Αποηίμηζη και Προκλήζεις ηοσ Κλάδοσ ηης Κινηηής Τηλεθωνίας ζηην Ελλάδα. Επιτελική Σύνοψη. Ιούλιος 2010

Αποηίμηζη και Προκλήζεις ηοσ Κλάδοσ ηης Κινηηής Τηλεθωνίας ζηην Ελλάδα Επιτελική Σύνοψη Ιούλιος 2010

Η μελζτθ με αντικείμενο τθν «Κοινωνικο-οικονομικι Αποτίμθςθ του κλάδου τθσ Κινθτισ Τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα» εκπονικθκε από τθν ICAP GROUP ΑΕ και το ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΡΑΝΕΡΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (Τμιμα Διοικθτικισ Επιςτιμθσ & Τεχνολογίασ). Η μελζτθ ανατζκθκε από τισ εταιρείεσ του κλάδου COSMOTE - ΚΙΝΗΤΕΣ ΤΗΛΕΡΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.E., VODAFONE ΡΑΝΑΦΟΝ Α.Ε.Ε.Τ. και WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΡΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.Ε.Β.Ε. και ολοκλθρϊκθκε το Νοζμβριο του 2008. Η πρϊτθ επικαιροποίθςθ ςτοιχείων τθσ μελζτθσ ανατζκθκε από τθν Ζνωςθ Εταιριϊν Κινθτισ Τθλεφωνίασ (ΕΕΚΤ) και ολοκλθρϊκθκε τον Οκτϊβριο 2009. Η δεφτερθ επικαιροποίθςθ ςτοιχείων τθσ μελζτθσ ανατζκθκε το Μάρτιο 2010 και ολοκλθρϊνεται με το παρόν κείμενο που εςτιάηει ςτθν αποτίμθςθ του κλάδου ςιμερα και τισ προκλιςεισ που αντιμετωπίηει για τθ μελλοντικι του πορεία. Σκοπόσ τθσ μελζτθσ είναι να εξετάςει τισ προοπτικζσ του κλάδου μζςα από τισ δυςκολίεσ που δθμιουργοφν το οικονομικό και δθμοςιονομικό περιβάλλον και να αναδείξει τθν επίδραςθ των προοπτικϊν αυτϊν ςτθν οικονομικι και τεχνολογικι ανάπτυξθ τθσ χϊρασ. Για τθν εκπόνθςθ τθσ παροφςασ επιτελικισ ςφνοψθσ χρθςιμοποιικθκαν ςτοιχεία από τισ επιχειριςεισ του κλάδου ςτθ χϊρα μασ και διεκνϊσ κακϊσ και ςτοιχεία από δευτερογενείσ πθγζσ (Στατιςτικζσ υπθρεςίεσ και ςχετικι διεκνισ βιβλιογραφία). ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1

ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΑΓΩΓΘ... 3 2. ΤΦΙΣΑΜΕΝΘ ΚΑΣΑΣΑΘ ΣΟΤ ΚΛΑΔΟΤ... 3 2.1. ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 3 2.2. ΖΣΟΔΑ ΚΑΙ ΑΡΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΛΑΔΟΥ... 6 3. ΤΝΕΙΦΟΡΑ ΣΟΤ ΚΛΑΔΟΤ ΣΘΝ ΕΘΝΙΚΘ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 9 4. Θ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΚΡΙΘ ΣΙ ΧΩΡΕ ΣΘ ΕΤΡΩΗΩΝΘ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟ ΣΩΝ ΚΙΝΘΣΩΝ ΣΘΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ 11 5. ΣΑΕΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΣΟΤ ΚΛΑΔΟΤ... 16 5.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 16 5.2. ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑ ΚΑΙ MOBILE BROADBAND: ΣΥΝΕΙΣΦΟΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ... 19 5.2.1. Τάςεισ ςτθ μεταφορά δεδομζνων ςε Ευρώπθ και Ελλάδα... 19 5.2.2. Διείςδυςθ ευρυηωνικότθτασ... 21 5.2.3. Κοινωνικά Δίκτυα και Mobile Broadband... 29 5.2.4. Δυναμικότθτα δικτφων για τθ μεταφορά δεδομζνων... 30 5.3. ΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 30 5.3.1. Μείωςθ του κόςτουσ απόκτθςθσ υπθρεςιών κινθτισ τθλεφωνίασ από τουσ καταναλωτζσ...31 5.3.2. Διευκόλυνςθ τθσ ανάπτυξθσ των νζων υπθρεςιών... 36 5.4. ΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ... 39 5.5. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΡΟΟΡΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΙΣΦΟΑΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 42 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2

1. Ειςαγωγι Η κινθτι τθλεφωνία αποτελεί το ςθμαντικότερο κλάδο των θλεκτρονικϊν επικοινωνιϊν, ζχοντασ ξεπεράςει τον κλάδο τθσ ςτακερισ τθλεφωνίασ, τόςο ςε διείςδυςθ όςο και ζςοδα. Γεωγραφικά ςχεδόν το 100% τθσ χϊρασ καλφπτεται από τα δίκτυα των εταιρειϊν. Το μερίδιο του πλθκυςμοφ με κινθτό ξεπερνάει το 82% 1 και αποτελεί ουςιαςτικά ςχεδόν το ςφνολο του ενιλικου πλθκυςμοφ τθσ χϊρασ, ενϊ θ διείςδυςθ 2 τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα το 2009 ανιλκε ςε 125%. Σε ςχζςθ με τθ ςτακερι τθλεφωνία, ςθμειϊνεται ότι το μερίδιο των εξερχόμενων λεπτϊν ομιλίασ που γίνονται μζςω δικτφων κινθτισ τθλεφωνίασ εκτιμάται ςε 50% ενϊ το 26% των νοικοκυριϊν διακζτουν πλζον μόνο κινθτι ςφνδεςθ 3. Με ζςοδα τθσ τάξθσ των 4,3 δις. το 2009 ςτθν Ελλάδα, θ κινθτι τθλεφωνία είναι ζνασ ιδιαίτερα ςθμαντικόσ, ςε μζγεκοσ, κλάδοσ. Η ςυνειςφορά του ςτθν ελλθνικι οικονομία ζχει υπάρξει ιδιαίτερα ςθμαντικι από τα πρϊτα χρόνια δραςτθριοποίθςθσ του κλάδου ςτθν Ελλάδα, ςτισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 1990. Η ςυνεχισ ανάπτυξθ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ ζχει ςυντελζςει ζτςι ϊςτε ςτο τζλοσ του 2007, ο κλάδοσ να ςυνειςφζρει ςτο Ακακάριςτο Εγχϊριο Ρροϊόν τθσ χϊρασ με 4.447 εκ. (1,96% του ςυνολικοφ ΑΕΡ τθσ χϊρασ). Ζκτοτε, θ ςυνειςφορά του κλάδου ςτθν οικονομία δείχνει τάςεισ ςτακεροποίθςθσ ( 4.484 εκ. το 2008 ι 1,88% του ΑΕΡ) ι και ςυρρίκνωςθσ κακϊσ το 2009 το ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν του κλάδου μειϊκθκε ςτα 4.270 εκ. (1,8% του ςυνολικοφ ΑΕΠ τθσ χϊρασ). Ο κλάδοσ πλζον ζχει εξαντλιςει τα όρια διείςδυςθσ του ςτον πλθκυςμό, ενϊ θ δυςμενισ οικονομικι ςυγκυρία και θ αυξανόμενθ φορολογικι επιβάρυνςθ του δυςχεραίνουν ακόμθ περιςςότερο τισ προοπτικζσ του. 2. Υφιςτάμενθ κατάςταςθ του κλάδου 2.1. Διείςδυςθ του κλάδου Ο ευρωπαϊκόσ μζςοσ όροσ διείςδυςθσ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ (για υπθρεςίεσ φωνισ) ζφταςε το 121.9% και όπωσ αναμενόταν ο ρυκμόσ ανάπτυξθσ ζχει αρχίςει να ςτακεροποιείται (2.5%). Στισ περιπτϊςεισ που ζχουμε διείςδυςθ μεγαλφτερθ του 100% ςυνεπάγεται ότι κάποιοι ςυνδρομθτζσ ζχουν περιςςότερεσ από μια κάρτεσ SIM (για παράδειγμα για επαγγελματικοφσ και προςωπικοφσ λόγουσ) 4. 1 Forrester research - European Mobile Forecast: 2008 To 2013, Μάρηηος 2008 2 Ο βαζκός δηείζδσζες προθύπηεη από ηης ελεργές ζσλδέζεης θηλεηής ηειεθωλίας προς ηο ζύλοιο ηοσ πιεζσζκού. Ως ελεργές ζσλδέζεης, ορίδοληαη όιες εθείλες οη οποίες θαηά ηο δηάζηεκα ηωλ ηειεσηαίωλ ηρηώλ κελώλ απέθεραλ θάποηο έζοδο είηε κέζω θιήζες είηε κέζω αποζηοιής κελύκαηος ή αποδοτής δεδοκέλωλ κέζω θορέα. 3 UBS Wireless Quarterly 4 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3

Ρθγι: 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 Τα τελευταία χρόνια, θ κινθτι τθλεφωνία παρουςίαςε ςθμαντικι ανάπτυξθ ςτθ χϊρα μασ, τουλάχιςτον ςε ονομαςτικοφσ όρουσ διείςδυςθσ, φτάνοντασ ςτο τζλοσ του 2009 τα 14 εκατομμφρια ενεργοφσ ςυνδρομθτζσ. Η Ελλάδα βρίςκεται πάνω από τον Ευρωπαϊκό μζςο όρο ςε ότι αφορά τθ διείςδυςθ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ (διείςδυςθ 125% ςτθν Ελλάδα). Ραράλλθλα, με τθ ςυνεχιηόμενθ αφξθςθ τθσ διείςδυςθσ των δικτφων 2 θσ γενιάσ και τθσ χριςθσ φωνθτικϊν υπθρεςιϊν, τα τελευταία χρόνια ξεκίνθςε και θ ουςιαςτικι ανάπτυξθ των δικτφων τρίτθσ γενιάσ, τα οποία ςτο τζλοσ του 2008 υπερζβθςαν τουσ 1,6 εκατομμφρια ενεργοφσ ςυνδρομθτζσ 5. Επιπλζον, οι ςυνδρομθτζσ που χρθςιμοποιοφν τα δίκτυα κινθτισ τθλεφωνίασ για πρόςβαςθ ςτο διαδίκτυο μζςω φορθτοφ υπολογιςτι (mobile broadband) ανιλκαν ςτθν αρχι του 2010 ςε 2% του πλθκυςμοφ 6 (220 χιλιάδεσ). 5 «Δπηθοηλωλίες ελ Τάτεη» Τεύτος 21, Ιούιηος 2009 6 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4

Ρθγι: 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 Ρεριλαμβάνοντασ και τουσ ανενεργοφσ ςυνδρομθτζσ, ο ςυνολικόσ αρικμόσ πελατϊν του κλάδου ςτθν Ελλάδα ξεπερνάει από τα μζςα του 2009 τα 20 εκ., με πάνω από το 70% να αφοροφν καρτοκινθτά. Ωςτόςο, θ αλλαγι τθσ νομοκεςίασ που επιβάλει τθν ταυτοποίθςθ των κατόχων κινθτϊν μζχρι τον Ιοφλιο 2010 αναμζνεται να οδθγιςει ςε μείωςθ του αρικμοφ ςυνδρομθτϊν. Αυτό ιδθ φαίνεται κακϊσ το πρϊτο τρίμθνο όπου ο αρικμόσ ςυνδρομθτϊν εμφανίηει αξιόλογθ πτϊςθ για πρϊτθ φορά. 6% 4% 2% 4,4% 4,5% Μεταβολι αρικμοφ ςυνδρομθτϊν (τρίμθνο ςε τρίμθνο) 4,2% 3,9% 2,3% 1,3% 2,3% 0% -2% -4% -6% -8% -6,5% Q2 08 Q3 08 Q4 08 Q1 09 Q2 09 Q3 09 Q4 09 Q1 10 Ρθγι: Ιςτοςελίδεσ παρόχων κινθτισ τθλεφωνίασ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 5

2.2. Ζςοδα και αποτελζςματα κλάδου Η Ελλάδα εμφάνιςε υψθλό ρυκμό αφξθςθσ των εςόδων του κλάδου μζχρι το 2006 (μζςοσ ετιςιοσ ρυκμόσ μεταβολισ 14% τθν περίοδο 2001-2006). Το 2007 και 2008 όμωσ, τα ςυνολικά ζςοδα των εταιριϊν κινθτισ τθλεφωνίασ ςθμείωςαν ςταςιμότθτα, ενϊ το 2009 παρουςιάηουν ςθμαντικι πτϊςθ 9,3%. 2.348 Ζςοδα εταιρειϊν κινθτισ τθλεφωνίασ 4.095 4.322 4.526 4.594 4.729 3.592 3.055 30,1% 17,6% 14,0% (ςε εκ. ευρώ) 4.290 5,6% 4,7% 1,5% 2,9% -9,3% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ρθγι: Δθμοςιευμζνοι ιςολογιςμοί, ιςτοςελίδεσ παρόχων κινθτισ τθλεφωνίασ Σθμειϊνεται ότι ςτα ζςοδα αυτά περιλαμβάνονται και πωλιςεισ ςυςκευϊν για όλεσ τισ εταιρείεσ, κακϊσ και, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, ζςοδα από ςτακερι τθλεφωνία 7. Χωρίσ τα ζςοδα από ςτακερι τθλεφωνία, ο κφκλοσ εργαςιϊν ανιλκε ςε 4.187 εκ. το 2009 ζναντι 4.525 εκ. το 2008. Η μείωςθ του ρυκμοφ αφξθςθσ των εςόδων των εταιριϊν του κλάδου οφείλεται, μεταξφ άλλων, ςτισ χαμθλότερεσ τιμζσ που ςυνεχϊσ προςφζρουν οι εταιρείεσ ςαν αποτζλεςμα του αυξανόμενου ανταγωνιςμοφ. Ταυτόχρονα, θ πτϊςθ των τιμϊν λιανικισ δεν αντιςτακμίηεται πλζον από ςθμαντικι αφξθςθ του αρικμοφ ςυνδρομθτϊν. Τα αρνθτικά μακροοικονομικά ςτοιχεία ςτθν Ελλάδα και διεκνϊσ, λόγω τθσ ςυνεχιηόμενθσ παγκόςμιασ οικονομικισ κρίςθσ (που ςυμπιζηουν τθ χριςθ), ςε ςυνδυαςμό με τον εντεινόμενο ανταγωνιςμό ςτον κλάδο και τισ κανονιςτικζσ ρυκμίςεισ (που ςυμπιζηουν τισ τιμζσ), αναμζνεται να διατθριςουν ι να επιταχφνουν τθν πτωτικι τάςθ ςτα ζςοδα των εταιριϊν 7 Η δηαθοροποίεζε ηοσ ρσζκού κεηαβοιής ηωλ εζόδωλ ζσγθρηηηθά κε ηο ρσζκό ποσ δείτλοσλ οη εθηηκήζεης ηες Credit Suisse (βι. παραπάλω θεθάιαηο) οθείιεηαη ελδετοκέλως ζε ασηά ηα επηπιέολ έζοδα. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 6

τα επόμενα χρόνια. Η τάςθ αυτι ζχει ιδθ αρχίςει να διαφαίνεται, με τα οικονομικά ςτοιχεία των ετϊν 2008 και 2009 να παρουςιάηουν κάμψθ ςε όλουσ ςχεδόν τουσ επιμζρουσ δείκτεσ. Ειδικότερα: Τα ςυνολικά ζςοδα των εταιριϊν μειϊκθκαν κατά 9,3% το 2009 ςε ςχζςθ με το 2008. Το πρϊτο τρίμθνο του 2010, θ αρνθτικι πορεία φαίνεται να ςυνεχίηεται, κακϊσ ο ρυκμόσ μεταβολισ των εςόδων εκτιμάταο ςε -6,2% (ζναντι του ίδιου τριμινου το προθγοφμενο ζτοσ). Οι εκτιμιςεισ των παρόχων είναι αρνθτικζσ για το 2010. Τα ζςοδα από υπθρεςίεσ κινθτισ τθλεφωνίασ μειϊκθκαν με ακόμθ ταχφτερο ρυκμό (κατά 11,4%) το 2009 ζναντι του 2008. Το πρϊτο τρίμθνο του 2010 θ μείωςθ ανιλκε ςε -10% ζναντι του πρϊτου τριμινου του 2009 Τα Κζρδθ προ Φόρων, Σόκων και Αποςβζςεων (EBITDA) μειϊκθκαν ακόμθ περιςςότερο το 2009 ςε ςχζςθ με το προθγοφμενο ζτοσ (κατά 18,9%) με τθν πτϊςθ να εντείνεται προσ τα τελευταία τρίμθνα 8. Το πρϊτο τρίμθνο του 2010, θ μείωςθ ζναντι του ίδιου τριμινου το προθγοφμενο ζτοσ ςυνεχίηεται και φτάνει το -15,8%. EBITDA εταιρειϊν κινθτισ τθλεφωνίασ (ςε εκ. ευρώ) 1.151 1.340 1.560 1.605 1.714 1.733 1.719 1.394 16,4% 16,4% 2,9% 6,8% 1,1% -0,8% -18,9% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ρθγι: Δθμοςιευμζνοι ιςολογιςμοί, ιςτοςελίδεσ παρόχων κινθτισ τθλεφωνίασ Το μζςο μθνιαίο ζςοδο ανά χριςτθ (ARPU) ςτο τζλοσ του 2009 διαμορφϊκθκε ςτα 16,9, παρουςιάηοντασ μείωςθ κατά 22,5% ςε ςχζςθ με το 2008. Το πρϊτο τρίμθνο του 2010 εμφανίηεται περαιτζρω μείωςθ ςτο ARPU (15,4% ζναντι του ίδιου τριμινου το 2009). 8 Σηα θέρδε ασηά περηιακβάλοληαη θαη έζοδα από πωιήζεης ζσζθεσώλ θαη σπερεζηώλ ζηαζερής ηειεθωλίας. Η δηαθοροποίεζε ηοσ ρσζκού κεηαβοιής ηωλ θερδώλ ζσγθρηηηθά κε ηο ρσζκό ποσ δείτλοσλ οη εθηηκήζεης ηες Credit Suisse (βι. παραπάλω θεθάιαηο) οθείιεηαη ελδετοκέλως ζε ασηά ηα επηπιέολ έζοδα ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 7

Ρθγι: Ιςτοςελίδεσ παρόχων κινθτισ τθλεφωνίασ Τα μζςα λεπτά ανά χριςτθ (AMOU) ςυνζχιςαν τθν άνοδο τουσ και το 2009 (κατά μζςο όρο αυξικθκαν κατά 3,6% φτάνοντασ τα 153 λεπτά ανά χριςθ ανά μινα). Ωςτόςο, τα τελευταία δφο τρίμθνα του 2009 και το πρϊτο τρίμθνο του 2010 εμφανίηουν πτωτικι τάςθ. Οι επενδφςεισ του κλάδου μειϊκθκαν κατά 21,5% το 2009 ζναντι του 2008 και ανιλκαν ςε 399 εκ. (περιλαμβάνοντασ μόνο αυτζσ που αφοροφν τα δίκτυα κινθτισ τθλεφωνίασ, ενϊ με τισ επενδφςεισ που αφοροφν και δίκτυα ςτακερισ τθλεφωνίασ, οι επενδφςεισ του κλάδου προςεγγίηουν τα 445 εκ.). Το τελευταίο τρίμθνο του 2009, ο ρυκμόσ τθσ μείωςθσ περιορίςτθκε και ςτο πρϊτο τρίμθνο του 2010 φαίνεται να αντιςτρζφεται. 40% 30% Επενδφςεισ κλάδου(μεταβολι τριμινου από αντίςτοιχο τρίμθνο προθγοφμενου ζτουσ) 32,8% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -5,9% -17,8% -29,3% -34,9% Q1 09 Q2 09 Q3 09 Q4 09 Q1 10 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 8

3. Συνειςφορά του κλάδου ςτθν εκνικι οικονομία Ο κλάδοσ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ ζχει ουςιαςτικι ςυμβολι ςτθν ανάπτυξθ τθσ χϊρασ, κακϊσ ςυνειςφζρει τόςο από τθν πλευρά τθσ προςφοράσ των υπθρεςιϊν και ςυςκευϊν κινθτισ τθλεφωνίασ όςο και από τθν πλευρά τθσ χριςθσ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ. Ειδικότερα ςε ότι αφορά τθν πλευρά τθσ προςφοράσ, το 2009 ο κλάδοσ: αντιςτοιχεί ςτο 1,8% του Ακακάριςτου Εγχϊριου Προϊόντοσ (ΑΕΡ). Σθμειϊνεται ότι με βάςθ τισ τελευταίεσ εκτιμιςεισ ςε ευρωπαϊκό επίπεδο θ ςυνειςφορά του κλάδου ςτο ΑΕΡ τθσ ΕΕ ανιλκε ςε 1,3% το 2007. ςυνειςφζρει 2 δισ ςτα δθμόςια ζςοδα (εκ των οποίων τα 1,65 δισ είναι φορολογικά ζςοδα και περίπου 350 εκ. αφοροφν ςε αςφαλιςτικζσ ειςφορζσ), 469 411 Ανάλυςθ δθμόςιων εςόδων (ποςά ςε εκ. ) 323 Φόποι και ειζθοπέρ από ηοςρ παπόσοςρ Φόποι και ειζθοπέρ από ηην ςπόλοιπη αλςζίδα αξίαρ 274 258 60 60 31 92 ΦΡΑ Φόροσ ειςοδιματοσ εταιρειϊν και ζκτακτθ ειςφορά Φόροσ ειςοδιματοσ εργαηομζνων Τζλθ κινθτισ τθλεφωνίασ και λοιποί φόροι Αςφαλιςτικζσ ειςφορζσ ζχει δθμιουργιςει (άμεςα και ζμμεςα) 80 χιλ. κζςεισ εργαςίασ με ακακάριςτο ειςόδθμα 2,5 δισ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 9

Πάποσοι Ππομηθεςηέρ & έμποποι Σύνολο αλςζίδαρ αξίαρ Έμμεζα οθέλη: Δημόζιορ ηομέαρ Πολλαπλαζιαζηικά αποηελέζμαηα Γενικό ζύνολο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Απιθμόρ επγαζομένυν (σε χιλ. άτομα) 28,3 79,8 27,5 17,5 24,0 6,5 ζχει ςυμβάλλει ουςιαςτικά ςτθ μείωςθ του πλθκωριςμοφ μζςω τθσ ςυνολικισ μείωςθσ τιμϊν των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ κατά 35,5% μεταξφ 1999 και 2009. ΡΟΣΟΤΙΚΟΡΟΙΗΣΗ ΩΦΕΛΕΙΩΝ ΑΡΟ ΤΙΣ ΚΙΝΗΤΕΣ ΕΡΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Η Ραγκόςμια Τράπεηα ςτθν πλζον πρόςφατθ ζκδοςθ τθσ περιοδικισ τθσ μελζτθσ ΙC4D 2009 9 εκτιμά ότι θ ςυνειςφορά τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ και άλλων τεχνολογιϊν ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ ανά 10 ποςοςτιαίεσ μονάδεσ διείςδυςθσ ςτον πλθκυςμό ανζρχεται ςε 0,6% του ΑΕΡ για ανεπτυγμζνεσ χϊρεσ. Χρθςιμοποιϊντασ τθν παραπάνω εκτίμθςθ και ςτοιχεία για τθ διείςδυςθ τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτον πλθκυςμό τθσ Ελλάδασ, μπορεί να υπολογιςτεί θ επίδραςθ τθσ αφξθςθσ τθσ χριςθσ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθ ςυνολικι οικονομικι ανάπτυξθ. Ππωσ φαίνεται από το παρακάτω διάγραμμα, τα ζτθ 1999 2001 όπου θ διείςδυςθ αυξανόταν με τον ταχφτερο ρυκμό, το 20% περίπου του ρυκμοφ ανάπτυξθσ τθσ οικονομίασ οφειλόταν ςτθν επίδραςθ από τθν αφξθςθ τθσ χριςθσ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ. Με τθ ςταδιακι ςτακεροποίθςθ τθσ διείςδυςθσ τα επόμενα ζτθ, θ ςυνειςφορά τθσ ανάπτυξθσ του κλάδου ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ των επόμενων ετϊν μειϊκθκε ςε επίπεδα που είναι πιο κοντά ςτο μερίδιό του ςτθν οικονομία. 9 World Bank: Qiang 2009 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 10

Ποζοζηό σπηζηών κινηηήρ ηηλεθωνίαρ ζηον πληθςζμό Μεπίδιο πςθμού ανάπηςξηρ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Συνεισφορά κινητής τηλεφωνίας στην ανάπτυξη λόγω αύξησης της χρήσης Ποζοζηό πληθςζμού (όλων ηων ηλικιών) πος σπηζιμοποιεί κινηηό Μεπίδιο ανάπηςξηρ ζςνολικήρ οικονομίαρ πος οθείλεηαι ζηην αύξηζη ηηρ διείζδςζηρ ηηρ κινηηήρ ηηλεθωνίαρ 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Πηγή: Επεξεπγαζία από ICAP ζηοισείων από Παγκόζμια Τπάπεζα και Forrester Research Με βάςθ τον παραπάνω υπολογιςμό, θ ςυνολικι ςυνειςφορά του κλάδου ςτθν εκνικι οικονομία ανζρχεται ςε 3,83% το 2009. Αφαιρϊντασ από το ποςοςτό αυτό τθ ςυνειςφορά του κλάδου από τθν πλευρά τθσ προςφοράσ (δθλαδι τθν επίδραςθ ςτθν οικονομία από τθ δθμιουργία ειςοδθμάτων μζςω τθσ παραγωγισ προϊόντων και υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ) που εκτιμικθκε για το 2009 ςε 1,80% του ΑΕΡ, προκφπτει θ ςυνειςφορά του κλάδου ςτθν οικονομία από τθν πλευρά του χριςτθ (2,03% του ΑΕΠ). Το ποςοςτό αυτό είναι ζνδειξθ τθσ επίδραςθσ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν παραγωγικότθτα των επιχειριςεων που αξιοποιοφν τισ δυνατότθτεσ τθσ τεχνολογίασ αυτισ. 25% 20% 15% 10% 5% 0% 4. Η οικονομικι κρίςθ ςτισ χϊρεσ τθσ Ευρωηϊνθσ και ο κλάδοσ των κινθτϊν τθλεπικοινωνιϊν Η παροφςα οικονομικι ςυγκυρία που εμφανίςτθκε ςτισ ΗΡΑ τον Αφγουςτο του 2007 και γριγορα εξαπλϊκθκε ςε όλο τον κόςμο είναι πια ιδιαίτερα εμφανισ ςτθν Ελλάδα. Οι περιςςότεροι, αν όχι όλοι, οι τομείσ τθσ βιομθχανικισ δραςτθριότθτασ αλλά και των υπθρεςιϊν επθρρεάηονται από τθν κάμψθ τθσ ηιτθςθσ με αποτζλεςμα τθν μείωςθ του Ακακάριςτου Εγχϊριου Ρροϊόντοσ (ΑΕΡ) ςε ετιςια βάςθ. Στο παρακάτω γράφθμα μεταβολισ ΑΕΡ (ςε ετιςια βάςθ) τθν τριετία 2007-2009 παρατθροφμε ότι θ Ελλάδα είχε τθν μικρότερθ ςυγκριτικά επίπτωςθ ςτα οικονομικά τθσ αποτελζςματα κατά το 2009 (περίπου 2%) λόγω τθσ οικονομικισ κρίςθσ. Αντίκετα, θ ιςχυρότερθ οικονομία τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ (Γερμανία) παρουςίαςε φφεςθ 5% κατά το 2009, μετά από μικρι άνοδο 1.3% κατά το 2008. Η Ιταλία παρουςίαςε αρνθτικά αποτελζςματα τόςο κατά το 2008 (-1.3%) όςο και ςτο 2009 (- ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 11

5%). Η Ιςπανία εμφάνιςε μείωςθ ςτο ακακάριςτο εγχϊριο προϊόν τθσ κατά 4.2% μζςα ςτο 2009. Τα ςχετικά καλφτερα αποτελζςματα τθσ Ελλάδασ ςτο 2009 οφείλονται μερικϊσ ςτθ διαφορετικι δθμοςιονομικι πολιτικι τθσ χϊρασ, ςτα αμφιςβθτοφμενα δθμοςιευμζνα οικονομικά ςτοιχεία αλλά και ςτθν κακυςτζρθςθ διάδοςθσ των επιπτϊςεων τθσ κρίςθσ. Τα ςτοιχεία που παρουςιάηουμε για το 2010 αποτελοφν εκτιμιςεισ του Economist Intelligence Unit με βάςθ τα μζχρι τϊρα αποτελζςματα. Σφμφωνα με αυτά, το οικονομικό ζτοσ 2010 προβλζπεται βακιά φφεςθ ςτθν Ελλάδα και μειωμζνο ΑΕΡ κατά 5%. Συγκεντρωτικά ςτοιχεία οικονομικισ φφεςθσ ςτθν ευρωηϊνθ 2007-2010 (πθγι: Eurostat, The Economist Intelligence Unit 2010 forecasts) Στον τομζα των κινθτϊν επικοινωνιϊν, οι επιπτϊςεισ τθσ οικονομικισ κρίςθσ ιταν εμφανείσ. Στθν Ευρϊπθ κατά τθν διετία 2007-2009 ο τηίροσ των κινθτϊν τθλεπικοινωνιϊν αυξικθκε κατά 0.32%. Για το 2009 τα αποτελζςματα των παρόχων κινθτισ τθλεφωνίασ παρουςίαςαν κάμψθ ςτα επίπεδα του 1%. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 12

Σηίροσ από υπθρεςίεσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα ςε ςφγκριςθ με τθν Ευρϊπθ και τθ δεφτερθ χειρότερθ ευρωπαϊκι αγορά 10 Ρθγι: Credit Suisse Η εικόνα ςτθν ελλθνικι αγορά ιταν με διαφορά θ χειρότερθ τθσ ευρωηϊνθσ. Συγκεκριμζνα, ο τηίροσ ςτθν αγορά κινθτισ τθλεφωνίασ ςυρρικνϊκθκε με μζςο ρυκμό 4.83% τθν διετία 2007-2009, ρυκμόσ που είναι ςχεδόν διπλάςιοσ από τον δεφτερο χειρότερο ρυκμό ςτθν Ευρϊπθ. Αναφζρουμε χαρακτθριςτικά ότι θ Αυςτρία που για τθν διετία 2007-2009 ιταν θ δεφτερθ χειρότερθ αγορά ςε οικονομικά αποτελζςματα, παρουςίαςε ρυκμό μείωςθσ τηίρου 2.79%. Θ κακοδικι πορεία ςυνεχίςτθκε ακόμα πιο ζντονα το 2009 ςτθν ελλθνικι αγορά. Ο μζςοσ ρυκμόσ μείωςθσ ζφταςε το 11,3% ςε επίπεδο τριμινων με τάςεισ χειροτζρευςθσ προσ το τζλοσ του ζτουσ όπου ο ρυκμόσ μείωςθσ ζφταςε το 13,8%. Η Αυςτρία αποτελεί τθν δεφτερθ κατά ςειρά χειρότερθ αγορά για το 2009, παρουςιάηοντασ ςχεδόν μιςζσ απϊλειεσ τηίρου μζςα ςτο οικονομικό ζτοσ (6.95%). Η ςυρρίκνωςθ τθσ ελλθνικισ αγοράσ είναι πρόδθλθ από το παραπάνω γράφθμα και θ διαφαινόμενθ τάςθ είναι ιςχυρά αρνθτικι. Χαρακτθριςτικό είναι ότι για ζξι ςυνεχόμενα τρίμθνα καταγράφονται απϊλειεσ ρεκόρ για τον κλάδο. Στο τελευταίο τρίμθνο του 2009 θ ελλθνικι αγορά είχε πάνω από διπλάςιεσ απϊλειεσ τηίρου ςε ςχζςθ με τθν δεφτερθ χειρότερθ αγορά ςτθν Ευρϊπθ. 10 Ασζηρία κε κέζο ρσζκο κείωζες ηδίροσ 2.79% γηα ηελ δηεηία 2007-2009. Αθοιοσζεί ε Ιζπαλία κε κέζο ρσζκό κείωζες 2.71%. Πεγή: Credit Suisse Q4 2009 Mobile Report ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 13

Εξίςου ηοφερι είναι θ κατάςταςθ κερδοφορίασ τθσ αγοράσ κινθτϊν επικοινωνιϊν όπωσ αυτι αποτυπϊνεται ςτα αποτελζςματα EBITDA για τθν Ελλάδα και τθν υπόλοιπθ Ευρϊπθ. Συγκεκριμζνα ςτισ ευρωπαϊκζσ αγορζσ θ κερδοφορία του κλαδου παρουςίαςε ςυρρίκνωςθ κατά τθν διετία 2007-2009 ςτα επίπεδα του 0.52%. Για το 2009 παρουςιάςτθκε περαιτζρω μείωςθ φκάνοντασ ςτο 1.43%. Στθν Ελλάδα οι απϊλειεσ τθσ κερδοφορίασ του κλάδου ανιλκαν ςτο 5.29% κατά το διάςτθμα 2007-2009 και εκτοξεφκθκαν ςτο 15.3% ςυνολικά μζςα ςτο 2009 (με το τελευταίο τρίμθνο να δείχνει μείωςθ 14,9% ζναντι του αντίςτοιχου τριμινου το 2008). Τόςο ςε επίπεδο διετίασ όςο και κατά το 2009 θ ελλθνικι αγορά παρουςίαςε τισ μεγαλφτερεσ μειϊςεισ κερδοφορίασ. EBITDA από υπθρεςίεσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα ςε ςφγκριςθ με τθν Ευρϊπθ και τθ δεφτερθ χειρότερθ ευρωπαϊκι αγορά 11 Ρθγι: Credit Suisse Η Ελλάδα ενϊ αρχικά αντιμετϊπιηε τθ διεκνι οικονομικι κρίςθ με πιο ιπια μείωςθ ςτθν οικονομικι δραςτθριότθτα από το β τρίμθνο του 2009 εμφανίηει χειρότερθ απόδοςθ από τθν υπόλοιπθ ευρωηϊνθ. 11 Ιζπαλία κε κέζο ρσζκό κείωζες 5.09% γηα ηελ δηεηία 2007-2009. Αθοιοσζεί ηο Ηλωκέλο Βαζίιεηο κε κέζο ρσζκό κείωζες 11.43%. Πεγή: Credit Suisse Q4 2009 Mobile Report ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 14

Μεταβολι ΑΕΠ ςε ςτακερζσ τιμζσ (από τρίμθνο ςε τρίμθνο ςε ετιςιο ρυκμό) 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Ευρωηϊνθ Ελλάδα Ρθγι: Eurostat Οι προοπτικζσ για τα επόμενα ζτθ είναι ιδιαίτερα δυςμενείσ λόγω των δθμοςιονομικϊν μζτρων που κα πλιξουν τα ειςοδιματα και τθ ηιτθςθ ςτθν οικονομία. Με βάςθ τισ προβλζψεισ του Δ.Ν.Τ. θ ανάκαμψθ κα ξεκινιςει το 2012. 10% Προβλζψεισ Δ.Ν.Σ. για τθν ελλθνικι οικονομία (ετιςια μεταβολι) 5% 0% -5% -10% Μεταβολι ΑΕΡ ςε ςτακερζσ τιμζσ Ιδιωτικι κατανάλωςθ Ακακάριςτεσ Επενδφςεισ -15% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ρθγι: Δ.Ν.Τ. Η αρνθτικι αυτι εικόνα κα επιδράςει ςτον κλάδο κινθτισ τθλεφωνίασ, κακϊσ οι επιχειριςεισ και τα νοικοκυριά κα επιδιϊξουν να περιορίςουν τισ δαπάνεσ τουσ. Ραράλλθλα, δείχνει τθ ςθμαςία που ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 15

μπορεί να ζχει ο κλάδοσ ςτθν υποςτιριξθ τθσ ανάκαμψθσ, εάν ςυνεχίςει να πραγματοποιεί επενδφςεισ τα επόμενα ζτθ (προβλζπονται 1,8 δις.), τθ ςτιγμι που ςτο ςφνολο τθσ οικονομίασ οι επενδφςεισ αναμζνεται να ςυρρικνωκοφν ςωρευτικά κατά 33% περίπου τθν τριετία 2009 2011. Αρνθτικζσ είναι και οι προβλζψεισ για τθν ανεργία τα επόμενα ζτθ κακϊσ θ φφεςθ εκτιμάται ότι κα αυξιςει ςθμαντικά το ποςοςτό τθσ ανεργίασ ςε ςχεδόν 15% το 2011 και 2012. 5. Τάςεισ και προοπτικζσ του κλάδου 5.1. Ειςαγωγι Μερικζσ από τισ ςυνζπειεσ τθσ παγκόςμιασ οικονομικισ κρίςθσ ςτον κλάδο τα επόμενα χρόνια αναμζνεται να είναι: 12 Μείωςθ των δαπανϊν των καταναλωτϊν για κινθτι τθλεφωνία, με αποτζλεςμα χαμθλότερθ χριςθ και ςυνεπϊσ χαμθλότερα ζςοδα για τισ εταιρίεσ. Αφξθςθ του ανταγωνιςμοφ των εταιριϊν, με αποτζλεςμα τθ ςυνεχιηόμενθ μείωςθ τιμϊν και τθν προςφορά πακζτων ςτακερϊν χρεϊςεων ςτα περιςςότερα είδθ προςφερόμενων υπθρεςιϊν. Εμπλουτιςμόσ του προϊοντικοφ μείγματοσ με υπθρεςίεσ δεδομζνων και δεςμοποιθμζνεσ υ- πθρεςίεσ. υμπίεςθ των περικωρίων κζρδουσ των εταιριϊν και πικανι περαιτζρω πίεςθ ςτα οικονομικά τουσ ςτοιχεία. Ορκολογικοποίθςθ των δικτφων διανομισ και των δαπανϊν διαφθμιςτικισ προβολισ. 12 Thomas Wehmeier, Principal Analyst (Mobile Regions), Informa Telecoms & Media Group. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 16

Μείωςθ τθσ πιςτότθτασ των πελατϊν και αυξθμζνα churn rates, λόγω τθσ ςυνεχοφσ αναηιτθςθσ των καταναλωτϊν για προςφορζσ. Πικανι μεταβολι των ςχετικϊν μεριδίων αγοράσ των εταιριϊν του κλάδου. Αφξθςθ του ςχετικοφ μεριδίου αγοράσ τθσ καρτοκινθτισ τθλεφωνίασ. Επιτάχυνςθ τθσ αντικατάςταςθσ ςτακερισ με κινθτι τθλεφωνία. Αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ για ςυςκευζσ που υποςτθρίηουν ευρυηωνικζσ υπθρεςίεσ ςαν μια φκθνότερθ εναλλακτικι ςτο ςτακερό broadband. Ραράγοντεσ που μπορεί να επιβραδφνουν ι να αναςχζςουν τθν πτωτικι τάςθ τθσ αγοράσ ςτα επόμενα χρόνια μπορεί να είναι: Η αναμενόμενθ αφξθςθ χριςθσ των κινθτϊν υπθρεςιϊν δεδομζνων και ειδικότερα των υ- πθρεςιϊν πρόςβαςθσ ςτο διαδίκτυο (mobile broadband). H παροχι δεςμοποιθμζνων υπθρεςιϊν (κινθτι τθλεφωνία ςε ςυνδυαςμό με ςτακερι τθλεφωνία, πρόςβαςθ ςτο Διαδίκτυο ι/και υπθρεςίεσ περιεχομζνου). Ο τρόποσ που οι εταιρίεσ του κλάδου κα αντιδράςουν ςε αυτζσ τισ τάςεισ τθσ αγοράσ ςτο πλαίςιο μιασ παγκόςμιασ οικονομικισ κρίςθσ, κα κακορίςει και τθν επιτυχία τουσ για τθν ζξοδο από αυτιν. Τζτοιεσ κινιςεισ των εταιριϊν μπορεί να περιλαμβάνουν: τόχευςθ ςε υπθρεςίεσ δεδομζνων και επενδφςεισ ςτθν ανάπτυξθ/αναβάκμιςθ των δικτφων 3 θσ γενιάσ για τθν υποςτιριξθ πρόςβαςθσ ςτο mobile internet. Ανάπτυξθ δεςμοποιθμζνων υπθρεςιϊν για τθν εκμετάλλευςθ των τάςεων των χρθςτϊν για αντικατάςταςθ των ςτακερϊν τθλεφωνικϊν ςυνδζςεων με κινθτζσ (Fixed-mobile substitution - FMS). τακερι τιμολόγθςθ υπθρεςιϊν και προςφορζσ μακροχρόνιων ςυμβολαίων για τθ ςτόχευςθ καταναλωτϊν που επικυμοφν να ςτακεροποιιςουν και να ελζγξουν τα ζξοδά τουσ. Πμωσ, για τθν παροχι νζων υπθρεςιϊν και τθν εξαςφάλιςθ τθσ βιϊςιμθσ ανάπτυξθσ του κλάδου ςτο μζλλον, προχπόκεςθ είναι θ υλοποίθςθ των απαιτοφμενων επενδφςεων από τθν πλευρά των εταιριϊν. Ειδικότερα, οι επενδφςεισ για τθ ςυντιρθςθ των υφιςτάμενων δικτφων και τθν περαιτζρω ανάπτυξι τουσ είναι κακοριςτικόσ παράγοντασ επιτυχίασ. Ο κλάδοσ ζχει επενδφςει μζχρι ςιμερα 6 δις., ενϊ απαιτοφνται επιπλζον επενδφςεισ φψουσ 600 εκατομμυρίων ανά ζτοσ για τα επόμενα 3 ζτθ. Τζτοιεσ επενδφςεισ μποροφν ακόμα να αποτελζςουν ιςχυρό κίνθτρο για ευρφτερθ οικονομικι ανάπτυξθ, δεδομζνθσ τθσ δθμιουργίασ νζων κζςεων εργαςίασ και των πολλαπλαςιαςτικϊν ωφελειϊν που δθμιουργοφν ςτο ςφνολο τθσ οικονομίασ. Ειδικότερα, θ δυνατότθτα του κλάδου τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ να προςφζρει οικονομικι μεγζκυνςθ ςε ςυνκικεσ οικονομικισ φφεςθσ είναι αδιαμ- ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 17

φιςβιτθτθ ζρευνεσ αποδεικνφουν μια ευκεία κετικι ςχζςθ μεταξφ τθσ ανάπτυξθσ του κλάδου τθσ κινθτισ τθλεφωνίασ και τθσ αφξθςθσ του ΑΕΡ ςε μία χϊρα 13. Ο κλάδοσ κατζχει ςθμαίνουςα κζςθ που ςυνδυάηει επενδφςεισ υψθλισ τεχνολογίασ, βελτίωςθ παραγωγικότθτασ και κοινωνικζσ πολιτικζσ ςτα πλαίςια γεφφρωςθσ του ψθφιακοφ χάςματοσ, και επομζνωσ μπορεί να παίξει ςθμαντικό ρόλο ςτθν επιτάχυνςθ τθσ ανάπτυξθσ. Πμωσ, θ πραγματοποίθςθ επενδφςεων ςε ζνα δυςμενζσ μακροοικονομικό περιβάλλον δεν είναι εφκολθ και ςυνοδεφεται από μια ςειρά από προκλιςεισ, όπωσ: Θ οικονομικι κρίςθ αυξάνει το κόςτοσ κεφαλαίου και επομζνωσ δυςχεραίνει τθν πραγματοποίθςθ επενδφςεων, ειδικότερα ςε ζνα επιςφαλζσ οικονομικό και επενδυτικό περιβάλλον. Οι νομοκετικζσ και κανονιςτικζσ ρυκμίςεισ, ειδικότερα όςεσ επθρεάηουν το ςυνολικό κόςτοσ των υπθρεςιϊν του κλάδου για τουσ καταναλωτζσ (π.χ. φορολόγθςθ και ρυκμίςεισ τιμϊν), δθμιουργοφν επιπρόςκετεσ ςθμαντικζσ επιβαρφνςεισ για τον κλάδο. Σα γραφειοκρατικά εμπόδια (π.χ. κακεςτϊσ αδειοδότθςθσ) δυςχεραίνουν ακόμα περιςςότερο τθ δυνατότθτα των εταιριϊν του κλάδου να επενδφςουν ςε ανάπτυξθ των υποδομϊν τουσ. Σφμφωνα με τθ GSMA 14, θ Πολιτεία μπορεί να διευκολφνει το επενδυτικό κλίμα ςτον κλάδο: Απελευκερϊνοντασ εναρμονιςμζνα ψθφιακό μζριςμα φάςματοσ με τρόπο που να ενκαρρφνει τισ επενδφςεισ ςε υποδομζσ. 13 World Bank: Qiang 2009 14 The GSMA Development Fund Top 20 Research on the Economic and Social Impact of Mobile Communications in Developing Countries ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 18

Μειϊνοντασ τουσ επιβαλλόμενουσ φόρουσ. Ενκαρρφνοντασ επιχειρθματικζσ ςυμφωνίεσ για διαμοιραςμό υποδομϊν. Αναβάλλοντασ περαιτζρω κανονιςτικζσ ρυκμίςεισ τιμϊν, κατά κφριο λόγο αυτζσ που επθρεάηουν τθ λιανικι και μειϊνουν τα ζςοδα των παρόχων και κατά ςυνζπεια περιορίηουν τισ αποφάςεισ τουσ για επενδφςεισ. Εξαλείφοντασ γραφειοκρατικά εμπόδια και κακυςτεριςεισ ςτθν ζγκριςθ επενδυτικϊν ςχεδίων. 5.2. Κινθτι τθλεφωνία και mobile broadband: Συνειςφορά του κλάδου ςτθ μείωςθ του ψθφιακοφ χάςματοσ 5.2.1. Τάςεισ ςτθ μεταφορά δεδομζνων ςε Ευρϊπθ και Ελλάδα Ενϊ οι υπθρεςίεσ φωνισ παρουςιάηουν τάςεισ μείωςθσ, θ μεταφορά δεδομζνων εμφανίηει πολφ πιο δυναμικι πορεία. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουςιάηεται το μερίδιο του κφκλου εργαςιϊν που προζρχεται από δεδομζνα και ο ρυκμόσ αφξθςθσ τουσ. Σθμειϊνεται ότι ςτα δεδομζνα περιλαμβάνονται τα SMS (χωρίσ τα οποία το μερίδιο είναι πολφ μικρότερο αλλά ο ρυκμόσ αφξθςθσ πολφ μεγαλφτεροσ). Σηίροσ από δεδομζνα και ρυκμόσ αφξθςθσ ςτθν Ε.Ε. Ρθγι: Credit Suisse Στθν Ελλάδα το μερίδιο των εςόδων από δεδομζνα (περιλαμβάνοντασ τα SMS) είναι πολφ χαμθλότερο και τα δφο τελευταία ζτθ κυμαίνεται μεταξφ 10% και 13,5%. Το 2009 θ αφξθςθ των εςόδων ζναντι του 2008 ανιλκε ςε 6,9% ενϊ ςτθν ΕυρωπαΙκι Ζνωςθ ξεπερνάει το 20% και πλθςιάηει το 30%. Οι τάςεισ προσ το τζλοσ του ζτουσ ιταν ακόμθ περιςςότερο αρνθτικζσ κακϊσ το τελευταίο τρίμθνο του 2009 τα ζςοδα ςθμείωςαν πτϊςθ κατά 14% ζναντι του ίδιου τριμινου του 2008. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 19

Χωρίσ τα SMS, τα ζςοδα που προζρχονται από δεδομζνα αυξικθκαν κατά 42,2% το 2009 ζναντι του 2008 ενϊ το μερίδιο τουσ ςτα ςυνολικά ζςοδα ανιλκε ςε 7,1% το πρϊτο τρίμθνο του 2010. Ωςτόςο, τα τελευταία δφο τρίμθνα, το μερίδιο των δεδομζνων αυξάνει κυρίωσ επειδι τα υπόλοιπα ζςοδα μειϊνονται και όχι λόγω αφξθςθσ των εςόδων, τα οποία είναι πλζον ςτάςιμα με ρυκμό μεταβολισ κοντά ςτο 0%. Μερίδιο εςόδων από δεδομζνα (Ελλάδα, Q1 2008 - Q1 2010) Ζςοδα από δεδομζνα (μαηί με SMS) ωσ ποςοςτό των εςόδων από υπθρεςίεσ κινθτισ τθλεφωνίασ 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Ζςοδα από δεδομζνα (χωρίσ SMS) ωσ ποςοςτό των εςόδων από υπθρεςίεσ κινθτισ τθλεφωνίασ Q1 08 Q2 08 Q3 08 Q4 08 Q1 09 Q2 09 Q3 09 Q4 09 Q1 10 Ρθγζσ: Merrill Lynch & Bank of America για το μερίδιο μαηί με τα SMS και ςτοιχεία των εταιρειϊν για το μερίδιο χωρίσ τα SMS Η ςταςιμότθτα των εςόδων από δεδομζνα τα τελευταία τρίμθνα οφείλεται ςε μειϊςεισ τιμϊν που αντιςτακμίηουν πλιρωσ τθ ςυνεχιηόμενθ αφξθςθ του όγκου δεδομζνων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 20

Σριμθνιαία μεταβολι όγκου και εςόδων από δεδομζνα χωρίσ SMS (Ελλάδα, Q2 2009 - Q1 2010) Ζςοδα από δεδομζνα (χωρίσ SMS) Πγκοσ δεδομζνων (χωρίσ SMS) 30% 27,6% 28,2% 25% 20% 15% 11,9% 14,9% 15,4% 10% 8,3% 5% 0% 0,7% 0,2% Q2 09 / Q1 09 Q3 09 / Q2 09 Q4 09 / Q3 09 Q1 10 / Q4 09 Ρθγζσ: Στοιχεία των εταιρειϊν 5.2.2. Διείςδυςθ ευρυηωνικότθτασ Η Ελλάδα παραμζνει μεταξφ των ουραγϊν ςτθ διείςδυςθ τθσ ευρυηωνικότθτασ (ςτακερισ και κινθτισ), παρά τθν πρόοδο που ζχει επιτευχκεί τα τελευταία χρόνια. Στα πλαίςια τθσ εκπεφραςμζνθσ εκνικισ και ευρωπαϊκισ βοφλθςθσ να ενκαρρυνκεί με κάκε τρόπο θ ανάπτυξθ ευρυηωνικϊν υποδομϊν και υπθρεςιϊν ωσ μζςο αναγκαίο για τθν ανάπτυξθ τθσ Κοινωνίασ τθσ Ρλθροφορίασ και τθν ψθφιακι ςφγκλιςθ, το κινθτό τθλζφωνο μπορεί να αποτελζςει ιςχυρό ςφμμαχο των ςχετικϊν προςπακειϊν. Τα δίκτυα κινθτισ τθλεφωνίασ ζχουν τεράςτιεσ προοπτικζσ εδραίωςθσ ωσ θ βαςικότερθ τεχνολογία πρόςβαςθσ ςτο Διαδίκτυο ςτο μζλλον, κακϊσ από το 2011 αναμζνεται ότι ο παγκόςμιοσ αρικμόσ ςυνδρομθτϊν mobile broadband κα ξεπεράςει αυτόν των ςτακερϊν. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 21

Το κινθτό τθλζφωνο ζχει τεράςτιεσ δυνατότθτεσ ωσ μζςο εξάλειψθσ του ψθφιακοφ χάςματοσ, δθλαδι του αποκλειςμοφ ςυγκεκριμζνων ομάδων του πλθκυςμοφ από ψθφιακζσ υπθρεςίεσ, ειδικά ςε χϊρεσ ι περιοχζσ που θ ενςφρματθ ευρυηωνικι πρόςβαςθ δεν είναι παντοφ διακζςιμθ ι δε χρθςιμοποιείται πολφ. Ππωσ ζχει ιδθ αναφερκεί, θ Ελλάδα υςτερεί ςθμαντικά ςε ό,τι αφορά τθ διείςδυςθ τθσ ευρυηωνικότθτασ ςτον πλθκυςμό. Αντίκετα, θ κατοχι και χριςθ κινθτοφ τθλεφϊνου δεν παρουςιάηει καμία γεωγραφικι ι μορφωτικι διαφορά ςτθ χϊρα μασ, γεγονόσ που κακιςτά το κινθτό τθλζφωνο ιδανικό μζςο για τθν προςζλκυςθ αποκλειςμζνων ι υςτεροφντων ςιμερα ομάδων του πλθκυςμοφ ςτισ ευρυηωνικζσ εφαρμογζσ και υπθρεςίεσ. Είναι χαρακτθριςτικό ότι μόλισ το 58% των νοικοκυριϊν διακζτουν Η/Υ (ζναντι 71% ςτθν Ευρϊπθ) ενϊ θ διείςδυςθ των κινθτϊν ςτον πλθκυςμό ξεπερνάει το 120%. Από το μερίδιο των νοικοκυριϊν με Η/Υ, ςχεδόν το 92% διακζτουν επίςθσ και ευρυηωνικι ςφνδεςθ, ποςοςτό που ςτο ςφνολο των νοικοκυριϊν γίνεται 53,2% 15. Η αγορά κινθτισ ευρυηωνικότθτασ (mobile broadband) εξελίςςεται ραγδαία. Ο ευρωπαϊκόσ μζςοσ όροσ διείςδυςθσ για κάρτεσ κινθτισ ευρυηωνικότθτασ είναι 5.2% του ςυνολικοφ πλθκυςμοφ και αναπτφςςεται ταχφτατα (περιςςότερο απο 86% άνοδοσ μεταξφ Ιανουαρίου 2009 Ιανουαρίου 2010), εξυπθρετϊντασ τθν αυξθμζνθ ηιτθςθ για πρόςβαςθ ςτο Διαδίκτυο από οπουδιποτε. Μάλιςτα το ποςοςτό διείςδυςθσ ςε ζξι ευρωπαϊκζσ χϊρεσ ξεπερνά το 10%. Βραχυπρόκεςμα, εκτιμάται ότι θ πρόςβαςθ ςε ευρυηωνικά δίκτυα από κάρτεσ 3G μπορεί να υποκαταςτιςει τθν ςτακερι πρόςβαςθ, ωςτόςο μεςοπρόκεςμα μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ςυμπλθρωματικά ωσ προσ τα δίκτυα οπτικϊν ι- νϊν νζασ γενιάσ (FTTx). 15 Bank of America & Merrill Lynch ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 22

Ρθγι: 15th EU Report on the Implementation of the Telecommunications Regulatory Package - 2009 Σε αντίκεςθ με το διεκνζσ κλίμα, θ ανάπτυξθ του mobile broadband ςτθν Ελλάδα δεν ιταν ανάλογθ. Η διείςδυςθ ςτθν ελλθνικι αγορά αυξικθκε από 1.6% ςτο 2% μεταξφ Ιανουαρίου 2009 και Ιανουαρίου 2010. Το ποςοςτό αυτό, είναι μικρότερο από το 5.2% που είναι ο ευρωπαϊκόσ μζςοσ όροσ (αυξθμζνοσ ςτο ίδιο διάςτθμα από το 2.8%). Ραρά τθν ςθμαντικι πτϊςθ των λιανικϊν τιμϊν τθσ υπθρεςίασ κατά 12%, θ αγορά δεν αντζδραςε με ςθμαντικι αφξθςθ τθσ ηιτθςθσ. (15θ Ζκκεςθ Ε.Ε.) Σε επίπεδο υποδομϊν θ Ελλάδα διακζτει ιδιαίτερα υψθλθ πλθκυςμιακι και γεωγραφικι κάλυψθ δικτφου 3G για τθν παροχι υπθρεςιϊν mobile broadband. Ππωσ φαίνεται από το παρακάτω γράφθμα τον Ιανουάριο του 2010 θ πλθκυςμιακι κάλυψθ ανιλκε ςτο 92%. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 23

Πλθκυςμιακι κάλυψθ δικτφου 3G(UMTS) ςτα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ ςτα τζλθ του 2008 Ρθγι: Ραρατθρθτιριο για τθν Κοινωνία τθσ Ρλθροφορίασ, 10 θ εξαμθνιαία αναφορά για τθν ευρυηωνικότθτα Εντυπωςιακι ιταν και θ άνοδοσ ςτθν γεωγραφικι κάλυψθ μεταξφ του 2009 και του 2010. Συγκεκριμζνα από τον Ιανουάριο του 2010 το 68% τθσ Ελλάδασ καλφπτεται επαρκϊσ από κεραίεσ 3G, που είναι από τισ υψθλότερεσ ευρωπαϊκζσ επιδόςεισ, δεδομζνθσ τθσ γεωγραφικισ ιδιομορφίασ τθσ χϊρασ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 24

Γεωγραφικι κάλυψθ δικτφου 3G(UMTS) ςτα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ ςτα τζλθ του 2008 Ρθγι: Ραρατθρθτιριο για τθν Κοινωνία τθσ Ρλθροφορίασ, 10 θ εξαμθνιαία αναφορά για τθν ευρυηωνικότθτα Στθν παροφςα φάςθ οι ευρυηωνικζσ υπθρεςίεσ δεν αποτελοφν ςθμαντικι πθγι εςόδων για τουσ παρόχουσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα. Ραρόλα αυτά αποτελοφν ςθμαντικζσ υπθρεςίεσ με κοινωνικό αντίκτυπο και πλθκϊρα πικανϊν λειτουργιϊν που μπορεί να οδθγιςουν ςε διαφορετικά μοντζλα επιχειρθματικότθτασ ςτο μζλλον. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 25

Σηίροσ από Mobile Broadband ςε 5 χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ 2007-2011 Ρθγι: CCS Insight's Mobile Broadband in Europe, 4Q09 Η διάκεςθ του κοινοφ απζναντι ςτισ υπθρεςίεσ mobile broadband ςτθν Ευρϊπθ είναι πολυ κετικι. Ππωσ φαίνεται και από το παραπάνω γράφθμα, ο αρικμόσ των ςυνδρομθτϊν Mobile broadband ςτισ 5 μεγαλφτερεσ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. αναμζνεται με τα εϊσ τϊρα δεδομζνα να ανζλκει από τα 22 εκατομμφρια ςτο τζλοσ του 2009 ςε περιςςότερα από 43 εκατομμφρια μζςα ςτο 2011. Στο ίδιο διάςτθμα εκτιμάται ότι ο τηίροσ από υπθρεςίεσ Mobile Broadband κα ξεπεράςει τα 11 δισ το 2011 από 6 δισ το 2009 16. Είναι αξιοςθμείωτο ότι παρά τθν γενικι ανάπτυξθ τθσ ευρυηωνικότθτασ ςτθν Ευρϊπθ, το μζςο με τθν μεγαλφτερθ άνοδο κατά το 2009 ιταν το κινθτό τθλζφωνο. Συγκεκριμζνα το κινθτό τθλζφωνο ωσ μζςο πρόςβαςθσ ςτο Διαδίκτυο ςτθν Ευρϊπθ ανιλκε από το 7.9% τον Ιανουάριο του 2009 ςτο 15.2% τον Ιανουάριο του 2010. Στο ίδιο διάςτθμα, ο αρικμόσ των προϊόντων ευρυηωνικισ πρόςβαςθσ διπλαςιάςτθκε 17. 16 CCS Insight's Mobile Broadband in Europe, 4Q09 17 15th EU Report on the Implementation of the Telecommunications Regulatory Package - 2009 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 26

Ευρυηωνικζσ ςυνδζςεισ ανά τεχνολογία ςτθν Ευρϊπθ Ρθγι: 15th EU Report on the Implementation of the Telecommunications Regulatory Package 2009 Ριό ςυγκεκριμζνα, ςτθν Γερμανία, τα ςυνολικά οικονομικά αποτελζςματα καταδεικνφουν μια ςαφι αυξθτικι τάςθ από τισ υπθρεςίεσ mobile broadband. Ππωσ φαίνεται ςτο παρακάτω γράφθμα ο α- ρικμόσ των ςυνδρομθτϊν αυξάνεται ςθμαντικά και αναμζνεται να ξεπεράςει τα 12 εκατομμφρια ςτο 2011. Μεταξφ του 2007 και 2009 το ποςοςτό του τηίρου από υπθρεςίεσ Mobile Broadband αυξικθκε περιςςότερο από 50% φκάνοντασ το 9.5% του ςυνολικοφ τηίρου. Βζβαια δεδομζνθσ τθσ γενικότερθσ φφεςθσ, το φαινόμενο αυτό επιςθμαινει τθν μείωςθ του τηίρου από υπθρεςίεσ φωνισ και τθν γενικότερθ αφξθςθ υπθρεςιϊν δεδομζνων. Χαρακτθριςτικό επίςθσ είναι ότι θ κίνθςθ (traffic) για υπθρεςίεσ δεδομζνων ςτα δίκτυα κινθτϊν παρόχων προυςιάηει ςαφι αφξθςθ τα τελευταία χρόνια. Ζνασ από του μεγαλφτερουσ παρόχουσ κινθτϊν υπθρεςιϊν ςτθν Ευρϊπθ ςθμείωςε αφξθςθ 100% ςε κίνθςθ δεδομζνων μεταξφ 2009-2010 προερχόμενθ κυρίωσ από κάρτεσ 3G για PCs και laptops. 18 18 Vodafone Group Europe ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 27

Αρικμόσ ςυνδρομθτϊν Mobile Broadband, Γερμανία 2007-2011 19 % Σηίρου από Mobile Broadband, Γερμανία 2007-2009 (επεξεργαςία ICAP ΟΠΑ) 20 Ρθγι: Μobile Internet: blessing or curse? Arthur D. Little and Exane BNP Paribas, April 2010 Οι τιμζσ των υπθρεςιϊν Mobile Broadband διαφζρουν αρκετα ςτθν Ευρϊπθ όπωσ φαίνεται και από τα ςτοιχεία του Q4 2009. Ωςτόςο παρουςιάηουν μια τάςθ ςυμπίεςθσ λόγω τθσ ζνταςθσ του ανταγω- 19 (Μobile Internet: blessing or curse? Arthur D. Little and Exane BNP Paribas, April 2010) 20 Με χριςθ ςτοιχείων από τθν ζκκεςθ: Μobile Internet: blessing or curse? Arthur D. Little and Exane BNP Paribas, April 2010 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 28

νιςμοφ από τα ςτακερά δίκτυα και τθσ ανάγκθσ για ταχφτερθ πρόςβαςθ. Σιμζσ πακζτων Mobile Broadband και μζςοι όροι τιμϊν Mobile Broadband ανά χϊρα ςτθν Ευρϊπθ, 4Q09 Ρθγι: CCS Insight's Mobile Broadband in Europe, 4Q09 5.2.3. Κοινωνικά Δίκτυα και Mobile Broadband Η κακθμερινι χριςθ κοινωνικϊν δικτφων (Facebook,MySpace, Twitter) αποτελζι μια από τισ μεγαλφτερεσ αλλαγζσ ςτον χϊρο του Διαδικτφου τα τελευταία χρόνια. Συνεπακόλουκα οι εφαρμογζσ για κινθτά τθλζφωνα ζχουν αποτελζςει μια δεφτερθ φάςθ επιτυχίασ. Συγκεκριμζνα για το Facebook που αρικμεί παγκοςμίωσ περιςςότερουσ από 400 εκατομμφρια χριςτεσ (αρχζσ 2010) το 25% αυτϊν (περίπουν 100 εκατομμφρια) επιςκζπτονται τθν υπθρεςία από το κινθτό τουσ τθλζφωνο. Μια πρόςφατθ ζρευνα κατζδειξε ότι το 50% τθσ κίνθςθσ δεδομζνων για τουσ παρόχουσ υπθρεςιϊν ςτο Ηνωμζνο Βαςίλειο προζρχεται από τθ χριςθ κοινωνικϊν δικτφων 21. Μεταξφ 2009 και 2010 θ παγκόςμια άνοδοσ ςτθν χριςθ του Facebook από κινθτό ανιλκε ςτο 112% και για το Twitter ςτο 347%. 22 21 Πεγή: socialnomics.net (Erik Qualman) 22 Πεγή: www.comscore.com ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 29

5.2.4. Δυναμικότθτα δικτφων για τθ μεταφορά δεδομζνων Η μετεξζλιξθ των δικτφων κινθτϊν επικοινωνιϊν από τθν ομιλία ςτθ μεταφορά δεδομζνων δθμιουργεί τθν ανάγκθ για αφξθςθ τθσ δυναμικότθτασ των δικτφων και μείωςθ του κόςτουσ ανά μονάδα μεταφερόμενου όγκου δεδομζνων. Εκτιμιςεισ του κλάδου είναι ότι διεκνϊσ το 2015 θ κυκλοφορία ςτα δίκτυα κα είναι 10πλάςια από το 2008 με τα δεδομζνα να αντιπροςωπεφουν το 95% του ςυνολικοφ όγκου. Ρθγι: Analysis Mason Western European Countries: Oct 2008 5.3. Ρροκλιςεισ του κλάδου κινθτισ τθλεφωνίασ ςτθν Ελλάδα Το μζγεκοσ τθσ εκτιμϊμενθσ μελλοντικισ ςυνειςφοράσ του κλάδου ςτθν ελλθνικι οικονομία και κοινωνία κα εξαρτθκεί από τθν ικανότθτα του να επιτφχει υγιείσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ εν μζςω ενόσ δυςμενοφσ μακροοικονομικοφ περιβάλλοντοσ λόγω τθσ ςυνεχιηόμενθσ οικονομικισ κρίςθσ. Οι ςθμαντικότερεσ ςιμερα προχποκζςεισ για τθν ανάπτυξθ του κλάδου είναι: Η μείωςθ του κόςτουσ απόκτθςθσ υπθρεςιϊν από τουσ καταναλωτζσ Η διευκόλυνςθ τθσ ανάπτυξθσ νζων υπθρεςιϊν ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 30

5.3.1. Μείωςθ του κόςτουσ απόκτθςθσ υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ από τουσ καταναλωτζσ Ρροκειμζνου θ κινθτι τθλεφωνία να επιτελζςει το ρόλο τθσ ωσ κινθτιρια δφναμθ ανάπτυξθσ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ τθσ χϊρασ και τθσ παραγωγικότθτασ τθσ οικονομίασ και ωσ μοχλόσ μείωςθσ του ψθφιακοφ χάςματοσ, είναι ςθμαντικό το ςυνολικό κόςτοσ χριςθσ κινθτϊν υπθρεςιϊν να παραμείνει χαμθλό και ςε κάκε περίπτωςθ ςυγκρίςιμο με το γενικό κόςτοσ τθλεπικοινωνιϊν και τα ιςχφοντα ςε άλλεσ χϊρεσ. τθ διαμόρφωςθ του ςυνολικοφ κόςτουσ χριςθσ κινθτϊν υπθρεςιϊν ςυμμετζχουν δφο βαςικοί παράγοντεσ: Η τιμολόγθςθ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ από τισ εταιρίεσ. Η φορολόγθςθ των υπθρεςιϊν αυτϊν από τθν Ρολιτεία. Τιμολόγθςθ υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ Οι τιμζσ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ βαίνουν με μικρζσ εξαιρζςεισ μειοφμενεσ τα τελευταία χρόνια. Η ςυςτθματικι μείωςθ των τελϊν διαςφνδεςθσ από όλουσ τουσ παρόχουσ κινθτϊν υπθρεςιϊν οδθγεί ςε ςυνεχϊσ χαμθλότερεσ τιμζσ και μεγαλφτερο ανταγωνιςμό. Από τθν 01/01/2009 το κόςτοσ διαςφνδεςθσ ζφταςε τα 0.0786 και τθν 01/01/2010 τα 0.0624. Το κόςτοσ διαςφνδεςθσ αναμζνεται να μειωκεί περαιτζρω ςτα 0.0495 από τθν 01/01/2011 φκάνοντασ ζτςι τον ευρωπαϊκό μζςο όρο 23. Επίςθσ, οι κανονιςτικζσ διατάξεισ για τθν περιαγωγι ζχουν οδθγιςει ςε ςθμαντικζσ μειϊςεισ των χρεϊςεων ςτθν Ελλάδα αλλά και ςτθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ. Ταυτόχρονα, ο αυξθμζνοσ ανταγωνιςμόσ και θ προϊκθςθ υπθρεςιϊν ςτακερισ χρζωςθσ (flat-rate) βοικθςαν περαιτζρω ςτθν μείωςθ αυτι 24. Η μζςθ τιμι ανά λεπτό κλιςθσ παρουςίαςε ςθμαντικι μείωςθ φκάνοντασ τον Οκτϊβριο του 2009 ςτα 0.14 από 0.16 τον προθγοφμενο χρόνο. Ζτςι πλθςίαςε ακόμα περιςςότερο τον μζςο ευρωπαϊκό όρο των 0.13 ανά λεπτό κλιςθσ, όπωσ φαίνεται από το παρακάτω διάγραμμα. 23 24 15th EU Report on the Implementation of the Telecommunications Regulatory Package 2009 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 31

Ρθγι: 15th EU Progress Report on the Single European Electronic Communications Market 2009 Μεταξφ 1999 και 2009, ο ςυνολικόσ δείκτθσ τιμϊν υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ ζχει μειωκεί κατά 35,5%, αποτελϊντασ ζτςι (μαηί με τισ ςυςκευζσ κινθτισ τθλεφωνίασ) τουσ κλάδουσ με τθ μεγαλφτερθ μείωςθ τιμϊν ςτο ςφνολο τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Πμωσ, το μεγαλφτερο μζροσ τθσ μείωςθσ των τιμϊν ςυνζβθ το πρϊτο μιςό τθσ δεκαετίασ. Το δεφτερο μιςό τθσ δεκαετίασ, οι ςθμαντικζσ αυξιςεισ ςτθ φορολογία (βλ. επόμενθ ενότθτα) ζχουν αντιςτακμίςει τισ μειϊςεισ των τιμϊν από τισ εταιρείεσ. Σθμειϊνεται πάντωσ, ότι θ αφξθςθ τθσ τιμισ υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ από τον Ιοφλιο μζχρι και τον Οκτϊβριο 2009 (7,4%) δικαιολογείται ςε μεγάλο βακμό από τθν αφξθςθ του τζλουσ, θ επίδραςθ τθσ οποίασ ςτθν τιμι εκτιμάται ςε ελαφρά χαμθλότερο ποςοςτό (6,4%). 150 130 110 Εξζλιξθ δεικτϊν τιμϊν κινθτισ τθλεφωνίασ 1999-2009 Γενικόρ δείκηηρ ηιμών καηαναλωηή Δείκηηρ ηιμών ςπηπεζιών ζηαθεπήρ ηηλεθωνίαρ Δείκηηρ ηιμών ςπηπεζιών κινηηήρ ηηλεθωνίαρ Δείκηηρ ηιμών ζςζκεςών ηηλεθωνίαρ 136,44 90 70 50 77,23 64,44 46,96 30 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ρθγι: Επεξεργαςία ςτοιχείων ΕΣΥΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 32

Φορολόγθςθ υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ Η Ελλάδα ζχει ςιμερα τθν υψθλότερθ ςυνολικι φορολόγθςθ υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ (ΦΡΑ+Ειδικό Τζλοσ) από όλεσ τισ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Η Ελλάδα είναι μία από τισ ελάχιςτεσ χϊρεσ ςτισ οποίεσ επιβάλλεται ειδικόσ φόροσ ςε όλουσ τουσ χριςτεσ κινθτισ τθλεφωνίασ (ςυμβόλαια και καρτοκινθτι), κακϊσ και ςε όςουσ ζχουν πρόςβαςθ ςτο Internet μζςω των δικτφων αυτϊν. Τα ζςοδα του δθμοςίου από το τζλοσ κινθτισ τθλεφωνίασ αυξικθκαν από 76,6 εκ. το 2003 ςε 229,6 εκ. το 2007, 243 εκ. το 2008 και 273 εκ. το 2009, ενϊ ίςωσ αυξθκοφν ακόμα περιςςότερο λόγω τθσ επζκταςθσ και του νζου υπολογιςμοφ του ειδικοφ τζλουσ που ιςχφει από 1 θ Αυγοφςτου 2009. Αντίκετα, οι επιπτϊςεισ τθσ οικονομικισ χριςθσ, θ οποία μπορεί να ςυμπιζςει τθ χριςθ, ίςωσ οδθγιςουν ςτθ μείωςθ των φορολογικϊν εςόδων. Tο κακεςτϊσ φορολόγθςθσ αυτό ςυντελεί ςθμαντικά ςτθ διατιρθςθ των ςυνολικϊν τιμϊν που πλθρϊνουν οι καταναλωτζσ ςε υψθλά επίπεδα ςυγκριτικά με τθν ΕΕ και, επομζνωσ, ςυμβάλλει ςτθ μείωςθ τθσ υιοκζτθςθσ νζων υπθρεςιϊν. Επίςθσ, ςυντελεί ϊςτε να ακυρϊνεται μζροσ των κετικϊν επιδράςεων τθσ μείωςθσ των τιμϊν κινθτισ τθλεφωνίασ ςτο Δείκτθ Τιμϊν Καταναλωτι (ΔΤΚ). Επίπτωςθ τθσ επιβολισ των νζων φόρων Με το ςφςτθμα φορολόγθςθσ που ίςχυε ςτθν Ελλάδα μζχρι τον Ιοφλιο του 2009, ςτουσ ςυνδρομθτζσ ςυμβολαίου κινθτισ τθλεφωνίασ επιβάλλονταν ειδικό Τζλοσ Συνδρομθτϊν, το φψοσ του οποίου κυμαινόταν ανάλογα με το φψοσ του μθνιαίου λογαριαςμοφ ωσ εξισ: 2 για λογαριαςμοφσ ζωσ 30 ευρϊ, 5 για λογαριαςμοφσ 30-60 ευρϊ και 10 για λογαριαςμοφσ πάνω από 60 ευρϊ. Αυτό το ςφςτθμα φορολόγθςθσ είχε κατατάξει τθν Ελλάδα 9θ ςτον κόςμο και 1θ ςτθν Ευρϊπθ ςτισ χϊρεσ με τθν υψθλότερθ φορολόγθςθ των υπθρεςιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ. Από τον Αφγουςτο του 2009, θ Ρολιτεία προχϊρθςε ςε αφξθςθ του Τζλουσ Συνδρομθτϊν Κινθτισ Τθλεφωνίασ ςτουσ ςυνδρομθτζσ ςυμβολαίου (υπολογίηεται πλζον ωσ ποςοςτό του μθνιαίου λογαριαςμοφ ςε ποςοςτό 12% ζωσ 20%), κακϊσ και ςτθν επζκταςθ τθσ εφαρμογισ του, μζςω επιβολισ ενιαίου Τζλουσ Καρτοκινθτισ Τθλεφωνίασ 12%. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 33

Ύτορε ηέλοςρ ζςνδπομηηών κινηηήρ ηηλεθυνίαρ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 Τέλορ κινηηήρ ηηλεθωνίαρ ππιν ηον 10/2006 Τέλορ κινηηήρ ηηλεθωνίαρ 11/2006-7/2009 Τέλορ κινηηήρ ηηλεθωνίαρ μεηά ηον 8/2009 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 Ύτορ λογαπιαζμού 120 130 140 150 160 170 180 190 200 Ρζρα από το τζλοσ κινθτισ τθλεφωνίασ, ο κλάδοσ δοκιμάηεται και από τθ γενικότερθ δθμοςιονομικι κρίςθ τθσ χϊρασ θ οποία αυξάνει τθ ζμμεςθ και άμεςθ φορολογία των επιχειριςεων (π.χ. ζκτακτθ ειςφορά ςτα κζρδθ επιχειριςεων, αυξιςεισ ΦΡΑ το Μάρτιο 2010 ςε 21% και τον Ιοφλιο 2010 ςε 23%). Η επιβολι των επιπλζον φόρων οδθγεί ςε ςθμαντικι αφξθςθ τθσ φορολογικισ επιβάρυνςθσ και επομζνωσ του ςυνολικοφ κόςτουσ χριςθσ κινθτοφ. Είναι χαρακτθριςτικό ότι, περιλαμβάνοντασ και το ΦΡΑ, ζνασ ςυνδρομθτισ ςυμβολαίου με μθνιαία χριςθ υπθρεςιϊν αξίασ 120 πλθρϊνει ςυνολικά φόρο πάνω από 45%, ενϊ θ φορολογία ςτα καρτοκινθτά ξεπερνά το 38% ανεξάρτθτα από το φψοσ χριςθσ. Οι αυξιςεισ ςε ςχζςθ με το προθγοφμενο κακεςτϊσ είναι τθσ τάξθσ του 40% ζωσ 100% για τα ςυμβόλαια (ανάλογα με το φψοσ του λογαριαςμοφ) και τθσ τάξθσ του 99% για τα καρτοκινθτά. Πριν τθν επιβολι νζου τζλουσ Μετά τθν επιβολι νζου τζλουσ Διαφορά Φορολογικισ Κόςτοσ Ειδικό υνολικι Ειδικό υνολικι Χριςθσ Σζλοσ ΦΠΑ Φορολογικι Σζλοσ ΦΠΑ (19%) Φορολογικι Επιβάρυνςθσ Επιβάρυνςθ Επιβάρυνςθ 30.00 2.00 6,08 26,93% 3,60 6,38 33,28% 23,56% 60.00 5.00 12,35 28,92% 9,00 13,11 36,85% 27,44% 120.00 10.00 24,70 28,92% 21,60 26,90 40,42% 39,78% υμβόλαια 250.00 10.00 49,40 23,76% 50,00 57,00 42,80% 80,13% 10.00 0.00 1,90 19,00% 1,20 2,13 33,28% 75,16% Καρτοκινθτά 30.00 0.00 5,70 19,00% 3,60 6,38 33,28% 75,16% Διαφορά Διαφορά Μετά τθν επιβολι νζου ΦΠΑ Φορολογικισ Μετά τθν επιβολι νζου ΦΠΑ Φορολογικισ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 34

Κόςτοσ Ειδικό υνολικι Επιβάρυνςθσ Ειδικό υνολικι ΦΠΑ Χριςθσ Σζλοσ ΦΠΑ (23%) (21%) Φορολογικι Σζλοσ Φορολογικι Επιβάρυνςθσ Επιβάρυνςθ Επιβάρυνςθ 30.00 3,60 7.06 35.52% 31.90% 3,60 7.73 37.76% 40.22% 60.00 9,00 14.49 39.15% 35.37% 9,00 15.87 41.45% 43.33% 120.00 21,60 29.74 42.78% 47.93% 21,60 32.57 45.14% 56.09% υμβόλαια 250.00 50,00 63 45.20% 90.24% 50,00 69.00 47.60% 100.34% 10.00 1,20 2.35 35.52% 86.95% 1,20 2.58 37.76% 98.74% Καρτοκινθτά 30.00 3,60 7.06 35.52% 86.95% 3,60 7.73 37.76% 98.74% Τα μόνα προϊόντα με αντίςτοιχθ φορολογικι επιβάρυνςθ αφοροφν ςε είδθ πολυτελείασ (ςκάφθ, αυτοκίνθτα υψθλοφ κυβιςμοφ), είδθ με βλαβερζσ επιπτϊςεισ ςτουσ χριςτεσ (αλκοόλ, τςιγάρα) ι ειςαγόμενα είδθ με περιβαλλοντικό κόςτοσ (καφςιμα). Καμία υπθρεςία δεν αντιμετωπίηεται φορολογικά με παρόμοιο τρόπο, κατατάςςοντασ ζτςι τον κλάδο κινθτισ τθλεφωνίασ ςε μια ιδιότυπθ κατθγορία υψθλισ φορολόγθςθσ ςε αντίκεςθ με άλλουσ παρόμοιουσ κλάδουσ (π.χ. ςτακερι τθλεφωνία) και επομζνωσ εγείροντασ ακόμθ και κζμα ςτρζβλωςθσ του ανταγωνιςμοφ ςτισ αγορζσ αυτζσ. Αποτζλεςμα τθσ υψθλισ φορολογίασ είναι ότι, οι όποιεσ μειϊςεισ των τιμολογίων των εταιριϊν κινθτισ τθλεφωνίασ τα τελευταία χρόνια αντιςτακμίηονται και ζτςι το τελικό κόςτοσ για τον καταναλωτι αυξάνεται από το 2007 και μετά. Ζτςι, παρά τθ ςυνεχιηόμενθ μείωςθ των τιμϊν, θ Ελλάδα παραμζνει λίγο ακριβότερθ ςυγκριτικά με άλλεσ χϊρεσ, ςε ό,τι αφορά τισ τελικζσ χρεϊςεισ ςε καταναλωτζσ, ειδικά ςε αυτοφσ που κάνουν χαμθλι χριςθ. Φορολογία χρήσης κινητών 40,7% 36,1% 27,9% 20,6% 17,5% Ελλάδα μεηά ηην ηελεςηαία αύξηζη ηος ΦΠΑ (23%) Ελλάδα μεηά ηην ηελεςηαία αύξηζη ηος ηέλοςρ Ελλάδα ππιν ηην ηελεςηαία αύξηζη ηος ηέλοςρ Ε.Ε. 27 74 σώπερ Πηγή: Επ εξεπγαζία ζηοισείων εηαιπειών απ ό ICAP για ηην Ελλάδα, Global Mobile Tax Review, GSM Deloitte για ηο εξωηεπικό ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 35

Τζλοσ, θ ζκτακτθ ειςφορά ςτα κζρδθ των επιχειριςεων του κλάδου κα αποφζρει το τρζχον ζτοσ 80 εκ. (με βάςθ τα αποτελζςματα του 2008) ενϊ το επόμενο ζτοσ με βάςθ εκτιμιςεισ των ε- ταιρειϊν αναμζνεται να αποφζρει ςτα δθμόςια ταμεία 64 εκ. Είναι χαρακτθριςτικό ότι το Δ.Ν.Τ. εκτιμά ότι το ςφνολο των εςόδων του δθμοςίου από τθν ζκτακτθ ειςφορά από όλεσ τισ επιχειριςεισ κα κυμανκεί τα ζτθ 2011 2013 ςε 600 εκ ετθςίωσ 25. Με βάςθ αυτι τθν εκτίμθςθ, οι τρεισ επιχειριςεισ του κλάδου κα ςυνειςφζρουν πάνω από το 10% των δθμόςιων εςόδων από τθν ζκτακτθ ειςφορά. Θετικι εξζλιξθ ςτα κζματα τθσ φορολογίασ είναι θ πρόςφατθ κατάργθςθ του ειδικοφ τζλουσ κινθτισ τθλεφωνίασ ςε ςυνδρομθτζσ που χρθςιμοποιοφν το κινθτό για μεταφορά δεδομζνων (data only). Το κόςτοσ για τα δθμόςια ζςοδα είναι ελάχιςτο ενϊ τα οφζλθ για τθν αφξθςθ τθσ χριςθσ νζων τεχνολογιϊν είναι εν δυνάμει πολφ ςθμαντικά. 5.3.2. Διευκόλυνςθ τθσ ανάπτυξθσ των νζων υπθρεςιϊν Η παροχι νζων υπθρεςιϊν αποτελεί άμεςθ ςυνάρτθςθ τθσ ικανότθτασ των δικτφων κινθτισ τθλεφωνίασ να τισ υποςτθρίξουν. Ζτςι, απαιτοφνται νζεσ επενδφςεισ από τισ εταιρίεσ προσ τθν κατεφκυνςθ αυτι. Στθν πραγματοποίθςθ επενδφςεων από τισ εταιρίεσ του κλάδου κα ςυνειςφζρουν: Η βελτίωςθ τθσ διαδικαςίασ αδειοδότθςθσ των ςτακμϊν κεραιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ. Η επιςτθμονικά ολοκλθρωμζνθ ενθμζρωςθ τθσ κοινωνίασ ςε κζματα επιπτϊςεων υγείασ από τθν θλεκτρομαγνθτικι ακτινοβολία ςτακμϊν και ςυςκευϊν κινθτισ τθλεφωνίασ. Διαδικαςία αδειοδότθςθσ Η ςθμερινι διαδικαςία αδειοδότθςθσ των κεραιϊν κινθτισ τθλεφωνίασ παρουςιάηει ςθμαντικά προβλιματα ςτθν υλοποίθςι τθσ, με αποτζλεςμα ςθμαντικζσ κακυςτεριςεισ που φτάνουν ι ξεπερνοφν τα δυο χρόνια και ςυνεπάγονται μεγάλο κόςτοσ για όλουσ τουσ εμπλεκόμενουσ. Η Ελλάδα παρουςιάηει ζνα ιδιαίτερα ανελαςτικό και δαιδαλϊδεσ ςφςτθμα αδειοδότθςθσ το οποίο, ςε ςυνδυαςμό με το τρζχον νομικό κακεςτϊσ που προβλζπει τθν εκ νζου αδειοδότθςθ του ςυνόλου του υφιςτάμενου δικτφου κινθτισ τθλεφωνίασ, κατατάςςει τθν Ελλάδα ςτθν τελευταία κζςθ μεταξφ των χωρϊν τθσ Ε.Ε. ςε ό,τι αφορά ςτο ποςοςτό των πλιρωσ αδειοδοτθμζνων ςτακμϊν βάςθσ κινθτισ τθλεφωνίασ. Σε ςυνδυαςμό με το νζο νομοκετικό κακεςτϊσ το οποίο προβλζπει εκ νζου αδειοδότθςθ του ςυνόλου του υφιςτάμενου δικτφου και των τριϊν εταιριϊν, το αποτζλεςμα είναι ότι, ενϊ ςε Ευ- 25 IMF Country Report No. 10/110, May 2010 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 36