ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013 2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/6/2014 ΒΑΘΜΟΣ:... Αριθμητικά:.. ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Ολογράφως:.... ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:... Αρ.... Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Όλες οι απαντήσεις να γραφτούν στα φύλλα εξέτασης (κόλλες με γραμμές) που σας έχουν δοθεί και όχι στο εξεταστικό δοκίμιο. Να σημειώσετε σε κάθε φύλλο εξέτασης τα στοιχεία σας: ονοματεπώνυμο, τμήμα, αριθμό. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 4) Να απαντήσετε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΟ (2) ΣΚΕΛΗ της ερώτησης 1. Κάθε σκέλος βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. 1. (α) Να γράψετε στα φύλλα εξέτασής σας τους αριθμούς της στήλης Α και δίπλα στο καθένα το αντίστοιχο ορθό γράμμα της στήλης Β. Προσοχή: Στη στήλη Β περισσεύει ένα στοιχείο. ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β 1. Στάση του Νίκα α. Θεόφιλος Ερωτικός 2. Ανεικονικές αντιλήψεις β. Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Ρωμαϊκή (Καθολική) 3. Σύνοδος Φερράρας Φλωρεντίας γ. Ιουστινιανός 4. Αποστάτης κατεπάνω δ. Λέων Γ Ίσαυρος ε. Α Οικουμενική Σύνοδος (4 Χ 0,5 = μον. 2) 1
(β) Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των προτάσεων που ακολουθούν είναι ορθό ή λανθασμένο, γράφοντας στα φύλλα εξέτασής σας τη λέξη «ορθό» ή «λάθος» δίπλα από τον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. 1. Στη μάχη στο Ματζικέρτ οι Βυζαντινοί ηττήθηκαν από τους Νορμανδούς. 2. Η ανάγκη ενίσχυσης του στρατού των Οθωμανών οδήγησε στη στρατολόγηση χριστιανόπαιδων και τη συγκρότηση του τάγματος των γενιτσάρων. 3. Κανένας Βυζαντινός αυτοκράτορας δεν έλαβε μέτρα για να περιορίσει τη δύναμη των δυνατών. 4. Το «Κοινό Κυπρίων» έκοβε χάλκινα νομίσματα. (4 Χ 0,5 = μον. 2) ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) βαθμολογείται με τρεις (3) μονάδες. 1. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω: (α) Σταυροφορίες(τι ήταν, δύο (2)παράγοντες που οδήγησαν στο γεγονός αυτό και το αποτέλεσμα της Δ Σταυροφορίας). (μον. 1) (β) Θέματα (τι ήταν, γιατί δημιουργήθηκαν, ποιοι υπηρετούσαν σ αυτά και ποιες οι υποχρεώσεις τους). (μον. 1) (γ) Διάταγμα Μεδιολάνων (ποιοι το συμφώνησαν, τι προνοούσε) (μον. 1) 2. Να αναφέρετε: (α) Τον λόγο, για τον οποίο ο Αλέξιος Α Κομνηνός παραχώρησε προνόμια στους Βενετούς. (μον. 0,5) (β) Δύο (2) προνόμια που παραχωρήθηκαν στους Βενετούς. (μον. 2) (γ) Μία (1) συνέπεια της παραχώρησης των προνομίων αυτών για το Βυζάντιο. (μον. 0,5) 3. (α) Τι ονομάζουμε εικονομαχία; (μον. 1) (β) Να αναφέρετε δύο (2) παράγοντες που οδήγησαν στο γεγονός αυτό και δύο (2) συνέπειες που είχε για το Βυζάντιο στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της τέχνης. (μον. 2) 2
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) βαθμολογείται με τρεις (3) μονάδες. 1. Aφού μελετήσετε την πηγή που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας (α) Τον στόχο της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού και πώς υλοποιήθηκε. (μον. 1) (β) Τέσσερα (4) αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού για το Βυζαντινό κράτος. (μον. 2) Η Μεσόγειος έγινε πάλι «λίμνη» της Αυτοκρατορίας. Δεν άργησε όμως να φανεί ότι το αντίτιμο που πληρώθηκε για τις μεγάλες αυτές επιτυχίες ήταν υψηλό. Οι πόλεμοι στη Δύση είχαν απογυμνώσει τα σύνορα του Δούναβη και παραλύσει την αμυντική δύναμη της Αυτοκρατορίας απέναντι στους Πέρσες Οι μεγάλες εκστρατείες στην Αφρική και την Ιταλία εξάντλησαν τη δύναμη που διέθετε η Αυτοκρατορία για την άμυνα της Βαλκανικής. Ο Ιουστινιανός είχε βέβαια ανεγείρει στα σύνορα της Ευρώπης καθώς και της Ασίας ένα γιγάντιο σύμπλεγμα οχυρωμάτων πίσω από την αμυντική γραμμή του Δούναβη. Ωστόσο και τα πιο ισχυρά ακόμα οχυρώματα ήταν άχρηστα, αφού έλειπαν οι απαραίτητες στρατιωτικές δυνάμεις. G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, μτφρ. Ιωάννης Παναγόπουλος, τομ. Α, σ. 136 2. Αφού μελετήσετε τις πηγές που ακολουθούν και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα: (α) Σύμφωνα με τη Νεαρά του Ιουστίνου Β, ποια τρία (3) προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει ο Ηράκλειος, όταν ξεκινούσε τις εκστρατείες του κατά των Περσών; (μον.1,5) (β) Σύμφωνα με τη Χρονογραφία του Θεοφάνη, ποιες τρεις(3) λύσεις βρήκε ο Ηράκλειος προκειμένου να αντιμετωπίσει κάποια από τα πιο πάνω προβλήματα; (μον.1,5) Α. «Βρήκαμε το δημόσιο να είναι καταφορτωμένο με πολλά χρέη και να έχει φτάσει στη χειρότερη φτώχεια [...] και το στρατό παραμελημένο από την έλλειψη των αναγκαίων, ώστε το κράτος να σφυροκοπείται από τις αδιάκοπες εισβολές και επιδρομές των βαρβάρων». Νεαρά του Ιουστίνου Β Β.«Αυτό το έτος (622) στις 4 του Απριλίου ο βασιλιάς Ηράκλειος, αφού γιόρτασε το Πάσχα, αμέσως τη δεύτερη μέρα (του Πάσχα), το απόγευμα ξεκίνησε κατά της Περσίας. Είχε πάρει, επειδή δεν είχε οικονομικούς πόρους, τα χρήματα των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων ως δάνειο, πήρε από τη μεγάλη εκκλησία (Αγία Σοφία) τα πολυκάνδηλα και άλλα λειτουργικά σκεύη και έκοψε νομίσματα πολλά [ ] Πήρε ο βασιλιάς στα χέρια του τη μορφή (εικόνα) του Θεανθρώπου... και έχοντας πίστη στον θεοζωγραφισμένο αυτό τύπο(εικόνα) έκανε αρχή των αγώνων αφού διαβεβαίωσε το λαό ότι μαζί μ αυτούς (τους στρατιώτες του) θ αγωνιστεί μέχρι θανάτου και σαν τα δικά του παιδιά έτσι θα τους συμπεριφέρεται. Θεοφάνης Χρονογραφία (μετάφραση) 3
3. Αφού μελετήσετε τις πηγές που ακολουθούν και με βάση τις ιστορικές σας (α) Τέσσερις (4) πληροφορίες που εντοπίσατε για τα γεγονότα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453μ.Χ. (μον.2) (β) Δύο (2) συνέπειες της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. (μον.1) Α. Την 4η Απριλίου της ίδιας χρονιάς ήλθε ο σουλτάνος και παρουσιάστηκε μπροστά στην Πόλη και άρχισε να πολιορκεί την Πόλη μ όλους τους τρόπους και μ όλα τα μέσα και από τη στεριά και από τη θάλασσα, αφού περικύκλωσε και τα 18 μίλια [του Θεοδοσιανού Τείχους]. Οι πολιορκητές παρέταξαν 400, μικρά και μεγάλα, πλοία στη θάλασσα και 200 χιλιάδες άντρες στη στεριά. Η Πόλη, αν και τόσο μεγάλη σε έκταση, είχε να αντιπαρατάξει 4773 άντρες χωρίς τους ξένους, μόλις 200 άντρες πάνω κάτω [ ]. Β. Οι Σέρβοι, ενώ μπορούσαν να στείλουν [ ] χρήματα και ανθρώπους, έστειλαν μήπως έναν οβολό; Ναι, αλήθεια, έστειλαν πολλά χρήματα και ανθρώπους, αλλά στο σουλτάνο που πολιορκούσε την Πόλη, και τους επαίνεσαν οι Τούρκοι [ ] λέγοντας: «Να, ακόμη και οι Σέρβοι είναι εναντίον σας». Γ.Φραντζής, Χρονικόν, έκδ.r.maisano(=cfhb,290), Ρώμη 1990, 132, 140 Γ. Έπειτα από αυτό έγινε, αλίμονο, η Άλωση της ίδιας της Κωνσταντινούπολης από τους άθεους Αγαρηνούς και μπόρεσε να κυριευτεί αυτή που παλιότερα ήταν η βασίλισσα των πόλεων. Αυτός (ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος) σκοτώθηκε από εκείνους [ ] και φόρεσε το στεφάνι του μαρτυρίου μη θέλοντας να παραδώσει το βασίλειο σε αυτούς που δεν είχαν νόμιμα δικαιώματα πάνω του, και χωρίς να θέλει να διαφύγει, μολονότι μπορούσε. Αλίμονο, αλίμονο, χάθηκε μαζί και η πατρίδα και κατεδαφίστηκε συθέμελα και οι κάτοικοί της διασκορπίστηκαν σε διάφορες πόλεις και κράτη. Χρονικό στο PeterSchreiner. DieByzantinischenKleinchroniken(τα βυζαντινά βραχέα χρονικά), τόμ. Ι. Βιέννη 1975-1979, σελ. 155 (μτφρ. από τα γερμανικά Α. Αζέλης) ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 4) βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. 1. Αφού μελετήσετε την πηγή που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας (α) Την αφορμή της κατάληψης της Κύπρου από τους Ρωμαίους. (μον.1) (β) Τέσσερις (4) συνέπειες που είχε για τους Κυπρίους η κατάληψη της Κύπρου από τους Ρωμαίους. (μον.1) Αίτιος όμως της καταστροφής του βασιλιά έγινε ο Πόπλιος Κλαύδιος Πούλχερ, γιατί όταν έπεσε στα πειρατικά πλοία των Κιλίκων, που άκμαζαν τότε αναζητώντας χρήματα για απολύτρωση, έστειλε μήνυμα στο βασιλιά της Κύπρου παρακαλώντας τον να τον σώσει. Αυτός όμως έστειλε μικρό ποσό, ώστε και οι ληστές να ντραπούν να το πάρουν και να το στείλουν πάλι πίσω, κι αυτόν να τον απελευθερώσουν χωρίς λύτρα. Εκείνος, όταν σώθηκε, διατήρησε στη μνήμη του την ευγνωμοσύνη και για τους δυο, και όταν έγινε δήμαρχος, απέκτησε τόσο μεγάλη δύναμη, ώστε στάληκε ο Μάρκος Κάτωνας, για να αφαιρέσει την Κύπρο απ αυτόν που την κατείχε. Στράβων Γεωγραφικά, 14. 684.6 4
2. Αφού μελετήσετε την πηγή που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας (α) Πώς εκμεταλλεύτηκε την ανεύρεση του λειψάνου του Αποστόλου Βαρνάβα και τι πέτυχε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου; (μον. 1) (β) Δύο (2) λόγους για τους οποίους το γεγονός αυτό ήταν πολύ σημαντικό για την Εκκλησία της Κύπρου. (μον. 1) Το λείψανο του Αποστόλου Βαρνάβα βρέθηκε στην Κύπρο κάτω από δένδρο που λέγεται χαρουπιά. Πάνω στο στήθος του συνέβαινε να είναι το θεϊκό και ιερό Ευαγγέλιο του Ευαγγελιστή Ματθαίου, που γράφτηκε από τα ίδια τα χέρια του Βαρνάβα. Από αυτή λοιπόν την αιτία επικράτησε και οι Κύπριοι να έχουν αυτοκέφαλη τη μητρόπολή τους και να μην είναι υποτελείς στην Αντιόχεια. Κάλλιστος, βιβλίο 16ο κεφ.37 3. Να γράψετε κατατοπιστικά σημειώματα για τους πιο κάτω όρους: (α) Ασσίζες Υψηλής και Ασσίζες Χαμηλής Αυλής (τι ήταν, να συγκρίνετε τις δύο Ασσίζες: ποιους αφορούσαν, σε ποια γλώσσα ήταν διατυπωμένες). (μον. 1) (β) Μετοικεσία Κυπρίων (πότε έγινε, πού μεταφέρθηκαν, ποιος το αποφάσισε και για ποιο λόγο). (μον. 1) Η Διευθύντρια Μαρία Ελευθερίου 5