Σχ. 6.1α. Είδη κατσαβιδιών.

6. ΚΑΤΣΑΒΙΔΙΑ ΚΛΕΙΔΙΑ Η βίδα μαζί με το περικόχλιο (παξιμάδι) ή χωρίς αυτό, αποτελεί ένα μέσο που μας επιτρέπει να συνδέουμε δυο ή περισσότερα κομμάτια. Για να πραγματοποιήσουμε όμως τη σύνδεση με τη βίδα και το περικόχλιο της, χρησιμοποιούμε ειδικά εργαλεία που λέγονται «εργαλεία για σύσφιξη κοχλιών και περικοχλίων». Το είδος του κάθε εργαλείου που χρησιμοποιούμε γι αύτη τη δουλειά καθώς και ο τρόπος πού το χρησιμοποιούμε έχει σχέση με το σχήμα και το μέγεθος του κεφαλιού της βίδας, καθώς και με τη μορφή του περικοχλίου. Οι βίδες πού κυκλοφορούν στο εμπόριο έχουν διαφόρων ειδών κεφάλια. Διαφόρων ειδών σχήματα έχουν επίσης και τα περικόχλια. Οι βίδες, διαιρούνται σ' εκείνες που συνεργάζονται με περικόχλιο (παξιμάδι) και σ' εκείνες που δεν έχουν ξεχωριστό περικόχλιο, γιατί περικόχλιο τους γίνονται τα κομμάτια μέσα στα όποια βιδώνονται. Θα εξετάσουμε τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να περιστρέψουμε τις βίδες και τα περικόχλια, δηλαδή, τα απαραίτητα εργαλεία για το βίδωμα και το ξεβίδωμα. 6.1 Κατσαβίδια Κλειδιά Κατσαβίδια καρυδάκια Κατσαβίδια κρούσης. Τα κατσαβίδια χρησιμοποιούνται για να βιδώνουμε και να ξεβιδώνουμε βίδες πού τα κεφάλια τους έχουν εγκοπή. Σχ. 6.1α. Είδη κατσαβιδιών. Τα κατσαβίδια διαμορφώνονται με σφυρηλάτηση έτσι, ώστε το ένα άκρο τους (η ακμή) να προσαρμόζεται στην εγκοπή του κοχλία και το άλλο στη χειρολαβή [σχ. 6.1α (α)]. Η ακμή τους υφίσταται βαφή και κατάλληλη επαναφορά για να διατηρείται σκληρή, ώστε να μη φθείρεται εύκολα κατά τη χρήση, ενώ το υπόλοιπο μέρος του κατσαβιδιού παραμένει μαλακότερο, για να έχει αυξημένη δυσθραυστότητα. Η χειρολαβή των κατσαβιδιών είναι κατασκευασμένη από διάφορα υλικά, όπως π.χ. ξύλο ή πλαστική ύλη. Τα κατσαβίδια κατασκευάζονται σε διάφορα σχήματα και μεγέθη ανάλογα με την εργασία, πού πρόκειται να εκτελέσουν. Έτσι, διακρίνουμε τα κοινά κατσαβίδια, τα 48

κατσαβίδια με γυριστά άκρα, τα κατσαβίδια τύπου Φίλιπς (Philips) και τα αυτόματα κατσαβίδια. Τα κλειδιά χρησιμοποιούνται κυρίως για την κοχλίωση και αποκοχλίωση περικοχλίων πού έχουν σχήμα κανονικού εξαγώνου ή τετραγώνου. Υπάρχουν όμως και ειδικά κλειδιά, πού προσαρμόζονται και περιστρέφουν κυλινδρικά κομμάτια, όπως είναι oι σωλήνες, τα καλύμματα, τα ελατήρια ή oι σύνδεσμοι. Τα κλειδιά, εκτός από ορισμένα ειδικά κλειδιά, αποτελούνται από το στέλεχος και τις σιαγόνες (σχ. 6.1β). Το στέλεχος είναι το τμήμα, από το όποιο κρατούμε το κλειδί για να το περιστρέφουμε, ενώ oι σιαγόνες προσαρμόζονται στο κεφάλι του κοχλία ή στο περικόχλιο. Σχ. 6.1β. Μονό Γερμανικό κλειδί. Κατασκευάζονται με καμίνευση σε καλούπι, υφίστανται βαφή και κατάλληλη επαναφορά για να αποκτήσουν την επιθυμητή σκληρότητα και δυσθραυστότητα, επίσης επιχρωμιώνονται για προστασία από την οξείδωση. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία κλειδιών. Κάθε είδος είναι σχεδιασμένο για να καλύψει ορισμένη εργασία ή ομάδα εργασιών. Διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Σε εκείνα πού έχουν σταθερό άνοιγμα σιαγόνων (κλειδιά σταθερού ανοίγματος) και σε εκείνα πού έχουν ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων (κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα) Άλλα είδη κατσαβιδιών είναι το σωληνωτό που λέγεται κατσαβίδι καρυδάκι (σχήμα 6.1γ) και τα κατσαβίδια κρούσης (σχήμα 6.1δ). Σχ. 6.1γ. Κατσαβίδι καρυδάκι. Σχ. 6.1δ. Κατσαβίδια κρούσης. 49

6.2 Κλειδιά Γερμανικά, Πολύγωνα, Γερμανοπολύγωνα. Τα κλειδιά με σταθερό άνοιγμα σιαγόνων, στην τεχνική γλώσσα λέγονται συνήθως Γερμανικά κλειδιά και διαιρούνται σε μονά (σχ. 6.1β) και σε διπλά (σχ. 6.2α). Σχ. 6.2α. Διπλό Γερμανικό κλειδί. Μονά είναι εκείνα πού έχουν σιαγόνες μόνον από το ένα άκρο τους και επομένως, μπορούν να βιδώσουν ή να ξεβιδώσουν βίδες και παξιμάδια ενός μόνον μεγέθους. Διπλά είναι εκείνα που έχουν και από τα δυο άκρα τους σιαγόνες διαφορετικού ανοίγματος και, επομένως, μπορούν να βιδώσουν και να ξεβιδώσουν βίδες και παξιμάδια δύο διαφόρων μεγεθών. Το μέγεθος ενός κλειδιού εξαρτάται από το μέγεθος πού έχει το άνοιγμα των σιαγόνων του. Επάνω στο στέλεχός του, κάθε κλειδί έχει χαραγμένους αριθμούς πού δηλώνουν το μέγεθος του. Μια άλλη κατηγορία κλειδιών είναι τα πολυγωνικά που χρησιμοποιούνται προ παντός στα αυτοκίνητα. Είναι κλειστά κλειδιά και έχουν μια δωδεκάγωνη τρύπα που προσαρμόζεται στο περικόχλιο που πρόκειται να βιδώσουν. Ένα τέτοιο κλειδί που έχει σχήμα Ζ, δείχνει το σχήμα 6.2β. Στο σχήμα αυτό φαίνεται καθαρά ότι η κάμψη που έχει το κλειδί αυτό (δηλαδή, η γονατιά, όπως λέμε) μας βοηθά να βιδώσουμε το παξιμάδι 1 χωρίς να μας εμποδίζει η βίδα 2. Σχ. 6.2β. Πολυγωνικό κλειδί. Γερμανοπολύγωνα είναι τα κλειδιά που αποτελούν συνδυασμό γερμανικού και πολυγωνικού. Έχουν στη μία πλευρά του στελέχους κλειδί γερμανικού τύπου και στην άλλη πολυγωνικό ίδιου μεγέθους (σχ. 6.2γ). Σχ. 6.2γ. Γερμανοπολύγωνο. 50

6.3 Σωληνωτά κλειδιά. Τα σωληνωτά κλειδιά είναι κλειστά. Το ένα άκρο τους διαμορφώνεται σε κυλινδρική τρύπα με αυλάκια. ώστε να προσαρμόζεται με ασφάλεια στο περικόχλιο ή το κεφάλι του κοχλία. Το άλλο άκρο φέρει τρύπα, στην οποία προσαρμόζεται κατάλληλη μανέλλα (μοχλός περιστροφής) (σχ. 6.3α). Σχ. 6.3α. Σωληνωτό κλειδί. 6.4 Κλειδιά "Ταυ" καρυδάκια. Άλλο ένα είδος κλειδιού είναι αυτό πού βλέπουμε στο σχήμα 6.4α και λέγεται καρυδάκι. Στο ίδιο σχήμα βλέπουμε και τη μανέλλα με την οποία περιστρέφουμε τα καρυδάκια. Σχ. 6.4α. Καρυδάκι και η μανέλλα του. 6.5 Αρθρωτά κλειδιά καρυδάκια Τα αρθρωτά κλειδιά καρυδάκια, είναι σωληνωτά κλειδιά καρυδάκια, με άρθρωση για ευκολότερη πρόσβαση και βίδωμα ξεβίδωμα (σχ. 6.5α). Σχ. 6.5α. Αρθρωτά κλειδιά καρυδάκια. 6.6 Κλειδιά με καστάνια Κλειδιά με καστάνια μπορούν να είναι όλα τα παραπάνω σωληνωτά κυρίως κλειδιά, αν προσαρμοστούν σε καστάνια, μια μανέλλα για βίδωμα, που επιτρέπει την περιστροφή μόνο προς μία πλευρά, ενώ προς την άλλη «κλειδώνει» και βιδώνει ή ξεβιδώνει. 51

Συνήθως οι καστάνιες, διαθέτουν μοχλό, που επιτρέπει την κίνηση προς τη μια ή την άλλη πλευρά. 6.7 Ρακορόκλειδα Τα ρακορόκλειδα είναι ειδικά πολυγωνικά κλειδιά, για σύσφιγξη και αποσύνδεση ρακόρ (σχ. 6.7α). Σχ. 6.7α. Ρακορόκλειδο. 6.8 Ρυθμιζόμενα κλειδιά (Γαλλικά) Τα κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων, στην τεχνική γλώσσα λέγονται συνήθως Γαλλικά κλειδιά (σχ. 6.8α). Το άνοιγμα των σιαγόνων το ρυθμίζουμε μετακινώντας την κινητή σιαγόνα του κλειδιού. Τη μετακίνηση αυτή την κάνουμε περιστρέφοντας τον κοχλία ρυθμίσεως που βρίσκεται κοντά στις σιαγόνες. Σχ 6.8α. Γαλλικό κλειδί. Στα κλειδιά με ρυθμιζόμενο άνοιγμα σιαγόνων ανήκει και ένα είδος κλειδιού που λέγεται καβουρόκλειδο ή σωληνοκάβουρας (σχ. 6.8β). Αυτό χρησιμοποιείται για βίδωμα ή ξεβίδωμα σωλήνων ή άλλων κυλινδρικών κομματιών πού έχουν σπειρώματα. Σχ. 6.8β. Καβουρόκλειδο ή σωληνοκάβουρας. Το χαρακτηριστικό των κλειδιών αυτών είναι ότι οι σιαγόνες τους έχουν δοντάκια που κάνουν την προσαρμογή του κλειδιού στερεή. Τα χρησιμοποιούν προπαντός οι υδραυλικοί για να βιδώνουν σωλήνες που έχουν στην άκρη τους σπείρωμα. Επίσης με σωληνοκάβουρα βιδώνουμε κοχλίες που έχουν κυλινδρικό κεφάλι. 6.9 Καστάνιες και καρυδάκια εξάγωνα, πολύγωνα, Allen, Torx Σε πολλές περιπτώσεις αντί για βίδες που βιδώνουν με κατσαβίδι χρησιμοποιούμε βίδες πού έχουν εξαγωνική τρύπα. Αυτές είναι γνωστές με το όνομα βίδες Άλλεν (Allen) (σχ. 6.9α). Οι βίδες Άλλεν βιδώνονται με κλειδιά εξαγωνικά πού έχουν σχήμα Γ. Οι βίδες αυτές σφίγγουν πιο στερεά και έχουν το πλεονέκτημα ότι τα κεφάλια τους δεν καταστρέφονται τόσο εύκολα. 52