Σύστημα Βραχυθεραπείας Afterloading HDR Ir-192 MDR/LDR Cs-137 Πρωτόκολλο Ελέγχων Ποιότητας Ασφαλούς Λειτουργίας και Ακτινοπροστασίας Βιβλιογραφία : ESTRO European Guidelines for Quality assurance in Radiotherapy, Booklet 8, A practical Guide to Quality Control of Brachytherapy Equipment, 2004 IAEA TECDOC-1040 : Design and Implementation of a radiotherapy Programme, 1998 AAPM, TG 40 : Comprehensive QA for Radiation Oncology, Med Phys 21 (4), April 1994 Επεξηγήσεις Κ : Καθημερινός έλεγχος Εβδ : Εβδομαδιαίος έλεγχος Μ : Μηνιαίος έλεγχος : ήσιος έλεγχος
1. ΕΛΕΓΧΟΙ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 1.1 Επάρκεια θωρακίσεων θαλάμου συστήματος Μετρήσεις ακτινοβολίας χώρου σε όλους τους γειτονικούς χώρους του επιταχυντή και σύγκριση με τα όρια δόσεων. Λαμβάνονται υπόψη i. ο φόρτος εργασίας του συστήματος σε Gy/week, ii. το ποσοστό κατάληψης χώρου, iii. ο παράγοντας χρήσης για μετρήσεις στην πρωτογενή δέσμη iv. ο χαρακτηρισμός της περιοχής (ελεγχόμενη, επιβλεπόμενη, μη ελεγχόμενη) v. τα όρια δόσεων : 20 msv/y για επαγγελματικά εκτιθεμένους, 1 msv/y για το κοινό, vi. τα όρια δόσεων για τις περιοχές : 20 msv/y για ελεγχόμενες, 6 msv/y για επιβλεπόμενες και 1 msv/y για μη ελεγχόμενες vii. τα περιοριστικά επίπεδα δόσης : 50 % των αντιστοίχων ορίων δόσης viii. τη συνεισφορά από περισσότερες της μιας πηγής ακτινοβολίας σε μια περιοχή (πχ από δύο γραμμικούς) Οι μετρούμενοι ρυθμοί έκθεσης ανάγονται στις συνθήκες εργασίας (ι - ιιι) και συγκρίνονται με τα αντίστοιχα όρια δόσεων (iv - viii) Survey meter για ακτίνες Χ με ευαισθησία τουλάχιστον 1 μsv/hr. Η πηγή Ir-192 είναι "ελεύθερη" (μέσα στον καθετήρα applicator) στη θέση θεραπείας μάσα στο θάλαμο. Ο έλεγχος γίνεται με "νέα" πηγή Ir-192 (μέγιστης ραδιενέργειας). Για τα συστήματα Selectron ενεργοποιούνται ο συνήθης μέγιστος αριθμός πηγών. Τα όρια δόσεων (στήλη 2) Περιοδι κότητα
1.2 1.3 Διαρρέουσα ακτινοβολία, με την πηγή σε θέση OFF Ύπαρξη θωρακισμένου δοχείου Μετρήσεις της διαρρέουσας ακτινοβολίας γύρω από σύστημα θωράκισης της πηγής. Ύπαρξη θωρακισμένου δοχείου για τη ν τοποθέτηση της πηγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Επίσης, η ύπαρξη "κόφτη" του καλωδίου καθετήρα μετακίνησης της πηγής Survey meter για ακτίνες Χ με ευαισθησία τουλάχιστον 1 μsv/hr. Ρυθμός δόσης σε 2 cm και 1 m από τη σύστημα Περιοδ ικότητ α Κ 2. ΟΠΤΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ α/α Παράμετρος Στοιχεία Ελέγχου 2.1 Οπτικοί έλεγχοι 2.1.1 Φωτεινές ενδείξεις χειριστηρίου Κ 2.1.2 Στοιχεία παράμετροι επιλογής θεραπείας (θέσεις πηγών) Κ 2.1.3 Ενδείξεις Πρωτεύοντος Δευτερεύοντος χρονομέτρου Κ 2.1.4 Οπτική Ηχητική παρακολούθηση ασθενούς Κ 2.1.5 Λειτουργία ανιχνευτή ακτινοβολίας στο θάλαμο 2.2 Interlocks Διακοπή λειτουργίας Επαναφορά πηγής σε θέση OFF 2.2.1 Μετά λήξη χρόνου θεραπείας Κ 2.2.2 Με άνοιγμα πόρτας θαλάμου Κ 2.2.3 Με ενεργοποίηση διακοπτών εκτάκτου ανάγκης Κ 2.2.4 Διακοπή ρεύματος Κ 2.3 Interlocks Αδυναμία εκκίνησης λειτουργίας Αδυναμία κίνησης πηγής σε θέση ON 2.3.1 Mε ανοικτή πόρτα Κ 2.3.2 Με κακή εφαρμογή καθετήρων - applicator Κ 2.3.3 Με λάθος επιλογή θέσης καθετήρων - applicator Κ 2.3.4 Με θέση πηγής πέραν του μήκους του καθετήρα - applicator Κ Περιοδι κότητα
2.4 Μη επιστροφή πηγής σε θέση OFF 2.4.1 Αναρτημένες Οδηγίες εκτάκτου ανάγκης Μ 2.4.2 Διαθεσιμότητα οργάνων και εργαλείων Survey meter, δοσίμετρα προσωπικού, κλπ Εβδ 2.4.3 Προσομοίωση αντιμετώπισης περιστατικών έκτακτης ανάγκης Συμμετέχει όλο το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό του τμήματος. Προσομοιάζεται περιστατικό μη επιστροφής πηγής της πηγής σε θέση OFF κατά τη θεραπεία ασθενούς 2.5 Φυσική Προστασία Πηγής 2.5.1 Κ 2.5.2 Λειτουργία συστήματος ασφαλείας / κωδικού ανοίγματος πόρτας Κ 2.5.3 Ενημέρωση ασφάλειας εργαστηρίου σε περιπτώσεις συναγερμού Μ 3. ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ 3.1 3.2 3.3 Φυσική κατάσταση καθετήρων - applicator Μήκος καθετήρων - applicator Εφαρμογή καθετήρων applicator στο σύστημα 3.4 Ακρίβεια θέσης πηγής 3.5 Χειροκίνητο σύστημα επαναφοράς πηγής σε θέση OFF Διαπίστωση ύπαρξης κακώσεων, φθοράς κλπ Για αποφυγή σύγκρουσης πηγής με το άκρο του καθετήρα applicator Για τη σωστή και ασφαλή τοποθέτηση εφαρμογή των καθετήρων applicator διαπιστώνεται η σωστή θέση της πηγής / πηγών στον καθετήρα - applicator Φιλμ ή ειδικό test tool Για τα HDR η πηγή μετατοπίζεται κατά προκαθορισμένα διαστήματα. Από το φιλμ αυτοραδιογραφίας μετράται η μετακίνηση. Για τα MDR/LDR πηγές Cs137 και dummy τοποθετούνται σε διάφορες προκαθορισμένες θέσεις Περιοδικότητα 6 μήνες < 2 mm
4. ΕΛΕΓΧΟΙ ΔΟΣΙΜΕΤΡΙΑΣ 4.1 Εύρεση της θέσης μέγιστης απόκρισης του Well type - Dose calibrator 4.2 Βαθμονόμηση πηγής 4.3 4.4 Σταθερότητα / επαναληψιμότητα χρονομέτρου Επιβεβαίωση του decay της πηγής στο σύστημα υπολογισμού χρόνων θεραπείας (ΣΠΘ) Η παράμετρος αυτή είναι σημαντική για τη διενέργεια βαθμονόμησης της πηγής Εύρεση του Air Kerma Strength (mgy m 2 h -1 ) ή της ραδιενέργειας της πηγής (MBq). Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται στο σύστημα υπολογισμού χρόνων θεραπείας. Επαναληψιμότητα χρόνων θεραπείας Dose calibrator Dose calibrator, Θερμόμετρο Βαρόμετρο Dose calibrator Dose calibrator, Θερμόμετρο Βαρόμετρο Ο καθετήρας applicator τοποθετείται στο Well type - Dose calibrator H πηγή Ir-192 μετατοπίζεται από το άκρο με μικρά βήματα. Βρίσκεται η θέση μέγιστης απόκρισης του οργάνου Η πηγή τοποθετείται στο μέγιστο του Well type - Dose calibrator. Μετράται ο ρυθμός ακτινοβολίας. Οι ενδείξεις του οργάνου μετατρέπονται σε Air Kerma Strength (mgy m 2 h -1 ) ή σε ραδιενέργεια (MBq) από το πιστοποιητικό βαθμονόμησης του Well type - Dose calibrator Ακτινοβόληση με ίδια στοιχεία (θέση, χρόνος). Πηγή στο Well type - Dose calibrator Όπως το 4.2 μετά την πάροδο χρονικής περιόδου από την τοποθέτηση πηγής -- ± 3% της ονομαστικής τιμής Περιοδικότητα Πριν από κάθε βαθμονόμηση πηγής Για κάθε νέα πηγή Ir 192 Κάθε χρόνο για MDR/LDR Cs-137 ± 1 % Μ ± 3% της τιμής του ΣΠΘ