Ενότητα 4 Πλήρης και Άµεση Κοστολόγηση 1
Πλήρης Κοστολόγηση Πλήρης ή Απορροφητική Κοστολόγηση είναι η µέθοδος κοστολόγησης σύµφωνα µε την οποία το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος υπολογίζεται λαµβάνοντας υπόψη όλα τα κόστη παραγωγής, συµπεριλαµβανοµένων: των α υλών, της άµεσης εργασίας και των ΓΒΕ (τόσο των µεταβλητών, όσο και των σταθερών). 2
Κόστος Παραγωγής Πρέπει να σηµειώσουµε ότι το Κόστος Παραγωγής ή Βιοµηχανικό Κόστος είναι το σύνολο των τριών ειδών κόστους: Κόστος Άµεσων Υλικών (Α Ύλες). Κόστος Άµεσης Εργασίας (Ηµεροµίσθια). Γενικά Έξοδα Παραγωγής ή Γενικά Βιοµηχανικά Έξοδα (Γ.Β.Ε.) (έµµεσα υλικά, έµµεση εργασία, αναλώσιµα, µισθοί εργοδηγών, αποσβέσεις µηχανηµάτων). 3
Άµεσα Υλικά θεωρούνται Άµεσα Υλικά (1) τα κύρια υλικά που ενσωµατώνονται στο τελικό προϊόν µπορούν να διακριθούν πάνω σε αυτό και αποτελούν σηµαντικό µέρος του συνολικού κόστους των υλικών που θα χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή του. Το τελικό προϊόν µίας οικονοµικής µονάδας µπορεί να είναι πρώτη ύλη για άλλη οικονοµική µονάδα. Τα έµµεσα υλικά είναι τα υλικά που δεν είναι διακριτά στο τελικό προϊόν και είναι µικρής αξίας σε σχέση µε τα κύρια υλικά. Το κόστος των έµµεσων υλικών περιλαµβάνεται στα Γενικά Βιοµηχανικά Έξοδα. 4
Άµεσα Υλικά (2) Κόστος Άµεσων Υλικών (Α Υλών) = Αρχικό Υπόλοιπο Α Υλών + Καθαρές Αγορές Α Υλών (Αγορές + Έξοδα Αγορών Υλών Επιστρ. Αγορ Υλών Εκπτωσ. Αγορ Υλών) ιαθέσιµες Υλες ή Υλες προς ιάθεση Τελικό Υπόλοιπο Α Υλών Κόστος Ανάλωσης Α Υλών ή Κόστος Άµεσων Υλικών 5
Άµεση Εργασία (1) Άµεση Εργασία είναι το κόστος εργασίας που προκύπτει από τους εργαζόµενους που ασχολούνται άµεσα µε την επεξεργασία των πρώτων υλών και ενωµατώνεται στο παραγόµενο προιόν, µπορεί να διακριθεί πάνω σε αυτό, αποτελεί σηµαντικό µέρος του κόστους της συνολικής εργασίας που θα απαιτηθεί για την παραγωγή. Τα κόστος της έµµεσης εργασίας είναι όλα τα κόστη εργασίας, τα οποία δεν µπορούν εύκολα να επιµεριστούν σε µονάδες του τελικού προϊόντος και είναι µικρής αξίας. Το κόστος των έµµεσων υλικών περιλαµβάνεται στα ΓΒΕ. 6
Άµεση Εργασία (2) Κόστος Άµεσης Εργασίας = Αριθµός Ηµεροµισθίων Ηµεροµίσθια Κόστος Ηµεροµισθίων 7
Γενικά Βιοµηχανικά Έξοδα Τα ΓΒΕ είναι όλες οι δαπάνες οι οποίες δεν γίνονται για ένα συγκεκριµένο φορέα κόστους αλλά για το σύνολο των φορέων κόστους. Τα ΓΒΕ µπορεί να είναι σταθερά (αποσβέσεις, ενοίκια) ή να είναι µεταβλητά (έµµεση εργασία) ή µικτά (δαπάνες ΟΤΕ εργοστασίου). Κόστος Γενικών Εξόδων Παραγωγής ή Γενικών Βιοµηχανικών Εξόδων = Συντελεστής επιβάρυνσης (καταλογισµού) ΓΒΕ. 8
Κόστος Παραχθέντων Ο υπολογισµός του κόστους των παραχθέντων αρχίζει µε το κόστος των ηµιέτοιµων (ηµικατεργασµένων) αρχής περιόδου στο οποίο προστίθενται το κόστος παραγωγής που πραγµατοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου. Από το άθροισµα αυτό αφαιρείται το κόστος των ηµικατεργασµένων τέλους περιόδου, για να προσδιοριστεί το κόστος των παραχθέντων προϊόντων, δηλαδή: Κόστος ηµικατεργασµένων στην αρχή (παραγωγή σε εξέλιξη) Συν: Κόστος Παραγωγής Μείον: Κόστος ηµικατεργασµένων αποθεµάτων τέλους περιόδου Κόστος Παραχθέντων Ετοίµων Προϊόντων 9
Κόστος Παραγ. και Κόστους Παραχθ/των εν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση των όρων «κόστος παραχθέντων προιόντων» και «βιοµηχανικό κόστος περιόδου». Το κόστος των παραχθέντων προiόντων αναφέρεται στο κόστος των έτοιµων προϊόντων τα οποία πραγµατικά µεταφέρθηκαν στην αποθήκη κατά τη διάρκεια της περιόδου. Ενώ το βιοµηχανικό κόστος περιόδου (κόστος παραγωγής) περιλαµβάνει αποκλειστικά δαπάνες που πραγµατοποιήθηκαν στη συγκεκριµένη περίοδο. Οι δύο όροι ταυτίζονται σε χρηµατικές µονάδες µόνο όταν τα κόστη των αποθεµάτων σε ηµικατεργασµένα αρχής και τέλους περιόδου είναι της ίδιας αξίας. 10
Πίνακας Κόστους Παρ/των και Πωληθ/των Αρχικό Υπόλοιπο Α Υλών ΧΧΧ + αγορές α υλών ΧΧΧ + έξοδα αγορών α υλών ΧΧΧ - επιστροφές &εκπτώσεις αγορών ΧΧΧ ΙΑΘΕΣΙΜΕΣ Α ΥΛΕΣ ΧΧΧ - τελικό υπόλοιπο α υλών ΧΧΧ ΚΟΣΤΟΣ Α ΥΛΩΝ ΧΧΧ + ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΧΧΧ ΑΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ ΧΧΧ + ΓΒΕ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΘΕΝΤΑ ΧΧΧ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΧΧΧ + ηµικατεργασµένα αρχής ΧΧΧ - ηµικατεργασµένα τέλους ΧΧΧ ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΧΘΕΝΤΩΝ ΧΧΧ + έτοιµα αρχής ΧΧΧ - έτοιµα τέλους ΧΧΧ ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ ΧΧΧ 11
Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσης ΚΑΘΑΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ (Ακαθάριστες Πωλήσεις Επιστροφές Πωλήσεων Εκπτώσεις Πωλήσεων ) ΧΧΧ - Κόστος Πωληθέντων ΧΧΧ ΜΙΚΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΧΧΧ - Έξοδα Πώλησης ΧΧΧ - Έξοδα ιάθεσης - Έξοδα Έρευνας και Ανάπτυξης - Έξοδα ιοίκησης ΧΧΧ - Έξοδα Χρηµατοοικονοµικής ΧΧΧ ΚΑΘΑΡΟ ΚΕΡ ΟΣ ΧΧΧ 12
Άµεση Κοστολόγηση Άµεση ή Μεταβλητού Κόστους ή Αναλογική ή Οριακή Κοστολόγηση είναι η µέθοδος κοστολόγησης σύµφωνα µε την οποία το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος υπολογίζεται λαµβάνοντας υπόψη µόνο τα µεταβλητά κόστη παραγωγής, συµπεριλαµβανοµένων: των α υλών, της άµεσης εργασίας και των µεταβλητών ΓΒΕ. 13
Άµεση και Πλήρης Κοστολόγηση (1) Άµεση Κοστολόγηση Κόστος Προϊόντος Κόστος Περιόδου Α ύλες Άµεση εργασία Μεταβλητά ΓΒΕ Σταθερά ΓΒΕ Μεταβλητά Έξοδα ιοίκησης και Πωλήσεων Σταθερά Έξοδα ιοίκησης και Πωλήσεων Πλήρης Κοστολόγηση Κόστος Προϊόντος Κόστος Περιόδου 14
Άµεση και Πλήρης Κοστολόγηση (2) Άμεση Κοστολόγηση Πλήρης Κοστολόγηση Πωλήσεις Πωλήσεις ( ) Ά ύλες ( ) Ά ύλες ( ) Άμεση εργασία ( ) Άμεση εργασία ( ) Μεταβλητά ΓΒΕ ( ) Μεταβλητά ΓΒΕ ( ) Σταθερά ΓΒΕ ( ) Μεταβλητά Έξοδα Διοίκησης ( ) Μεταβλητά Έξοδα Πωλήσεων Περιθώριο Συνεισφοράς Μικτό Αποτέλεσμα ( ) Σταθερά ΓΒΕ ( ) Μεταβλητά Έξοδα Διοίκησης ( ) Σταθερά Έξοδα Διοίκησης ( ) Σταθερά Έξοδα Διοίκησης ( ) Μεταβλητά Έξοδα Πωλήσεων ( ) Σταθερά Έξοδα Πωλήσεων ( ) Σταθερά Έξοδα Πωλήσεων Καθαρό Αποτέλεσμα Καθαρό Αποτέλεσμα 15
Άµεση και Πλήρης Κοστολόγηση (3) Η οργάνωση του κόστους στην Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσης βάσει της Άµεσης Κοστολόγησης γίνεται συναρτήσει της µεταβλητικότητας του κόστους δηλαδή σταθερό και µεταβλητό κόστος. Η οργάνωση του κόστους στην Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσης βάσει της Πλήρους Κοστολόγησης γίνεται συναρτήσει των επιµέρους λειτουργιών µιας επιχείρησης. 16
Σχέση - ιαφορές Άµεσης και Πλήρους Κοστολόγησης (1) Ο τρόπος αντιµετώπισης του σταθερού κόστους παραγωγής µεταξύ των δύο µεθόδων οδηγεί στην αποθεµατοποίηση του σταθερού αυτού κόστους στα αποθέµατα των ετοίµων προϊόντων (καθώς και αν συντρέχει περίπτωση στα ηµικατεργασµένα). Στην άµεση κοστολόγηση τα σταθερά ΓΒΕ δεν περιλαµβάνονται στον υπολογισµό του κόστους και τα µεταχειριζόµαστε σαν κόστος περιόδου, ενώ στην πλήρη υπολογίζονται. Συνέπεια αυτού είναι ότι το προσδιοριζόµενο κόστος παραγωγής του προϊόντος θα είναι µικρότερο µε βάση την άµεση κοστολόγηση από το αντίστοιχο κόστος που υπολογίζεται σύµφωνα µε την πλήρη. 17
Σχέση - ιαφορές Άµεσης και Πλήρους Κοστολόγησης (2) Ο διαχωρισµός αυτός επηρεάζει επίσης και το κόστος του αποθέµατος της περιόδου. Εάν ένα µέρος του προϊόντος στην άµεση κοστολόγηση πωληθεί, ενώ ένα άλλο παραµείνει σαν απόθεµα, σε αυτό δεν θα περιλαµβάνεται οποιοδήποτε ποσό σταθερών ΓΒΕ. Αντίθετα στην πλήρη κοστολόγηση θα περιλαµβάνεται στο κόστος του αποθέµατος και ένα ποσοστό σταθερών ΓΒΕ της περιόδου. Άρα το κόστος του αποθέµατος του προϊόντος στην άµεση θα είναι µικρότερο σε σχέση µε την πλήρη κοστολόγηση. Έτσι και το λογιστικό αποτέλεσµα της περιόδου θα είναι διαφορετικό µεταξύ των δυο µεθόδων. 18
Σχέση - ιαφορές Άµεσης και Πλήρους Κοστολόγησης (3) Η άµεση κοστολόγηση παρέχει επίσης τη δυνατότητα για την λήψη σηµαντικών αποφάσεων. Αυτό διευκολύνεται µε το βιοµηχανικό περιθώριο συµβολής και µε το περιθώριο συµβολής ή συνεισφοράς όπου υπάρχει διαχωρισµός του κόστους σε σταθερό και µεταβλητό. Όσον αφορά την πλήρη κοστολόγηση, παρατηρείται η διάκρισή του κατά λειτουργίες κόστους. Συνέπεια αυτού είναι να µην γνωρίζει η διοίκηση το περιθώριο που παρουσιάζει κάθε προϊόν ή τµήµα παραγωγής ή περιοχή διάθεσης προϊόντων για την κάλυψη των σταθερών εξόδων και τη δηµιουργία κέρδους, οδηγώντας στη λήψη λανθασµένων αποφάσεων από τα διοικητικά στελέχη µιας επιχείρησης. 19
Σχέση - ιαφορές Άµεσης και Πλήρους Κοστολόγησης (4) Σχέση Παραγωγής και Πωλήσεων Περιόδου Παραγωγή = Πωλήσεις Παραγωγή > Πωλήσεις Παραγωγή < Πωλήσεις Επίπτωση στα Αποθέματα Αρχικό απόθεµα = Τελικό Απόθεµα (Αμετάβλητα) Αρχικό απόθεμα < Τελικό Απόθεμα (Αύξηση) Αρχικό απόθεµα > Τελικό Απόθεµα (Μείωση) Σχέση Αποτελεσμάτων με Άμεση Κοστολόγηση και Αποτελεσμάτων με Πλήρη Κοστολόγηση Αποτελέσματα με Άμεση = Αποτελέσματα με Πλήρη Αποτελέσματα με Άμεση < Αποτελέσματα με Πλήρη Αποτελέσματα με Άμεση > Αποτελέσματα με Πλήρη 20
Πλεονεκτήµατα Άµεσης Κοστολόγησης Ευκολία εφαρµογής. Ευκολία υπολογισµού αποτελεσµάτων προϊόντων ή τοµέων. Ευκολία κατανόησης από τη ιοίκηση. Συνεπής µε την ανάλυση σχέσεων κόστους όγκου κέρδους. Συνεπής µε το πρότυπο κόστος. Συνεπής µε τους ελαστικούς προϋπολογισµούς. Το καθαρό αποτέλεσµα έχει µικρότερη απόκλιση από τις καθαρές ταµειακές ροές. Επισηµαίνει την επίδραση των σταθερών εξόδων στα αποτελέσµατα. Το αποτέλεσµα δεν επηρεάζεται από µεταβολές στα αποθέµατα. 21
Πλεονεκτήµατα Πλήρους Κοστολόγησης Καλύτερη συσχέτιση εσόδων µε τα αντίστοιχα έξοδα. Σύµφωνη µε τις απαιτήσεις των λογιστικών προτύπων και της φορολογικής νοµοθεσίας. Παραδοσιακή χρήση για τη σύνταξη λογιστικών καταστάσεων που απευθύνονται σε εξωτερικούς χρήστες. 22