Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό! ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΓΟΝΙΟΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ, της Ψυχολόγου Έλλης Τιγγινάγκα, MSc Τι είναι ο αυτισμός, ποια τα αίτια που τον προκαλούν; Ο αυτισμός ή αλλιώς η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού είναι μια σύνθετη αναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονα διαταραγμένη κοινωνική επικοινωνία και στερεότυπες δραστηριότητες. Ο αυτισμός σαν όρος προέρχεται από τη λέξη «εαυτισμός», καθώς αυτό που κάνει στην ουσία το αυτιστικό άτομο,είναι να κλείνεται στον εαυτό του διότι οι απρόοπτες για αυτό συμπεριφορές των γύρω του το φοβίζουν και το αγχώνουν. Τα άτομα με αυτιστική διαταραχή διαφέρουν μεταξύ τους και ως προς τα συμπτώματα και ως προς τη σοβαρότητα αυτών. Τα περισσότερα άτομα που θα λάβουν διάγνωση αυτισμού είναι αγόρια με αναλογία 4 προς 1, αγόρια προς κορίτσια. Στην πραγματικότητα τα αίτια της διαταραχής του αυτισμού είναι
άγνωστα, αλλά η άποψη που επικρατεί είναι ότι ο αυτισμός οφείλεται σε κάποιο είδος εγκεφαλικής ανεπάρκειας. Σύγχρονες μελέτες,μάλιστα, μιλάνε για γονίδια που προδιαθέτουν την εμφάνιση της αυτιστικής διαταραχής. Μπορούμε με σιγουριά να πούμε,όμως, πως ο αυτισμός δεν οφείλεται σε κάποια συναισθηματική επιβάρυνση ή παράλειψη από μέρους του γονέα. Ποια είναι τα πρώιμα στάδια του αυτισμού, τα οποία όταν αντιληφθεί ο γονιός θα πρέπει να απευθυνθεί σε κάποιο ειδικό: Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι τα σημάδια του αυτισμού μπορεί να υπάρχουν από τη γέννηση του παιδιού ή διαφορετικά παρόλο που το παιδί επιτυγχάνει κάποια αναπτυξιακά ορόσημα, ξαφνικά γύρω στους 18-24 μήνες σταματά να κατακτά δεξιότητες ή παλινδρομεί χάνοντας τις ικανότητές του. Συνήθως, οι γονείς είναι εκείνοι που αντιλαμβάνονται πρώτοι ότι το παιδί τους συμπεριφέρεται παράξενα. Αυτό που θα παρατηρήσει ο γονιός είναι ότι το παιδί του αδυνατεί να φθάσει σε ορισμένα αναπτυξιακά στάδια ορόσημα, τα οποία αναλογούν στην ηλικία του. Επειδή η πρώιμη παρέμβαση, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, είναι πολύ σημαντική για τα αυτιστικά παιδιά, καλό είναι οι γονείς να είναι σε επιφυλακή και να γνωρίζουν κάποια από τα σημάδια που μας προειδοποιούν ότι κάτι δεν πάει καλά σχετικά με την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού. Ποια είναι όμως τα στάδια ορόσημα στην αναπτυξιακή πορεία των παιδιών 1- περίπου στους 5 μήνες τα παιδιά αρχίζουν και παράγουν ήχους, είναι δηλαδή η περίοδος που αρχίζει το φωνητικό παιχνίδι. 2- γύρω στους 6-9 μήνες ξεκινάει η βλεμματική επαφή τα μωρά με αυτισμό τείνουν να αποφεύγουν να κοιτάξουν τους γονείς τους.
3- περίπου στους 10 μήνες τα παιδιά αρχίζουν να ανταποκρίνονται όταν φωνάζουμε το όνομά τους τα μωρά με αυτισμό όμως τείνουν να αγνοούν τους ανθρώπους που προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή τους. ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν το παιδί δεν ανταποκρίνεται όταν φωνάζουμε το όνομά του, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι ένα τεστ ακοής για να βεβαιωθούμε ότι το παιδί ακούει κανονικά και άρα δεν είναι αυτός ο λόγος που δεν ανταποκρίνεται στο κάλεσμά μας. 4- γύρω στους 12 μήνες τα παιδιά αρχίζουν να δείχνουν, χαιρετάνε, πιάνουν αντικείμενα ή προσπαθούν να μιλήσουν. 5- και τέλος περίπου στους 18 μήνες τα παιδιά αρχίζουν να φτιάχνουν προτάσεις 2 λέξεων. Ακόμα,οι γονείς μπορούν να δοκιμάσουν να παίξουν με τους ήχους που κάνει το παιδί τους, δηλαδή όταν το παιδί παράγει έναν ήχο να τον μιμηθούν για να δούνε αν το παιδί θα ανταποκριθεί ή όχι τα μωρά με αυτισμό δεν ανταποκρίνονται συνήθως σε τέτοιου είδους λεκτικές εναλλαγές. Ένα πρώιμο σημάδι του αυτισμού θα μπορούσε να είναι και η ευαισθησία του παιδιού στους ήχους και την αφή τα αυτιστικά παιδιά είναι ασυνήθιστα ευαίσθητα στους δυνατούς θορύβους, μισούν τα χάδια και τις αγκαλιές κι έχουν αντοχή στον πόνο. Τα αυτιστικά άτομα έχουν επίσης την τάση να εστιάζουν την προσοχή τους σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή τμήματα αντικειμένων, αποκλείοντας τους υπόλοιπους ανθρώπους. Επαναλαμβανόμενες κινήσεις που μπορεί να κάνει το παιδί και σχετίζονται με τον αυτισμό είναι η κίνηση του κορμού μπροστά και πίσω, η γρήγορη κίνηση των χεριών πάνω και κάτω ή τα στροβιλίσματα. Τέλος, χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι τα παιδιά με αυτισμό αντιδράνε έντονα στις αλλαγές των συνηθειών τους. Φυσικά το γεγονός ότι ένα παιδί παρουσιάζει συμπεριφορές, οι
οποίες συνδέονται με τον αυτισμό, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει και τη διαταραχή. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα του αυτισμού: Πολύ σύντομα θα λέγαμε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά του αυτισμού είναι : > η παρουσία ελλειμμάτων στις κοινωνικές δεξιότητες (λεκτικής και μη-λεκτικής επικοινωνίας > απουσία βλεμματικής επαφής και κοινωνικού χαμόγελου > αδυναμία κατανόησης των συναισθημάτων > ιδιόμορφη γλωσσική ανάπτυξη, πολλές φορές ο λόγος απουσιάζει ή είναι περιορισμένος, ηχολαλία, μονοτονία στο λόγο > στερεοτυπία κινήσεων Διάγνωση: Όπως αναφέραμε και προηγουμένως οι γονείς είναι αυτοί που θα παρατηρήσουν πρώτοι τα συμπτώματα και θα απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Η διάγνωση του αυτισμού είναι κλινική, γίνεται από εξειδικευμένους επαγγελματίες και βασίζεται στο ιστορικό της ανάπτυξης του παιδιού και στην εκτίμηση των συμπτωμάτων του. Είναι πολύ πιθανό το παιδί να χρειαστεί να αξιολογηθεί από μια ομάδα ειδικών προκειμένου να διαπιστωθεί η αυτιστική διαταραχή. Αυτή η ομάδα συνήθως αποτελείται από ψυχολόγο, ψυχίατρο, ειδικό παιδαγωγό, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή κι άλλες ειδικότητες γνωστές για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του αυτισμού. Υπάρχει θεραπεία για τον αυτισμό; Πρώτα από όλα, να ξεκαθαρίσουμε ότι ένα αυτιστικό άτομο δεν παύει να είναι ποτέ αυτιστικό. Τα αυτιστικά άτομα αυτό που χρειάζονται είναι εκπαίδευση μέσω της παρακολούθησης ειδικών προγραμμάτων,ούτως ώστε να αποκτήσουν ορισμένες δεξιότητες και να μπορούν να
αυτοεξυπηρετούνται, να γίνουν δηλαδή όσο το δυνατόν πιο λειτουργικά. Οι θεραπείες, που ακολουθούνται, είναι στοχευμένες και εξατομικευμένες ανάλογα με τα συμπτώματα και τις δυσκολίες του παιδιού. Άλλωστε ποτέ δυο άτομα με διάγνωση αυτισμού δεν παρουσιάζουν τις ίδιες δυσκολίες και συμπεριφορές, συνεπώς δεν είναι και ένας ο τρόπος αντιμετώπισής τους. Όπως και η διάγνωση, έτσι και η αντιμετώπιση της αυτιστικής διαταραχής,γίνεται με τη συμβολή μιας διεπιστημονικής ομάδας, με προγράμματα που εφαρμόζονται μέσα στην οικογένεια, στον χώρο της θεραπείας αλλά και το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Σε κάθε περίπτωση,η συμβουλευτική υποστήριξη των γονέων και η συνεργασία με το σχολείο κρίνεται απαραίτητη. Πόσο σημαντική είναι τελικά η πρώιμη παρέμβαση; Κλείνοντας, λοιπόν, να πούμε ότι η πρώιμη παρέμβαση στα αυτιστικά άτομα είναι η μόνη θεραπευτική προσέγγιση του αυτισμού, που έχει παρουσιάσει θεαματικά αποτελέσματα, τόσο στην επικοινωνία (λεκτική και μη), όσο και στην ομαλή ένταξή τους στο σχολείο, το κοινωνικό σύνολο καθώς και στην καθημερινή γενική λειτουργικότητά τους. Éλλη Χ. Τιγγινάγκα MSc, Ψυχολόγος, μέλος του Βρετανικού Συλλόγου Ψυχολογίας (British Psychological Society) Σύντομο Βιογραφικό: Απόφοιτος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση στην Εξελικτική και Σχολική Ψυχολογία. Μεταπτυχιακές σπουδές: University of East London, UK με θέμα την Εφαρμοσμένη Ψυχολογία (Master of Science on Applied
Psychology). Προϋπηρεσία: Από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι το Φεβρουάριο του 2009 πρακτική στα πλαίσια των προπτυχιακών σπουδών στο ίδρυμα Ελπίδα. Περιελάμβανε, παρακολούθηση και συμμετοχή σε συνεδρίες με ασθενείς, συνέδρια και ομάδες του κέντρου, καθώς και οργάνωση ομάδων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών. Από το Σεπτέμβριο του 2009 μέχρι τον Απρίλιο του 2010 εθελοντική συνεργασία με την παιδοψυχιατρική κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, με κύρια απασχόληση τις μαθησιακές δυσκολίες και τη διάγνωσή τους. Κλινική εμπειρία Νοσοκομείο Ο Άγιος Σάββας