Ο πόνος είναι στο μυαλό μας!

Ο πόνος είναι στο μυαλό μας! Ο ΠΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ! Όλοι νιώθουν πόνο, αλλά δεν συνεχίζουν να πονάνε όλοι. Οι λίγοι άτυχοι που συνεχίζουν να πονάνε αποκτούν οικονομικό, κοινωνικό και σωματικό μειονέκτημα. Αν και δεν γνωρίζουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι δεν αναρρώνουν από ένα οξύ επεισόδιο πόνου, ξέρουμε ότι δεν οφειλόταν στο μέγεθος του αρχικού τραυματισμού. Επίσης γνωρίζουμε ότι δεν οφειλόταν σε προβλήματα προσωπικότητας. Τελικά, γνωρίζουμε ότι γενικά οι τεχνικές θεραπείας του χρόνιου πόνου δεν είναι και πολύ αποτελεσματικές. Ο ρεαλισμός της πραγματικότητας μας θέτει μερικούς προβληματισμούς: Τι είναι πόνος; Είναι απλά, ένα σύμπτωμα βλάβης ιστού ή είναι κάτι πιο πολύπλοκο; Ένας τρόπος για να απαντήσουμε το δεύτερο ερώτημα είναι να μπορέσουμε να διαπιστώσουμε εάν το ένα γεγονός μπορεί συμβαίνει με την απουσία του άλλου, δηλαδή τραυματισμός ιστού χωρίς πόνο ή πόνος χωρίς τραυματισμό του ιστού. Μπορείς να δόσεις την απάντηση στον εαυτό σου, όταν για παράδειγμα διαπιστώσεις ότι έχεις μια μελανιά που δεν κατάλαβες πως προήρθε. Τότε υπάρχει τραυματισμός ιστού χωρίς να έχεις αισθανθεί πόνο. Έχεις κάνει ποτέ ζεστό ντους,μετά από μια μέρα στον ήλιο, με την συνήθως ευχάριστη αίσθηση του ζεστού χαλαρωτικού νερού τώρα να είναι οδυνηρή; Δεν σημαίνει ότι το ζεστό νερό σου προκαλεί τραυματισμό, αλλά ότι η αίσθηση προέρχεται από την ενεργοποίηση υποδοχέων που βρίσκονται στο

δέρμα. Τέτοιες ερωτήσεις και απαντήσεις είναι ενδιαφέρουσες για τους ερευνητές του πόνου γιατί δείχνουν ότι ο πόνος δεν είναι δείκτης τραυματισμού των ιστών. Τι είναι πόνος; Το International Association for the Study of Pain χαρακτηρίζει τον πόνο σαν μια εμπειρία. Ο πόνος συνήθως πυροδοτείται από μηνύματα που προέρχονται από τους ιστούς του σώματος όταν βρίσκονται σε κατάσταση εν δυνάμει κινδύνου. Οι νευρώνες που μεταφέρουν αυτή τη πληροφορία του πόνου ονομάζονται υποδοχείς πόνου (nociceptors) και το σύστημα που ανιχνεύει και μεταδίδει τα επιβλαβή σήματα nociception. Ειδικότερα το nociception δεν είναι ούτε αρκετό ούτε απαραίτητο για την εκδήλωση του πόνου. Αλλά τις περισσότερες φορές, έχει αποδεδειχθεί ότι συνδέεται με τον πόνο. Το μέγεθος του πόνου εξαρτάται από διάφορες αιτίες. Ένας τρόπος να το καταλάβουμε είναι όταν ένα μήνυμα κινδύνου φτάσει στον εγκέφαλο, θα πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα: πόσο επικίνδυνο είναι αυτό στην πραγματικότητα;. Για να μπορέσει ο εγκέφαλος να απαντήσει, θα λάβει υπόψη του οποιαδήποτε αξιόπιστη πληροφορία έχει για τον κίνδυνο αυτό, όπως: προηγούμενη έκθεση στον ίδιο κίνδυνο, πολιτισμικές διαφορές, πληροφορίες για τον κίνδυνο, άλλα αισθητικά στοιχεία κ.α. η λίστα είναι ατελείωτη. Πως όλα αυτοί οι παράμετροι που μόλις αναφέραμε ρυθμίζουν τον πόνο; Η επικρατούσα θεωρία μεταξύ των επιστημόνων βασίζεται στην πολυπλοκότητα του ανθρώπινου μυαλού. Μπορούμε να σκεφτούμε τον πόνο σαν μια συνειδητή εμπειρία η οποία αναδεικνύεται από την απόκριση ενός συγκεκριμένου δικτύου εγκεφαλικών κυττάρων, που είναι διασκορπισμένο σε όλο τον εγκέφαλο. Ονομάζουμε αυτό το δίκτυο neurotag και τα κύτταρα του εγκεφάλου από το απαρτίζουν member brain cells.

Κάθε member brain cell σε κάθε neurotag είναι member brain cell και άλλων neurotags. Αν έχουμε στο μυαλό μας τη φράση κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (ΚΜΔ), για παράδειγμα, το αντίστοιχο δίκτυο του εγκεφάλου που θα αντιλαμβάνεται αυτή τη φράση είναι το «κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου» neurotag. Και είναι πολύ πιθανόν κάποια member brain cell να είναι κοινά για το ΚΜΔ neurotag και του «πόνου της μέσης» neurotag. Αυτό σημαίνει ότι αν ενεργοποιήσουμε το πρώτο neurotag υπάρχει περίπτωση να ενεργοποιηθεί και το δεύτερο. Χρησιμοποιώντας αυτό το μοντέλο, σκεφτόμενοι ότι έχουμε ΚΜΔ, υπάρχει η πιθανότητα να εμφανίσουμε πόνο στη μέση. Τι θα γινόταν αν αυτή η σκέψη μας ήταν ανακριβής, όπως η ιδέα μας ότι έχουμε ΚΜΔ; Ένας μεσοσπονδύλιος δίσκος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τους σπονδύλους και δεν μπορεί να ποτέ να ολισθήσει. Εν αντιθέσει με αυτό έχουμε την ορολογία και την εικόνα που ισχυρίζονται με θέρμη ότι μπορεί. Όταν ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ανακριβής πληροφορίες για να αξιολογήσει σε πόσο κίνδυνο βρίσκεται η μέση, τότε μπορούμε με βεβαιότητα να προβλέψουμε ότι, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι όλοι οι παράγοντες ήταν ίδιοι, μόνο σκεφτόμενοι ένα περιστατικό ΚΜΔ με τις φρικτές εικόνες που μπορούμε να δούμε σε κλινικά μοντέλα που εμφανίζουν προβολή του μεσοσπονδύλιου δίσκου, τότε αυτό είναι σε θέση να μας αυξήσει τον πόνο στη μέση. Ανακύκλωση του πόνου: Στη υπόθεση που περιγράψαμε προηγούμενα, η αντίληψη του πόνου μετατρέπεται σε φαύλο κύκλο. Είναι γνωστό ότι όταν ένας πόνος έχει μεγάλη διάρκεια, τότε το σύστημα αντίληψης πόνου(nociception) γίνεται πιο ευαίσθητο. Αυτό σημαίνει ότι ο νωτιαίος μυελός στέλνει σήματα κινδύνου στον εγκέφαλο σε μια συχνότητα που υπερεκτιμά το πραγματικό επίπεδο του κινδύνου. Αυτή είναι μια φυσιολογική προσαρμογή στον συνεχή βομβαρδισμό

με ερεθίσματα. Επειδή ο πόνος (λαθεμένα) ερμηνεύεται ως μέτρο της βλάβης του ιστού, ο εγκέφαλος δεν θα έχει άλλη επιλογή αλλά να υποθέσει ότι οι ιστοί έχουν υποστεί μεγαλύτερο τραυματισμό. Οπότε, όταν ο πόνος επιμένει, αυτόματα υποθέτουμε την ύπαρξη μεγαλύτερης βλάβης ιστών. Βασιζόμενοι σε αυτά που ξέρουμε σήμερα για το συνεχώς μεταβαλλόμενο νευρικό σύστημα, τις περισσότερες φορές οδηγούμαστε σε λάθος συμπεράσματα. Η αλληλουχία της σκέψης: πιο πολύς πόνος= πιο πολύ ζημιά= πιο πολύς κίνδυνος =πολύς πόνος είναι η ίδια που ανατροφοδοτεί το αντίστοιχο neurotag και δημιουργεί αυτό τον φαύλο κύκλο. Η ιδέα της ανακριβής αντίληψης στο χρόνιου πόνου, εγείρει το ερώτημα αν αυτό είναι ένας από τους λόγους πρόκλησης του. Τι θα γινόταν αν ξέραμε από πού προέρχεται; Αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής προσέγγισης: Εδώ και μια δεκαετία γίνονται έρευνες για την αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Κάποια από τα ευρήματά τους είναι: i. Μείωση του πόνου και της ανικανότητας, επιτυγχάνεται, όχι όμως γρήγορα και σε μεγάλο βαθμό. ii. Οι θεραπείες που βασίζονται σε άσκηση έχουν καλύτερα αποτελέσματα. iii. Οξείες υποτροπές μειώνονται σε συχνότητα και μέγεθος. iv. Μεγάλης διάρκειας θεραπείες που βασίζονται σε άσκηση δείχνουν εκπληκτικά αποτελέσματα. Αδιάσειστα στοιχεία δείχνουν ότι επαναπροσδιορισμός του πόνου σύμφωνα με την υποκείμενη βιολογία του είναι κάτι θετικό. Αλλά δεν είναι εύκολο. Βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες για τον αποτελεσματικότερο τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου. Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζεται να αναθεωρήσουν επίσης

Αυτά που γνωρίζουμε για την εμφάνιση του πόνου δεν σχετίζονται μόνο με τον τρόπο που θα διδάσκουμε τους ασθενείς μας, αλλά επιβάλλεται να στηρίξουμε τις κλινικές μας επιλογές πάνω σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απομακρυνθούμε από το διάσημο μοντέλο του Ρενέ Ντεσκάρτ του 1654. Οι πίνακές του απεικονίζουν έναν άντρα με το πόδι του πολύ κοντά στη φωτιά και έναν υποδοχέα πόνου να ενεργοποιεί ένα υδραυλικό σύστημα που κτυπάει ένα καμπανάκι στον εγκέφαλό του. Φυσικά, κανένας δεν μπορεί να πιστέψει ότι αυτό γίνεται μέσω ενός υδραυλικού συστήματος, αλλά η ιδέα ενός ηλεκτρικού κυκλώματος που ενεργοποιεί τα κέντρα πόνου του εγκεφάλου βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών κλινικών εφαρμογών ανά τον κόσμο. Η σύλληψη του μοντέλου του Ντεσκάρτ οδήγησε σε σημαντική προώθηση της κλινικής ιατρικής. Αλλά η γνώση έχει προχωρήσει αρκετά από εκείνη την εποχή στο σημείο που αυτό το μοντέλο δεν έχει καμία εφαρμογή σήμερα. Όπως οι άνθρωποι εμμένουν σε παλιές αντιλήψεις, έτσι υπάρχουν και πολλοί θεραπευτές που πιστεύουν ακόμα ότι ο πόνος είναι ανάλογος της καταστροφής του ιστού που προκαλείται. Προφανώς, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουν εμπειρία από πολύπλοκα ή χρόνια περιστατικά πόνου. Επιπλέον, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά βγάζουν το συμπέρασμα ότι οι ασθενείς έχουν κάποιο ελάττωμα ή είναι ψυχολογικά ευαίσθητοι ή ακόμα χειρότερα, ότι λένε ψέματα. Author: Lorimer Moseley, Professor of Clinical Neurosciences and Chair in Physiotherapy at University of South Australia http://theconversation.edu.au/pain-really-is-in-the-mind-but-n ot-in-the-way-you-think-1151