασκευαστές που συνεργάζονται µαζί τους θα νοιώθουν σίγουροι για την πρώτη ύλη των κατασκευών τους. Η απόκτηση του σήµατος ποιότητας από τους παραγωγούς Ετοίµου Σκυροδέµατος Πανελλαδικά κρίνεται απαραίτητη. Όµως για να συµβεί αυτό πρέπει να είναι µεγάλος ο αριθµός των εταιρειών που θα πιστοποιηθούν και παράλληλα πρέπει να δηµιουργηθούν κατάλληλα κίνητρα για την απόκτηση των σηµάτων ποιότητας από αυτές.. Μετά από δύο χρόνια εφαρµογής του Κανονισµού, στην Ελλάδα ήδη έχουν Πιστοποιήσει τα κύρια προϊόντα τους (κατηγορίες C16/20 και C20/25 ) 25 Μονάδες σκυροδέµατος, που ανήκουν σε 11 Εταιρείες, και που είναι συγκεντρωµένες στην Αττική και Θεσσαλονίκη µε παραγωγή γύρω στα 2.350.000µ3. 8

Εάν δεχθούµε ότι η παραγωγή από τις Μονάδες ετοίµου σκυροδέµατος ανέρχεται σε περίπου 20 000000 µ3 Πανελλαδικά, τότε µόνο το 11-12% από αυτά είναι πιστοποιηµένα Η Πολιτεία σαν υπεύθυνη για την προστασία των καταναλωτών - χρηστών σε ένα προϊόν που έχει µεγάλη σηµασία για την ασφάλεια των κατασκευών θα µπορούσε να εξετάσει σοβαρά την υποχρεωτική χρησιµοποίηση, σε πρώτη φάση, στα ηµόσια έργα σκυροδέµατος µόνο από Εταιρείες που διαθέτουν τα αντίστοιχα πιστοποιητικά συµµόρφωσης του σκυροδέµατος, ενώ για τα ιδιωτικά θα πρέπει να µελετηθεί εάν µπορεί να υπάρξει νοµοθετική ρύθµιση. Παράλληλα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι στις Μονάδες ετοίµου σκυροδέµατος από το ΥΠΕΧΩ Ε σύµφωνα µε την απόφαση 14/43309 στις Μονάδες που δεν έχουν πιστοποιηθεί από τον ΕΛΟΤ για τα προϊόντα τους. Η επέκταση της πιστοποίησης των προϊόντων στις υπόλοιπες περιοχές προς το παρόν είναι δύσκολη, λόγω της ανυπαρξίας αναγνωρισµένων από τον ΕΛΟΤ εργαστηρίων, µε αποτέλεσµα αρκετές Εταιρείες, που έχουν Πιστοποιήσει Συστήµατα ποιότητας που εφαρµόζουν σύµφωνα µε τα πρότυπα της σειράς ISO 9000 να µην µπορούν να πιστοποιήσουν τα προϊόντα τους. Άµεσα λοιπόν πρέπει να ξεπεραστεί το παραπάνω πρόβληµα ώστε να προχωρήσουν οι εν λόγω Εταιρείες στην λήψη του πιστοποιητικού για το σκυρόδεµα που παράγουν. Ένα πρόβληµα που παρατηρήθηκε από την ως τώρα εφαρµογή του κανονισµού, είναι ότι µερικά (µεµονωµένα) αποτελέσµατα µεταξύ των εργαστηρίων Παραγωγών και Εξωτερικών εργαστηρίων έχουν αποκλίσεις (έως και 10Mpa σε αντοχές τάξεως 36Mpa) και που πιθανότατα οφείλεται σε λανθασµένη ταυτοποίηση των δοκιµίων θραύσης. Η καθιέρωση ενός συστήµατος ταυτοποίησης των προς θραύση δοκιµίων (µε χρήση bar-codes),(φωτ. 2) σύστηµα που έχουµε ήδη εφαρµόσει πιστεύουµε ότι θα βοηθήσει στην επίλυση του προβλήµατος. Φωτ. 2: Barcode σε δοκίµιο σκυροδέµατος 9

ιάγραµµα αντοχής- ταχύτητας θραύσης δοκιµίου σκυροδέµατος! Ηµερ/νία παρασκευής:! Ηµερ/νία θραύσης: 2/6/2003 3:19:48 µµ! Κωδικός δοκιµίου: 003023930041050503! Πίεση θραύσης: 34,52MPa/sec! Μέση ταχύτητα φόρτισης: 0,96MPa/sec Τέλος λόγω της υποχρέωσης εφαρµογής του προτύπου EN206 και στη χώρα µας, (οι περισσότερες χώρες στην ΕΕ έχουν παράλληλη εφαρµογή του προτύπου µε τους Κανονισµούς τους για την παραγωγή σκυροδέµατος και από 1/12/2003 θα παράγουν µόνα σύµφωνα µε αυτό) πρέπει παράλληλα µε την εναρµόνιση και αναπροσαρµογή του ΚΤΣ του 1997, να αναθεωρηθεί και ο Ειδικός Κανονισµός Πιστοποίησης Ετοίµου Σκυροδέµατος σύµφωνα µε τις νέες απαιτήσεις του προτύπου.en206. 10