ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΞΥΛΟ, ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΞYΛΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ
Δομή μαθήματος Περιγραφή μαθήματος http://openclass.teilar.gr/courses/furn112/ Γνωστικό αντικείμενο της Υλοχρηστικής: Α. Συγκομιδή του Ξύλου Β. Επιστήμη του Ξύλου: - Δομή του Ξύλου - Ιδιότητες του Ξύλου
ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΞΥΛΟΥ
Δασικά προϊόντα Τα παράγωγα των δασικών δέντρων - κύρια: ξύλο, φλοιός, ρητίνη - δευτερεύοντα: φύλλα, εκχυλίσματα, διάφοροι καρποί, διακοσμητικοί θάμνοι, κλπ)
Αντικείμενο της συγκομιδής δασικών προϊόντων η πρωτογενής αξιοποίησή τους που αρχίζει αμέσως μετά την προσήμανση των δέντρων που θα υλοτομηθούν και τελειώνει με την παραγωγή ακατέργαστων προϊόντων στο υλοτόμιο ή στην κορμοπλατεία
Στόχοι της συγκομιδής δασικών προϊόντων 1. η παραγωγή των πολυτιμότερων δυνατών τελικών προϊόντων ανάλογα με την ποιότητα του ξυλαποθέματος, τις συνθήκες εργασίας αλλά και της αγοράς 2. η κατά το δυνατό μείωση του κόστους συγκομιδής και μεταποίησης των προϊόντων 3. η μείωση στο ελάχιστο των ζημιών στο δασικό οικοσύστημα σε όλες τις φάσεις της συγκομιδής 4. η λιγότερο δυνατή καταπόνηση καθώς και η μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση όλων των εργαζόμένων στο σύστημα συγκομιδής 5. η διασφάλιση ενός ενιαίου και αποδοτικού συστήματος αξιοποίησης των δασικών προϊόντων
Η συγκομιδή δασικών προϊόντων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη 1. την αρχή της αειφορίας των καρπώσεων 2. την αρχή των πολλαπλών χρήσεων του δάσους
Έκταση των δασών της Ελλάδας Δασικά είδη Δρύς Οξυά Πλατάνι Καστανιά Σημύδα Πλατύφυλλα Έκταση (Ha) 1.471.839 336.640 86.579 33.081 1.437 Βιομηχανικά δάση* Δασικά είδη Κωνοφόρα Χαλέπιος και Τραχεία πεύκη Ελάτη Μαύρη πεύκη Δασική πεύκη Λευκόδερμη πεύκη Ελάτη + Μαύρη πεύκη Ερυθρελάτη Κουκουναριά Έκταση (Ha) 567.731 543.308 281.692 20.995 8.300 4.762 2.754 108 Μερικό σύνολο 1.929.576 Μερικό σύνολο 1.429.610 Ποσοστό 57,4 % Ποσοστό 42,6 % Ποσοστό επί της συνολικής έκτασης της χώρας 14,6 % 25,4 % 10,8 % Μη βιομηχανικά δάση** Έκταση (Ha) 3.153.882 23,9 % *Βιομηχανικά δάση: υψηλά ξυλευόμενα δάση, παράγουν τουλάχιστον 1 m 3 /ha/ετησίως και προϊόντα εμπορεύσιμης ξυλείας **Μη βιομηχανικά δάση: δάση μικρών δέντρων και θάμνων, κυρίως αειθαλών, παράγουν χαμηλής αξίας καυσόξυλα και χρησιμοποιούνται για βοσκή και προστασία του εδάφους
Ετήσια παραγωγή των δημόσιων ελληνικών δασών Κατηγορία ξύλου Βιομηχανικό τεχνικό ξύλο* Πλατύφυλλα Κωνοφόρα Σύνολο m³ % m³ % m³ % 380.000 48,3 406.000 51,7 786.000 29 Καυσόξυλα 1.615.000 84,1 306.000 15,9 1.921.000 71 Σύνολο** 1.995.000 73,7 712.000 26,3 2.707.000 100 * Περιλαμβάνει στρογγύλη ξυλεία και ξύλο για παραγωγή μοριοπλακών, ινοπλακών και χαρτοπολτού ** Τουλάχιστον άλλα 300.000 m³ ξύλου παράγονται από ιδιωτικά, κοινοτικά, μοναστηριακά και άλλα δάση
Κατηγορίες ξυλείας των Ελληνικών δασών Κατηγορία Χαρακτηριστικά κορμοτεμαχίων Μήκος Διάμετρος Ποιότητα Κωνοφόρα Στρογγύλη ξυλεία Α > 2 m > 22 cm άφλοια, υγιή, συνήθη Στρογγύλη ξυλεία Β > 2 m > 22 cm μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από την κατηγορία Α Στρογγύλη ξυλεία Β μικρού μήκους (μπόσια) Στρογγύλη ξυλεία λεπτή μεταλλείων (γαρνιτούρα) Στρογγύλη ξυλεία κορμιδίων λεπτή (βελέσια) Στρογγύλη ξυλεία μεταλλείων Στρογγύλια κωνοφόρων Στύλοι ΔΕΗ ΟΤΕ 0,8 1,5 m > 22 cm μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από την κατηγορία Α > 3 m 10 21 cm (μέση άφλοια) άφλοια, υγιή, ευθυτενή, άροζα, χωρίς ελαττώματα 2 2,5 m 6 9 cm άφλοια, υγιή, ευθυτενή, άροζα, χωρίς ελαττώματα 2 3 m 12 16 cm (κορυφής) 1 1,5 m > 15 cm (έμφλοια) υγιή, επιτρέπονται ελαττώματα υγιή, ευθυτενή, σχεδόν άροζα, με λίγα ελαττώματα ισχύουν προδιαγραφές ΔΕΗ ΟΤΕ Πελεκητή ξυλεία 3 7 m > 20 cm υγιή, ευθυτενή, κυλινδρόμορφα, άροζα ή σχεδόν άροζα, χωρίς ή με λίγα ελαττώματα
Κατηγορίες ξυλείας των Ελληνικών δασών Κατηγορία Στρογγύλη μεγάλου μήκους Στρογγύλη μικρού μήκους Στρογγύλια Α (οξυά δρύς) Στρογγύλια Β (οξυά δρύς) Χαρακτηριστικά κορμοτεμαχίων Μήκος Διάμετρος Ποιότητα Πλατύφυλλα* 1,8 4 m > 22 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 32 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 25 cm υγιή με φλοιό 1 1,5 m > 15 cm (μέση έμφλοια) Σχίζες (οξυά δρύς) 1 1,7 m > 18 cm (κυλινδρικός τομέας) Ξυλεία θρυμματισμού (οξυά κωνοφόρα λέυκη) Καυσόξυλα (οξυά δρυς κωνοφόρα λέυκη) υγιή με φλοιό, μέχρι και 50% περισσότερα ελαττώματα από τα στρογγύλια Α τεμάχια μορφής κυκλικού τομέα υγιή 1 1,2 m 6 36 cm στρόγγυλα ή σχιστά, με φλοιό, υγιή, από κορμό ή κλαδιά 1 1,2 m > 5 cm στρόγγυλα ή σχιστά
Προετοιμασία της συγκομιδής - Διαχειριστικό σχέδιο του δάσους Ετήσιο λήμμα 1. σε συγκεκριμένες κατηγορίες ξύλου 2. σε συγκεκριμένα τμήματα του δάσους τα οποία θα υλοτομούνται κάθε χρόνο 3. σε κλάσεις διαμέτρου και ηλικία των δένδρων που πρόκειται να υλοτομηθούν 4. στο είδος των υλοτομιών ανάλογα με τη μορφή (αποψιλωτικές όταν υλοτομούνται όλα τα δένδρα σε μεγάλες επιφάνειες ή επιλογικές όταν επιλέγονται ορισμένα δέντρα ή ομάδες δέντρων) και το σκοπό τους (καλλιεργητικές και αναγεννητικές) Αποκλίσεις (ως 10%) 1. έκτακτα περιστατικά (ανεμοριψίες, χιονοριψίες, κλπ.) 2. προγραμματισμένες εργασίες μέσα στο δάσος (κατασκευή νέων δρόμων ή διαπλάτυνση παλιών, δημιουργία αντιπυρικών λωρίδων ή λωρίδων για εγκαταστάσεις στύλων ΔΕΗ ΟΤΕ, κλπ.) 3. ειδικές συνθήκες της αγοράς ξύλου
Κατάλληλες προϋποθέσεις για την προσπέλαση και μετατόπιση μεταφορά του ξύλου (δασικοί δρόμοι και άλλες εγκαταστάσεις) Απαραίτητα μέσα εργασίας προσωπικό και κτιριακές εγκαταστάσεις Εποχή συγκομιδής Τρόπος συγκομιδής Προσήμανση των δέντρων που θα υλοτομηθούν
Εργαλεία και μηχανήματα συγκομιδής ξύλου μεγάλος αριθμός από μέσα συγκομιδής συνεχή εξέλιξη και βελτίωση των εργαλείων Δασική Μηχανολογία
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρι
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρια ρίψεως και αποκλαδώσεως Μαλακά ξύλα: ελαφρότερα και η κεφαλή έχει μικρότερη και ευθύτερη ακμή και μικρότερη γωνία κορυφής Σκληρά ξύλα: βαρύτερα, με μακρύτερη και καμπύλη ακμή και μεγαλύτερη γωνία κορυφής
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τσεκούρια σχίσεως & σφύρες σχίσεως πελέκα: μακρύτερη ακμή, με μικρή καμπυλότητα και συνήθως μια ή και δυο παρειές επίπεδες στειλιάρια από σκληρά ξύλα με μεγάλη αντοχή σε κρούση (φράξο, γαύρο, σφενδάμι, οξιά, ακακία, κλπ)
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων χειροκίνητο πριόνι
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αλυσοπρίονο
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αλυσοπρίονο ιδιόμορφα δόντια συνδέονται μεταξύ τους σε μια ατέρμονη αλυσίδα η αλυσίδα κινείται μηχανικά στην αυλακωτή περιφέρεια ενός ελάσματος με ελλειψοειδή μορφή και αποτελείται από κρίκους με δόντια και συνδετικούς κρίκους κάθε κρίκος με δόντια έχει ένα κυρτό δόντι που πλανίζει το ξύλο και πίσω του μια προεξοχή που καθορίζει το βάθος της τομής και συγχρόνως ενισχύει μηχανικά το δόντι
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σφήνες χρησιμοποιούνται στη ρίψη, τεμαχισμό και σχίση σε συνδυασμό με σφύρες κρούσεως (βαριές) κατασκευάζονται από μέταλλα, συνθετικές ύλες, σκληρά ξύλα, ή είναι σύνθετες μεταλλικές με ξύλινη ράχη
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Ιμάντες περιστροφής και δεσίματος μοχλός ρίψης μπάρα ανατροπής με γάντζο περιστροφής
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Λαβίδα ανύψωσης γάντζος ανύψωσης κορμοστροφείς διαφόρων τύπων
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Παχύμετρα και μέτρα
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων σύνθετα μηχανήματα ρίψης - διαμόρφωσης
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Χειροκίνητοι αποφλοιωτήρες
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Μηχανική αποφλοίωση
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχάνηματα θρυμματισμού
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων Μηχάνημα τεμαχισμού υπολειμμάτων υλοτομίας
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρες διαθέσιμοι σε μεγάλη κατασκευαστική ποικιλία με τροχούς, ερπύστριες, συρματόσχοινα, αρπάγες, αρθρωτοί, κλπ το σημαντικότερο μέσο μετατόπισης σε Ελλάδα και κεντρική Ευρώπη συνδυάζονται με αλλά μεταφορικά μέσα όπως ζώα και σχοινιογερανό
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων τεχνικά χαρακτηριστικά ελκυστήρων o ανθεκτική κατασκευή o μεγάλη απόσταση από το έδαφος o μικρή ακτίνα στροφής o μεγάλη ικανότητα ανάβασης o μεγάλη ικανότητα προσαρμογής στο έδαφος o μικρή συμπίεση εδάφους o μεγάλη σταθερότητα και ελαχιστοποίηση κινδύνου ανατροπής o μεγάλη ελκτική δύναμη o μεγάλη ικανότητα ανάπτυξης ταχύτητας o εργονομικά σχεδιασμένη καμπίνα o δυο συστήματα φρένων, ανεξάρτητα μεταξύ τους o προστατευτικό εξοπλισμό o προστατευτικό εξοπλισμό χειριστή οχήματος o δυνατότητα μετάδοσης κίνησης σε αναρτημένα ή ρυμουλκούμενα εξαρτήματα
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων διάκριση ελκυστήρων ανάλογα με την απόδοση της μηχανής τους σε kw (μικρής απόδοσης: 40-70 kw, μεσαίας απόδοσης: 70-100 kw, μεγάλης απόδοσης: 100 kw) και την κατανομή του βάρους του αμαξώματός τους στον μπροστινό και πίσω άξονα: o o o γεωργικούς ελκυστήρες γενικής χρήσης αρθρωτούς
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων γεωργικοί ελκυστήρες
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων διάκριση ελκυστήρων ανάλογα με εξοπλισμό μετατόπισης και την τεχνική αρχή μετατόπισης α. Μετατόπιση ξύλου μεγάλου μήκους, μετατόπιση ολόκληρων δέντρων, ολόκληρων κορμών, ή τεμαχισμένων κορμών μεγάλου μήκους, συρόμενη και συρόμενηυποβασταζόμενη μετατόπιση: o ελκυστήρες με συρματόσχοινο έλξης (βαρούλκο) o ελκυστήρες με αρπάγη o γερανοφόροι ελκυστήρες με σφικτήρα β. Μετατόπιση ξύλου μικρού μήκους, μετατόπιση τεμαχισμένων κορμών μικρού μήκους, καυσόξυλα, φερόμενη μετατόπιση: o ελκυστήρες με ρυμουλκούμενη καρότσα o αρθρωτοί φορτωτές μεταφοράς γ. Μετατόπιση θρυμματισμένου ξύλου: o τροχοφόρα μηχανήματα θρυμματισμού με αποθηκευτικό χώρο
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρες με συρματόσχοινο έλξης (βαρούλκο)
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρας με αρπάγη
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων ελκυστήρας με αρπάγη
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αρθρωτός φορτωτής μεταφοράς με ερπύστριες
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων αρθρωτός φορτωτής μεταφοράς με ρυμουλκούμενη καρότσα μεταφοράς
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων κινητός σχοινιογερανός προσαρμοσμένος σε όχημα
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχανήματα φόρτωσης κορμοτεμαχίων και φορτηγό μεταφοράς
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ελικόπτερα και αερόστατο
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ζώα
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μετατόπιση με ζώα μειονεκτήματα: η μετατόπιση γίνεται μόνο προς τα κατάντη, κινούνται αργά, μετακινούν μικρή ποσότητα ξύλου κάθε φορά, χρειάζονται συντήρηση όταν δεν προσφέρουν εργασία, δεν μπορούν να μετατοπίσουν μεγάλα μήκη με συνέπεια τη μείωση της αξίας της ξυλείας πλεονεκτήματα: κινούνται με μεγαλύτερη ευελιξία σε σύγκριση με ελκυστήρες, προκαλούν λιγότερη πλήγωση σε ιστάμενα δένδρα, προκαλούν λιγότερη διαταραχή και συμπίεση του εδάφους, είναι οικονομικότερα σε σχέση με μηχανήματα όταν συγκομίζονται σχετικά μικρές ποσότητες ξύλου, σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζεται η χρησιμοποίηση τους με αγροτικές εργασίες
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων εξανθρωπισμός της εργασίας ολοένα και αυξανόμενη χρησιμοποίηση μηχανημάτων στις εργασίες συγκομιδής δασικών προϊόντων που έχει σαν στόχο τη μεγαλύτερη απόδοση αλλά και τη μείωση της καταπόνησης του δασεργάτη
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων παραγωγικότητα με τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων έχουμε απασχόληση μεγαλύτερου κεφαλαίου ανά μονάδα χρόνου για να επιτευχθεί μικρότερο κόστος ανά μονάδα παραγωγής σε σχέση με την χειρωνακτική εργασία απαιτείται πολύ υψηλότερη παραγωγικότητα του συστήματος
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων προϋποθέσεις για την άριστη χρήση και υψηλή απόδοση των μηχανημάτων o μεγάλος αριθμός ομοειδών φάσεων εργασίας κάτω από σταθερές εξωτερικές συνθήκες o ομοιόμορφη κατανομή της εργασίας κατά τόπο και χρόνο με εξαντλητική εκμετάλλευση του δυναμικού των μηχανημάτων
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων λόγοι μικρής μηχανοποίησης στη χώρα μας o μικρά λήμματα στα περισσότερα δάση κάτι που δεν ευνοεί τη χρήση δαπανηρών μηχανημάτων o εργασίες συγκομιδής με παραδοσιακούς τρόπους που περιλαμβάνουν τεμαχισμό και αποφλοίωση χειρωνακτικά στο δάσος και μετατόπιση σε μεγάλο ποσοστό με τα ζώα o επιλογικές υλοτομίες που δεν εξυπηρετούν την κίνηση βαριών μηχανημάτων και τη μετατόπιση κορμών μεγάλου μήκους o ανώμαλη τοπογραφική διαμόρφωση σε συνδυασμό με ελλιπές οδικό δίκτυο που δεν ευνοεί μετατόπιση με ελκυστήρες (θα μπορούσε όμως να εφαρμοστεί εναέρια μετατόπιση) o κοινωνική πολιτική που επιδιώκει τη συγκράτηση ορεινών πληθυσμών στα χωριά τους με προσφορά εργασίας στο δάσος (βλέπε Π.Δ. 126/86) ανεξάρτητα από ικανότητες - εκπαίδευση
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων μηχανοποίηση των εργασιών συγκομιδής Πλεονεκτήματα o ταχύτερη εκτέλεση εργασιών (ταχύτερη συγκομιδή λήμματος και έγκαιρη απομάκρυνση ξύλου από το δάσος) o o εύκολη εκτέλεση εργασιών με λιγότερη καταπόνηση των δασεργατών καλύτερη ποιότητα ξύλου λόγω ταχύτερης μετακίνησης από το δάσος o μεγαλύτερη αξία του ξύλου λόγω δυνατότητας μετακίνησης μεγαλύτερων διαστάσεων o μικρότερη σπατάλη ξύλου λόγω δυνατότητας διαμόρφωσης μεγαλύτερων μηκών και αξιοποίησης των υπολειμμάτων o μικρότερες δαπάνες συγκομιδής λόγω μεγαλύτερης παραγωγικότητας και της δυνατότητας παράλειψης ορισμένων εργασιών στο δάσος και εξωδάσωσης ξυλείας μεγάλου μήκους o λιγότεροι δασεργάτες (έλλειψη εργατικών χεριών, συμβολή στη μείωση του κόστους συγκομιδής) o μικρότερη έκθεση των δασεργατών χειριστών των μηχανημάτων στις καιρικές συνθήκες o Μειονεκτήματα τα μηχανήματα είναι δαπανηρά (το κόστος συγκομιδής μειώνεται μόνο με πλήρη αξιοποίησή τους όλο το χρόνο) o απαιτούνται ειδικά εκπαιδευμένοι δασεργάτες για αποδοτικό - ακίνδυνο χειρισμό και συντήρηση και με ταχύτητα λήψης αποφάσεων o δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία των δασεργατών (θόρυβοι, κραδασμοί, καυσαέρια) o o πολυπλοκότερη διοικητική οργάνωση διάβρωση του εδάφους από υπερβολική χρήση μηχανικών μέσων
Mέσα εργασίας για ρίψη και διαμόρφωση δέντρων βαθμός μηχανοποίησης των εργασιών συγκομιδής στην Ελλάδα Εργασία ρίψη τεμαχισμός αποκλάδωση αποφλοίωση σχίση μετατόπιση φόρτωση μεταφορά Βαθμός μηχανοποίησης μηχανικά με αλυσοπρίονο μηχανικά με αλυσοπρίονο μηχανικά με αλυσοπρίονο αλλά και χειρωνακτικά με τσεκούρι χειρωνακτικά με τσεκούρι χειρωνακτικά με τσεκούρι με ζώα και σε λίγες περιπτώσεις με ελκυστήρες με μηχανικούς φορτωτές - γερανούς με φορτηγά
Τεχνική των εργασιών συγκομιδής ρίψη διαμόρφωση (αποκλάδωση, τεμαχισμός, αποφλοίωση, καλέμι, πελέκηση, σχίση, θρυμματισμός) μετατόπιση - μεταφορά των προϊόντων (δέντρα, κορμοί, στρογγύλη ξυλεία, ξύλο θρυμματισμού, καυσόξυλα) σε θέσεις συγκέντρωσης - κεντρικές πλατείες διαμόρφωσης - δασικές βιομηχανίες
Εξοπλισμός του συνεργείου ρίψεως αλυσοπρίονο, μικρό ή μεγάλο ανάλογα με τη διάμετρο των δέντρων ένα τσεκούρι ανά δασεργάτη σφήνες (τουλάχιστον δύο) βαρειά (για το κτύπημα των σφηνών) κορμοστροφέας χειροκίνητο βαρούλκο με συρματόσχοινο πρόσδεσης δέντρου θήκη εργαλείων για τη συντήρηση του αλυσοπρίονου φαρμακείο
Εκτίμηση της κατάστασης του δέντρου πρεμνική και στηθιαία διάμετρος βάση κόμη (μορφή, μέγεθος, κατανομή) κλίση διακλάδωση ύψος και απόσταση πτώσης
Εκτίμηση της κατάστασης του δέντρου πριν τη ρίψη (π.χ. διόγκωση της βάσης, διπυρήνωση)
επικίνδυνη περιοχή διεύθυνση ρίψης δρόμος διαφυγής επικίνδυνη περιοχή δρόμος διαφυγής Εξασφάλιση δρόμων διαφυγής σε περίπτωση πτώσης του δέντρου σε διαφορετική από την επιθυμητή διεύθυνση ρίψης
Κριτήρια εκλογής της διεύθυνσης ρίψης κατάσταση του δέντρου προστασία της απομένουσας συστάδας προστασία του δέντρου που ρίπτεται διευκόλυνση της μετατόπισης που ακολουθεί ελαχιστοποίηση του κινδύνου ατυχήματος εξασφάλιση δρόμου διαφυγής σε περίπτωση απόκλισης του δέντρου από την καθορισμένη κατεύθυνση ρίψης
ρίψη δρόμος διαφυγής δρόμος διαφυγής Εκλογή ενδιάμεσης διεύθυνσης ρίψης (πλάγια προς τα πάνω σε γωνία 45 ο ) σε περίπτωση κλίσης του εδάφους
1 2 3 Σειρά εργασίων ρίψης. 1-2: εμπροσθοτομή, 3: οπισθοτομή (το βέλος δείχνει τη διεύθυνση ρίψης)
δοκίδα εμπροσθοτομή οπισθοτομή διεύθυνση ρίψης Κάτοψη σε πρέμνο των εργασιών ρίψης
Παραδείγματα κακής εκτέλεσης εμπορθοτομής και οπισθοτομής με αποτέλεσμα την πιθανότητα πρόκλησης ζημιών, καθυστερήσεων και ατυχημάτων
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης οπισθοτομή 1 οπισθοτομή 2 δοκίδα εμπροσθοτομή διεύθυνση κλίσης διεύθυνση ρίψης Με τροποποιημένη οπισθοτομή (διαμόρφωση δοκίδας με μεγαλύτερο πλάτος στην πλευρά αντίθετα της κλίσης) και χρήση σφήνας (με κύκλο)
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης 3 διεύθυνση κλίσης 3 2 4 1 διεύθυνση ρίψης Με χρήση δύο σφηνών και ενώ η οπισθοτομή συνεχίζεται (με νούμερα η σειρά εργασίας)
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης δοκίδα εμπροσθοτομή έλξη οπισθοτομή κλίση Με τροποποιημένη οπισθοτομή και έλξη προς τη διεύθυνση ρίψης
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης ρίψη έλξη κλίση Με τροποποιημένη οπισθοτομή και έλξη αντίθετα από τη κλίση
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης τροχαλία επικίνδυνη περιοχή βαρούλκο δέντρο Με έλξη με βαρούλκο και χρήση τροχαλίας
Ρίψη σε διεύθυνση διαφορετική από αυτή της κλίσης βαρούλκο δέντρο > 2πλάσιο του μήκους του δέντρου Με έλξη βαρούλκου απ ευθείας χωρίς τροχαλία
Διαμόρφωση αποκλάδωση τεμαχισμός αποφλοίωση πελέκηση σχίση
Σκανδιναβική μέθοδος αποκλάδωσης (τα βέλη δείχνουν την κίνηση του αλυσοπρίονου (αριστερά) ή την κίνηση προς την κορυφή του κορμού (δεξιά) και οι πατημασιές τις θέσεις και για την ακολουθία του βηματισμού του δασεργάτη
Διαστάσεις κορμοτεμαχίων σε σχέση με τα προϊόντα για τα οποία προορίζονται στην Ελλάδα Διαστάσεις Προϊόντα Μήκος, m* Ελάχιστη διάμετρος, cm Πριστή ξυλεία 3-6 20 Ξυλόφυλλα 1-3 25 Σπίρτα (λεύκη) x0,90 25 Στύλοι ΔΕΗ 10-15 12-18** Στύλοι ΟΤΕ 5,5-8 9-14** Μοριοπλάκες - ινοπλάκες - χαρτί 1-2 5-7 Καυσόξυλα 1-2 *όταν ο τεμαχισμός γίνεται στο δάσος τα κορμοτεμάχια διαμορφώνονται με μικρή υπερδιάσταση λόγω φθορών των άκρων κατά τη μετατόπιση **διάμετρος κορυφής
Ποιοτική ταξινόμηση κορμοτεμαχίων με βάση τα ελαττώματά τους Ποιότητα Α Ποιότητα Β Ποιότητα Γ Κορμοτεμάχια υγιή, ευθυτενή, χωρίς ή σχεδόν χωρίς ρόζους χωρίς άλλα ελαττώματα ή με μικρά ελαττώματα που δεν επηρεάζουν την αξία χρήσεως του ξύλου Κορμοτεμάχια συνηθισμένα, υγιή, χωρίς πολλά ελαττώματα που αντισταθμίζονται από την γενικά καλή κατάσταση του ξύλου Κορμοτεμάχια με πολλούς ρόζους, πολύ κωνικόμορφα, μεγάλη στρεψοΐνια, με σήψη κατά θέσεις και περιφερειακές ραγάδες, σε κακή γενική κατάσταση αλλά όχι άχρηστα
σφηνοειδής κοπή Α Β σφηνοειδής κοπή Γ Δ Τεμαχισμός μικρών (Α, Γ) και μεγάλων (Β, Δ) κατακείμενων κορμών με τάσεις θλίψης (Α, Β στο πάνω μέρος και Γ, Δ στο κάτω μέρος) και εφελκυσμού (Α, Β στο κάτω μέρος και Γ, Δ στο πάνω μέρος)
Τεχνικές αρχές μηχανικής αποφλοίωσης διέλευση του κορμού μέσα από το αποφλοιωτικό μηχάνημα και απομάκρυνση του φλοιού με τοξοειδή μαχαίρια που περιστρέφονται γύρω από τον κορμό εφαρμογή φρεζοκεφαλής πάνω στον κορμό για απομάκρυνση του φλοιού περιστροφή μικρών τεμαχίων ξύλου 1 m μέσα σε μεγάλο τύμπανο και απομάκρυνση του φλοιού από τα κτυπήματα ώθηση χειρωνακτικά του εκφλοιωτήρα (ή του τσεκουριού) στο κορμό και απομάκρυνση του φλοιού από το κάμβιο
Μηχανική σχίση με τη χρήση υδραυλικής σφήνας
Τρόπος λειτουργίας του κορμοστροφέα
Καλέμι
δασόδρομος πάροδος μετατόπισης κεντρική πλατεία δασόδρομος Παράλληλη (αριστερά) ή ακτινική (δεξιά) διάταξη μετατόπισης σε κεντρικό δασόδρομο ή κεντρική πλατεία διαμόρφωσης. Τα βέλη δείχνουν τη διεύθυνση μετατόπισης
Από τεχνικής πλευράς και δυνατότητας χρήσης μηχανικών μέσων και ζώων η μετατόπιση διακρίνεται σε: α. φερόμενη (μεταφορά του κορμοτεμαχίου από το μεταφορικό μέσο χωρίς επαφή με το έδαφος) o χειροκίνητα με δασεργάτες και ζώα o μηχανικά με γερανό, σχοινιογερανό, φορτάμαξα, εκλυστήρα με ρυμούλκο, ελικόπτερο, αερόστατο β. υποβασταζόμενη - συρόμενη (ανύψωση της μιας πλευράς του κορμοτεμαχίου και στήριξη πάνω στο μεταφορικό μέσο, το μεγαλύτερο μέρος του κορμοτεμαχίου σύρεται στο έδαφος) o χειροκίνητα με δασεργάτες o μηχανοκίνητα με εκλυστήρα γ. συρόμενη (το κορμοτεμάχιο σύρεται από το μεταφορικό μέσο χωρίς να ανασηκώνεται από την επιφάνεια του εδάφους) o χειροκίνητα με ζώα o μηχανοχειροκίνητα με μικροβαρούλκο o μηχανικά με ακίνητο εκλυστήρα με βαρούλκο, ελκυστήρα
Ο τρόπος μετατόπισης εξαρτάται από: τις τοπογραφικές συνθήκες τις διαστάσεις του ξύλου το βάρος του ξύλου την κατάσταση της επιφάνειας του ξύλου τα διαθέσιμα μέσα
Αλυσίδες, συρματόσχοινα και συνδετήρες για μετατόπιση
συρματόσχ οινο συρματόσχ οινο πρόσδεσης Πρόσδεση κορμοτεμαχίων με διάφορα μέσα (άγκιστρα, συρματόσχοινα, αλυσίδες) για μετατόπιση με ελκυστήρα
Μικρό φορητό βαρούλκο με τηλεχειριστήριο σε συνδυασμό με τροχαλία για μετατόπιση κορμοτεμαχίων
Εμπειρικός κανόνας: σε κλίσεις μέχρι 50% πρέπει να χρησιμοποιούνται ελκυστήρες για τη μετατόπιση με παράλληλη διάνοιξη κατάλληλου δικτύου τρακτεροδρόμων σε κλίσεις πάνω από 50% πρέπει να χρησιμοποιούνται εναέρια συστήματα μετατόπισης
συρματόσχοινα τάνυσης συρματόσχοινο επιστροφής έλκον συρματόσχοινο κινητό σύστημα με βαρούλκο και ιστό συρματόσχοινα πρόσδεσης Ανάντη μετατόπιση: κινητό συγκρότημα βαρούλκου και ιστού
βαρούλκο φέρον συρματόσχοινο έλκον συρματόσχοινο φορτάμαξα πλατεία Κατάντη μετατόπιση: με τρέχον φέρον συρματόσχοινο
Η ξυλεία μετατοπίζεται καταρχάς σε πλατείες συγκέντρωσης, συνήθως διαπλατύνσεις δρόμων με σκοπό την: διαμόρφωση (αν δεν έχει προηγηθεί στο υλοτόμιο) προσωρινή αποθήκευση ποιοτική ταξινόμηση μέτρηση επιθεώρηση από αγοραστές φόρτωση και μεταφορά σε δασικές βιομηχανίες
Τρόποι στοίβασης κορμοτεμαχίων σε κεντρικές πλατείες συγκέντρωσης
Οργάνωση της συγκομιδής ξύλου - Καθήκοντα φορέα συγκομιδής: (α) η επιλογή του καλύτερου συστήματος συγκομιδής και αντίστοιχων μέσων ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες (β) η χρησιμοποίηση των διαθέσιμων μέσων και προσωπικού με τον καλύτερο δυνατό τρόπο
Στόχος: η ταχύτερη, τεχνικά καλύτερη και οικονομικότερη διεξαγωγή της συγκομιδής χωρίς να παραβλέπονται τυχόν δυσμενείς συνέπειες στα δέντρα που απομένουν και στο δασικό έδαφος
Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: χρησιμοποίηση μηχανικών συγκομιστών
Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: εναέρια μετατόπιση σε μεγάλες κλίσεις
Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: μετατόπιση με ζώα σε επιλογικές υλοτομίες και μικρά λήμματα
Παραδείγματα λήψης αποφάσεων για την καλύτερη οργάνωση των εργασιών συγομιδής: μετατόπιση με ελκυστήρες σε ομαλά εδάφη
Η οργάνωση της συγκομιδής ξύλου πρέπει να λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες όπως: δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) χώρος εργασίας χαρακτηριστικά των δέντρων δασεργάτες άλλοι παράγοντες
Δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) δ α σ ό δ ρ ο μ ο ς πάροδος μετατόπισης πάροδος μετατόπισης Οργάνωση εργασιών συγκομιδής σε επιλογικές υλοτομίες: ρίψη δέντρων σε διάταξη ψαροκόκκαλου με τη βάση τους ως προς την πάροδο μετατόπισης ώστε να μειώνονται οι ζημιές από τη μετατόπιση στα εναπομείναντα δέντρα
Δασοκομικές απαιτήσεις (αποψιλωτικές ή επιλογικές υλοτομίες) Ζώνη διαχείρισης Ζώνη διαχείρισης Προστατευόμενη ζώνη Οργάνωση εργασιών συγκομιδής σε υλοτομίες παραποτάμιων περιοχών: ζώνες διαχείρισης όπου η συγκομιδή ξύλου υπόκειται σε περιορισμούς και ζώνες στις οποίες απαγορεύεται κάθε υλοτομία
Χώρος εργασίας Μικροί τόποι συγκέντρωσης μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα συμφόρησης από μηχανήματα και κορμούς
Χώρος εργασίας Υλοτόμιο Τόπος συγκέντρωσης Κεντρική πλατεία διαμόρφωσης Ρίψη Αποκλάδωση Αποκορύφωση Τεμαχισμός (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Ρίψη Αποκλάδωση Αποκορύφωση Ρίψη Αποκάδωση Αποκορύφωση (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Τα κύρια συστήματα συγκομιδής ξύλου: σε μικρά μήκη (Α), σε ολόκληρους κορμούς (Β), σε ολόκληρα δέντρα (Γ). Σε παρένθεση εργασίες που μπορούν να παραληφθούν σε ένα τόπο εργασίας, πρέπει όμως να γίνουν σε κάποιον επόμενο Βιομηχανία (Αποφλοίωση) (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός) Αποφλοίωση Τεμαχισμός (Αποφλοίωση) (Τεμαχισμός)
Χαρακτηριστικά των δέντρων: διαστάσεις, όγκος ανά εκτάριο, ποιότητα Προβληματισμοί: η ικανότητα των μηχανικών μέσων να χειριστούν συγκεκριμένα δέντρα χωρίς να αγνοούνται οι κανόνες ασφαλείας ή να προκαλούν ζημιές στα ίδια τα μηχανήματα, τη συστάδα και το έδαφος οικονομικές απόψεις της συγκομιδής (π.χ. συγκομιδή δέντρων μικρής διαμέτρου, χρησιμοποίηση εναέριων συστημάτων μετατόπίσης, ποιότητα ξυλείας
Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: η χρησιμοποίηση φαρδιών λάστιχων σε ελκυστήρες μειώνουν τη πίεση που ασκείται στο έδαφος
Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: η χρησιμοποίηση σταθερών μηχανημάτων σε ευαίσθητα εδάφη προκαλούν υποβάθμιση της περιοχής
Χαρακτηριστικά των δέντρων Επιβάρυνση του εδάφους: συμπίεση και λασπώδες έδαφος από έντονη κίνηση μηχανημάτων σε υγρό καιρό
Χαρακτηριστικά των δέντρων Σε επιλογικές υλοτομίες οι ελκυστήρες φόρτωσης που μετατοπίζουν μικρότερους κορμούς μπορούν να ελιχθούν ευκολότερα ανάμεσα στα εναπομείναντα δέντρα σε σχέση με ελκυστήρες με βαρούλκο ή αρπάγη που μετατοπίζουν ολόκληρα δέντρα
Δασεργάτες τρόπος εργασίας των δασεργατών (συγκρότηση συνεργείων) για συγκεκριμένες εργασίες συγκομιδής καθεστώς απασχόλησης
Άλλοι παράγοντες κατάσταση και πυκνότητα δασικού οδικού δικτύου τοπογραφική διαμόρφωση και η κατάσταση του εδάφους διαθέσιμα μέσα συγκομιδής, οι συνθήκες και απαιτήσεις της αγοράς εποχή της συγκομιδής και κλιματικές συνθήκες υπάρχουσα νομοθεσία, κλπ.
Άλλοι παράγοντες Στενοί δρόμοι σε απότομες κλίσεις συχνά απαιτούν την ταυτόχρονη εργασία σχοινιογερανού και ελκυστήρα με αρπάγη ή γερανό για την αποφυγή ολίθησης των κορμών στην πλαγιά
ΔΑΣΙΚΑ ΔΕΝΤΡΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΤΟΜΙΑ
ΚΩΝΟΦΟΡΑ ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΑ
παραγωγή σακχάρων νερό και ανόργανα συστατικά από ρίζες ανόργανα συστατικά
ταξινόμηση παγκόσμια δασική έκταση
παγκόσμιος δασικός όγκος παγκόσμια υλοτομία
παγκόσμια υλοτομία κωνοφόρων παγκόσμια υλοτομία πλατύφυλλων
ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ
Προϊόντα ξύλου: - διατηρείται η φυσική δομή - με μηχανική-χημική μεταποίηση χωρίς να αναγνωρίζεται η προέλευση Το ξύλο ως υλικό - πλεονεκτήματα ξύλου - μειονεκτήματα ξύλου Περιορισμός σπατάλης του ξύλου Έρευνα: Επιστήμη και Τεχνολογία Ξύλου
Δομή του ξύλου: - ορισμός - επιστημονικό ενδιαφέρον - πρακτική σημασία