«ρέζε Γεκόζηνπ Τπαιιήινπ θαη Πνιίηε»

Δ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέκα: «ρέζε Γεκόζηνπ Τπαιιήινπ θαη Πνιίηε» Δπηβιέπνπζα: Σζηνύινπ Βαζηιηθή πνπδάζηξηα: Κόθθαιε Καιιηόπε ΑΘΖΝΑ- ΜΑΨΟ / 2010

Δπραξηζηίεο, Η παξνύζα εξγαζία απνηειεί ηελ νινθιήξωζε κηαο πνιύρξνλεο πξνζπάζεηαο - δηθήο κνπ -, λα αιιάμω πξάγκαηα θαη θαηαζηάζεηο πνπ δελ κνπ ηαίξηαδαλ, αιιά θαη κηαο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο εθ κέξνπο ηεο νηθνγέλεηάο κνπ, λα κε ζηεξίμεη ζε ό,ηη επέιεμα ηνπο επραξηζηώ γηα ηελ ππνκνλή ηνπο. Η ελ ιόγω εξγαζία, όκωο, δελ ζα κπνξνύζε λα είρε πινπνηεζεί, εάλ δελ είρα ζπλεξγαζηεί κε ηελ θα Τζηνύινπ Βαζηιηθή, θαζεγήηξηα Ψπρνινγίαο, ηελ νπνία επραξηζηώ γηα ηελ πνιύηηκε επηζηεκνληθή, ηερληθή θαη θπξίωο εζηθή ππνζηήξημή ηεο.

«Τν θιεηδί γηα ηε βειηίωζε ηεο πνηόηεηαο είλαη λα αθνύκε ηνπο πνιίηεο» Al Gore «Η Γξαθεηνθξαηία είλαη έλα ζύζηεκα εγθιεηζκνύ» Foucault «Η πξωηαξρηθή αηηία γηα ηελ νπηζζνδξόκεζε ηεο ρώξαο δελ είλαη νύηε νη μέλεο δπλάκεηο νύηε ην κεγάιν θεθάιαην νύηε ν άζηαηνο ραξαθηήξαο ηνπ Νενέιιελα: είλαη κάιινλ ε δνκή θαη ε ιεηηνπξγία ηεο Γεκόζηαο Γηνίθεζεο» Νίθνο Μνπδέιεο «Η ζπλήζεηα θαη ε εκπεηξία είλαη ε θπιαθή ηεο δεκηνπξγηθόηεηαο» Μαθξπδεκήηξεο Α. ii

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηε ζρέζε ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ κε ηνλ πνιίηε, δειαδή, επηρεηξεί κηα πξνζέγγηζε ηνπ επίδηθνπ δεηήκαηνο ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε. Ζ απμαλφκελε απνλνκηκνπνίεζε ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο απφ ηελ θνηλσλία, είλαη έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν κε ηδηαίηεξε ζεκαζία. Σν Γεκφζην εγθαιείηαη γηα "αλαπνηειεζκαηηθφηεηα", επλνηνθξαηία, αλάπηπμε πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ, "δηαθζνξά" θ.ιπ. κσο, ην Γεκφζην είλαη πξνυπφζεζε γηα ηε ζέζπηζε ησλ θαλφλσλ, ηνλ έιεγρν, ηελ θαηαζηνιή θαη, ηειηθά, ηελ αλαπαξαγσγή ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ. Ζ δηεξεχλεζε απηνχ ηνπ δεηήκαηνο, δελ κπνξεί παξά λα έρεη σο αθεηεξία ηελ εηδηθή ζρέζε ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ κε ην Κξάηνο, θαζφζνλ ν δεκφζηνο ππάιιεινο απνηειεί έκκεζν φξγαλφ ηνπ. Οη δεκφζηνη ππάιιεινη αξζξψλνπλ ηελ εθηειεζηηθή ιεηηνπξγία ηνπ Κξάηνπο, ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε, ε δξάζε ηεο νπνίαο δηέπεηαη απφ ηελ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο θαη αζθείηαη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Δηδηθφηεξα, ε αξρή ηεο λνκηκφηεηαο απνηειεί εθδήισζε ηεο αξρήο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, ε νπνία ζπληζηά ην ζεκέιην ηνπ πνιηηεχκαηνο, θαζψο φιεο νη εμνπζίεο πεγάδνπλ απφ ην Λαφ, ππάξρνπλ ππέξ απηνχ θαη ηνπ Έζλνπο θαη αζθνχληαη φπσο νξίδεη ην χληαγκα" (άξζξν 1, παξάγξαθνο 3 ηνπ πληάγκαηνο). Μεηά θαη πέξα απφ ηε ζεζκηθή πξνζέγγηζε, νθείινπκε λα ιακβάλνπκε ππφςε φηη ε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ θαζνξίδεηαη θπξίσο απφ ην πψο πξνζιακβάλνπλ ηα ίδηα ηα άηνκα ην πεξηβάιινλ ηνπο, απφ ηε ζεκαζία πνπ απνδίδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο - φρη ηφζν απφ ηα ζηνηρεία θαζαπηά. Με άιια ιφγηα, κηα θξίζηκε παξάκεηξνο ηεο εγθαζίδξπζεο λέσλ πξαθηηθψλ ζην πεδίν ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, αθφκε θαη εάλ απηέο επηβάιινληαη θαηαλαγθαζηηθά, απνηειεί ην εάλ νη ελ ιφγσ πξαθηηθέο κπνξνχλ, ηειηθά, λα αθνκνησζνχλ ζην ζχζηεκα ησλ πεπνηζήζεσλ ησλ δεκφζησλ ππαιιήισλ. Λέμεηο Κιεηδηά: Γξαθεηνθξαηία, Γεκφζηα Γηνίθεζε, δεκφζηνο ππάιιεινο, εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε, θξάηνο πνιίηεο, δεκφζηνο ππάιιεινο πνιίηεο, πειαηεηαθφ ζχζηεκα, δηαθζνξά, αλαπνηειεζκαηηθφηεηα δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, δεκφζηεο ππεξεζίεο, αμηνιφγεζε δεκνζίσλ ππαιιήισλ, δεκφζηα πνιηηηθή. iii

ABSTRACT This thesis addresses the relationship between civil servants to citizens that attempts to approach the disputed issue of serving the citizen. Society's growing disbelief in Public Administration is a social phenomenon of great importance. The Public sector is summoned for inefficiency, favoritism, patronage growth, corruption etc. But the Public sector is a prerequisite for establishing the rules, control, suppress and ultimately a reproduction system of social relations. To investigate this issue can only be launched from the special relationship between a civil servant in the State, as the official organ of an indirect. The civil servants articulate the executive function of the State, Public Administration, the effect of which is governed by the principle of legality and deployed to meet the public interest. In particular, the principle of legality is an embodiment of the principle of popular sovereignty, which is the foundation of government, and all powers derive from the people, exist for the Nation and performed as specified by the Constitution (Article 1, paragraph 3 of the Constitution). Once beyond the institutional approach, we take into account that the behavior of people is primarily determined by how they recruit people themselves and their environment, the importance they attach to specific elements of their environment, rather than the elements themselves. In other words, a critical aspect of establishing new practices in the field of Public Administration, even if they are forced upon, is whether such practices may eventually be assimilated into the system convictions of civil servants. Key Words: Bureaucracy, red-tape, Public Administration, civil servant, serving the citizen, state citizen, civil servant citizen, patronage system, corruption, civil service, inefficiency, evaluation, public policy. iv

Πίνακασ περιεχομένων ΠΔΡΗΛΖΦΖ... iii ABSTRACT... iv ΔΗΑΓΧΓΖ... 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1... 4 Ζ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ... 4 1. Ζ Γηνίθεζε ηνπ Κξάηνπο... 4 2. Σα ξγαλα ηνπ Κξάηνπο... 5 3. Σν Τπαιιειηθφ χζηεκα Γηνίθεζεο... 6 4. Ζ Γηνηθεηηθή Γξάζε... 7 5. Ζ Αξκνδηφηεηα ησλ Γηνηθεηηθψλ Οξγάλσλ... 9 6. Γεληθέο Αξρέο ηεο Γηνηθεηηθήο Γξάζεο... 9 7. Έιεγρνο θαη Δπνπηεία Γηνηθεηηθψλ νξγάλσλ... 13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2... 14 ΟΗ ΓΗΔΡΔΤΝΖΣΗΚΔ ΤΝΔΝΣΔΤΞΔΗ... 14 1. Σν δείγκα θαη ε δηαδηθαζία ιήςεο ζπλεληεχμεσλ... 14 2. Απνηειέζκαηα... 18 α. Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε.... 18 β. Ζ αηηηνιφγεζε ηεο πιεκκεινχο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε.... 21 γ. Ζ ζεκαζηνιφγεζε ηεο «γξαθεηνθξαηίαο».... 29 δ. Ζ αηνκηθή δηαθνξνπνίεζε απφ ηελ αξλεηηθή εηθφλα ηεο δεκνζηνυπαιιειηθήο νκάδαο.... 30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3... 34 ΟΗ ΓΖΜΟΗΟΗ ΤΠΑΛΛΖΛΟΗ... 34 1. Ζ εηδηθή ζρέζε ηνπ δεκνζίνπ ππαιιήινπ κε ην Κξάηνο... 34 2. Γηθαηψκαηα δεκνζίσλ ππαιιήισλ... 37 3. Τπνρξεψζεηο δεκνζίσλ ππαιιήισλ... 39 4. Πεξηνξηζκνί ησλ ππαιιήισλ... 40 5. Πεηζαξρηθφ δίθαην... 42 α. Παξάβαζε ππαιιειηθνχ θαζήθνληνο... 42 v

β. Πεηζαξρηθέο πνηλέο... 43 6. Τπεξεζηαθέο κεηαβνιέο δεκνζίνπ ππαιιήινπ... 43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4... 46 ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΓΡΑΖ ΚΑΗ ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ... 46 1. Παξαγσγή Γεκφζησλ Πνιηηηθψλ... 46 2. Σν κνληέιν ηεο Οξζνινγηθήο Δπηινγήο... 50 α. Σν δήηεκα ηεο Αμηνιφγεζεο ησλ Γεκφζησλ Πνιηηηθψλ... 52 β. Ζ Αμηνιφγεζε ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ... 52 3. Ζζηθή αλάιπζε δεκφζησλ πνιηηηθψλ (Ζζηθφο νξζνινγηζκφο)... 56 4. Οδεγφο Καιήο πκπεξηθνξάο Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ... 59 Γεληθά πκπεξάζκαηα... 60 α. Γηαπηζηψζεηο... 60 β. «Σν Γεκφζην κπνξεί λα δηνξζσζεί»... 62 γ. Δπίινγνο... 66 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 68 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ... 72 Παξάξηεκα 1 : Πξσηφθνιιν πλέληεπμεο... 73 Παξάξηεκα 2: Βεβαίσζε Γηεπζπληή ΔΓΓ. 75 Παξάξηεκα 3: Απνκαγλεηνθσλεκέλεο πλεληεχμεηο... 76 vi

ΔΗΑΓΧΓΖ Σα ηειεπηαία ρξφληα, φιν θαη πεξηζζφηεξν, κε απαζρνιεί ην εξψηεκα εάλ ζα πξέπεη θαλείο λα εξγάδεηαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ή σο ειεχζεξνο επαγγεικαηίαο γηα λα ηχρεη ηεο αλαγλψξηζεο απφ ην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ, φζνλ αθνξά ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Γηαηί ζα πξέπεη λα ζεσξήζνπκε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα σο ηνλ ρψξν, φπνπ φια ιεηηνπξγνχλ ζσζηά; Γηαηί ζα πξέπεη λα δερηψ φηη ν αλειέεηνο πφιεκνο γηα ηελ θπξηαξρία ηνπ πην ηζρπξνχ ζηελ αγνξά είλαη πεξηζζφηεξν ζεκηηφο απφ ηελ πξνζθνξά ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, κέζσ ηεο παξνρήο ησλ ππεξεζηψλ κνπ ζην Κξάηνο; Δίλαη γεγνλφο φηη νη πνιίηεο έρνπλ ρσξηζηεί ζε δχν «ζηξαηφπεδα», ηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο θαη ζε φινπο ηνπο άιινπο: απφ ηε κηα πιεπξά, ηάζζεηαη ε παξάηαμε ησλ «βνιεκέλσλ» 1, πνπ δελ παξάγνπλ θάηη ζεκαληηθφ θαη, απφ ηελ άιιε πιεπξά, βξίζθνληαη νη «άιινη», νη νπνίνη παξάγνπλ, δειαδή, ζπκκεηέρνπλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο, φκσο ε πιεηνςεθία ηνπο θαηαπηέδεηαη αθάληαζηα απφ ην εξγαζηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Ζ αληίιεςή καο, γηα έλα νπνηνδήπνηε ζέκα δηακνξθψλεηαη, θαηαξρήλ, απφ ην νηθνγελεηαθφ καο πεξηβάιινλ θαη ηηο αληηιήςεηο ηνπ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ην επξχηεξν θνηλσληθφ καο πεξηβάιινλ θαη, ηέινο, ηα πξνζσπηθά καο βηψκαηα. Έηζη, π.ρ. κέιε νηθνγελεηψλ νη νπνίεο έρνπλ ζην πεξηβάιινλ ηνπο δεκφζην ππάιιειν, έρνπλ άιιε άπνςε γηα ηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο απφ άηνκα ηα νπνία πξνζπάζεζαλ λα εηζαρζνχλ ζην δεκφζην ηνκέα, αιιά δελ ηα θαηάθεξαλ θαη, παξάιιεια, δελ έρνπλ ζπγγεληθφ πξφζσπν εξγαδφκελν ζην δεκφζην ηνκέα. Γείγκα απηήο ηεο αληηπαιφηεηαο ζηνλ παξφληα ρξφλν, απνηειεί ε δεινχκελε ηθαλνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, γηα ηε κείσζε ησλ απνδνρψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Αο ζεκεησζεί, φηη ηδηαίηεξε ζπκβνιή ζηε δηακφξθσζε 1 Απφ ηελ εκπεηξηθή έξεπλα ηεο Μ. Μπισλνπνχινπ, πξνέθπςε φηη ζηε ζπλείδεζε ηνπ «θνηλνχ», ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ κε ην Γεκφζην ηα ζηεξεφηππα πνπ θπξηαξρνχλ είλαη απνιχησο αξλεηηθά. Ο δεκφζηνο ππάιιεινο ζεσξείηαη βνιεκέλνο (66,3%), αδηάθνξνο (55%), θνπαλαηδήο (44,3%), γξαθεηνθξάηεο (41,7%), αθαηάξηηζηνο ζην αληηθείκελν εξγαζίαο ηνπ (20,3%), θφιαθαο ζε θάπνηεο «θεθαιέο», απφ ηηο νπνίεο εμαξηάηαη ε «επηβίσζε» θαη ε αλέιημή ηνπ.» Βι. Μνίξα-Μπισλνπνχινπ, Οη Γεκφζηνη Τπάιιεινη, Αλη. άθθνπιαο, Αζήλα Κνκνηελή, 1998, ζει. 398. 1

αξλεηηθψλ ζηάζεσλ γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε έρνπλ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ηα νπνία κέζα απφ ηελ παξνπζίαζε θαη κεγέζπλζε, πνιιέο θνξέο, ησλ πξνβιεκάησλ ηεο δηνίθεζεο, πξνθαινχλ ην αίζζεκα αγαλάθηεζεο θαη απνκεηψλνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ζηε Γηνίθεζε θαη ην Κξάηνο. Γελ κπνξεί, βέβαηα, λα καο δηαθεχγεη φηη έρεη κε ηνλ πιένλ επίζεκν ηξφπν δηαπηζησζεί φηη ν πνιίηεο δελ εμππεξεηείηαη ηθαλνπνηεηηθά, νη δε δεκφζηεο ππεξεζίεο δελ εθπιεξψλνπλ απνηειεζκαηηθά ηελ απνζηνιή ηνπο (εηήζηεο εθζέζεηο ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε, ηνπ Γεληθνχ Δπηζεσξεηή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, θαζψο θαη πιήζνπο άιισλ αξρψλ ή εκπεηξνγλσκφλσλ). Απφ ηηο πξψηεο, θηφιαο, εθζέζεηο εκπεηξνγλσκφλσλ 2 γηα ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε, φπσο π.ρ. ε Έθζεζε Μαξαγθφπνπινπ (1950), ε Έθζεζε Βαξβαξέζνπ (1952) θαη ηδίσο ε Έθζεζε Langrod (1964), αλαδεηθλχνληαη «δπζιεηηνπξγίεο» ηεο, φπσο: Ζ έληνλε πνιηηηθνπνίεζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ αλαμηνθξαηία, ηφζν θαηά ηελ πξφζιεςε φζν θαη θαηά ηε ζηαδηνδξνκία ησλ δεκφζησλ ππαιιήισλ. Ο ζπγθεληξσηηζκφο ζηηο δνκέο θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ. Ζ γξαθεηνθξαηία, δειαδή, ε θαζηέξσζε πνιχπινθσλ δηαδηθαζηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πνιπλνκία, ηελ αζάθεηα. Ζ έιιεηςε εηδηθεπκέλσλ ζηειερψλ ζε ζέκαηα δηνίθεζεο. Σα ίδηα φκσο πξνβιήκαηα παξαηεξνχληαη θαη ζήκεξα, κε άκεζν αληίθηππν ηφζν ζηελ πνηφηεηα ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε φζν θαη ζηε γεληθφηεξε εηθφλα ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη, ηειηθά, ζηελ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ηεο ρψξαο. Ο ιφγνο, επνκέλσο, γηα ηνλ νπνίν επέιεμα λα αζρνιεζψ, ζην πιαίζην ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, κε ηε ζρέζε αλάκεζα ζην δεκφζην ππάιιειν θαη ηνλ πνιίηε, ήηαλ αθξηβψο γηα λα κπνξέζσ λα εληνπίζσ ηα αδχλαηα αιιά θαη δπλαηά ζεκεία απηήο ηεο ζρέζεο, κε ζθνπφ - φζν πεξλάεη, ηειηθά, απφ ην ρέξη κνπ - λα ζπκβάιισ ζηε γεθχξσζε ηνπ ξήγκαηνο πνπ πξναλαθέξζεθε, αιιά θαη λα ζσξαθίζσ 2 Οη εθζέζεηο, πνπ ζπλέηαμαλ νη εδηθνί πνπ κειέηεζαλ ην θαηλφκελν ηεο ειιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, πήξαλ θαη ην φλνκά ηνπο. Έηζη, νη εθζέζεηο απηέο ήηαλ 1) Έθζεζε Μαξαγθφπνπινπ (1950), 2) Έθζεζε Βαξβαξέζνπ (1952), 3) Έθζεζε Langrod (1964), 4) Έθζεζε Wilson (1966), 5) Έθζεζε Αξγπξηάδε (1970), 6) Έθζεζε ηαπξηαλφπνπινπ (1971), 7) Έθζεζε ΚΔΠΔ (1988), 8) Έθζεζε Καλειιφπνπινπ (1991), 9) Έθζεζε Ενιψηα (1990), 10) Έθζεζε Γέθιεξε (1992), θαη 11) Έθζεζε πξάνπ (1998). (Μαθξπδεκήηξεο Α. Μηραιφπνπινο Ν. «Δθζέζεηο Δκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε», εθδφζεηο Παπαδήζε, 2000 2

ηηο αληηιήςεηο θαη ηηο ζηάζεηο κνπ απέλαληη ζηηο δχν θνηλσληθέο νκάδεο, ρσξίο λα αθνκνησζψ - φπσο ππνζηεξίδεηαη φηη γίλεηαη - απφ ην ζχζηεκα. Πηζηεχσ αθξάδαληα, φηη φζνη εηζάγνληαη ζην δεκφζην ηνκέα κε αδηάβιεην δηαγσληζκφ, έρνπλ ηελ θαιή πξφζεζε λα εξγαζηνχλ θαη λα πξνζθέξνπλ ηα κέγηζηα, κε αληάιιαγκα ηελ αζθάιεηα ηεο εξγαζηαθήο ηνπο δσήο. Γελ απνθιείσ, βέβαηα, θαη φζνη εηζάγνληαη ζην ρψξν απηφ, κε αδηαθαλείο ηξφπνπο, λα έρνπλ πξφζεζε πξνζθνξάο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, κφλν πνπ ζηελ πεξίπησζε απηή ε ακνηβαία σθέιεηα πάληα ππάξρεη θαη πιαληέηαη ζηε ζθέςε ηφζν ηνπ «επεξγεηεκέλνπ» φζν θαη ηνπ «επεξγέηε». ην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο γίλεηαη, θαη αξρήλ, κηα παξνπζίαζε ηεο νξγάλσζεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ηεο ρψξαο καο. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ δηεξεπλεηηθψλ ζπλεληεχμεσλ πνπ δηελεξγήζακε κε δεκφζηνπο ππαιιήινπο. Με ηηο ζπλεληεχμεηο απηέο επηρεηξήζεθε λα ζθηαγξαθεζεί ε ζρέζε δεκφζηνπ ππαιιήινπ θαη πνιίηε θαη, ηειηθά, ην θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν εγγξάθεηαη ε εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε. Αθνινχζσο, ζα εθηεζεί ην λνκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ θαη θαηφπηλ, ζα παξνπζηαζζνχλ νη εγγελείο δπζρέξεηεο ηεο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. Σέινο, επηρεηξνχληαη γεληθά ζπκπεξάζκαηα θαη δηαπηζηψζεηο γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε. 3

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ζ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 1. Ζ Γηνίθεζε ηνπ Κξάηνπο Σν δηνίθεζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο νξγαλψλεηαη, ζχκθσλα, κε ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα (παξ. 1, άξζξν 101 ηνπ ), ελψ ε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ έγθεηηαη ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 3, πξψηνπ θαη δεχηεξνπ βαζκνχ (παξ. 1, άξζξν 102 ηνπ ). Ζ θξαηηθή εμνπζία, φπσο ζεκεηψλεη ν Ράηθνο (2000), νξγαλψλεηαη κε βάζε δχν ζπζηήκαηα: α) ην ζχζηεκα ηεο ζπγθέληξσζεο, κε ηελ επξεία έλλνηα θαη β) ηεο απνζπγθέληξσζεο. Γηα ηνλ Ράηθν, ε έλλνηα ηεο απνθέληξσζεο δελ ζπκπίπηεη κε ηελ έλλνηα ηεο απνζπγθέληξσζεο. Έηζη, ε Γεκφζηα Γηνίθεζε (ή ε εθηειεζηηθή ιεηηνπξγία) αζθείηαη ζπγθεληξσηηθά απφ ηα φξγαλα ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ηνπ θξάηνπο, ηα νπνία δηαθξίλνληαη, κε ηε ζηελή έλλνηα ηνπ φξνπ, ζε ζπγθεληξσηηθά φξγαλα θαη απνθεληξσκέλα. ηα ζπγθεληξσηηθά φξγαλα πεξηιακβάλνληαη ηα Κεληξηθά φξγαλα ηνπ θξάηνπο κε απνθαζηζηηθή, θαζ χιε, αξκνδηφηεηα γηα φιε ηελ επηθξάηεηα, ελψ ζηα απνθεληξσκέλα πεξηιακβάλνληαη νη θξαηηθέο πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο κε γεληθή απνθαζηζηηθή, θαηά ηφπν, αξκνδηφηεηα ζε ππνζέζεηο ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο. ηνλ φξν απνζπγθέληξσζε, πεξηιακβάλεη ηελ άζθεζε ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο απφ Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ (Ν.Π.Γ.Γ.) 4, εθηφο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ηνπ 3 Με βάζε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ ζα πξέπεη λα γίλεηαη ζε επίπεδν εγγχηεξα πξνο ηνλ πνιίηε. 4 Καηά ηνλ πειησηφπνπιν Π. «Με ηνλ φξν φκσο απηφλ [Ν.Π.Γ.Γ] δελ κπνξνχλ ζήκεξα λα ραξαθηεξηζζνχλ ηα λνκηθά πξφζσπα πνπ αζθνχλ παξαγσγηθή ή επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ηα νπνία δηέπνληαη, θαηαξρήλ, απφ ηνπο θαλφλεο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Γη απηφ, νξζφηεξνο είλαη ν ραξαθηεξηζκφο ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ, ηα νπνία απαξηίδνπλ ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε, κε ηνλ φξν 4

θξάηνπο, φπνπ σο επηθξαηνχζα κνξθή απνζπγθέληξσζεο ζεσξεί ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε 5, ε νπνία αζθεί θαζ χιε αξκνδηφηεηα, φηαλ ην δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν ζπζηήλεηαη γηα ηελ επηδίσμε ελφο εηδηθνχ ζθνπνχ (π.ρ. ΗΚΑ, ΟΑΔΔ, θηι) θαη θαηά ηφπν αξκνδηφηεηα, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαη νη δχν βαζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, φηαλ ην δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν είλαη αξκφδην γηα ηελ ηθαλνπνίεζε θαη επηηέιεζε ηνπηθψλ ππνζέζεσλ. 2. Σα Όξγαλα ηνπ Κξάηνπο Αξκφδηα γηα ηελ έθδνζε ησλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ είλαη ηα δηνηθεηηθά φξγαλα. Γηνηθεηηθά φξγαλα είλαη φζα ζπλδένληαη κε έλα δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν, πνπ απνιακβάλεη απηνηέιεηα ζε ζρέζε κε ηα θπζηθά πξφζσπα πνπ ην απαξηίδνπλ θαη έρεη ηθαλφηεηα δηθαίνπ. Σν πην ζεκαληηθφ δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν είλαη ην Κξάηνο. Αθφκα, δηνηθεηηθφ φξγαλν λνείηαη θαη θάζε θπζηθφ πξφζσπν ηνπ νπνίνπ ε δξάζε θαηαινγίδεηαη ζε έλα δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν, αλεμαξηήησο αλ απηφ ην πξφζσπν έρεη απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα ή φρη. Σα δηνηθεηηθά φξγαλα κε βάζε ηελ αζθνχκελε δξαζηεξηφηεηά ηνπο δηαθξίλνληαη ζε α) απνθαζηζηηθά 6 θαη β) ζε γλσκνδνηηθά 7 κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ ζε α) αηνκηθά ή κνλνπξφζσπα θαη β) ζπιινγηθά ή πνιππξφζσπα κε βάζε ηα δεκφζηα λνκηθά πξφζσπα κε ηα νπνία ζπλδένληαη ζε α) θξαηηθά, β) πεξηθεξεηαθά, γ) λνκαξρηαθά θαη δ) δεκνηηθά κε βάζε ην λνκηθφ θαζεζηψο πνπ δηέπεη ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο α) δεκφζηνπ δηθαίνπ θαη β) ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Ζ θεληξηθή δηνίθεζε ηνπ θξάηνπο πεξηιακβάλεη: Σνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, «δεκφζηα λνκηθά πξφζσπα». Με ην επξχηεξν απηφ φξν ζπκπίπηεη θαη ν φξνο «δεκφζηνο θνξέαο»...», ζει26 ζην Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, 2002, εθδφζεηο άθθνπια. 5 Πξνζζέηεη, «φηη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε καδί κε ηε δηνηθεηηθή απνθέληξσζε απνηεινχλ ηηο βάζεηο ηεο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ηνπ ζχγρξνλνπ δεκνθξαηηθνχ θξάηνπο» (Αζ. Ράτθνο, Γεληθή Πνιηηεηνινγία, 2000, ζει.226) 6 Απνθαζηζηηθά είλαη ηα δηνηθεηηθά φξγαλα πνπ εθδίδνπλ πξάμεηο εθηειεζηέο, κε ηηο νπνίεο ηίζεηαη θάπνηνο θαλφλαο δηθαίνπ πνπ κεηαβάιιεη ηηο ππάξρνπζεο έλλνκεο ζρέζεηο. Μφλν νη εθηειεζηέο δηνηθεηηθέο πξάμεηο ππφθεηληαη ζε δηθαζηηθφ έιεγρν λνκηκφηεηαο κε αίηεζε αθπξψζεσο. 7 Γλσκνδνηηθά είλαη ηα δηνηθεηηθά φξγαλα πνπ δελ απνθαζίδνπλ ηα ίδηα, αιιά παξέρνπλ γλσκνδνηήζεηο πξνο ηα απνθαζηζηηθά φξγαλα 5

Σελ Κπβέξλεζε 8, Σνλ Πξσζππνπξγφ, Σνπο Τπνπξγνχο, πθππνπξγνχο, γεληθνχο γξακκαηείο, εηδηθνχο γξακκαηείο, γεληθνχο δηεπζπληέο, θηι, θαη Σα κεγάια ψκαηα ηεο Γηνίθεζεο (ηδ 9, ΑΓΑ 10, ΝΚ 11, Διεγθηηθφ πλέδξην 12 ) Σα πεξηθεξεηαθά φξγαλα ηνπ θξάηνπο, σο απνθεληξσκέλα φξγαλα θξαηηθήο δηνίθεζεο, πξνζδηνξίδνληαη εηδηθφηεξα ζην Ν.2503/1997 κε ηνλ νπνίν ε ρψξα ρσξίδεηαη ζε 13 Πεξηθέξεηεο, θαη είλαη: Ο Γεληθφο Γξακκαηέαο Πεξηθέξεηαο, Σν Πεξηθεξεηαθφ πκβνχιην θαη Οη απνθεληξσκέλεο ππεξεζίεο ησλ ππνπξγείσλ (ππνπξγεία ρσξηθήο αξκνδηφηεηαο) 3. Σν Τπαιιειηθό ύζηεκα Γηνίθεζεο Ζ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε είλαη νξγαλσκέλε θαηά ην ππαιιειηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν έρεη σο πιενλέθηεκα ηελ χπαξμε ζπλέρεηαο θαη εμεηδίθεπζεο. Καηά ηνλ Α. Σάρν (1992) ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ είλαη: Ζ ππαιιειία, δειαδή, ε χπαξμε κνλίκσλ δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ πνπ πξνζθέξνπλ θαη επάγγεικα εξγαζία ζην θξάηνο, 8 Με ην Ν. 1558/1985, (ΦΔΚ 137/Α/), «Κπβέξλεζε θαη Κπβεξλεηηθά φξγαλα», θαζνξίδεηαη ε ζχλζεζε θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ θπβεξλεηηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ ζπκβνπιίσλ ηνπ. 9 Αλαθέξεηαη ζην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, ην νπνίν έρεη δηθπή ραξαθηήξα, σο δηνηθεηηθφ φξγαλν κε ζπκβνπιεπηηθή αξκνδηφηεηα αιιά θαη σο δηνηθεηηθφ δηθαζηήξην. Αξκνδηφηεηά ηνπ είλαη λα επεμεξγάδεηαη φια ηα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα, πνπ πεξηέρνπλ απξφζσπνπο θαλφλεο δηθαίνπ. 10 Αλαθέξεηαη ζηηο Αλεμάξηεηεο Γηνηθεηηθέο Αξρέο, νη νπνίεο θαηνρπξψλνληαη ζπληαγκαηηθά ζην άξζξν 101 Α, θαη αλήθνπλ ζην λνκηθφ πξφζσπν ηνπ θξάηνπο αιιά ηα κέιε ηνπο απνιακβάλνπλ πξνζσπηθή θαη ιεηηνπξγηθή αλεμαξηεζία, ελψ νη πξάμεηο ηνπο δελ ππφθεηληαη ζε δηνηθεηηθφ έιεγρν. Ο ξφινο ηνπο είλαη θπξίσο γλσκνδνηηθφο θαη δηακεζνιαβεηηθφο π.ρ πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε αιιά κπνξεί λα έρνπλ θαη απνθαζηζηηθέο αξκνδηφηεηεο π.ρ. ΑΔΠ, ΔΡ. 11 Αλαθέξεηαη ζην Ννκηθφ πκβνχιην ηνπ Κξάηνπο ην νπνίν εμνπζηνδνηείηαη γηα ηελ λνκηθή θάιπςε θαη εθπξνζψπεζε ηνπ θξάηνπο ζε φιεο ηηο ελέξγεηέο ηνπ. 12 Καη ην Δ έρεη δηθπή ραξαθηήξα, βι. άξζξν 98 ηνπ πληάγκαηνο. 6

Ζ γξαθεηνθξαηία, δειαδή, ε χπαξμε λνκνζεηηθψλ δηαδηθαζηψλ έηζη ψζηε ε αξκνδηφηεηα ησλ δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ λα πξνθχπηεη κε ζαθήλεηα θαη λα είλαη ζχλλνκε Ζ ηερλνθξαηία, δειαδή, ε χπαξμε εμεηδηθεπκέλσλ δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ ηθαλψλ λα ιχζνπλ πνιχπινθα πξνβιήκαηα, ε χπαξμε δειαδή επηζηεκνληθήο εμεηδίθεπζεο θαη Ζ δηνηθεηηθή απνθέληξσζε θαη ε απηνδηνίθεζε. 4. Ζ Γηνηθεηηθή Γξάζε Ζ δξάζε ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο εκθαλίδεηαη ζηνπο δηνηθνχκελνπο, θπξίσο, κε δχν κνξθέο: α) ηηο πιηθέο ελέξγεηεο θαη β) ηηο λνκηθέο πξάμεηο, νη νπνίεο δηαθξίλνληαη ζε i) δηνηθεηηθέο πξάμεηο θαη ii) ζε ζπκβάζεηο ζην πιαίζην ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ. χκθσλα κε ην πειησηφπνπιν, «δηνηθεηηθή πξάμε είλαη ε δήισζε ηεο βνχιεζεο ηνπ δηνηθεηηθνχ νξγάλνπ, πνπ κε ζπγθεθξηκέλε δηαδηθαζία ή κε, ζεζπίδεηαη κνλνκεξψο θαλφλαο δηθαίνπ. πλεπψο, ε δηνηθεηηθή πξάμε 13 είλαη ην λνκηθφ κέζν, κε ην νπνίν αζθείηαη ε δεκφζηα εμνπζία απφ ην δηνηθεηηθφ φξγαλν [ ] θαη δηέπεηαη απφ ην δηνηθεηηθφ δίθαην» (πειησηφπνπινο, 2002, ζει.104-105). πζηαηηθά ζηνηρεία ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο απνηεινχλ: Ζ άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο, δειαδή λα κπνξεί λα ζεζπίδεη θαλφλεο δηθαίνπ κνλνκεξψο. Να πξνέξρεηαη, απνθιεηζηηθά, απφ δηνηθεηηθφ φξγαλν (νξγαληθφ θξηηήξην). Να κεηαβάιιεη ηελ έλλνκε ηάμε, κε ηε ξχζκηζε δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ. Να έρεη άκεζε λνκηθή ηζρχ, δειαδή λα παξάγεη άκεζα ηα έλλνκα απνηειέζκαηα. Να είλαη εθηειεζηή, δειαδή ππνρξεσηηθή θαη άκεζα δεζκεπηηθή γηα ην δηνηθνχκελν. Καη λα ηείλεη ζηελ επηδίσμε ζθνπνχ, δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο ζην πιαίζην δηαηάμεσλ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ. 13 Ζ δηνηθεηηθή πξάμε δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ θπβεξλεηηθή πξάμε, ε νπνία δηελεξγείηαη απφ ηνλ Αξρεγφ ηνπ θξάηνπο θαη απφ ηα θπβεξλεηηθά φξγαλα. Οη θπβεξλεηηθέο πξάμεηο έρνπλ φια ηα ζηνηρεία ησλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ αιιά δηαθνξνπνηνχληαη ζην φηη δελ ππφθεηληαη ζε δηθαζηηθφ έιεγρν κε αίηεζε αθπξψζεσο, ελψ ε αξκνδηφηεηα έθδνζήο ηνπο πεγάδεη απφ ην χληαγκα. 7

Σα παξαπάλσ ζηνηρεία ζα πξέπεη λα ζπληξέρνπλ αζξνηζηηθά, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηε «δηνηθεηηθή πξάμε», κε ηε ζηελή έλλνηα. Δλψ, θάζε πξάμε ηεο δηνίθεζεο ζα πξέπεη λα παξάγεη έλλνκα απνηειέζκαηα θαη επηπιένλ λα επηδηψθεη θάπνην δεκφζην ζθνπφ/ζπκθέξνλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ απνηεινχλ α) ην ηεθκήξην λνκηκφηεηαο θαη β) ε εθηειεζηφηεηά ηνπο κε άκεζε ζπλέπεηα ηνλ δηνηθεηηθφ θαηαλαγθαζκφ. Σν ηεθκήξην λνκηκφηεηαο αλαθέξεηαη ζην φηη ε δηνηθεηηθή πξάμε (κε εμαίξεζε ηηο αλππφζηαηεο), απφ ηελ έλαξμε ηεο ηζρχο ηεο κέρξη ηελ αθχξσζε, αλάθιεζε ή θαηάξγεζή ηεο, παξάγεη φια ηα απνηειέζκαηα, αλεμάξηεηα απφ ηηο ηπρφλ λνκηθέο πιεκκέιεηέο ηεο. Ζ εθηειεζηφηεηα ζπλίζηαηαη ζηελ άκεζε δεζκεπηηθφηεηα ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο απφ ηελ έθδνζή ηεο, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη πξνεγνχκελε δηνηθεηηθή ή δηθαζηηθή απφθαζε. Έηζη, ε δηθαζηηθή πξνζβνιή δηνηθεηηθήο πξάμεο δελ έρεη αλαζηαιηηθφ απνηέιεζκα, δειαδή, ε πξάμε ζπλερίδεη λα ηζρχεη θαλνληθά θαη λα παξάγεη έλλνκα απνηειέζκαηα φζν εθθξεκεί ε δίθε, εθηφο αλ ν δηνηθεηηθφο δηθαζηήο θάλεη δεθηφ αίηεκα, αλαζηνιήο εθηέιεζεο, ηνπ δηνηθνχκελνπ πνπ έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ. Χο ζπλέπεηα ηεο εθηειεζηφηεηαο, παξνπζηάδεηαη ε δπλαηφηεηα άζθεζεο ηνπ δηνηθεηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη α) ζηελ επηβνιή θπξψζεσλ, β) ζηελ εθηέιεζε ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο απφ ηελ ίδηα ηε Γηνίθεζε κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε πιηθψλ ελεξγεηψλ θαη γ) ζηνλ εμαλαγθαζκφ ηνπ δηνηθνχκελνπ ζε ζπκκφξθσζε, ελ αλάγθε κε ηελ άζθεζε θπζηθήο βίαο. Ζ επηβνιή κέηξσλ δηνηθεηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ απνηειεί ην ζθιεξφ ππξήλα ηεο άζθεζεο δεκφζηαο εμνπζίαο, δειαδή, θξαηηθήο θπξηαξρίαο,. Οη δηνηθεηηθέο πξάμεηο εθδίδνληαη βάζεη δηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο (ΚΓΓ), πνπ πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ θαη ησλ ελεξγεηψλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα λα εθδνζεί ε δηνηθεηηθή πξάμε. 8

5. Ζ Αξκνδηόηεηα ησλ Γηνηθεηηθώλ Οξγάλσλ Σα δηνηθεηηθά φξγαλα 14 κπνξνχλ λα ελεξγνχλ πξάμεηο κφλν ζηα πιαίζηα ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Χο αξκνδηφηεηα, θαιείηαη ε ηθαλφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ νξγάλνπ είηε λα ζεζπίδεη κε πξάμεηο ηνπ, θαλφλεο δηθαίνπ (αηνκηθνχο ή απξφζσπνπο), κνλνκεξψο ή κε ζπκβάζεηο, είηε λα ζπκβάιιεη ζηε ζέζπηζε ηέηνησλ θαλφλσλ, είηε λα πξνβαίλεη ζε πιηθέο ελέξγεηεο, ζχκθσλα κε ην δίθαην. Γηαθξίλεηαη ζε α) θαζ χιε αξκνδηφηεηα 15 ή θαηά θιάδν θαη β) θαηά ηφπν αξκνδηφηεηα αλάινγα κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ νξγάλνπ πνπ ιακβάλεη ηελ απφθαζε ή εθδίδεη ηελ πξάμε, δηαθξίλεηαη ζε α) απνθαζηζηηθή θαη β) γλσκνδνηηθή ελψ αλάινγα κε ην πφζα φξγαλα είλαη αξκφδηα γηα ηελ έθδνζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξάμεο, δηαθξίλεηαη ζε α) απνθιεηζηηθή, φηαλ αξκφδην είλαη έλα θαη κφλν δηνηθεηηθφ φξγαλν θαη β) ζπιινγηθή, φηαλ νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο πξνβιέπνπλ φηη γηα ηελ έθδνζε ηεο ίδηαο πξάμεο απαηηείηαη ε δήισζε ηεο βνχιεζεο, πεξηζζφηεξσλ ηνπ ελφο νξγάλνπ φηαλ ε δήισζε ησλ δχν νξγάλσλ είλαη ηαπηφρξνλε νλνκάδεηαη ζπλαξκνδηφηεηα. 6. Γεληθέο Αξρέο ηεο Γηνηθεηηθήο Γξάζεο Σν Γηνηθεηηθφ Γίθαην δηέπεηαη απφ γεληθέο αξρέο 16, νη νπνίεο αλ θαη δελ αίξνπλ ηελ ηζρχ ηνπο απφ γξαπηφ λφκν, απνηεινχλ δεζκεπηηθνχο θαλφλεο. Κάπνηεο απφ απηέο 14 «Γηνηθεηηθά φξγαλα» νλνκάδνληαη φια ηα φξγαλα ηεο έλλνκεο ηάμεο, δειαδή, εθείλα πνπ αζθνχλ δεκφζηα εμνπζία, ηα νπνία δελ αλήθνπλ ζηε «λνκνζεηηθή» ή ηε «δηθαζηηθή» εμνπζία. 15 Ζ θαζ χιε αξκνδηφηεηα δηαθξίλεηαη πεξαηηέξσ ζε δέζκηα, φηαλ ην δηνηθεηηθφ φξγαλν είλαη ππνρξεσκέλν λα εθδψζεη δηνηθεηηθή πξάμε πνπ πεξηέρεη νξηζκέλε αηνκηθή ξχζκηζε, θαη ειεχζεξε, φηαλ ην δηνηθεηηθφ φξγαλν έρεη δηαθξηηηθή επρέξεηα ή εμνπζία λα εθδψζεη ή λα κελ εθδψζεη ηε δηνηθεηηθή πξάμε, λα εθδψζεη ηε δηνηθεηηθή πξάμε αιιά λα θαζνξίζεη θαηά ηελ θξίζε ηνπ ην ρξνληθφ ζεκείν έθδνζήο ηεο ή λα επηιέμεη κεηαμχ πεξηζζφηεξσλ ξπζκίζεσλ ηηο νπνίεο επηηξέπεη ε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ απηψλ. 16 «Οη γεληθέο αξρέο ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ έρνπλ ζπκπιεξσκαηηθφ ραξαθηήξα θαη ηζρχνπλ φηαλ δελ ππάξρεη ζρεηηθφο [ ], αλψηεξεο ηππηθήο ηζρχνο, θαλφλαο. πλεπψο, νη γεληθέο αξρέο ππεξηζρχνπλ απφ ηνπο θαλφλεο πνπ ζεζπίδνληαη κε θαλνληζηηθέο πξάμεηο, πνπ εθδίδνληαη βάζεη λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, εθηφο εάλ ππάξρεη αληίζεηε εηδηθή δηάηαμε ζηνλ εμνπζηνδνηηθφ λφκν.» (πειησηφπνπινο, 2002, ζει.79) 9

έρνπλ ζπγθεθξηκέλε ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε, ελψ άιιεο πξνθχπηνπλ απφ ην ζχλνιν ηεο λνκνζεζίαο θαη επηιχνπλ ζέκαηα πνπ δελ ξπζκίδνληαη απφ ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε λφκνπ. Δπνκέλσο, δεζκεχνπλ ηε δηνίθεζε κφλν εάλ δελ ππάξρεη πξνο απηφ ξεηή έθθξαζε ηεο βνχιεζεο ηνπ λνκνζέηε θαη φηαλ ε δηνίθεζε δξα ππφ θαζεζηψο δηαθξηηηθήο επρέξεηαο. Καη απηφ ηνλ ηξφπν «ε λνκνινγηαθή απηή επηβεβαίσζε έρεη απνθαζηζηηθή ζεκαζία, θαη πξέπεη λα ζεσξεζεί σο ζηνηρείν πνπ πξνζδίδεη ζηελ πξνυθηζηάκελε γεληθή αξρή ραξαθηήξα θαλφλα δηθαίνπ, δειαδή, θαλφλα ηνπ νπνίνπ ε παξάβαζε έρεη λνκηθέο ζπλέπεηεο. (πειησηφπνπινο, 2002, ζει.79). Οη γεληθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ην ζχγρξνλν δηνηθεηηθφ δίθαην, βάζεη ηνπ νπνίνπ νξγαλψλεηαη, ιεηηνπξγεί θαη παξάγεη έξγν ε δεκφζηα δηνίθεζε, φπσο αλαθέξεηαη ζην πειησηφπνπιν, είλαη: Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο 17, βάζεη ηεο νπνίαο ε Γεκφζηα Γηνίθεζε δξα ζχκθσλα κε ην λφκν, σο ζπλέπεηα ηνπ Κξάηνπο Γηθαίνπ, θαη δηνηθεηηθέο πξάμεηο πνπ παξεθθιίλνπλ απφ ηε λνκηκφηεηα, κπνξνχλ λα αθπξψλνληαη απφ ηα δηθαζηήξηα. Σεθκαίξεηαη, δειαδή, φηη νη εθδνζείζεο δηνηθεηηθέο πξάμεηο είλαη θαηαξρήλ λφκηκεο. Ζ αξρή πξνζηαζίαο ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο, ε νπνία δηαθέξεη απφ ην ζπκθέξνλ ηνπ Γεκφζηνπ ή ηεο δεκφζηαο Τπεξεζίαο, ελψ εμεηδηθεχεηαη θάζε θνξά, πνπ ε Γηνίθεζε ηελ επηθαιείηαη, κέζσ ηεο αηηηνιφγεζεο, ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο (ΚΓΓ Ν.2690/1999, άξζξν 17). Χο δεκφζην ζπκθέξνλ νξίδεηαη ε σθέιεηα, ηεο νπνίαο ππνθείκελν είλαη ν ιαφο, πνπ έρεη νξγαλσζεί κε ηελ έλλνκε ηάμε 18, ζε θξάηνο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο αλήθεη ζην λνκνζεηηθφ φξγαλν, ελψ ε δηνίθεζε πεξηνξίδεηαη ζηελ εμεηδίθεπζή ηνπ. Ζ έλλνηα ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο ππφθεηηαη ζε δηθαζηηθφ έιεγρν, φπνπ νπζηαζηηθά, ειέγρεηαη, θπξίσο, ε ππέξβαζε ησλ αθξαίσλ νξίσλ ρξήζεο ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Ζ ελ ιφγσ αξρή φπσο θαη ε αξρή ηεο λνκηκφηεηαο απνηεινχλ ζεκειηψδεηο αξρέο, ζπληαγκαηηθνχ επηπέδνπ, δηφηη απνηεινχλ βαζηθφ θξηηήξην γηα ηα φξηα απφιαπζεο δηθαησκάησλ θαη εθπιήξσζεο ππνρξεψζεσλ. Καηά ηελ Δ. Κνπηνχπα Ρεγθάθνπ, «ην δεκφζην ζπκθέξνλ απνηειεί ζεκέιην ηεο απηφλνκεο θαλνληζηηθήο αξκνδηφηεηαο ηεο δηνηθήζεσο, θαζψο θαη ηεο επηβνιήο έθηαθησλ λνκηθψλ ξπζκίζεσλ» (Δ. Κνπηνχπα Ρεγθάθνπ, 1997, ζει.51-54). Με άιια ιφγηα, ηα δηνηθεηηθά φξγαλα ζέηνπλ ζπρλά θαλφλεο δηθαίνπ, ηξνπνπνηνχλ ή θαη θαηαξγνχλ λνκηθέο θαηαζηάζεηο, αθφκα θη φηαλ δελ δηαζέηνπλ ηελ λνκνζεηηθή ή ξεηή εμνπζηνδφηεζε, κε κφλε αηηηνινγία ηελ 17 Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο απνξξέεη επζέσο απφ ηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, παξ.2, άξζξν1 ηνπ 18 Έλλνκε ηάμε ή Δζληθή έλλνκε ηάμε, είλαη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ ξπζκίδνπλ ηελ νξγάλσζε ηνπ ιανχ ζε θξάηνο. (πειησηφπνπινο, 2002, ζει 14). 10

ζεξαπεία ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Με ηελ έλλνηα απηή, ζεσξεί πσο νη αηνκηθέο ειεπζεξίεο πξνζηαηεχνληαη, ιφγσ ηεο χπαξμεο θξάηνπο δηθαίνπ, έσο ην βαζκφ φπνπ θάπνην δεκφζην ζπκθέξνλ δηθαηνινγεί ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο. Ζ αξρή πξνζηαζίαο ηνπ δηνηθνχκελνπ, φπνπ ν δηνηθνχκελνο ρξήδεη πξνζηαζίαο δηθαίνπ θαη απφ ην θξάηνο. Ζ αξρή ηεο έγθαηξεο δξάζεο ησλ νξγάλσλ ηεο δηνίθεζεο, γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ γεληθνχ ζπκθέξνληνο 19. Ζ δηνίθεζε νθείιεη λα δξα έγθαηξα θαη φρη λα πξνβαίλεη ζε παξάιεςε λφκηκεο ελέξγεηαο. Ζ αξρή ηεο παξνρήο έλλνκεο δηνηθεηηθήο πξνζηαζίαο πξνο ην δηνηθνχκελν 20. Ζ αξρή ηεο παξνρήο έλλνκεο πξνζηαζίαο απφ ηα δηθαζηήξηα 21. Ζ αξρή ηεο πξνεγνχκελεο αθξνάζεσο ηνπ δηνηθνχκελνπ 22. Ζ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ απνθάζεσλ 23, ψζηε φκνηα πεξηζηαηηθά λα αληηκεησπίδνληαη απφ ηε δηνίθεζε κε φκνην ηξφπν θαη αληίζηξνθα. Ζ αξρή ηεο αμηνθξαηίαο, σο απφξξνηα ηεο αξρήο ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ. Έηζη, φινη έρνπλ δηθαίσκα εηζαγσγήο ζην δεκφζην ηνκέα, αξθεί λα ηεξνχληαη νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο 24. Ζ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ηνπ θξάηνπο, φπνπ παξέρεηαη π.ρ. ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο γηα ηε δηνίθεζε ηνπηθψλ ππνζέζεσλ 25. Σν θξάηνο επηθνπξεί ηα άηνκα ή ηηο νκάδεο θαη επεκβαίλεη κφλν φηαλ απηά αδξαλνχλ λα ελεξγήζνπλ. Ζ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη αλαγθαηφηεηαο ησλ κέζσλ, φπνπ ε δηνίθεζε νθείιεη, βάζεη ηνπ επηδησθφκελνπ ζθνπνχ, λα ρξεζηκνπνηήζεη ην αληίζηνηρν κέζν, αιιά θαη ην αλαγθαίν θάζε θνξά, γηα ηελ πξαγκάησζή ηνπ. Ζ αξρή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο δηνίθεζεο 26, ε νπνία δξα έγθπξα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηδησθφκελνπ απνηειέζκαηνο. Ζ αξρή ηεο ζπλέρεηαο ηεο χπαξμεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ησλ ππεξεζηψλ ηεο, ζπλδεφκελε κε ηελ αξρή ηεο ελφηεηαο ησλ 19 Χο «γεληθφ ζπκθέξνλ» νξίδεηαη, θαηά ηνλ πειησηφπνπιν, ην «δεκφζην ζπκθέξνλ» θαη ζεκειηψλεη επεκβάζεηο ζπλεζηζκέλεο ζεκαζίαο. Δλψ σο «γεληθφηεξν ζπκθέξνλ» νξίδεη ην «ππέξηεξν δεκφζην ζπκθέξνλ» θαη ζεκειηψλεη επεκβάζεηο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο. (πειησηφπνπινο, 20 Δίλαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε ζηελ παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 10, ην δηθαίσκα θαζελφο λα αλαθέξεηαη, εγγξάθσο, ζηηο αξρέο. Αλαθέξεηαη νπζηαζηηθά ζηνλ εζσηεξηθφ έιεγρν ηεο δηνίθεζεο (ΚΓΓ Ν. 2690/1999 άξζξν 27). 21 Καηνρπξψλεηαη ζην άξζξν 8 ηνπ θαη παξ.1 ηνπ άξζξνπ 20 ηνπ. Αλαθέξεηαη ζηνλ δηθαζηηθφ εμσηεξηθφ έιεγρν. 22 Καηνρπξψλεηαη ζηελ παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 20 ηνπ θαη ζηνλ ΚΓΓ Ν. 2690/1999, άξζξν 6. 23 Παξ. 1, άξζξν 4 ηνπ. 24 Παξ. 7, ηνπ άξζξνπ 103 25 Παξ. 1, ηνπ άξζξνπ 102. 26 Βάζεη ηεο αξρήο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ε δηνίθεζε εθδίδεη ζρέδηα λφκνπ πξνθεηκέλνπ λα θαηνρπξψζεη θαη λνκνζεηηθά ηε κέηξεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηεο π.ρ. Ν.2880/2001,Ν.3230/2004 11

αξκνδηνηήησλ ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ, δεκηνπξγνχλ ηα ζεκέιηα γηα ηελ ζπλερφκελε παξαγσγή έξγνπ απφ ηε δηνίθεζε. Ζ αξρή ηεο θαιήο πίζηεο ή ηεο πξνζηαηεπφκελεο εκπηζηνζχλεο ηνπ δηνηθνχκελνπ απέλαληη ζηηο ελέξγεηεο ηεο δηνίθεζεο, σο απφξξνηα ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ. Σε ζρέζε ηνπ δηνηθνχκελνπ κε ηε δηνίθεζε ζα πξέπεη λα ηε δηαθξίλεη ε επζχηεηα, νη θαλφλεο/αξρέο ηεο θαιήο πίζηεο θαη ησλ ρξεζηψλ δηνηθεηηθψλ εζψλ, θαζψο θαη ηεο ακεξνιεςίαο 27 ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Ζ αξρή ηεο πνιηηηθήο νπδεηεξφηεηαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, δειαδή, ηα φξγαλα ηεο δηνίθεζεο ζα πξέπεη λα κελ ελεξγνχλ κεξνιεπηηθά, βάζεη πνιηηηθήο ζηάζεο, αιιά λα ελεξγνχλ βάζεη γεληθφηεξνπ ζπκθέξνληνο ή ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Ζ αξρή ηεο επηείθεηαο πξνο ην δηνηθνχκελν, ηδηαίηεξα πξνο ηηο νηθνλνκηθά αζζελέζηεξεο νκάδεο. Ζ αξρή ηεο αηηηνινγίαο ησλ δηνηθεηηθψλ ελεξγεηψλ 28, ηδηαίηεξα ησλ δπζκελψλ ψζηε λα ιάβεη γλψζε ν ελδηαθεξφκελνο π.ρ ην ιφγν κε ηθαλνπνίεζεο ηνπ αηηήκαηφο ηνπ. Ζ αξρή ηνπ ηεθκεξίνπ αζσφηεηαο ηνπ δηνηθνχκελνπ, ε νπνία ηζρχεη απέλαληη ζε θάζε δεκφζηα αξρή. Ζ αξρή ηνπ ηεθκεξίνπ ηεο ειεπζεξίαο ηνπ δηνηθνχκελνπ. «Ζ ειεπζεξία πεξηνξίδεηαη κφλν φηαλ θαη φπσο ν λφκνο νξίδεη.» (εδ. β, παξ. 3, ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ ). Ζ αξρή ηεο δεκνζηφηεηαο ησλ πξάμεσλ ηεο δηνίθεζεο 29. Ζ αξρή ηεο αζθάιεηαο δηθαίνπ, φπνπ αλαθέξεηαη ζην Κνηλσληθφ Κξάηνο Γηθαίνπ 30, θαη ζηα δηθαηψκαηα πνπ απνξξένπλ απφ απηφ ζε ζρέζε κε ηνλ δηνηθνχκελν. Οη γεληθέο αξρέο, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηηο παξαπνκπέο απνηεινχλ κέξνο ησλ ζπληαγκαηηθψλ ή λνκνζεηηθψλ θαλφλσλ, φπσο ν Κψδηθαο Γηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο (Ν. 2690/1999) πνπ ζπκπεξηέιαβε κεγάιν κέξνο ησλ αξρψλ απηψλ, ελψ άιιεο πξνέξρνληαη απφ ηε λνκνινγία ηνπ ηδ. 27 Άξζξν 7 ηνπ ΚΓΓ Ν.2690/1999. 28 Άξζξν 17 ηνπ ΚΓΓ Ν2690/1999. 29 Άξζξν 18 ηνπ ΚΓΓ Ν.2690/1999. 30 Παξ. 1, άξζξν 25 ηνπ. 12

7. Έιεγρνο θαη Δπνπηεία Γηνηθεηηθώλ νξγάλσλ Ζ ζρέζε ησλ δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ κε ην λνκηθφ πξφζσπν επηθέξεη έλα δεζκφ ηεξαξρηθήο εμάξηεζεο θαη ειέγρνπ 31 ή δηνηθεηηθήο επνπηείαο 32, σο ζπλέπεηα ησλ αξρψλ ηεο λνκηκφηεηαο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ δηνηθνχκελνπ, ζην πιαίζην πάληα ηεο επηδίσμεο ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Ο έιεγρνο πνπ πθίζηαηαη ε δξαζηεξηφηεηα ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο δηαθξίλεηαη ζε α) Κνηλνβνπιεπηηθφ 33, ν νπνίνο αζθείηαη απφ ηελ Οινκέιεηα ηεο Βνπιήο ζηελ Κπβέξλεζε θαη ζε θάζε κέινο ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ θαη ηνπο Τθππνπξγνχο β) ζε Γηνηθεηηθφ έιεγρν 34, ν νπνίνο αζθείηαη απφ ηα φξγαλα ηνπ Κξάηνπο ή άιισλ δεκνζίσλ λνκηθψλ πξνζψπσλ, είηε απηεπαγγέιησο, είηε κεηά απφ ζρεηηθή αίηεζε ησλ πνιηηψλ θαη γ) ζε Γηθαζηηθφ έιεγρν, ν νπνίνο αζθείηαη απφ ηα δηνηθεηηθά δηθαζηήξηα κεηά απφ ζρεηηθή αίηεζε πξνζθπγή ησλ πνιηηψλ θαη πεξηιακβάλεη ηφζν ηνλ έιεγρν ησλ πξάμεσλ φζν θαη ησλ παξαιείςεσλ ηε Γηνίθεζεο. 31 Ο Έιεγρνο αζθείηαη απφ έλα Γηνηθεηηθφ φξγαλν, ην νπνίν είλαη ηεξαξρηθψο πξντζηάκελν, επί απνθάζεσο άιινπ νξγάλνπ ηεξαξρηθψο πθηζηακέλνπ, φηαλ θαη ηα δχν φξγαλα αλήθνπλ ζην ίδην λνκηθφ πξφζσπν π.ρ ν ππνπξγφο αζθεί έιεγρν επί ησλ απνθάζεσλ ηνπ Γ.Γ. Πεξηθέξεηαο, γηαηί αλήθνπλ θαη ηα δχν φξγαλα ζην λνκηθφ πξφζσπν ηνπ θξάηνπο. 32 Ζ Δπνπηεία αζθείηαη απφ έλα Γηνηθεηηθφ φξγαλν ην νπνίν αλήθεη ζε ηεξαξρηθά αλψηεξν λνκηθφ πξφζσπν επί απνθάζεσο ελφο άιινπ Γηνηθεηηθνχ νξγάλνπ ην νπνίν αλήθεη ζε ηεξαξρηθά θαηψηεξν λνκηθφ πξφζσπν π.ρ. ε επνπηεία λνκηκφηεηαο πνπ αζθείηαη απφ ην Γ.Γ. Πεξηθέξεηαο (αλήθεη ζην λνκηθφ πξφζσπν ηνπ θξάηνπο) επί ησλ απνθάζεσλ ΟΣΑ α θαη β βαζκνχ (λ.π.δ.δ. θαηψηαην ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ηνπ θξάηνπο). 33 Ζ Βνπιή αζθεί Κνηλνβνπιεπηηθφ έιεγρν ζηα κέιε ηεο Κπβέξλεζεο θαη ζηνπο Τθππνπξγνχο κε αλαθνξέο, εξσηήζεηο (έγγξαθεο θαη επψλπκεο), επίθαηξεο εξσηήζεηο, επεξσηήζεηο, επίθαηξεο επεξσηήζεηο, αηηήζεηο θαηάζεζεο εγγξάθσλ, ζπδεηήζεηο κε πξσηνβνπιία βνπιεπηψλ θαη ζχζηαζε εμεηαζηηθψλ επηηξνπψλ. 34 Ο δηνηθεηηθφο έιεγρνο πεξηιακβάλεη ηνλ ηεξαξρηθφ έιεγρν (πξνιεπηηθφ θαη θαηαζηαιηηθφ), ηε δηνηθεηηθή επνπηεία (εζσηεξηθφο έιεγρνο) θαη ηνλ έιεγρν πνπ αζθείηαη κεηά ηελ άζθεζε ησλ δηνηθεηηθψλ πξνζθπγψλ. 13

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΟΗ ΓΗΔΡΔΤΝΖΣΗΚΔ ΤΝΔΝΣΔΤΞΔΗ 1. Σν δείγκα θαη ε δηαδηθαζία ιήςεο ζπλεληεύμεσλ Ζ κέζνδν ηεο ζπλέληεπμεο, πξφζσπν κε πξφζσπν, ελδηέθεξε απφ ηελ αξρή απηήλ ηελ εξγαζία γηαηί, αλ θαη ην δηάζηεκα δηεμαγσγήο ηεο ήηαλ πνιχ κηθξφ, εληνχηνηο κφλν κε ηελ πξνζσπηθή επαθή ζα κπνξνχζε θαλείο λα θαηαιάβεη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ, αλαθνξηθά κε ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε αιιά θαη ην πσο ν ίδηνο βιέπεη, ζε ηειηθή αλάιπζε, απηή ηε ζρέζε. Σα ζπκπεξάζκαηα κπνξεί λα κελ κπνξνχλ λα αλαρζνχλ ζην ζχλνιν ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ζίγνπξα φκσο αθνξνχλ έλα κεγάιν κέξνο ηνπο. Ζ δνκή ηνπ πξσηνθφιινπ ηεο ζπλέληεπμεο 35 ήηαλ πνιχ ζεκαληηθή, θαζψο πξνθαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ. Έγηλε πξνζπάζεηα ζχληαμεο ελφο ζπλφινπ αλνηρηψλ εξσηήζεσλ, ίδηεο γηα φινπο, νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα εκπινπηηζηνχλ αλάινγα κε ηελ πνξεία ηεο ζπδήηεζεο. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο πεξηιάκβαλε 16 δεκφζηνπο, δηνηθεηηθνχο ππαιιήινπο (κφληκνπο), απφ ηνπο εμήο δεκφζηνπο θνξείο: Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο, 3 ππάιιεινη Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζ/Γ, 5 ππάιιεινη Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, 4 ππάιιεινη Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, 3 ππάιιεινη Τπνπξγείν Γηθαηνζχλεο, Γηαθάλεηαο θαη Α/Γ, 1 ππάιιεινο Οη ππεξεζίεο πνπ αλήθαλ νη παξαπάλσ ππάιιεινη ήηαλ: Ζ Τπεξεζία Δηδηθψλ Διέγρσλ ηνπ ΤΠΟΗΚΑΝ 35 Σν πξσηφθνιιν ηεο ζπλέληεπμεο παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα 1. 14

Ζ Γηεχζπλζε Ηζαγέλεηαο ηνπ ΤΠΔΓΓΖΓ Σν Γεληθφ Λνγηζηήξην ηνπ Κξάηνπο ηνπ ΤΠΟΗΚΑΝ Ζ Γηεχζπλζε ρέζεσλ Κξάηνπο Πνιίηε ηνπ ΤΠΔΓΓΖΓ Σν Γξαθείν θίλεζεο αζζελψλ Γεληθνχ Ννζνθνκείνπ Αηηηθήο Σν Τπνθαηάζηεκα Σνπηθήο Μνλάδαο Τγείαο ηνπ ΗΚΑ Σν Τπνθαηάζηεκα Γηνηθεηηθψλ Τπεξεζηψλ ηνπ ΗΚΑ Ζ Γεκφζηα Οηθνλνκηθή Τπεξεζία (Γ.Ο.Τ) ηνπ ΤΠΟΗΚΑΝ Σν Τπνζεθνθπιαθείν ηνπ ΤΠΓΓΑΓ Απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ήηαλ 8 άλδξεο θαη 8 γπλαίθεο. Ζ επηινγή ηνπ δείγκαηνο έγηλε αξρηθά απφ ηα αξρεία ηνπ ΗΝΔΠ, δειαδή δφζεθαλ ηπραία νλφκαηα δεκφζησλ ππαιιήισλ πνπ είραλ παξαθνινπζήζεη ζεκηλάξηα ηνπ ΗΝΔΠ. Οη πεξηζζφηεξνη φκσο απφ ηε ιίζηα ηνπ ΗΝΔΠ, εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη είραλ ήδε απνπζηάζεη κηα εβδνκάδα απφ ηελ ππεξεζία ηνπο γηα ην ζεκηλάξην ηνπ Ηλζηηηνχηνπ, δηθαηνινγήζεθαλ πσο δελ είραλ θαζφινπ ρξφλν λα αθηεξψζνπλ, αθφκα θη φηαλ ηνπο πξνζδηνξηδφηαλ ν ρξφλνο δηάξθεηαο ηεο ζπλέληεπμεο ζε 15-20 ιεπηά. ην ζχλνιν ησλ 16 αηφκσλ κφλν νη 3 απφ απηνχο, ηειηθά, ήηαλ ππάιιεινη πνπ είραλ παξαθνινπζήζεη ζεκηλάξην ηνπ ΗΝΔΠ. Γηα λα είλαη φκσο δπλαηή ε δηεμαγσγή ησλ δηεξεπλεηηθψλ ζπλεληεχμεσλ ζα έπξεπε λα ζπιιέμνπκε έλα δείγκα ηνπιάρηζηνλ 15 ζπλεληεχμεσλ, νπφηε νη πξνζπάζεηεο γηα ηελ εμεχξεζε άιισλ ππαιιήισλ, θαηεπζχλζεθαλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ζε ηπραία επηινγή ππεξεζηψλ, νη νπνίεο είραλ κε θάπνην ηξφπν ζπλαιιαγή κε θνηλφ. Ο κφλνο πεξηνξηζκφο ήηαλ λα έρεη ππάξμεη πξνεγνχκελε επηθνηλσλία καδί ηνπο, ψζηε λα είλαη ελήκεξνη γηα ην είδνο ηεο ζπλέληεπμεο θαη θπξίσο λα δηεμαρζεί ζε ρξφλν, φπνπ δελ ζα έρνπλ άκεζε επαθή κε ην θνηλφ, κε ζθνπφ λα κελ δηαηαξαρζεί ην έξγν ηνπο. Δδψ ζα πξέπεη λα ζεκεησζνχλ νη δπζθνιίεο πνπ ζπλάληεζε ν εξεπλεηήο, θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δηεμαγσγήο, ησλ ζηαδίσλ, ησλ ζπλεληεχμεσλ. Καηαξρήλ, πξηλ μεθηλήζεη ε φιε δηαδηθαζία είρε εθδνζεί βεβαίσζε ηνπ Γηεπζπληή ηεο ΔΓΓ 36, πνπ πηζηνπνηνχζε ηνλ εξεπλεηή, σο ζπνπδαζηή ηεο ΔΓΓ, ην είδνο θαη ην ζθνπφ ησλ ζπλεληεχμεσλ απηψλ. 36 Δίρε δηαπηζησζεί, απφ πξνεγνχκελε εξγαζία ηεο ζπνπδάζηξηαο, φηη ππάξρεη κηα θαρππνςία απφ κέξνπο ησλ ππαιιήισλ γηα λα δψζνπλ ζηνηρεία ή λα εθθέξνπλ απιά ηε γλψκε ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα ηεο ππεξεζίαο ηνπο. Γη απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα εθδνζεί εθ ησλ πξνηέξσλ ε ζρεηηθή βεβαίσζε, ψζηε λα απνθεπρζνχλ πξνβιήκαηα θαη θαζπζηεξήζεηο. Παξάξηεκα 2 15

Μηα πξψηε δπζθνιία απνηέιεζε ε ίδηα ε «ζπλέληεπμε», ηελ νπνία πνιινί δελ ήζειαλ λα παξαρσξήζνπλ εάλ πξψηα δελ έπαηξλαλ ηελ άδεηα ηεο δηνίθεζεο, ή εάλ δελ δηάβαδαλ εθ ησλ πξνηέξσλ φια ηα εξσηήκαηα, είηε γηα λα δηαπηζηψζνπλ εάλ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζε απηά, είηε γηα λα δνπλ πφζν πεξίπνπ ρξφλν ζα δαπαλήζνπλ ελψ ππήξμε θαη ε πεξίπησζε φπνπ θσηνηππήζεθαλ, ε βεβαίσζε ηνπ Γηεπζπληή θαη νη εξσηήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη γλψζε ν Γηεπζπληήο ηεο ππεξεζίαο ηνπο, πξηλ ηε δηεμαγσγή ηεο ζπλέληεπμεο. Αθφκα, ζηελ πξνζπάζεηα εμεχξεζεο ηνπ δείγκαηφο καο, ζπλαληήζακε θαη ηελ αθξαία πεξίπησζε φπνπ έπξεπε λα ζηαινχλ κε θαμ νη εξσηήζεηο, ψζηε λα ηηο επεμεξγαζηεί ν πξφεδξνο ηνπ νξγαληζκνχ θαη εθφζνλ είρε ιάβεη θαη ηελ έγγξαθε βεβαίσζε, ζα απαληνχζε, θξαηψληαο φια ηα ζηνηρεία ηνπ εξεπλεηή, ηα εξσηήκαηα ζηάιζεθαλ κε ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, γηα ιφγνπο ηαρχηεηαο, αιιά ε απάληεζε δελ ήξζε πνηέ. Δπφκελε δπζθνιία ήηαλ ε «εηθφλα ηνπ καγλεηνθψλνπ», αλ θαη ελεκεξψλνληαλ ηειεθσληθά γηα ην κέζν ζπλέληεπμεο, φηαλ έβιεπαλ ην καγλεηνθσλάθη δπζαλαζρεηνχζαλ, επηθαινχληαλ ηελ άδεηα ηεο δηνίθεζεο, δεηνχζαλ λα δνπλ ηηο εξσηήζεηο, ελψ θάπνηνο πξφηεηλε λα θξαηεζνχλ νη ζεκεηψζεηο ρεηξφγξαθα. Με ηνλ έλαλ ή ηνλ άιινλ ηξφπν, ηειηθά, φινη έδσζαλ ηε δηθή ηνπο μερσξηζηή ζπλέληεπμε, ε νπνία ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα μεπέξαζε ηα ηξία ηέηαξηα ηεο ψξαο, δείρλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν φηη «ν δεκφζηνο ππάιιεινο ηειηθά ζέιεη λα εθθξάζεη ηηο απφςεηο ηνπ αξθεί λα ππάξρεη θάπνηνο πνπ ζα ηνλ αθνχζεη», ελψ φηαλ ζέιεζαλ λα εθθξάζνπλ αθφκα πην πξνζσπηθά «παξάπνλα» ή δπζιεηηνπξγίεο ηνπ ζπζηήκαηνο δεηνχζαλ λα θιείζνπκε ην καγλεηνθσλάθη, κέρξη λα ην εθθξάζνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα ην μαλαλνίμνπκε, γηα λα ζπλερηζηεί ε ζπδήηεζε. εκαληηθφ ζηνηρείν ηεο έξεπλαο ήηαλ ην γεγνλφο φηη ζην δείγκα, ηπραία, επηιέρζεθαλ θαη θάπνηνη απφθνηηνη ηεο ΔΓΓ, ζην ζχλνιν πέληε (5) άηνκα, ζηα νπνία ήηαλ γλσζηφ ην πιαίζην δηεμαγσγήο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο θαη πξφζπκα ζπκθσλνχζαλ λα ζπκβάιινπλ ζηε ζχλζεζή ηεο, παξαρσξψληαο ηηο ζπλεληεχμεηο ηνπο, ελψ ελδηαθέξνληαλ θαη γηα ην απνηέιεζκα απηήο δεηψληαο, ζε κηα πεξίπησζε, λα ηνπο ζηαιεί ε πεξίιεςή ηεο. εκεηψλνπκε φηη, έμη (6) απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο είραλ πξνυπεξεζία απφ 0 έσο 10 έηε θαη νη δέθα (10) απφ 20 έσο 30 έηε. Οη ελλέα (9) ήηαλ Παλεπηζηεκηαθήο Δθπαίδεπζεο (ΠΔ) - 4 γπλαίθεο θαη 5 άλδξεο -, έλαο (1) ήηαλ Σερλνινγηθήο Δθπαίδεπζεο (ΣΔ) - 1 γπλαίθα -, θαη έμη (6) ήηαλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο (ΓΔ) 16

3 γπλαίθεο θαη 3 άλδξεο. Οη νθηψ (8) εθηεινχζαλ δηνηθεηηθή εξγαζία - 4 γπλαίθεο θαη 4 άλδξεο -, νη ηέζζεξηο (4) ήηαλ εηζεγεηέο 2 γπλαίθεο θαη 2 άληξεο -, νη ηξεηο (3) πξντζηάκελνη ηκήκαηνο - δχν γπλαίθεο θαη έλαο άλδξαο - θαη έλαο (1) δηεπζπληήο 1 άλδξαο. Πίλαθαο 1: θαηαλνκή δείγκαηνο αλά εθπαηδεπηηθφ επίπεδν Α Γ ΣΥΝ ΠΕ 5 4 9 ΤΕ - 1 1 ΔΕ 3 3 6 ΣΥΝ 8 8 ΠΔ: Παλεπηζηεκηαθήο Δθπ/ζεο ΣΔ: Σερλνινγηθήο Δθπ/ζεο ΓΔ: Γεπηεξνβάζκηαο Δθπ/ζεο Πίλαθαο 2: θαηαλνκή ζπκκεηερφλησλ ζε ζέζεηο ηεο ηεξαξρίαο ΔΙΕΥ ΤΜ ΕΙΣ ΔΙ ΣΥΝ ΠΕ 1 2 4 2 9 ΤΕ 1 1 ΔΕ 1 5 6 ΣΥΝ 1 3 4 8 ΓΗΔΤ: Γηεπζπληήο, ΣΜ: Σκεκαηάξρεο, ΔΗ: Δηζεγεηήο, ΓΗ: Γηνηθεηηθνχ ινη νη ππάιιεινη ηνπ δείγκαηφο καο είραλ άκεζε θαη θαζεκεξηλή επαθή κε πνιίηεο, εθηφο απφ δχν νη νπνίνη είραλ πξνεγνχκελε, ζρεηηθή, εκπεηξία γηα αξθεηά έηε. Οη παξαθάησ αλαθνξέο γίλνληαη ζε ζρέζε κε ηηο απνκαγλεηνθσλήζεηο πνπ είλαη θαηαγεγξακκέλεο ζην Παξάξηεκα 3 ηεο εξγαζίαο, φπνπ ζα επηζεκαίλεηε κφλν ε ζειίδα αλαθνξάο, ψζηε λα απνθεπρζνχλ νη φπνηεο επαλαιήςεηο κπνξεί λα θνπξάζνπλ. 17

2. Απνηειέζκαηα α. Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε. Σν ζχλνιν ζρεδφλ ησλ εξσηψκελσλ, πξνζιακβάλνπλ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε σο πξψηηζηε ππνρξέσζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ζηα πιαίζηα ηεο λνκηκφηεηαο, πιελ νξηζκέλσλ πνπ αλ θαη δελ ηελ θαηαηάζζνπλ πξψηε, ζεσξνχλ φηη θάζε εξγαζία γίλεηαη πξνθεηκέλνπ λα δηεθπεξαησζνχλ ππνζέζεηο πνιηηψλ, άξα έκκεζα εμππεξεηνχληαη αθφκα θη αλ δελ ππάξρεη επηθνηλσλία δηα δψζεο. Δλδεηθηηθά, ζηελ εξψηεζε ζε πνηα ζέζε ζηελ θιίκαθα ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπο θαηαηάζζνπλ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε, κφλν ε 1 ε ζπλέληεπμε αλαθέξεη μεθάζαξα φηη «πξέπεη λα θνηηάκε πξψηα ηα ζπκθέξνληα ηνπ δεκνζίνπ θαη κεηά ηνπ πνιίηε», ελψ ραξαθηεξίδεη ηελ έλλνηα «εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε», νπηνπηθή θαηάζηαζε γηα ηελ Διιάδα, θαη δελ ζα δηζηάζεη λα επηζεκάλεη, αζηεηεπφκελε, φηη «άιιεο θνξέο παξαβιέπνπκε ηε λνκηκφηεηα ηειείσο θαη ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε θαη θνηηάκε ην ηδησηηθφ καο ζπκθέξνλ» (ζει.77). Οη ππφινηπεο, δηαθνξνπνηνχληαη θαη αλαθέξνπλ, ζηελ 3 ε ζπλέληεπμε «ζα έιεγα φηη είλαη ε πξψηε πξνηεξαηφηεηα, νπζηαζηηθά ην ζεσξψ δεδνκέλν φηη βξίζθνκαη ζε απηή ηε ζέζε γηα λα εμππεξεηψ ηνλ πνιίηε κέζα ζηα πιαίζηα ηεο λνκηκφηεηαο», ελψ πξνζζέηεη φηη «φπνπ κπνξνχκε λα θάλνπκε,[ ]κηα δεκηνπξγηθή εξκελεία ηνπ λφκνπ ρσξίο λα παξαβηάδεη ην πλεχκα ηνπ αιιά θακηά θνξά ην γξάκκα ηνπ, θαη είλαη επσθειήο γηα ηνλ πνιίηε, ην θάλσ, πξνζσπηθά,[θαη ζπλερίδεη], ππάξρνπλ θάπνηα πεξηζψξηα πνπ κπνξείο λα ρξεζηκνπνηήζεηο, ψζηε λα δηαιέμεηο έλα δξφκν πνπ γηα ηνλ πνιίηε ζα είλαη πην σθέιηκνο.» (ζει.88,89), ζηελ 4 ε ζπλέληεπμε ν/ε ππάιιεινο δηεπθξηλίδεη φηη «είλαη αξθεηά ζεκαληηθφ ην θνκκάηη ηεο εμππεξέηεζεο [φκσο ε δηεθπεξαίσζε ησλ αηηεκάησλ ηνπ] δελ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εμππεξέηεζε [γηα εθείλνλ/ε] θξίζηκν είλαη λα δηεθπεξαησζεί ην αίηεκά ηνπ κε ηνλ ηξφπν πνπ πξέπεη λα γίλεη νξζά» (ζει. 93), θαη ε 5 ε ζπλέληεπμε αλαθέξεη σο πξψηε πξνηεξαηφηεηα ηελ εμππεξέηεζε «λνκίδσ ε εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε είλαη ην λνχκεξν έλα, δειαδή φιεο απηέο νη ηδέεο πνπ πξνηείλνπκε ή νη βειηηψζεηο πνπ ζέινπκε λα έξζνπλ, βαζηθφ κέιεκα είλαη ε εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε...» (ζει.96), ε 6 ε επίζεο θηλείηαη ζην ίδην πιαίζην «ε εμππεξέηεζε είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο, ζηα πιαίζηα πάληα ηεο λνκηκφηεηαο, [θαη 18

δηεπθξηλίδεη] δελ ζα θάλσ θάηη πνπ ζα είλαη παξάλνκν γηα λα εμππεξεηήζσ ηνλ πνιίηε. Όκσο ζα πξνζπαζήζσ λα βνεζήζσ εθείλνλ ν νπνίνο δελ θαηάιαβε ηηο δηαδηθαζίεο θαη ζα ηνλ θαζνδεγήζσ ψζηε λα δηεθπεξαηψζεη ηελ ππφζεζή ηνπ» ελψ ζεκεηψλεη πην πάλσ «ζα πξέπεη λα ληψζνπκε γηα αλζξψπνπο πνπ ζέινπλ λα εμππεξεηεζνχλ απφ εκάο, φπσο αθξηβψο ζα ζέιακε λα καο εμππεξεηήζεη θαη εθείλνο εάλ πεγαίλακε ζε κηα άιιε ππεξεζία.» (ζει.103,101), ζηελ 7 ε ζπλέληεπμε ν/ε ππάιιεινο ηνπνζεηεί ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε, ζε θπξίαξρν κέιεκα ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο «ζαθέζηαηα ζα πσ φηη ε εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε είλαη ην πξψην κέιεκά κνπ, ην πξψην κέιεκα ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Ζ Γεκφζηα Γηνίθεζε ππάξρεη γη απηφ γηα λα εμππεξεηεί ηνλ πνιίηε» φκσο ακέζσο κεηά ζα εμεγήζεη «[εμππεξέηεζε]ζεκαίλεη, ε δηαζθάιηζε ηεο λνκηκφηεηαο κε ηε ιηγφηεξε δπλαηή ηαιαηπσξία ηνπ πνιίηε. Γηα κέλα είλαη πάξα πνιχ βαζηθή ε έλλνηα ηεο λνκηκφηεηαο δελ κπνξεί λα ηεζεί ζε αληηδηαζηνιή[κε θάηη άιιν], αιιηψο πάκε πέξα απφ ην θξάηνο δηθαίνπ» (ζει.107), θαη ζηελ 8 ε ζπλέληεπμε ε εμππεξέηεζε θαηαηάζζεηαη πξψηε, ελψ σο εμππεξέηεζε λνείηαη ε ηθαλφηεηα αληαπφθξηζεο ηνπ/ηεο ππαιιήινπ ζην αίηεκα ηνπ πνιίηε (ζει.111), ζηελ 10 ε ζπλέληεπμε αλ θαη δελ δίλεηε θιίκαθα ππνρξεψζεσλ, εθιακβάλεη ηελ εξψηεζε, σο πξνζσπηθή θαη δηεπθξηλίδεη φηη θαηά 90% εμππεξεηεί, ελψ πην θάησ ζα δηεπθξηλίζεη φηη γηα λα εμππεξεηήζεη ηνλ πνιίηε ζα πξέπεη λα έρεη γίλεη κηα πξνεξγαζία απαξαίηεηε γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ππφζεζεο ηνπ πνιίηε (ζει.119), φπσο θαη ζηελ 11 ε ζπλέληεπμε ζηελ νπνία πξνζηίζεηαη ην ζηνηρείν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πνιίηε, ην νπνίν πνιιέο θνξέο αληηθαηνπηξίδεη θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ππαιιήινπ «[ε εμππεξέηεζε] είλαη πνιχ ζεκαληηθφ θαη πνιχ νπζηαζηηθφ γηαηί θαη εγψ είκαη πνιίηεο θαη φηαλ πεγαίλσ ζε κηα δεκφζηα ππεξεζία ζέισ λα εμππεξεηνχκε[θαη ζπλερίδεη] λα έξρνληαη κε ζεβαζκφ θαη επγέλεηα λα κε αληηκεησπίδνπλ γηα λα κπνξψ θη εγψ λα ηνπο αληηκεησπίζσ κε επγέλεηα θαη εξεκία» (ζει.123), ελψ θαη γηα ηελ 12 ε ζπλέληεπμε ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πνιίηε είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ππαιιήινπ, ε νπνία πνιιέο θνξέο, είλαη απνηέιεζκα ηνπ κεγάινπ θφξηνπ εξγαζίαο, απηφ βέβαηα δελ ζεκαίλεη πσο δελ ζα θαηαηάμεη ηελ εμππεξέηεζε, σο πξψηε πξνηεξαηφηεηα, αιιά ην πψο ζα εθδεισζεί θάζε θνξά εμαξηάηαη απφ ηνλ θάζε ππάιιειν (ζει.126), θάηη ζρεηηθφ αθνχγεηαη θαη απφ ηελ 2 ε ζπλέληεπμε ζηελ νπνία επηζεκαίλεηαη φηη ε επηθνηλσλία κε ην θνηλφ ζα πξέπεη λα είλαη νπζηαζηηθή, ψζηε λα δηεθπεξαηψλνληαη νη ππνζέζεηο κε ηνλ ηαρχηεξν θαη απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν (ζει.82,83). ηελ 13 ε θαη 14 ε ζπλέληεπμε νη ππάιιεινη, θάλνληαο ηελ απηνθξηηηθή ηνπο ζεσξνχλ φηη 19

εμππεξεηνχλ «ζην άξηζην ζεκείν θαη δελ αθήλνπλ θαλέλα παξαπνλεκέλν» (ζει.133) θαζψο θαη «είλαη ελζνπζηαζκέλνη φινη καδί κνπ, δειαδή φπνην γέξν θαη λα ξσηήζεηε εδψ, είλαη επραξηζηεκέλνο» (ζει.137), φκσο ε εμππεξέηεζε ηίζεηαη θαη πάιη ζηα πιαίζηα ηεο λνκηκφηεηαο, ε νπνία πνιιέο θνξέο γίλεηαη αηηία δηαθσληψλ, παξεμεγήζεσλ, κε ηνπο πνιίηεο, αλαγλσξίδεη, φκσο, ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο ηνπ θνξέα, ε νπνία πνιιέο θνξέο ηπγράλεη δηαθνξεηηθψλ εξκελεηψλ θαη απνηειεί ελ γέλεη αηηία δηαθνξνπνηήζεσλ θαη πξφθιεζεο ζπγθξνχζεσλ. ηελ 15 ε ζπλέληεπμε γηα κηα αθφκε θνξά «ε εμππεξέηεζε είλαη πξψηε ζηα πιαίζηα ηεο λνκηκφηεηαο θαη βαζηθή ππνρξέσζε ηνπ θαζελφο», φκσο ηα αηηήκαηα ησλ πνιηηψλ πξέπεη λα είλαη ζαθή θαη πξαγκαηηθά (ζει.139), ηέινο, θαη ζηε 16 ε ζπλέληεπμε ε εμππεξέηεζε είλαη πξψηε ελψ δειψλεη φηη «έρεη ηχρεη λα ηξέμσ, λα ηαιαηπσξεζψ γηα λα εμππεξεηήζσ έλαλ άλζξσπν θαη λα κελ αθνχζσ νχηε έλα επραξηζηψ, δελ ζεο θάηη άιιν έλα επραξηζηψ,[θαη ζπλερίδεη] κε πνην κεγάιε επραξίζηεζε εμππεξεηψ γηαγηάδεο, αλζξψπνπο πνπ δελ μέξνπλ θαιά γξάκκαηα λα ζπκπιεξψζνπλ ηελ αίηεζή ηνπο. Απηφλ πνπ πξέπεη λα εμππεξεηήζεηο είλαη απηφο πνπ κπαίλεη κέζα θαη ηα ράλεη, νχηε λα ηνπο κηιάο κε ηνπο εηδηθνχο φξνπο ηεο ππεξεζίαο,[ ]ηη λφεκα έρεη λα ην πεηο απηφ ζε κηα γηαγηά πνπ ζνπ ιέεη «παηδάθη κνπ εκέλα πέζαλε ν άληξαο κνπ θαη ζέισ λα πάξσ ην ζπίηη» (ζει.148). ην ππνεξψηεκα «πνηεο είλαη νη άιιεο ππνρξεψζεηο ηνπο» ζρεδφλ φινη ππνγξάκκηζαλ ηελ ηήξεζε ηεο λνκηκφηεηαο, ηε ζσζηή δηεθπεξαίσζε ησλ εξγαζηψλ ηνπο θαη θάπνηνο ζα δηεπθξηλίζεη «γηα λα κελ εκπνδίδσ θαη ηελ δνπιεηά ησλ άιισλ ηκεκάησλ» -, ηελ θαιή γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ εξγαζίαο θαζψο θαη ηελ ππνηαγή ζηηο δηαηαγέο ησλ αλψηεξψλ ηνπο. ιεο νη απφςεηο είλαη ζεβαζηέο θαη απνδεθηέο, γηαηί απνηεινχλ αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ βηψζεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα, θαη κφλν θαηαγξάθνληαο ηα πξαγκαηηθά βηψκαηά ηνπο, κπνξεί θαλείο λα θαηαλνήζεη κε ηνλ δηθφ ηνπ ηξφπν, θαη ηηο δηθέο ηνπ πξνζσπηθέο αληηιήςεηο ηελ πξαγκαηηθφηεηα. κσο, ε θξάζε «λα κελ θάλνπκε φ,ηη δελ ζέινπκε λα πάζνπκε» θαζψο θαη ην ζπκπέξαζκα ηεο ηειεπηαίαο παξαγξάθνπ, φηη ζα πξέπεη λα θαηεβαίλνπκε ζην επίπεδν απηνχ κε ηνλ νπνίν επηθνηλσλνχκε, αλ ζέινπκε λα ππάξρεη πξαγκαηηθή επηθνηλσλία, είλαη βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε. Αθφκα θη φηαλ νη εξσηψκελνη απαληνχζαλ φηη νη δεκφζηεο ππεξεζίεο εμππεξεηνχλ ην πνιίηε, δελ αξγνχζε λα ζθεθηνχλ κηα δηθή ηνπο εκπεηξία, θαθήο εμππεξέηεζεο, θαη λα 20

αλαπξνζαξκφζνπλ ηελ απάληεζή ηνπο. Δπνκέλσο, ζα ήηαλ ζθφπηκν, ππάιιεινη πνπ έξρνληαη ζε επαθή κε ην θνηλφ λα απνθηνχλ ηδηαίηεξε εθπαίδεπζε, πξνζαξκνζκέλε ζηηο αλάγθεο ηεο θάζε ππεξεζίαο, ελψ ε εθπαίδεπζε πάλσ ζε ηξφπνπο θαη κεζφδνπο δηαρείξηζεο ζπγθξνχζεσλ, ζα απέηξεπε αξθεηέο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηνπο πνιίηεο θαη ηνπο ππαιιήινπο, πνπ απνηειεί θαη αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηε ζεκειίσζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο αλάκεζά ηνπο. β. Ζ αηηηνιφγεζε ηεο πιεκκεινχο εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε. Γεληθά, δειψλνπλ φηη ην επίπεδν εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε δελ είλαη, θαηά ηε γλψκε ηνπο, ηθαλνπνηεηηθφ, γηαηί φηαλ θαη νη ίδηνη, σο πνιίηεο, ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ππεξεζίεο δελ αηζζάλνληαη φηη ηθαλνπνηνχληαη. κσο, απνδίδνπλ ηελ αλεπαξθή εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε ζε κηα ζεηξά παξαγφλησλ, απφ ηνπο νπνίνπο ν θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο είλαη ε πιεκκειήο νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ. Έηζη, ζηελ ζρεηηθή εξψηεζε - εάλ νη δεκφζηεο ππεξεζίεο εμππεξεηνχλ ηνλ πνιίηε - ζηελ 1ε ζπλέληεπμε ν/ε ππάιιεινο ζα απαληήζεη «φρη, γηαηί θαη εγψ φηαλ πάσ ζε δεκφζηα ππεξεζία δπζθνιεχνκαη λα εμππεξεηεζψ, εθηφο απφ ζπάληεο πεξηπηψζεηο. Δληάμεη, ζην ηέινο εμππεξεηείζαη αιιά ζα ηαιαηπσξεζείο» θαη παξαζέηεη ηηο αηηίεο «δελ ππάξρεη ζσζηφ λνκνζεηηθφ πιαίζην, δελ ππάξρεη ζσζηή θαηαλνκή πξνζσπηθνχ ζηηο αληίζηνηρεο ζέζεηο, ίζσο θαη θάπνηα πξνζσπηθά πξνβιήκαηα πνπ έρεη ν θαζέλαο πνπ ηα βγάδεη ζην θνηλφ» (ζει.76), ζηε 2 ε ζπλέληεπμε ν/ε ππάιιεινο ζα απαληήζεη «πξνζσπηθά ζα έιεγα πσο φρη ζε φιεο ηηο ππεξεζίεο, απηφ είλαη κηα γεληθή εηθφλα ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο δπζηπρψο ππάξρεη θαη γξαθεηνθξαηία θαη ην ρεηξφηεξν θαθή εμππεξέηεζε αιιά ππάξρνπλ πάληα νη εμαηξέζεηο» θαη εμεγεί «νη αηηίεο είλαη ζίγνπξα ε θαθή λνκνζεζία, φιν απηφ ην δαηδαιψδεο ζχζηεκα πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί, ην γεγνλφο φηη ίζσο θαη κηζζνινγηθά θάπνηνη δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλνη, θάπνηνη άιινη ίζσο έρνπλ εηζέιζεη ζηε δεκφζηα δηνίθεζε κε θαζαξά αδηαθαλείο ηξφπνπο, [ ] θαη εθεί μεθηλάεη ε αζπδνζία, γηαηί ππάξρνπλ θαη άιια ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε απηφ, νη ρξεκαηηζκνί θηι», «αθφκα ζέκαηα ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, αιιά θπξίσο ην ζέκα ηεο λννηξνπίαο θαη ηα ζέκαηα ηνπ ειέγρνπ ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ ππαιιήισλ» ζεσξνχληαη θαζνξηζηηθά γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, 21