Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Παραγωγή και κόστος Αρ. Διάλεξης:9
Τι σημαίνει κόστος? Με βάση το Νόμο της Προσφοράς: Οι παραγωγοί είναι πρόθυμοι να παράγουν και να προσφέρουν μια αυξημένη ποσότητα από ένα αγαθό όταν η τιμή του αγαθού αυτού είναι υψηλή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μιας καμπύλης προσφοράς με θετική κλίση.
Τι σημαίνει κόστος? Ποιος είναι ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης/παραγωγού; Σκοπός της επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση των κερδών.
Συνολικό Έσοδο, Συνολικό Κόστος και Κέρδος Συνολικό Έσοδο (Total Revenue) Η χρηματική ποσότητα που λαμβάνει ο παραγωγός από την πώληση του προϊόντος στην αγορά. Συνολικό Κόστος (Total Cost) Η αγοραία αξία των εισροών που χρησιμοποιεί η επιχείρηση στην παραγωγική διαδικασία.
Συνολικό Έσοδο, Συνολικό Κόστος και Κέρδος Κέρδος (Profit) είναι το χρηματικό πόσο που προκύπτει όταν από τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης αφαιρέσουμε το συνολικό κόστος. Κέρδος = Συνολικά Έσοδα-Συνολικό Κόστος Π= TR-TC ή
Το κόστος ως κόστος ευκαιρίας Το κόστος παραγωγής για μια επιχείρηση περιλαμβάνει όλα τα κόστη ευκαιρίας που χρειάζονται για την παραγωγή του αγαθού. Φανερό (explicit) και Αφανές (implicit) Κόστος Το φανερό κόστος είναι το κόστος των εισροών που απαιτεί χρηματική δαπάνη (εκροή) από την επιχείρηση. Το αφανές κόστος είναι το κόστος των εισροών που δεν απαιτεί χρηματική δαπάνη (εκροή) από την επιχείρηση.
Το κόστος ως κόστος ευκαιρίας Παράδειγμα: Έστω ότι η Λυδία ανοίγει έναν φούρνο. Διαθέτει αρχικό κεφάλαιο 50.000 ευρώ. Αγοράζει αλεύρι αξίας 500 ευρώ, λάδι αξίας 1.000 ευρώ και άλλες πρώτες ύλες αξίας 3.000 ευρώ. Η Λυδία έχει πτυχίο Οικονομικών και θα μπορούσε να δουλεύει σε φροντιστήριο με ωρομίσθιο 15 ευρώ. Επίσης το επιτόκιο της αγοράς είναι 5%. Ποιο είναι το συνολικό κόστος (φανερό και αφανές) της επιχείρησης της Λυδίας?
Οικονομικό Κέρδος έναντι Λογιστικού Κέρδους Οι οικονομολόγοι μετρούν το οικονομικό κέρδος της επιχείρησης (TR-TC), συμπεριλαμβάνοντας τόσο το φανερό όσο και το αφανές κόστος. Οι λογιστές μετρούν το λογιστικό κέρδος της επιχείρησης (TR-TC) όπου στην περίπτωση του κόστους λαμβάνουν υπόψη μόνο το φανερό κόστος (χρηματικό).
Οικονομικό Κέρδος έναντι Λογιστικού Κέρδους Όταν το συνολικό έσοδο υπερβαίνει τόσο το φανερό όσο και το αφανές κόστος, τότε η επιχείρηση δημιουργεί οικονομικά κέρδη. Το οικονομικό κέρδος είναι πάντοτε μικρότερο του λογιστικού κέρδους.
Διάγραμμα 1 Οικονομολόγοι vs Λογιστών Οικονομολόγοι Λογιστές Έσοδα Οικονομικό κέρδος Αφανές κόστος Φανερό κόστος Συνολικό κόστος ευκαιρίας Λογιστικό κέρδος Φανερό κόστος Έσοδα
Παραγωγή Η συνάρτηση παραγωγής Η συνάρτηση δείχνει την σχέση μεταξύ της ποσότητας των εισροών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του αγαθού και της ποσότητας του αγαθού που τελικά παράγεται. Q=f(K,L) K: ποσότητα κεφαλαίου L: ποσότητα εργασίας Δείχνει το μέγιστο Συνολικό Προϊόν (ΤΡ) που παράγεται από μια δεδομένη ποσότητα εισροών.
Παραγωγή Μέσο Προϊόν (AP) Το μέσο προϊόν (average product) μιας εισροής που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία είναι το προϊόν που αντιστοιχεί σε μια μονάδας της εισροής αυτής (προϊόν ανά μονάδα εισροής). Οριακό Προϊόν (MP) Το οριακό προϊόν (marginal product) μιας εισροής που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία είναι η αύξηση στο προϊόν που είναι αποτέλεσμα της χρήσης μιας επιπρόσθετης μονάδας της εισροής αυτής κλίση καμπύλης TP.
Μέσο και Οριακό Προϊόν AP L Συνολικό Προϊόν Ποσότητα Εργασίας TP L MP L Μεταβολή στο Συνολικό Προϊόν Μεταβολή στην ποσότητα εργασίας TP L
Συνάρτηση παραγωγής Φθίνον Οριακό Προϊόν (Diminishing marginal product) είναι η ιδιότητα σύμφωνα με την οποία το οριακό προϊόν μιας εισροής μειώνεται καθώς η ποσότητα της εισροής αυξάνεται. Παράδειγμα: Καθώς ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται σε μια επιχείρηση, κάθε ένας επιπρόσθετος εργαζόμενος συμβάλλει ολοένα και λιγότερο στην παραγωγή επειδή η επιχείρηση διαθέτει έναν περιορισμένο αριθμό κτιρίων, μηχανών κλπ.
Νόμος της Φθίνουσας Απόδοσης Ο Νόμος της Φθίνουσας (Οριακής) Απόδοσης αναφέρεται στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις μεταβολές του παραγόμενου προϊόντος και στις μεταβολές των χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής. Δηλαδή δείχνει τις μεταβολές του προϊόντος καθώς ορισμένοι συντελεστές παραγωγής μεταβάλλονται ενώ κάποιοι άλλοι παραμένουν σταθεροί.
Παραγωγή πορτοκαλιών- Παράδειγμα Παραγωγή πορτοκαλιών Σταθερός Συντελεστής: Γη Μεταβλητός Συντελεστής: Εργασία Μέσο Προϊόν Εργασίας: Ο λόγος του συνολικού προϊόντος προς τις μονάδες του μεταβλητού συντελεστή εργασία (Προϊόν ανά εργάτη). Οριακό Προϊόν Εργασίας: Η μεταβολή στο συνολικό Προϊόν όταν απασχολείται ένας επιπλέον εργάτης.
Συνολικό, Μέσο και Οριακό Προϊόν Γη (στρέμματα) Αριθμός εργατών (L) Συνολικό Προϊόν (τόνοι πορτοκαλιών) Μέσο Προϊόν Εργασίας-AP L Οριακό Προϊόν Εργασίας-ΜP L 10 0 0 0-10 1 10 10 10 10 2 26 13 16 10 3 45 15 19 10 4 62 15,5 17 10 5 74 14,8 12 10 6 78 13 4 10 7 78 11,1 0 10 8 72 9-6
Καμπύλες συνολικού, Μέσου και Οριακού Προϊόντος 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 1 2 3 4 5 6 7 8 TP APL ΜPL
Καμπύλες συνολικού, Μέσου και Οριακού Προϊόντος Λόγω της συμπεριφοράς του TP παρατηρείται η αρχική αύξηση και εν συνεχεία η μείωση στο MP. Η μεταβολές του AP είναι μικρότερες από τις μεταβολές του MP. Αυτό γιατί το AP επηρεάζεται και από τις προηγούμενες μονάδες L, ενώ το MP αποδίδει μόνον την επιπρόσθετη αύξηση του Q από την επιπλέον μονάδα L. H καμπύλη MP τέμνει την AP από τα πάνω προς τα κάτω στο υψηλότερο της σημείο.
Καμπύλες συνολικού, Μέσου και Οριακού Προϊόντος Όταν AP είναι στο Max (L=4), το έδαφος και η εργασία συνδυάζονται με το καλύτερο τρόπο. Μετά από το σημείο L=4 η μέση απόδοση της εργασίας μειώνεται. 90 80 70 60 50 40 30 Όταν το TP είναι στο 20 Max (L=7) το MP=0. Μετά από αυτό το 10 σημείο η οριακή 0 απόδοση της εργασίας -10 γίνεται αρνητική. -20 1 2 3 4 5 6 7 8 TP APL ΜPL
Από την συνάρτηση παραγωγής στην συνάρτηση κόστους Η σχέση μεταξύ της ποσότητας που μπορεί να παράγει μια επιχείρηση και του κόστους που απαιτείται για το σκοπό αυτό προσδιορίζει και την απόφαση για την τιμή του αγαθού. Ή καμπύλη του συνολικού κόστους δείχνει τη σχέση αυτή.
Είδη κόστους Το κόστος παραγωγής κατηγοριοποιείται σε σταθερό κόστος (fixed cost) και μεταβλητό κόστος (variable cost). Σταθερό κόστος είναι το κόστος που δεν μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται. Μεταβλητό κόστος είναι το κόστος που μεταβάλλεται καθώς η ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος μεταβάλλεται.
Σταθερό και μεταβλητό κόστος Συνολικό κόστος Σταθερό Κόστος (FC) Μεταβλητό Κόστος (VC) Συνολικό Κόστος (TC) TC = FC + VC
Συνάρτηση Παραγωγής και Συνολικό Κόστος Μονάδες εργασίας Προϊόν (ανά ώρα) Οριακό Προϊόν Εργασίας (MP L ) Κόστος εργοστασίου Κόστος εργασίας Συνολικό κόστος 0 0-30 0 30 1 50 50 30 10 40 2 90 40 30 20 50 3 120 30 30 30 60 4 140 20 30 40 70 5 150 10 30 50 80 6 155 5 30 60 90
Συνάρτηση Παραγωγής-Καμπύλη Συνολικού Προϊόντος Προϊόν 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 Αριθμός εργαζομένων
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Καμπύλη Συνολικού Κόστους Συνολικό Κόστος (TC) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 Ποσότητα Προϊόντος (Q)
Μέσο κόστος Μέσο Συνολικό Κόστος Το μέσο κόστος υπολογίζεται εάν διαιρέσουμε το Συνολικό Κόστος της επιχείρησης με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (AΤC=TC/Q). Το μέσο κόστος είναι το κόστος για κάθε μια τυπική μονάδα παραγόμενου προϊόντος.
Σταθερό και μεταβλητό κόστος Μέσο Κόστος Μέσο σταθερό κόστος-average Fixed Cost (AFC) Μέσο Μεταβλητό Κόστος-Average Variable Cost (AVC) Μέσο Συνολικό Κόστος-Average Total Cost (ATC) ATC = AFC + AVC
Μέσο και Οριακό Κόστος AFC Σταθερό κόστος Ποσότητα FC Q AVC Μεταβλητό Κόστος Ποσότητα VC Q ATC Συνολικό κόστος Ποσότητα TC Q
Μέσο και Οριακό Κόστος Οριακό Κόστος Το Οριακό Κόστος-Marginal cost (MC) μετρά την αύξηση στο συνολικό κόστος που προέρχεται από την αύξηση του παραγόμενου προϊόντος κατά μια μονάδα. Το οριακό κόστος απαντά την ερώτηση: Πόσο κοστίζει η παραγωγή μιας επιπρόσθετης μονάδας του αγαθού;
Μέσο και Οριακό Κόστος MC Mεταβολή στο συνολικό κόστος Mεταβολή στην ποσότητα προϊόντος TC Q
Αριθμητικό Παράδειγμα Q TC FC VC AFV AVC ATC MC 0 2,00 2,00 0,00 1 3,00 2,00 1,00 2,00 1,00 3,00 1,00 2 3,80 2,00 1,80 1,00 0,90 1,90 0,80 3 4,40 2,00 2,40 0,67 0,80 1,47 0,60 4 4,80 2,00 2,80 0,50 0,70 1,20 0,40 5 5,20 2,00 3,20 0,40 0,64 1,04 0,40 6 5,80 2,00 3,80 0,33 0,63 0,96 0,60 7 6,60 2,00 4,60 0,29 0,66 0,95 0,80 8 7,60 2,00 5,60 0,25 0,70 0,95 1,00 9 8,80 2,00 6,80 0,22 0,76 0,98 1,20 10 10,20 2,00 8,20 0,20 0,82 1,02 1,40
Καμπύλες κόστους της τυπικής επιχείρησης 16.0 14.0 12.0 10.0 8.0 6.0 FC TC VC 4.0 2.0 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Καμπύλες κόστους της τυπικής επιχείρησης C 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 MC ATC AVC 0.50 AFC 0 2 4 6 8 10 12 14 Q
Η μορφή των καμπυλών κόστους Η καμπύλη του μέσου συνολικού κόστους (ATC) είναι U-μορφής. Σε πολύ χαμηλά επίπεδα προϊόντος το ATC είναι υψηλό επειδή το σταθερό κόστος (FC) κατανέμεται σε πολύ λίγες μονάδες προϊόντος. Σε οποιοδήποτε σημείο όπου MC<ATC, το ATC φθίνει. Σε οποιοδήποτε σημείο όπου MC>ATC, το ATC αυξάνει.
Η μορφή των καμπυλών κόστους Η καμπύλη MC ανερχόμενη τέμνει τις καμπύλες AVC και ATC στο ελάχιστο σημείο τους Στο σημείο όπου MC=ATC τότε η παραγωγή βρίσκεται στην αποτελεσματική κλίμακα. Αποτελεσματική κλίμακα (Efficient scale) είναι η ποσότητα του προϊόντος στην οποία το ATC ελαχιστοποιείται.
Χρονικός Ορίζοντας Επιχείρησης Ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει περιορισμούς στη λήψη αποφάσεων Τι κάνει η επιχείρηση στην παρούσα χρονική φάση και τι στο άμεσο μέλλον (βραχυχρόνια περίοδος)? Τι σχεδιάζει να κάνει η επιχείρηση στο απώτερο μέλλον (μακροχρόνια περίοδος)?
Βραχυχρόνια και Μακροχρόνια Περίοδος Βραχυχρόνια περίοδος: Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο η επιχείρηση δεν μπορεί να μεταβάλλει την ποσότητα ορισμένων από τους συντελεστές που χρησιμοποιεί. Μακροχρόνια περίοδος: Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η επιχείρηση μπορεί να μεταβάλλει τις ποσότητες όλων των συντελεστών που χρησιμοποιεί στην παραγωγική διαδικασία.
Κόστος στην μακροχρόνια και βραχυχρόνια περίοδο Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, ο διαχωρισμός του συνολικού κόστους μεταξύ σταθερού και μεταβλητού κόστους εξαρτάται από τον χρονικό ορίζοντα που λαμβάνεται υπόψη. Βραχυχρόνια, κάποια στοιχεία κόστους είναι σταθερά. Μακροχρόνια, όλα τα στοιχεία κόστους μετατρέπονται σε μεταβλητά. Οι καμπύλες μακροχρόνιου κόστους διαφέρουν από τις καμπύλες βραχυχρόνιου κόστους.
Μέσο Συνολικό Κόστος: Βραχυχρόνια και Μακροχρόνια ATC ATC βραχυχ. μικρή επιχείρηση ATC βραχυχ. μεσαία επιχείρηση ATC βραχυχ. μεγάλη επιχείρηση ATC μακροχρόνια 12,000 10,000 Οικονομίες κλίμακας Σταθερές αποδόσεις κλίμακας Αρνητικές οικονομίες κλίμακας 0 1,000 1,200 Q
Οικονομίες και αρνητικές οικονομίες κλίμακας Οικονομίες κλίμακας (Economies of scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το μακροχρόνιο μέσο συνολικό κόστος (LRATC) μειώνεται καθώς η ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται. Αρνητικές οικονομίες (ή αντιοικονομίες) κλίμακας (Diseconomies of scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το LRATC αυξάνεται καθώς η ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται. Σταθερές αποδόσεις κλίμακας (Constant returns to scale) αναφέρονται στην περίπτωση όπου το LRATC παραμένει αμετάβλητο καθώς το προϊόν αυξάνεται.
Καμπύλη Μακροχρόνιου Μέσου Συνολικού Κόστους - LRATC Κόστος 4.00 3.00 2.00 LRATC 1.00 0 130 184 Q Οικονομίες Κλίμακας Σταθερές Αποδόσεις κλίμακας Αρνητικές Οικονομίες κλίμακας