510044 ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Διδάσκων: Α. Μωυσίδης

510044 ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Διδάσκων: Α. Μωυσίδης ΕΠ ΕΣ 3 ΔΜ 3 ΕΕ Κύκλος: 2 Χώρος και Κοινωνία 1. Η Κοινωνική και Οικονομική Οργάνωση του Ελλαδικού Αγροτικού Χώρου κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: 1.α Τα Συστήματα Οργάνωσης της Αγροτικής Παραγωγής 1.β. Το Κοινοτικό Σύστημα Οργάνωσης και Διοίκησης Ενδεικτική βιβλιογραφία: Β.Καραποστόλης: Οικονομικές Μεταμορφώσεις της Αγροτικής Ελλάδας, εκδ. Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα, 1981, σελ.13-35. Γ.Κοντογιώργης: Κοινωνική Δυναμική και Πολιτική Αυτοδιοίκηση : Οι Ελληνικές Κοινότητες της Τουρκοκρατίας, εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1982, σελ. 39-79. 2. Το Ζήτημα των Εγγειων Σχέσεων από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους μέχρι την Αγροτική Μεταρρύθμιση (1830-1940). Ενδεικτική βιβλιογραφία: Β.Καραποστόλης: Οικονομικές Μεταμορφώσεις της Αγροτικής Ελλάδας, εκδ. Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα, 1981, σελ. 36-52. 3. Ιδιότυπες μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης στον Αγροτικό Χώρο: Το Τσελιγκάτο, το Τσιφλίκι, η Πατριά (Ζαντρουγκα), το Βαλκανικό Κεφαλοχώρι, η Ατομιστική Χωρική Οικογένεια, η μιξομικροαστοχωρική Οικογένεια. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κ.Καραβίδας: Αγροτικά, εκδ. Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, φωτογραφική ανατύπωση της έκδοσης του 1931, σελ. 33-43, 51-53, 111-122, 201-206, 242-256, 414-422, 433-441, 515-519. Α. Γεωργούλας: Τροχιές σε Σύμπτωση: Αγροτική Εξοδος, Κράτος, Αστεακός Χώρος Εργασίας στην Ελλάδα(1950-1985), εκδ. Gutenberg, 1997, Αθήνα, σελ. 93-109 4. Συλλογικής Μορφές Οργάνωσης και Δράσης στον Αγροτικό Χώρο. 4.α Το Αγροτικό Συνεταιριστικό Κίνημα Ενδεικτική βιβλιογραφία: α) Π.Αβδελίδης : Στο: ΕΚΚΕ : Το Αγροτικό Συνεταιριστικό Πρόβλημα της Χώρας, Αθήνα, 1981, σελ. 15-33. β) Π.Αβδελίδης: Το Αγροτικό Συνεταιριστικό Κίνημα στην Ελλάδα, εκδ. Παπαζήσης, 1976, σελ. 91-99, 123-137. γ) Β. Πατρώνης: Κράτος και Συνεταιρισμοί στη Μεταπολίτευση(1974-1998). 4.β Στοιχεία της σύγχρονης κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Β. Πατρώνης: «Τα Χαρακτηριστικά και η Προοπτική της Κοινωνικής Οικονομίας σε μια Πολυλειτουργική Υπαιθρο», στο: Α. Παπαδόπουλος (επιμ.): 1

Η Ανάπτυξη σε μια Πολυλειτουργική Υπαιθρο, εκδ. GUTENBERG, Αθήνα 2004, σελ. 151-184. 4.γ. Το Αγροτικό Επαγγελματικό Κίνημα : Αγροτικοί Σύλλογοι. Ενδεικτική βιβλιογραφία: α) Π.Αβδελίδης: Το Αγροτικό Συνεταιριστικό Κίνημα στην Ελλάδα, ό.π., σελ. 204-211. β) Α. Μωυσίδης: Το Αγροτικό Κίνημα στην Ελλάδα: Η διαδρομή από τις αυθόρμητες κινητοποιήσεις στη θεσμική οργάνωση (κείμενο στο διανεμόμενο φάκελο). γ) Α. Μωυσίδης: Κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός του Αγροτικού χώρου, η κρίση των παραδοσιακών συλλογικών μορφών έκφρασης των αγροτών και η εμφάνιση νέων κινημάτων(κείμενο στο διανεμόμενο φάκελο). 4.δ. Το Πολιτικό Κίνημα στον Αγροτικό Χώρο. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κ.Μαυρέας: Η Πολιτική Οργάνωση του Αγροτικού Χώρου στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1922-1936, στο: Θ.Σακελλαρόπουλος (επιμ.): Νεοελληνική Κοινωνία, Τεύχη Πολιτικής Οικονομίας, εκδ. Κριτική, 1993, σελ 119-147. 5.Πληθυσμιακές μετακινήσεις και Μετανάστευση στον Αγροτικό Χώρο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Ν. Καμπέρης: Μεταναστευτικά ρεύματα και ο ελληνικός αγροτικός χώρος(υπό δημοσίευση) 6. Η Οικογένεια στον Αγροτικό Χώρο. Η εξέλιξή της στο χρόνο και τα σύγχρονα χαρακτηριστικά της. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Α. Μωυσίδης: Οικογένεια και Εργασία στον Αγροτικό Χώρο, στο: Ευρωπαϊκό Δίκτυο: Οικογένεια και Εργασία : Οικογένεια και Εργασία : Νέες τάσεις στην απασχόληση, Πρακτικά Ευρωπαϊκού Συνεδρίου, Αθήνα, 1996. 7. Κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός και ζητή ματα του σύγχρονου Αγροτικού Χώρου. Ενδεικτική βιβλιογραφία: α) Michel Sivignon: Το αυτοκίνητο στην Ελλάδα. Στην πηγή μίας νέας σχέσης μεταξύ των πόλεων και χωριών. Στο: Θ. Ανθοπούλου-Α. Μωυσίδης(επιμ.): Από τον Αγροτικό Χώρο στην Ύπαιθρο Χώρα, Μετασχηματισμοί και σύγχρονα δεδομένα του αγροτικού κόσμου στην Ελλάδα, εκδ. GUTENBERG, Αθήνα 2001, σελ. 39-52. β) Α. Μωυσίδης-Ν. Καμπέρης: Παραγωγικός εκσυγχρονισμός και κοινωνική ανασύνθεση στον αγροτικό χώρο, εκδ. Ιδρυμα Σάκη Καράγιωργα, «Κοινωνική Αλλαγή στη Σύγχρονη Ελλάδα (1980-2001), Αθήνα, 2004, σελ.365-384. Υλικό μαθήματος: Συγγράμματα: - ΟΧΙ - Σημειώσεις: Μέσα στον Φάκελο Φάκελος: ΝΑΙ Παρατηρήσεις: Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: 2

1.H εξεταστέα ύλη και οι θεματικές ενότητες που τη συγκροτούν αφορούν στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση του ελλαδικού χώρου στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με έμφαση στις έγγειες σχέσεις και τον κοινοτισμό, στις κοινωνικές και παραγωγικές συλλογικότητες που αναλύονται από τον Κ. Καραβίδα (Τσελιγκάτο, Πατρυιά, Τσιφλίκι κλπ.), στην αγροτική οικογένεια στην ιστορική της διάσταση, στις σύγχρονες συλλογικές μορφές οργάνωσης και διεκδίκησης των αγροτών, όπως οι Συνεταιρισμοί, οι Αγροτικοί Σύλλογοι και το Αγροτικό διεκδικητικό και Πολιτικό Κίνημα, στο ρόλο της κοινωνικής οικονομίας στην ύπαιθρο, στις Πληθυσμιακές μετακινήσεις και τη Μετανάστευση στον Αγροτικό Χώρο και τέλος σε θέματα κοινωνικής ανασύνθεσης που απορρέουν από τις σύγχρονες εξελίξεις στον ελληνικό αγροτικό και ευρύτερο ύπαιθρο χώρο. 2.Φάκελος με σημειώσεις μέσα στο φάκελο Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται γραπτά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 510013 ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ Διδάσκων: Α. Μωυσίδης ΕΠ ΕΣ3 ΔΜ: 3 ΧΕ Κύκλος 2 Χώρος και Κοινωνία ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Εισαγωγικά Προλεγόμενα 1.1 Ο Αγροτικός Χώρος στην Κοινωνία και την Οικονομία. 1.2 Ο Αγροτικός Χώρος στις Προκαπιταλιστικές Κοινωνίες 1.3 Ο Αγροτικός Χώρος στον Καπιταλισμό. 1.4 Εθνικό Κράτος και Αγροτική Πολιτική. 1.5 Κράτος και Αγροτική Πολιτική στην Ελλάδα. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Αντώνης Μωυσίδης, διανεμόμενο κείμενο. 2. Η Γέννηση του Ελληνικού Εθνικού Κράτους και το Ζήτημα των Εθνικών Γαιών. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Δ. Ψυχογιός: Προίκες, Φόροι, Σταφίδα και Ψωμί, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987, σελ. 58-91. 3. Κράτος και μεγάλη γαιοκτησία. Το Θεσσαλικό Ζήτημα. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κ. Βεργόπουλος, Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα, εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 1975, σελ.116-141. 4. Το Αγροτικό Ζήτημα και η μεγάλη Αγροτική Μεταρρύθμιση Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κ. Βεργόπουλος, Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα, εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 1975, σελ.163-199. 5. Κράτος και Θεσμική Αγροτική Πίστη Αγροτική Πίστη και Αγροτική Παραγωγή Η Αγροτική Πίστη στην Ελλάδα Το τέλος της Θεσμικής Αγροτικής Πίστης Ενδεικτική βιβλιογραφία: Αντώνης Μωυσίδης: Διανεμόμενο κείμενο. 3

6. Ο ρόλος του Κράτους στη διαμόρφωση Υποδομής για την ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα στο πρώτο ήμισυ του 20 ου αιώνα. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Θ. Σακελλαρόπουλος: Οικονομία, Κοινωνία, Κράτος στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Πληροφόρηση, Αθήνα, 1991, σελ. 93-107. 7. Αναπτυξιακή Στρατηγική και η θέση του Αγροτικού Τομέα στο Μεταπολεμικό Μοντέλο Ανάπτυξης. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Ν. Μαραβέγιας, Αγροτική Πολιτική και Οικονομική Ανάπτυξη στην Eλλάδα, εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1992, σελ. 35-49 Π. Καζάκος, Ανάμεσα σε Κράτος και Αγορά. Οικονομία και οικονομική πολιτική στη μεταπολεμική Ελλάδα 1944-2000, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, σελ. 217-228, 413-418. 8. Η Μορφολογία του σύγχρονου Αγροτικού Χώρου. 8.1 Η συμμετοχή του Αγροτικού Τομέα στην Εθνική Οικονομία. 8.2 Εγγειες Σχέσεις και χρήσεις της Γεωργικής Γης. 8.3 Αγροτική Παραγωγή και οι αλλαγές μέσα στο χρόνο. 8.4 Η χρήση της Τεχνολογίας στην αγροτική παραγωγική διαδικασία. 8.5 Πληθυσμός και Απασχόληση στον αγροτικό χώρο. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Αντώνης Μωυσίδης, διανεμόμενο κείμενο. 9. Συνθετικοί προβληματισμοί για το Σύγχρονο Αγροτικό Χώρο. Αντώνης Μωυσίδης, διανεμόμενο κείμενο. Υλικό μαθήματος: Φάκελος με τις περιλαμβανόμενες σημειώσεις Εξεταστέα ύλη: Ο Αγροτικός Χώρος στην Κοινωνία και την Οικονομία. Ο Αγροτικός Χώρος στις Προκαπιταλιστικές Κοινωνίες και στον Καπιταλισμό. Εθνικό Κράτος και Αγροτική Πολιτική. Κράτος και Αγροτική Πολιτική στην Ελλάδα. Η Γέννηση του Ελληνικού Εθνικού Κράτους και το Ζήτημα των Εθνικών Γαιών. Κράτος και μεγάλη γαιοκτησία. Το Θεσσαλικό Ζήτημα. Το Αγροτικό Ζήτημα και η μεγάλη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Κράτος και Θεσμική Αγροτική Πίστη. Ο ρόλος του Κράτους στη διαμόρφωση Υποδομής για την ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα στο πρώτο ήμισυ του 20 ου αιώνα. Αναπτυξιακή Στρατηγική και η θέση του Αγροτικού Τομέα στο Μεταπολεμικό Μοντέλο Ανάπτυξης. Η Μορφολογία του σύγχρονου Αγροτικού Χώρου. Συνθετικοί προβληματισμοί για το Σύγχρονο Αγροτικό Χώρο. 1. Φάκελος Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος θα γίνει γραπτά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων Ενδεικτική βιβλιογραφία για το μάθημα 1. Θ. Ανθοπούλου- Α. Μωυσίδης (επιμ.): Από τον Αγροτικό Χώρο στην Υπαιθρο Χώρα, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2001. 2. Κ. Βεργόπουλος: Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα, εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 1974. 3.Π. Καζάκος, Ανάμεσα σε Κράτος και Αγορά. Οικονομία και οικονομική πολιτική στη μεταπολεμική Ελλάδα 1944-2000, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 4. Β. Καραποστόλης, Οικονομικές Μεταμορφώσεις της Αγροτικής Ελλάδας, εκδ. ΑΤΕ, Αθήνα, 1981. 5. Ν. Μαραβέγιας: Αγροτική Πολιτική και Οικονομική Ανάπτυξη στην Ελλάδα, εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1992. 4

6. Α. Μωυσίδης: Η Αγροτική Κοινωνία στη Σύγχρονη Ελλάδα, Ιδρυμα Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα, 1986. 7. Κ. Παπαγεωργίου-Δ. Δαμιανός-Π.Σπαθής: Αγροτική Πολιτική, εκδ. Σταμούλης, Αθήνα, 2005. 8. Θ. Σακελλαρόπουλος: Θεσμικός Μετασχηματισμός και Οικονομική Ανάπτυξη, εκδ. Εξάντας, 1991. 9. Α.Δ. Σιδέρης, Η γεωργική πολιτική της Ελλάδος κατά την λήξασαν εκατονταετίαν (1833-1933), Αθήνα, 1934. 10. Δ. Ψυχογιός: Προίκες, Φόροι, Σταφίδα και Ψωμί, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987 510144 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Διδάσκων: Α. Μωυσίδης ΕΠ ΕΣ 4 ΔΜ 3 ΕΕ Κύκλος: 2 Χώρος και Κοινωνία 1. Εισαγωγικά Προλεγόμενα Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο 2. Οψεις χωρικών και δομικών ανισοτήτων στην ελληνική ύπαιθρο. 2.1. Ορεινές και μειονεκτικές περιοχές Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Λουλούδης, Λ. (2004), «Τοπική δυναμική επιβίωσης στις ελληνικές ορεινές και μειονεκτικές περιοχές», στο: Στρατηγική Ανάπτυξης σε λιγότερο ευνοημένες περιοχές, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, σελ. 235-266. 2.2. Μικροί και επιχειρηματίες γεωργοί Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Σαφιλιού Κ.-Παπαδόπουλος Α.(2004), «Ενταξη/αποκλεισμός των μικρών γεωργών από το γεωργικό επάγγελμα», στο: των ιδίων: Οι μικροί γεωργοί στην Ελλάδα, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, σελ. 23-38. Δαουτόπουλος Γ. (1995), «Γεωργοί και επιχειρηματίες: η περίπτωση ενός χωριού στον κάμπο των Γιαννιτσών», στο: Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, (88), σελ. 122-136. 3. Το φαινόμενο της Πολυαπασχόλησης και η κοινωνική διάσταση της Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Ζακοπούλου, Ε.(1999), «Πολυαπασχολούμενοι και γεωργία: προς μία νέα ανίχνευση ενός πολυδιάστατου φαινόμενου», στο: Χ.Κασίμης-Λ. Λουλούδης(επιμ.), Η 5

Ελληνική αγροτική κοινωνία στο τέλος του εικοστού αιώνα, εκδ. ΕΚΚΕ-Πλέθρον, Αθήνα, σελ. 115-147. Καφέ-Γιδαράκου, Ι.(1996 α ), «Πολυδραστηριότητα αγροτισσών, νέοι ρόλοι τους στην ύπαιθρονέες αναγκαιότητες», στο: ΕΤΑΓΡΟ: Ανταγωνιστικότητα και Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα: Οι Νέες Προκλήσεις για την Ελλάδα, Αθήνα. 4. Φτώχεια και κοινωνική περιθωριοποίηση Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Ιωσηφίδης, Θ. Παπαδόπουλος, Α. (2004), «Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός στον αγροτικό χώρο» στο: Παπαδόπουλος Α.(επιμ.) Η ανάπτυξη σε μια Πολυλειτουργική Υπαιθρο, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, σελ. 113-149. 5. Οψεις κοινωνικής πολιτικής της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ενδεικτική βιβλιογραφία: Λ. Λουλούδης κ.α.(1991), «Η κοινωνική διάσταση της αγροτικής πολιτικής»στο: Διαστάσεις της Κοινωνικής Πολιτικής Σήμερα, εκδ. Ιδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα, σελ. 463-478. 6. Κατηγορίες πληθυσμού στην ύπαιθρο και όψεις ανισοτήτων 6.1 Η γυναίκα στον αγροτικό χώρο Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Σαφιλίου, Κ. (2004), «Η δυναμική του κοινωνικού αποκλεισμού των μικρών γεωργών και ιδίως των γυναικών», στο: Α. Παπαδόπουλος(επιμ.), Η Ανάπτυξη σε μια πολυλειτουργική Υπαιθρο, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, σελ. 85-111. 6.2. Το ζήτημα των γενεών: Νέοι της υπαίθρου, «Νέοι Αγρότες» και το πρόβλημα της «διαδοχής». Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κοβάνη Ε.(1988), «Ο πρωτογενής τομέας και η κοινωνική κινητικότητα των νέων», Πρακτικά Ελληνογαλλικού Συνεδρίου: Ο Αγροτικός Κόσμος στο Μεσογειακό Χώρο, εκδ. ΕΚΚΕ-ΚΝΕ/ΕΙΕ, Αθήνα, σελ. 270-283. Καζακόπουλος, Λ. κ.ά.(2004), «Το πρόγραμμα των «νέων αγροτών» η χωρική διαφοροποίηση της εφαρμογής του και των προοπτικών των νέων εκμεταλλεύσεων», στο: 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονομίας- ΕΤΑΓΡΟ. 6.3 Οι ηλικιωμένοι στον αγροτικό χώρο και το ζήτημα της γήρανσης Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Μωυσίδης, Α. (1998), «Κοινωνικός μετασχηματισμός και όψεις κοινωνικού αποκλεισμού στον αγροτικό χώρο: Το πρόβλημα των ηλικιωμένων», στο: 6

Κασιμάτη Κ. (επιμ.), Κοινωνικός Αποκλεισμός: Η ελληνική εμπειρία, εκδ. Gutenberg, σελ. 121-150. 6.4. Αλλοδαποί εργαζόμενοι στον αγροτικό χώρο:κοινωνικές και οικονομικές πτυχές του ζητήματος. Εισαγωγή: Διανεμόμενο κείμενο στο φάκελο Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κασίμης, Χ. Ζακοπούλου, Ε. Παπαδόπουλος, Α. (2003), «Η συμβολή των μεταναστών στη σύγχρονη γεωργική εκμετάλλευση: Μελέτη τριών παραδειγματικών περιοχών, στο: Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, (111-112), σελ. 9-38. 7. Κοινωνική μεταβολή, πολιτισμικά πρότυπα και ελεύθερος χρόνος Ενδεικτική βιβλιογραφία: Καμπέρης, Ν.(2001 α ), «Η δυναμική και η σημασία του ελεύθερου χρόνου στην αγροτική κοινωνία», περιοδ. Θέσεις, (74), σελ. 77-87. Βλαχουτσίκου, Χ.-Μπαχαροπούλου, Α. (1991), «Να χαρώ κι εγώ το σπίτι μου και το κλειδί από μέσα. Γυναίκες και κατανάλωση σ ένα χωριό της Βοιωτίας», περιοδ. Σύγχρονα Θέματα, (45), σελ. 94-100. 8. Υγεία και κοινωνική ασφάλιση στην ύπαιθρο: Αναδρομή στη θεσμική τους οργάνωση και η σύγχρονη κατάσταση. 8.1 Η οργάνωση της Υγείας και περίθαλψης Ενδεικτική βιβλιογραφία: Ζηλίδης Χρ. (1989), Αξιολόγηση των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας του αγροτικού πληθυσμού, εκδ. Αγροτική Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα, σελ. 197-213, 319-331. Τζαμαλούκα, Γ.(1995), «Η προσφερόμενη περίθαλψη από τον ΟΓΑ στον αγροτικό χώρο», στο: Θέσεις, τευχ. 53, σελ. 127-142. 8.2 Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης Ενδεικτική βιβλιογραφία: Μάτης, Α-Δρακόπουλος, Β.(1999), Απασχόληση και ασφάλιση στον αγροτικό τομέα της Ελλάδας, εκδ. ΙΣΤΑΜΕ, Αθήνα, σελ. 149-181. Υλικό μαθήματος: Συγγράμματα: - ΟΧΙ - Σημειώσεις: Μέσα στον Φάκελο Φάκελος: ΝΑΙ Παρατηρήσεις: Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: 7

1. H εξεταστέα ύλη και οι θεματικές ενότητες που τη συγκροτούν αφορούν στα ζητήματα που απορρέουν μέσα από τη διαδικασία του κοινωνικού και οικονομικού μετασχηματισμού του αγροτικού και ευρύτερου υπαίθρου χώρου και αποτελούν πηγές κοινωνικών ανισοτήτων, διακρίσεων και άλλων κοινωνικών προβλημάτων, όπως: Οι γεωφυσικές διαφορές των περιοχών που συνιστούν μειονεξίες, η ανισότητα μεταξύ των μικρών και μεγάλων αγροτών, η πολυαπασχόληση των αγροτών, η έννοια της φτώχειας στον αγροτικό χώρο και οι κοινωνικές διαστάσεις της ΚΑΠ, τα προβλήματα των επιμέρους κοινωνικών κατηγοριών, γυναικών-αγροτισσών, των νέων αγροτών, των ηλικιωμένων και των μεταναστών και τέλος το ζήτημα της κρατικής παρέμβασης στην οργάνωση υπηρεσιών υγείας και ασφάλισης των κατοίκων της υπαίθρου εντάσσονται στις θεματικές ενότητες που θα εξεταστούν. 2. Φάκελος/Σημειώσεις Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται προφορικά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 510006 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Διδάσκων: Α. Μωυσίδης ΥΠ ΕΣ1 ΔΜ3 ΧΕ Μάθημα κορμού Α. Η Μεσαιωνική Περίοδος και η γέννηση και εμπέδωση του Φεουδαρχικού Τρόπου Παραγωγής. -Οι κύριες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνιστώσες του. - Χαρακτηριστικά της οικονομίας και της αγροτικής παραγωγής της πρώτης περιόδου. Εσωτερική λειτουργία του Φέουδου και του τιμαρίου. -Σχέσεις Παραγωγής- Οι μορφές Γαιοπροσόδου μέσα στο χρόνο: - Η επανεμφάνιση των Πόλεων και η ανάπτυξη της αστικής οικονομίας. -Πρώτη φάση γεωγραφικής επέκτασης- Αποικιοκρατική εξάπλωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. -Στοιχεία κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών και παρακμής του δουλοπαροικικού /φεουδαρχικού συστήματος. Η Εμποροκρατική περίοδος: - Το ζήτημα της μετάβασης (οι αναγκαίες κοινωνικές-οικονομικές- παραγωγικές πολιτικές και φιλοσοφικές/διανοητικές μεταβολές). - Βασικές εξελίξεις: Πληθυσμός, Γεωργία και οι αλλαγές και εξέλιξη στη μεταποίηση- Η Παραγωγή με ανάθεση. - Εδαφική επέκταση και διεθνές εμπόριο-ανακαλύψεις και αποικιοποίηση των Νέων Χωρών και το μακρινό εμπόριο. - Παρακμή της Εμποροκρατικής Περιόδου. Αίτια και επιπτώσεις. Η Βιομηχανική Αστική επανάσταση/ Ανάπτυξη του Καπιταλιστικού Τρόπου Παραγωγής - Η Βιομηχανική Επανάσταση και οι κύριες προϋποθέσεις της: 8

-Οι αλλαγές και η «επανάσταση»: Στην Αγροτική Παραγωγή. Στη Βιομηχανία (Εργοστασιακό σύστημα Οργάνωσης της Παραγωγής). Στην Τεχνολογία. Στις Μεταφορές. Στην Οργάνωση της Επιχείρησης και της Εργασίας. Η Ευρώπη στον 19 ο αι.: - Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των Προλεταρίων. - Η γέννηση του Κοινωνικού Κινήματος στον Καπιταλισμό. - Το Εργατικό Κίνημα και η γέννηση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας - Η επέκταση/ανάπτυξη του Καπιταλιστικού Τρόπου Παραγωγής. - Οι μεγάλες μεταναστεύσεις και η Νέα Αποικιοκρατία - Ο Στρατιωτικός και Οικονομικός Ιμπεριαλισμός μέχρι και τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. 1. Εξεταστέα Υλη: -Οι κύριες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνιστώσες του φεουδαρχικούδουλοπαροικικού κοινωνικού-οικονομικού συστήματος. Η εσωτερική λειτουργία του Φέουδου και του τιμαρίου. Σχέσεις Παραγωγής και οι μορφές Γαιοπροσόδου. Οι Πόλεις και η ανάπτυξη της αστικής οικονομίας.πρώτη φάση γεωγραφικής-αποικιοκρατικής εξάπλωσης των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η παρακμή του δουλοπαροικικού /φεουδαρχικού συστήματος. -Η Εμποροκρατική περίοδος: Το ζήτημα της μετάβασης (οι αναγκαίες κοινωνικές-οικονομικέςπαραγωγικές πολιτικές και φιλοσοφικές/διανοητικές μεταβολές).βασικές εξελίξεις: Πληθυσμός, Γεωργία και οι αλλαγές και εξέλιξη στη μεταποίηση. Η Παραγωγή με ανάθεση. Εδαφική επέκταση και διεθνές εμπόριο. Ανακαλύψεις, αποικιοποίηση των Νέων Χωρών και το μακρινό εμπόριο. Παρακμή της Εμποροκρατικής Περιόδου. - Ανάπτυξη του Καπιταλιστικού Τρόπου Παραγωγής. Η Βιομηχανική Επανάσταση και οι κύριες προϋποθέσεις της: Στην Αγροτική Παραγωγή, Βιομηχανία, Τεχνολογία, στις Μεταφορές και στην Οργάνωση της Επιχείρησης και της Εργασίας. Η Ευρώπη στον 19 ο αι.:- Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των Προλεταρίων. Το Εργατικό Κίνημα και η γέννηση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Η επέκταση/ανάπτυξη του Καπιταλιστικού Τρόπου Παραγωγής. Οι μεγάλες μεταναστεύσεις και η Νέα Αποικιοκρατία. Ο Στρατιωτικός και Οικονομικός Ιμπεριαλισμός μέχρι και τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υλικό μαθήματος: 2. Συγγράμματα: - E. Tuma, 1996, Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία, 2 τόμοι, Αθήνα, Gutenberg. - S. Clough-R. Rapp, 1980, Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία,2 Τόμοι, Αθήνα, Παπαζήσης. Παρατηρήσεις: Η εξέταση θα γίνει γραπτά χωρίς τη χρήση βιβλίων και σημειώσεων Ενδεικτική βιβλιογραφία: 1 E. Tuma, Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία, 2 τόμοι, εκδ. Gutenberg, Αθήνα. 2. S.Clough-R.Rapp, Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία, 2 τόμ. εκδ. Παπαζήση, Αθήνα. 3. Β. Κρεμμυδάς, Εισαγωγή στην Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, εκδ. Τυπωθήτω-Δαρδανός, 1997, Αθήνα. 4. Β. Φίλιας, Κοινωνικά Συστήματα, 2 τόμ., εκδ. Νέα Σύνορα, 1978, Αθήνα. 5.F. Braudel, Υλικός Πολιτισμός, Οικονομία και Καπιταλισμός, 2 τόμ., εκδ. Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος, 1995, Αθήνα. 6.Π. Τσακαλογιάννης, Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία, 2 τόμ. εκδ. Εστία, 2000, Αθήνα. 7. K. Marx, Προκαπιταλιστικοί Οικονομικοί Σχηματισμοί, εκδ. Κάλβος, Αθήνα. 9

8. Π. Αντερσον, Από την Αρχαιότητα στον Φεουδαρχισμό, εκδ. Οδυσσέας,1981, Αθήνα. 9.Μ. Ντομπ-Π.Σουήζυ κ.ά., Η μετάβαση από τον Φεουδαλισμό στον Καπιταλισμό, εκδ. Θεμέλιο, 1986, Αθήνα. 10. Α. Πιρέν, Οι πόλεις στον Μεσαίωνα, εκδ. Βιβλιόραμα, 2003, Αθήνα. 11. W. Rosener, Οι Αγρότες της Ευρώπης, εκδ. Ελλην. Γράμματα, Αθήνα. 12.C. Tilly, Οι Ευρωπαϊκές Επαναστάσεις, εκδ. Ελλην. Γράμματα, Αθήνα. 13. G. Beaur, Η Γη και οι Ανθρωποι, εκδ. Τυπωθήτω-Δαρδανός, 2003, Αθήνα. 14. Fr. Engels, Η κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία, 2 τόμ., εκδ. Μπάϋρον και Δημιουργία, 1985, 1989 Αθήνα. 15. E. Hobsbawm, Εθνη και Εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα, εκδ. Καρδαμίτσα, 1990, Αθήνα. 10

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ» ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Καθ. Σάββας Ρομπόλης ΜΑΘΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ (Εαρινό Εξάμηνο): Ακαδ. Έτος 2009-2010 Α. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ 1. Οι Δημόσιοι φορείς και ο ρόλος τους στα μικτά οικονομικά συστήματα. 1.1. Η λειτουργία της αγοράς και η αναγκαιότητα της κρατικής παρέμβασης. 1.2. Οι Δημόσιοι φορείς, τα μέσα δράσης τους και ο ρόλος τους στα μικτά οικονομικά συστήματα. 1.3. Ο πολιτικός μηχανισμός λήψης αποφάσεων και ο Δημόσιος προϋπολογισμός. 2. Οι Δημόσιες Δαπάνες. 2.1. Διάρθρωση και διαχρονική εξέλιξη των δημοσίων δαπανών. 2.2. Αξιολόγηση και επιλογή των δημοσίων δαπανών: θεωρητική προσέγγιση του προβλήματος. 2.3. Αξιολόγηση και επιλογή των δημοσίων δαπανών στην πράξη: Η τεχνική της ανάλυσης του κόστους και οφέλους. 3. Οι φόροι. 3.1. Βασικές λειτουργίες και χαρακτηριστικά της φορολογίας. 3.2. Φορολογία εισοδήματος: Φόρος Εισοδήματος φυσικών προσώπων. 3.3. Ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων. 3.4. Οι φόροι περιουσίας. 3.5. Οι φόροι δαπάνης. 3.6. Διεθνής φορολογία και φορολογική εναρμόνιση. 4. Πηγές δημοσίων εσόδων εκτός των φόρων. 4.1. Ο δημόσιος δανεισμός και το δημόσιο χρέος. 4.2. Οι δημόσιες επιχειρήσεις. 5. Οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέσων. 5.1. Η μετακύλιση των φόρων. 5.2. Οι επιδράσεις των δημοσιονομικών μέσων στις αποφάσεις των ιδιωτικών φορέων. 5.3. Επίδραση των δημοσιονομικών μέσων στην ενεργή ζήτηση και στο εισόδημα. 5.4. Οι επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέσων στην διανομή του εισοδήματος. 6. Ειδικά θέματα. 11

6.1. Η κοινωνική ασφάλιση. 6.2. Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης. 7. Επαναλήψεις Ανακεφαλαιώσεις. Β. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η διδασκαλία του μαθήματος θα συνοδεύεται από ασκήσεις και εργασίες που θα αναλάβουν οι φοιτητές(ιες) κατά την διάρκεια του εξαμήνου. Γ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Για το μάθημα «Εισαγωγή στα Δημόσια Οικονομικά» 1, προτείνεται να διανεμηθεί στους φοιτητές(ιες) ως διδακτικά εγχειρίδια: 1 ο βιβλίο: Θ. Γεωργακόπουλος : «Εισαγωγή στα Δημόσια Οικονομικά», 2006, έκδ. Σμπίλιας. 2 ο βιβλίο: Γ. Δράκος: «Μαθήματα Δημόσιας Οικονομικής», 1997, εκδ. Σταμούλης. Παράλληλα, ως βιβλιογραφικά βοηθήματα προτείνονται: Μ. Τάτσος (Επιμέλεια) (1992), Τα Δημόσια Οικονομικά στην Ελλάδα, Αθήνα. Γ. Δράκου (1986), Δημόσια Οικονομικά, Αθήνα. Δ. Καράγιωργα (1979), Ο οικονομικός ρόλος του Κράτους, Αθήνα. Δ. Καράγιωργα (1980), Δημόσια Οικονομικά Ι και ΙΙ, Εκδόσεις Παπαζήσης. Γ. Προβόπουλου α) (1981), Δημόσιες δαπάνες και Οικονομική δραστηριότητα, ΙΟΒΕ. β) (1982), Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί, ΙΟΒΕ. γ) (1983), Ελληνικοί Δημοσιονομικοί θεσμοί, Αθήνα. 1 Τονίζεται ότι η συστηματική παρακολούθηση των παραδόσεων του μαθήματος και η τήρηση προσωπικών σημειώσεων του κάθε φοιτητή(ιας) αποτελεί σημαντική συμβολή για την κατανόηση και εμπέδωση της ύλης. 12

510116 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Διδάσκουσα: επίκουρη καθηγήτρια Θ. Ανθοπούλου ΥΠ ΕΣ2 ΔΜ: 3 ΧΕ Μάθημα κορμού Περιεχόμενο του μαθήματος Βασικές έννοιες, θεωρητικές τάσεις και θεματικά πεδία στην Κοινωνική και Οικονομική Γεωγραφία. Συγκρότηση της Σύγχρονης Γεωγραφίας. Στοιχεία Πληθυσμιακής Γεωγραφίας. Κινήσεις, πυκνότητες και κατανομές του πληθυσμού στο χώρο. Ζητήματα «υπερπληθυσμού και αρίστου μεγέθους πληθυσμού». Γεωγραφική κινητικότητα του πληθυσμού: Φαινόμενα και τύποι Μετανάστευσης σε τοπική, περιφερειακή και παγκόσμια κλίμακα. Κυκλοφορία και Δίκτυα Μεταφορών. Εξέλιξη των μέσων μεταφοράς και επικοινωνιών διαχρονικά, ο ρόλος της τεχνολογίας, χωρικές- κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις από την εξέλιξη των μεταφορών και επικοινωνιών. Αστεακός Χώρος: Λειτουργίες της πόλης. Διαδικασίες και φαινόμενα αστικοποίησης. Τύποι και φαινόμενα αστικοποίησης στον αναπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο. Γεωγραφία της Υπαίθρου: Αγροτικοί μετασχηματισμοί στον αναπτυγμένο κόσμο (εκβιομηχάνιση γεωργίας, αλλαγές στην κατανάλωση, αγροβιομηχανικό πλέγμα). Επιπτώσεις της εντατικοποίησης της γεωργίας στις αγροτικές δομές και τα τοπία. Κρίση του «παραγωγιστικού» αγροτικού μοντέλου και νέες λειτουργίες του αγροτικού χώρου. Γεωγραφία του Τουρισμού. Βασικές έννοιες του τουριστικού φαινόμενου, το τουριστικό σύστημα, γεωγραφικές επιπτώσεις (χωρικές- περιβαλλοντικές- κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις) από την τουριστική ανάπτυξη, εναλλακτικός τουρισμός και βιώσιμη ανάπτυξη. Χωρική Υπόσταση των Φυσικών Πόρων. Επιδράσεις του ανθρώπου στη φύση και τα τοπία. Ανάπτυξη και προστασία περιβάλλοντος. Οικουμενικότητα και τοπικότητα στις σχέσεις κοινωνίας και φύσης. Προτεινόμενη βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση Derruau, M. (1987) Ανθρωπογεωγραφία, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Καυκαλάς, Γ., (επίμ.) (2004) Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης. Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές, Αθήνα: Κριτική. Λαμπριανίδης, Λ., 2003, Οικονομική Γεωγραφία, Αθήνα: Πατάκης. Λεοντίδου, Λ. (2005) Αγεωγράφητος χώρα, Ελληνικά είδωλα στις επιστημολογικές διαδρομές της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας, Αθήνα: Πατάκης. 13

Λεοντίδου, Λ., Σκλιάς, Λ. (2001) Γενική Γεωγραφία, ανθρωπογεωγραφία και υλικός πολιτισμός: εγχειρίδιο μελέτης, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Massey, D., Allen, J., (eds) (2001) Γενική Γεωγραφία, ανθρωπογεωγραφία και υλικός πολιτισμός της Ευρώπης: η γεωγραφία έχει σημασία, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Τερκενλή, Θ., Ιωσηφίδης, Θ. και Χωριανόπουλος, Ι., 2007, (επιμ.), Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία, Χώρος, Αθήνα: Κριτική. Ξενόγλωσση Bailly, A. et al. (1995) Les concepts de la Géographie Humaine, Paris: Masson. Bradford, M., Kent, A. (1993) Understanding human geography: people and their changing environments, Oxford: Oxford University Press. Cloke, P., Crang, P., Goodwin, M., (eds) (2005) Introducing human geographies, London: Arnold. Gregory, D., Martin, R., Smith, G. (1994) Human Geography: society, space and social science, London: Macmillan. Johnston, R.J., Gregory, D., Pratt, G., Watts, M., (eds) (2000) The Dictionary of Human Geography, Oxford: Blackwell. Massey, D., Allen, J., Sarre, P., (eds) (1999) Human Geography today, Cambridge: Polity Press. Murray, W. (2006) Geographies of globalization, London: Routledge. Υλικό μαθήματος: Συγγράμματα: - Τερκενλή, Θ. και Ιωσηφίδης, Θ. και Χωριανόπουλος, Ι., 2007, (επιμ.), Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία, Χώρος, Αθήνα: Κριτική. Σημειώσεις: Φάκελος: Παρατηρήσεις: - Λαμπριανίδης, Λ., 2003, Οικονομική Γεωγραφία, Αθήνα: Πατάκης. ΟΧΙ ΝΑΙ Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: Έτσι όπως προκύπτει από το περιεχόμενο του μαθήματος Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται γραπτά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 14

510123 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Διδάσκουσα: επίκουρη καθηγήτρια Θ. Ανθοπούλου ΕΠ ΕΣ3 ΔΜ: 3 ΧΕ Κύκλος: 2 Περιεχόμενο του μαθήματος Γεωγραφία της Υπαίθρου: βασικές έννοιες και προβληματισμοί Χωρο-κοινωνική οργάνωση του αγροτικού χώρου: δημιουργία και εξέλιξη των αγροτικού τοπίων και των αγροτικών δομών Εξέλιξη της γεωργίας και των αγροτικών δομών στον κόσμο Οι αγροτικοί μετασχηματισμοί στον αναπτυγμένο κόσμο και οι επιπτώσεις τους στις αγροτικές δομές. Από τον αγροτικό χώρο στην ύπαιθρο χώρα: νέες λειτουργίες και χωροκοινωνικές δυναμικές του αγροτικού χώρου στον αναπτυγμένο κόσμο. Αγροτικές κληρονομιές, κρίσεις και προσαρμογές στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Πράσινη Επανάσταση, Αγροτικές μεταρρυθμίσεις Παραδείγματα: Αγροτικές δομές των Νέων Χωρών: το μέτωπο του εποικισμού στη Βόρεια Αμερική. Οι κολεκτιβιστικές μορφές γεωργίας: το σοβιετικό μοντέλο Ύπαιθρος χώρος και πολιτικές στην Ε.Ε. Το τέλος του «παραγωγιστικού» αγροτικού μοντέλου και η προσέγγιση της βιώσιμης ανάπτυξης Εκσυγχρονισμός της γεωργίας και διαμόρφωση των αγροτικών δομών μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Σύγχρονα χαρακτηριστικά, δυναμικές και ιδιαιτερότητες του ελληνικού αγροτικού χώρου στο πλαίσιο της «νέας αγροτικότητας» Προτεινόμενη βιβλιογραφία Στοιχεία Αγροτικής Γεωγραφίας/ Γεωγραφίας της υπαίθρου Cloke, P., Marsden, T., Mooney, P. (eds), (2006) Handbook of Rural Studies, London: SAGE. Diry, J.-P. (1999) Les espaces ruraux, Paris: SEDES Ilbery, B., (ed.) (1998), The Geography of Rural Change, PEARSON-Prentice Hall. Lebeau, R. (1996) Les grands types de structures agraires dans le monde. Paris: Armand Colin. Lefort, I. (1997) Crises et mutations des espaces ruraux dans les pays anciennement industrialisés, Paris : ECONOMICA. Renard, J. (2002) Les mutations des campagnes, Paris: Armand Colin Woods, M. (2005) Rural Geography, London: SAGE. Ελλάδα Burgel, G. (1978) «Αγροτικές έρευνες στην Ελλάδα», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τεύχος 33-34, σσ. 190-213. Derruau, M. (1987) Ανθρωπογεωγραφία, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. 15

Δαμιανάκος, Σ. (2002) Από τον χωρικό στον αγρότη. Η ελληνική κοινωνία απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, Αθήνα: Εξάντας- ΕΚΚΕ. Δαμιανάκος, Σ. (επιμ.) (1987) Διαδικασίες κοινωνικού μετασχηματισμού στην αγροτική Ελλάδα, Αθήνα: ΕΚΚΕ. Δαμιανάκος, Σ., Ζακοπούλου, Ε., Κασίμης, Χ., Νιτσιάκος, Β. (1997) Μνήμη, Εργασία και Εξουσία σε τρία χωριά της Ηπείρου, Αθήνα: Πλέθρο. Ζακοπούλου, Έ., Κασίμης, Χ., Λουλούδης Λ., (επιμ.) (2008) Αγροτικότητα, Κοινωνία και Χώρος, Αθήνα: Πλέθρον. Κασίμης, Χ., Λουλούδης, Λ., (επιμ.) (1999) Ύπαιθρος Χώρα. Η ελληνική αγροτική κοινωνία στο τέλος του εικοστού αιώνα. Αθήνα: ΕΚΚΕ- Πλέθρον. Κριμπάς, Κ., Λουλούδης, Λ., (επιμ.) (2008) Ελληνική γεωργία και αγροτική πολιτική, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. Μωυσίδης, Α, (1994) Οικογενειακή Γεωργία και αξιοποίηση παραγωγικών πόρων. Μερικές πτυχές του προβλήματος στην Ελλάδα, Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδας. Μωυσίδης, Α. (1986) Η αγροτική Κοινωνία στη Σύγχρονη Ελλάδα, Αθήνα: Ίδρυμα Μεσογειακών Μελετών. Sivignon, M. (1992) Θεσσαλία. Γεωγραφική ανάλυση μιας ελληνικής περιφέρειας, Μορφωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τράπεζας. Ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική Fennel, R. (1999) Η Κοινή Αγροτική Πολιτική. Συνέχεια και αλλαγή. Αθήνα: Θεμέλιο. Εξέλιξη αγροτικών δομών στην Ευρώπη- Κόσμο Béaur, G. (2003) Η γη και οι άνθρωποι. Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία τον 17 ο και 18 ο αιώνα, ΤΥΠΩΘΗΤΩ-Δαρδανός. Braudel, F. (1993) Μεσόγειος, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Clough, S., Rapp, R. «Η αγροτική οικονομία των Μέσων Χρόνων», στο Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία. Η οικονομική ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού, Παπαζήσης (τόμος Α). Clough, S., Rapp, R. «Η γεωργική επανάσταση και οι συνέπειές της», στο Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία. Η οικονομική ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού, Παπαζήσης (τόμος Β). Μαζουαγιέ, Μ., Ρουντάρ, Λ. (2005) Ιστορία των γεωργιών του κόσμου, Εξάντας. Υλικό μαθήματος: Φάκελος Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: Έτσι όπως προκύπτει από το περιεχόμενο του μαθήματος Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται προφορικά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 16

510124 ΑΣΤΕΑΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Διδάσκουσα: επίκουρη καθηγήτρια Θ. Ανθοπούλου ΕΠ ΕΣ4 ΔΜ: 3 EΕ Κύκλος: 2 Περιεχόμενο του μαθήματος Κοινωνικές προσεγγίσεις και θεωρίες για το αστεακό φαινόμενο και τη διαδικασία αστικοποίησης Ανάδυση της βιομηχανικής πόλης (βιομηχανική επανάσταση, ο ρόλος του σιδηρόδρομου, το εργοστάσιο στην πόλη,..), αίτια και διαδικασίες ανάπτυξης της πόλης στον αναπτυγμένο κόσμο, εκβιομηχάνιση- οικονομική ανάπτυξη και αστικοποίηση, δημιουργία της μεγαλόπολης, διαδικασίες και φαινόμενα αστικοποίησης στις αναπτυσσόμενες χώρες, ο αστεακός κύκλος στην Ευρώπη. Εσωτερική δομή και λειτουργίες της πόλης. Η οικολογική προσέγγιση της Σχολής του Σικάγου για την οργάνωση του αστεακού χώρου. Ανάπτυξη και κατανομή των πόλεων στο χώρο Οργάνωση του δικτύου των οικισμών, μεταβαλλόμενες σχέσεις πόλης- υπαίθρου, το αστικό πλέγμα και η θεωρία των κεντρικών τόπων, ζώνη επιρροής της πόλης. Αστικοποίηση στον ελληνικό χώρο (σημαντικές περίοδοι αστικοποίησης: από το 1830 έως σήμερα, οικιστική διάρθρωση του αστεακού χώρου, ο Αθηναϊκός χώρος) Νέα αστεακή γεωγραφία. Αποβιομηχάνιση, οικονομικά προβλήματα και πόλη. Νέες αστικές οικονομίες και μεταβιομηχανική πόλη Προτεινόμενη βιβλιογραφία Αστεακή γεωγραφία και κοινωνιολογία Hall, T. (2005) Αστική Γεωγραφία. Κριτική Νικολαϊδου, Σ. (1993) Η κοινωνική οργάνωση του αστικού χώρου. Παπαζήσης. Ρέντζος, Γ. (2006) Ανθρωπογεωγραφίες. Διεπιστημονική, διαθεματική και διαπολιτισμική προσέγγιση του αστικού φαινομένου. Τυπωθήτω-Δαρδανός. Stevenson, D. (2007) Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί. Κριτική. Savage, M. and Warde, A. (2005) Αστική Κοινωνιολογία. Παπαζήση, Αθήνα. Ευρώπη Benevolo, L. (1997) Η Πόλη στην Ευρώπη. Ελληνικά Γράμματα. Ελλάδα Αντωνοπούλου Σ. (1991) Ο μεταπολεμικός μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας και το οικιστικό φαινόμενο 1950-1980. Παπαζήσης. Λεοντίδου, Λ. (2001) Πόλεις της Σιωπής: Εργατικός Εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, 1909-1940. Π.Τ.Ι. ΕΤΒΑ. 17

Μαρμαράς, Μ. (2002) Σχεδιασμός και Οικιστικός Χώρος: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Όψεις της Ελληνικής Αστικής Γεωγραφίας. Ελληνικά Γράμματα. Μαρμαράς Μ. (1991) Η Αστική Πολυκατοικία της Μεσοπολεμικής Αθήνας: Η Αρχή της Εντατικής Εκμετάλλευσης του Αστικού Εδάφους. Π.Τ.Ι. ΕΤΒΑ. Μπεριάτος, Η., Γοσποδίνη, Α. (2006) Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη. Κριτική. Οικονόμου, Δ. Πετράκος Γ. (1999) Η ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις της αστικής ανάλυσης και πολιτικής. Gutenberg- Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Υλικό μαθήματος: Συγγράμματα: - Ηall, Τ., 2005, Aστεακή γεωγραφία, Αθήνα: Κριτική. Νικολαϊδου, Σ., 1993, Η κοινωνική οργάνωση του αστικού χώρου, Αθήνα: Παπαζήσης. - Stevenson, D., 2007, Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί Αθήνα: Κριτική. Σημειώσεις: - Φάκελος: ΝΑΙ Παρατηρήσεις: Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: Έτσι όπως προκύπτει από το περιεχόμενο του μαθήματος Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται προφορικά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 510125 ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Διδάσκουσα: επίκουρη καθηγήτρια Θ. Ανθοπούλου ΕΠ ΕΣ4 ΔΜ: 3 EΕ Κύκλος: 2 Περιεχόμενο του μαθήματος Από τον αγροτικό χώρο στην ύπαιθρο χώρα: χωρο-κοινωνικοί μετασχηματισμοί και νέες λειτουργίες του αγροτικού χώρου. Η προσέγγιση της τοπικής ανάπτυξης Προσδιορισμός του «αγροτικού» (rural) και της «αγροτικότητας» (rurality): μεθοδολογικά προβλήματα, κριτήρια και σύγχρονες θεωρήσεις Η ευρωπαϊκή πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη Όψεις της αγρο ικής τ αναδιάρθρωσης (rural restru turin c g). Το διακύβευμα της πολυλειτουργικότητας (multifunctionality) του αγροτικού χώρου 18

Νέες τάσεις κατοίκησης, εργασίας και κατανάλωσης χώρου: μικρές πόλεις της υπαίθρου, «αστική έξοδος» (counterurbanization), περιαστικότητα, «εξ αποστάσεως» γεωργία, κύρια και εξοχική κατοικία στην ύπαιθρο, κα. Μεταβολές στην απασχόληση: πολυαπασχόληση/ ετεροαπασχόληση των αγροτών, «θηλυκοποίηση» (feminisization) των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, μισθωτή εργασία αλλοδαπών αγρεργατών, νέα επαγγέλματα και κοινωνική ανασύνθεση στην ύπαιθρο Αξιοποίηση πολιτισμικής κληρονομιάς: παραδοσιακές τεχνογνωσίες, ιδιότυπα τοπικά προϊόντα και τρόφιμα προστατευόμενης γεωγραφικής προέλευσης, ιδιαίτερα αγροτικά και φυσικά τοπία. Εναλλακτικός τουρισμός στην ύπαιθρο Αξιοποίηση φυσικών πόρων και περιβαλλοντικά ζητήματα: το πρβλ της ερημοποίησης, διατήρηση γεωργικής γης και αγροτικού τοπίου, διαχείριση υδάτινων πόρων, κλπ Ενεργοποίηση του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού στο πλαίσιο της «νέας αγροτικότητας»: θέση και ρόλος των γυναικών στη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, νέοι αγρότες Ιδιαιτερότητες και πολυμορφία του ελληνικού αγροτικού χώρου. Το «δυσεύρετο μοντέλο» της ελληνικής γεωργίας και το διακύβευμα της «πολυλειτουργικότητας». Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Boyle P., Halfacree K. (1998) Migration into Rural Areas, Chichester: Wiley Cloke P. (2003) Country Visions. London: PEARSON Cloke, P., Little J., (eds) (1997), Contested Countryside. Otherness, margninalisation and rurality, London : Routledge Taylor & Francis Group Ltd. Cloke, P., Marsden, T., Mooney, P. (eds), (2006) Handbook of Rural Studies, London: SAGE. Diry J.-P. (1999) Les espaces ruraux, Paris: SEDES Hoggart K., Buller H., Black. (1995) Rural Europe. Identity and Change, London: Arnold. Ilbery, B., (ed.) (1998), The Geography of Rural Change, PEARSON-Prentice Hall. Lefort, I. (1997) Crises et mutations des espaces ruraux dans les pays anciennement industrialisés, Paris : ECONOMICA. Little, J. (2001) Gender and Rural Geography, Longman Group United Kingdom Little, J., Morris, C., (eds) (2005) Critical Studies in Rural Gender Issues, Ashgate Publishing Milbourne, P. (2002) Rural Poverty: Restricted Lives and Social Exclusion, London: Routledge Taylor & Francis Group Ltd. Murdoch J., Low P., Ward N. and Marsden T. (2003) The Differenciated Countryside, London: Routledge Renard, J. (2002) Les mutations des campagnes, Paris: Armand Colin Woods, M. (2005) Rural Geography, London: SAGE. 19

Ελλάδα Ανθοπούλου, Θ., Μωυσίδης, Α., (επιμ.) (2001) Από τον αγροτικό χώρο στην ύπαιθρο χώρα. Μετασχηματισμοί και σύγχρονα δεδομένα του αγροτικού κόσμου στην Ελλάδα. Αθήνα: Gutenberg. Δαμιανάκος, Σ. (2002) Από τον χωρικό στον αγρότη. Η ελληνική κοινωνία απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, Αθήνα: Εξάντας- ΕΚΚΕ. Ζακοπούλου, Έ., Κασίμης, Χ., Λουλούδης Λ., (επιμ.) (2008) Αγροτικότητα, Κοινωνία και Χώρος, Αθήνα: Πλέθρον. Κασίμης, Χ., Λουλούδης, Λ., (επιμ.) (1999) Ύπαιθρος Χώρα. Η ελληνική αγροτική κοινωνία στο τέλος του εικοστού αιώνα. Αθήνα: ΕΚΚΕ- Πλέθρον. Κριμπάς, Κ., Λουλούδης, Λ., (επιμ.) (2008) Ελληνική γεωργία και αγροτική πολιτική, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. Μπεόπουλος, Ν., Παπαδόπουλος, Α.Γ., (επιμ.) (2008) Ερημοποίηση. Ανθρώπινη απουσία και στειρότητα τόπων, Αθήνα: ΕΚΚΕ- Gutenberg. Μπεριάτος, Η., Ψαλτόπουλος, Δ., (επιμ.) (2003) Περιβάλλον και ανάπτυξη της υπαίθρου. Οικονομικές, γεωγραφικές και περιβαλλοντικές πτυχές, Αθήνα: Θεμέλιο. Παπαδόπουλος, Α., (επιμ.) (2004) Η ανάπτυξη σε μια πολυλειτουργική ύπαιθρο, Αθήνα: Gutenberg. Παπαδόπουλος, Α., Χατζημιχάλης, Κ. (επιμ.) (2008) Η νέα γεωγραφία της ελληνικής υπαίθρου, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών (Α /2008, 125), Αθήνα ΕΚΚΕ Σπιλάνης Ι., Ιωσηφίδης Θ., Κίζος Α., (επιμ.) (2004) Στρατηγικές ανάπτυξης σε λιγότερο ευνοημένες περιοχές, Αθήνα: Gutenberg. Υλικό μαθήματος: Συγγράμματα: - Ανθοπούλου, Θ. και Μωυσίδης, Α., 2001, (επιμ.), Από τον αγροτικό χώρο στην Ύπαιθρο χώρα, Αθήνα: Gutenberg. - Παπαδόπουλος Α., 2004, (επιμ.), Η ανάπτυξη σε μια πολυλειτουργική ύπαιθρο, Αθήνα: Gutenberg. Σημειώσεις: - Φάκελος: ΝΑΙ Παρατηρήσεις: Ενδεικτική εξεταστέα ύλη: Έτσι όπως προκύπτει από το περιεχόμενο του μαθήματος Εξετάσεις: Η εξέταση του μαθήματος γίνεται προφορικά χωρίς χρήση βιβλίων και σημειώσεων 20