Η μέθοδος Delphi και οι δυνατότητες αξιοποίησής της στις Επιστήμες της Αγωγής Δρ Θεόδωρος Θεοδώρου και Καθηγητής Πέτρος Πασιαρδής Παρουσίαση στο συνέδριο «Επιστημολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα της Επιστήμης της Αγωγής» Θεσσαλονίκη, 20 Μαρτίου 2016 1
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Σκοπός της εισήγησης 3. Η μέθοδος Delphi 4. Παράδειγμα πρακτικής εφαρμογής της μεθόδου 5. Προϋποθέσεις για αποτελεσματική αξιοποίηση της Delphi 6. Καταληκτικά σχόλια 2
Εισαγωγή Οι Επιστήμες της Αγωγής αποτελούν ένα ευρύ επιστημονικό πεδίο Υπάρχει ποικιλία μεθοδολογικών εργαλείων που μπορούν να αξιοποιηθούν στην έρευνα στον χώρο της εκπαίδευσης Δεν υπάρχει μία και μοναδική, αδιαμφισβήτητα καλύτερη, μέθοδος Η φύση των ερευνητικών ερωτημάτων καθορίζει τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται για την απάντησή τους 3
Σκοπός της εισήγησης Στην εισήγηση αυτή παρουσιάζεται ένα παράδειγμα εφαρμογής της Delphi, μιας μεθόδου διερεύνησης, οριοθέτησης και στοχευμένης υλοποίησης μεταρρυθμίσεων στον χώρο της εκπαίδευσης Σκοπός της εισήγησης είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη διαλόγου αναφορικά με τα μεθοδολογικά εργαλεία των Επιστημών της Αγωγής, κάτι που αποτελεί μια από τις επιδιώξεις του παρόντος συνεδρίου 4
Η μέθοδος Delphi Έμπνευση για την ονομασία της αποτέλεσε το Μαντείο των Δελφών Αρχικά δημιουργήθηκε με σκοπό την επίτευξη συναίνεσης μεταξύ μιας ομάδας ειδικών σε έναν τομέα Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε για την πρόβλεψη της μακροπρόθεσμης εξέλιξης διάφορων τάσεων και της πιθανής επίδρασής τους στην κοινωνία Αξιοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από ιδιωτικούς οργανισμούς, δεξαμενές σκέψης, κυβερνήσεις και ακαδημαϊκούς 5
Η μέθοδος Delphi (2) Έχει χρησιμοποιηθεί στην ανάπτυξη προγραμμάτων, στην αξιολόγηση αναγκών, στον καθορισμό πολιτικής, στην αξιοποίηση πόρων, στην εξερεύνηση πεποιθήσεων και στην πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων Ενδείκνυται στις περιπτώσεις όπου ο σκοπός και τα ερευνητικά ερωτήματα έχουν σχέση με τη δημιουργία υποθέσεων και προβλέψεων για το μέλλον Θεωρείται ιδανικό εργαλείο για εκμαίευση της γνώμης ειδικών και για διερεύνηση της αβεβαιότητας που συνδέεται με προωθούμενες αλλαγές 6
Παράδειγμα εφαρμογής της μεθόδου Αξιοποίησή της σε έρευνα που αφορά στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα, με σκοπό: τη διερεύνηση του πλαισίου μέσα στο οποίο τα αυτόνομα σχολεία του μέλλοντος αναμένεται να λειτουργούν τον εντοπισμό της πλέον επιθυμητής εκδοχής του σχολικού μέλλοντος την ανάδειξη προβλημάτων που πιθανόν να εμφανιστούν στην πορεία και την υπόδειξη τρόπων με τους οποίους τα προβλήματα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν, διευκολύνοντας τη σύγκλιση μεταξύ ευκταίου και εφικτού 7 (Theodorou & Pashiardis, 2016)
Παράδειγμα εφαρμογής της μεθόδου (2) 49 συμμετέχοντες ειδικοί 5 υποομάδες (διευθυντές, εκπρόσωποι κεντρικής εξουσίας, ακαδημαϊκοί, άλλοι εμπλεκόμενοι στη σχολική λειτουργία, εκπρόσωποι από τον χώρο της εργασίας) 3+1 γύροι συλλογής δεδομένων Χώρος της εργασίας Κεντρική εξουσία Ακαδημαϊκοί Διευθυντές Άλλοι Σύνολο Γύρος A 10 10 9 9 11 49 Γύρος B 9 7 8 9 7 40 Γύρος Γ 8 9 7 9 9 42 8 Γύρος Δ ---- 2 ---- ---- 5 7
Βαθμός πιθανότητας ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Παράδειγμα εφαρμογής της μεθόδου (3) Βαθμός επιθυμίας ΜΗ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ + ΠΙΘΑΝΑ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ + ΠΙΘΑΝΑ ΜΗ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ + ΜΗ ΠΙΘΑΝΑ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ + ΜΗ ΠΙΘΑΝΑ 9
Παράδειγμα εφαρμογής της μεθόδου (4) Ιχνηλάτηση και αξιολόγηση μελλοντικών σεναρίων Αναγνώριση επιθυμητών, αλλά όχι πιθανών αποφάσεων για αποκέντρωση Αναγνώριση σοβαρών και πιθανών προβλημάτων Αναγνώριση επιθυμητών, αλλά όχι πιθανών μέτρων στήριξης Αναζήτηση τρόπων αύξησης της πιθανότητας αποκέντρωσης των αποφάσεων Αναζήτηση τρόπων αντιμετώπισης των προβλημάτων Αναζήτηση τρόπων αύξησης της πιθανότητας εισαγωγής των μέτρων Αναγνώριση και υποβοήθηση της πραγματοποίησης του πλέον επιθυμητού μέλλοντος 10
Παράδειγμα εφαρμογής της μεθόδου (5) Κύρια αποτελέσματα της έρευνας: Οι ειδικοί επιθυμούν αποκέντρωση αρκετών αποφάσεων από το κεντρικό στο τοπικό επίπεδο Η εισαγωγή της σχολικής αυτονομίας αναμένεται ότι θα οδηγήσει στην εμφάνιση κάποιων προβλημάτων Τα σχολεία μπορούν να βοηθηθούν στην αντιμετώπιση των προαναφερθέντων προβλημάτων και να ενισχυθούν στη γενικότερη λειτουργία τους, μέσω συγκεκριμένων μέτρων στήριξης Για όλα τα πιο πάνω αναγνωρίστηκαν τρόποι υποβοήθησης της πραγματοποίησης του επιθυμητού 11 μέλλοντος (Theodorou & Pashiardis, 2016)
Προϋποθέσεις για αποτελεσματική αξιοποίηση της Delphi 1 2 3 4 5 Προσεκτική επιλογή κατάλληλης ομάδας ειδικών Καθορισμός σημαντικών παραμέτρων διερεύνησης από ειδικούς Υιοθέτηση επαναληπτικής διαδικασίας συλλογής δεδομένων και ταυτόχρονης ανατροφοδότησης Διευκόλυνση της ασύγχρονης επικοινωνίας μεταξύ των ειδικών Αναζήτηση τρόπων διευκόλυνσης της εφαρμογής του επιθυμητού μέλλοντος 12
Καταληκτικά σχόλια Η μέθοδος Delphi αποτελεί μια εναλλακτική μεθοδολογική προσέγγιση για τη διενέργεια εκπαιδευτικής έρευνας, η οποία είναι η καταλληλότερη, υπό τις προϋποθέσεις που έχουν αναφερθεί Όπως σε κάθε άλλη περίπτωση απαιτείται προσεκτικός, μεθοδικός και επιστημονικός μεθοδολογικός σχεδιασμός, για να μεγιστοποιούνται τα θετικά δυνητικά της αποτελέσματα Η ορθή αξιοποίηση της Delphi μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχημένη διερεύνηση θεμάτων που δεν μπορούν να διερευνηθούν με τις συνηθισμένες ερευνητικές μεθόδους 13
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! Δρ Θεόδωρος Θεοδώρου Μέλος Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου theodoros.theodorou@ouc.ac.cy 14