ΠΡΟΛΟΓΟΣ H Aντιγ νη του Σοφοκλή αποτελεί αναμφί ολα ένα απ τα σπουδαι τερα έργα της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας, που εξακολουθεί ακ μα και σήμερα να συγκινεί αναγνώστες και θεατές με τη δ ναμη των ιδεών του, τα διαχρονικά μην ματα που εκφράζει και την τελει τητα με την οποία χειρίζεται την τέχνη του ο μεγάλος τραγικ ς ποιητής. H διδασκαλία του έργου στο σχολείο (B Λυκείου) συνδέεται επομένως με την ανάγκη να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με αυτ το σημαντικ έργο που διακρίνεται για την ψιστη παιδαγωγική και διδακτική του αξία. Tο παρ ν ι λίο ελπίζουμε τι θα οηθήσει το μαθητή στην ενδιαφέρουσα και ταυτ χρονα δ σκολη προσπάθειά του να γνωρίσει και να κατανοήσει την Aντιγ νη αποκομίζοντας τα μέγιστα δυνατά οφέλη. Γι αυτ θεωρήσαμε αναγκαίο να εντάξουμε στις διδακτικές εν τητες που το αποτελο ν σε γενικές γραμμές τα εξής: Mετάφραση του αρχαίου κειμένου, σ μφωνη και με τα γλωσσικά σχ λια του σχολικο ι λίου. Λεπτομερή λεξιλογικά, γραμματικά και συντακτικά σχ λια για την καλ τερη αποκωδικοποίηση της γλώσσας του πρωτοτ που. Παρουσίαση της δομής κάθε εν τητας και της περιληπτικής απ δοσής της για τον εντοπισμ των καίριων σημείων. Ποικίλα πραγματολογικά και ερμηνευτικά σχ λια, ώστε να γίνουν κατανοητές σε άθος οι ιδέες, οι αντιλήψεις, οι αξίες κ.λπ. που διέπουν το κείμενο. Hθογράφηση των προσώπων. Στοιχεία τεχνικής που επισημαίνονται ασικά στοιχεία της τραγωδίας (τραγικές ειρωνείες, προοικονομία, προώθηση του μ θου κ.ά.) και εντοπίζονται τα πλο σια εκφραστικά μέσα που κοσμο ν το λ γο του έργου. Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου. Kριτήρια αξιολ γησης, οι απαντήσεις των οποίων δίνονται στο τέλος του ι- λίου. Δήμητρα Καλα ρουζιώτου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EIΣAΓΩΓH... 13 ΠPOΛOΓOΣ (στ. 1-99) Eν τητα 1η (στ. 1-17)... 53 Eν τητα 2η (στ. 18-38)... 76 Eν τητα 3η (στ. 39-68)... 98 Eν τητα 4η (στ. 69-99)... 127 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 156 1ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 160 2ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 162 ΠAPOΔOΣ (στ. 100-161) Eν τητα 5η (στ. 100-161)... 166 A EΠEIΣOΔIO (στ. 162-331) Eν τητα 6η (στ. 162-222)... 169 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 175 Eν τητα 7η (στ. 223-279)... 179 Eν τητα 8η (στ. 280-314)... 186 Eν τητα 9η (στ. 315-331)... 213 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 231 1ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 237 2ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 239
A ΣTAΣIMO (στ. 332-375) Eν τητα 10η (στ. 332-375)... 242 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 248 B EΠEIΣOΔIO (στ. 376-581) Eν τητα 11η (στ. 376-440)... 252 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 259 Eν τητα 12η (στ. 441-472)... 261 Eν τητα 13η (στ. 473-507)... 286 Eν τητα 14η (στ. 508-525)... 315 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 333 1ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 338 2ο Kριτήριο Aξιολ γησης... 339 Eν τητα 15η (στ. 526-560)... 342 Eν τητα 16η (στ. 561-581)... 371 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 393 Kριτήριο Aξιολ γησης... 396 B ΣTAΣIMO (στ. 582-625) Eν τητα 17η (στ. 582-625)... 399 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 404 Γ EΠEIΣOΔIO (στ. 626-780) Eν τητα 18η (στ. 626-680)... 406 Eν τητα 19η (στ. 681-723)... 440 Eν τητα 20ή (στ. 724-780)... 473 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 515 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 522 Kριτήριο Aξιολ γησης... 524
Γ ΣTAΣIMO (στ. 781-800) Eν τητα 21η (στ. 781-800)... 526 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 530 Δ EΠEIΣOΔIO (στ. 801-943) Eν τητα 22η (στ. 801-882)... 532 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 538 Eν τητα 23η (στ. 883-943)... 541 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικο ι λίου... 547 ΠEPIΛHΠTIKH AΠOΔOΣH TΩN ΣTIXΩN 944-1353... 550 ΓENIKH ΘEΩPHΣH THΣ TPAΓΩΔIAΣ... 553 AΠANTHΣEIΣ ΣTA KPITHPIA AΞIOΛOΓHΣHΣ... 563
ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Το δράμα Η τραγωδία Το αρχαίο θέατρο ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΤΥΠΟΥ (ανάπτυξης και σύντομης απάντησης) α. Το δράμα 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος και τι νέο προσέφερε στο κοιν σε σχέση με το έπος και τη λυρική ποίηση; Tο δράμα είναι σ νθετη ποιητική δημιουργία, στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία απ το έπος και τη λυρική ποίηση, ενώ κατά την παρουσίασή του ενώπιον του κοινο συν δευαν το λ γο η μουσική και η ρχηση. H καινοτομία που παρουσίαζε το δράμα ήταν τι δεν προοριζ ταν για απλή απαγγελία αλλά για παράσταση εν ς συγκλονιστικο γεγον τος, που εξελισσ ταν σαν ζωντανή πραγματικ τητα μπροστά στους θεατές. 2. Ποια είναι η προέλευση του δράματος και με ποια γιορτή συνδέθηκε; Tο δράμα προήλθε απ τα θρησκευτικά δρώμενα και συνδέθηκε εξαρχής με τη λαμπρ τερη εορτή του Διον σου, τα Mεγάλα Διον σια, που είχαν κυρίαρχη θέση στο α- θηναϊκ εορτολ γιο. 3. Tι ήταν τα θρησκευτικά δρώμενα και ποια θέση είχαν στις γιορτές των αρχαίων Eλλήνων; Tα θρησκευτικά δρώμενα ήταν θρησκευτικές εκδηλώσεις με δραματικ χαρακτήρα (δηλαδή μορφή παράστασης). Kατείχαν σημαντική θέση στις γιορτές των αρχαίων Eλλήνων. Για παράδειγμα, στο Άργος και τη Σάμο αναπαριστο σαν τους γάμους του Δία και της Ήρας, στην Kρήτη τη γέννηση του Δία, ενώ στους Δελφο ς έφη οι παρίσταναν τον αγώνα του Aπ λλωνα με το δράκοντα. Aκ μα και στα Eλευσίνια μυστήρια ον μαζαν τις μυστικές ιεροτελεστίες δρώμενα. Στις τελετές μως του Διον σου τα δρώμενα ήταν λαμπρ τερα και πιο επίσημα. 13
4. Tι αντιπροσώπευε ο θε ς Δι νυσος στη ζωή των αρχαίων Eλλήνων; Ποιες τελετές ή εκδηλώσεις συμπεριλάμ ανε η λατρεία του Διον σου; Mε ποια εξωτερικά τους γνωρίσματα ξεχώριζαν οι οπαδοί του Διον σου κατά τη διάρκεια των τελετών που γίνονταν προς τιμήν του θεο ; O Δι νυσος, ως θε ς του αμπελιο και του κρασιο, προσωποποιο σε τον κ κλο των εποχών του έτους, τη διαδικασία της σποράς και της λάστησης, τη γονιμοποίηση των καρπών και γενικά λες τις μυστηριώδεις παραγωγικές δυνάμεις της φ σης. Aυτ τον αδιάκοπα επαναλαμ αν μενο κ κλο της ζωής και του θανάτου οι λατρευτές του Διον σου τον είχαν συνδέσει με τη γέννηση του θεο, τη δράση του, το θάνατο και την επαναφορά του στη ζωή. Φαντάζονταν ακ μα το θε να κυκλοφορεί ανάμεσα στους ανθρώπους, μαζί και με τους τραγ ποδες ακολο θους του, τους Σατ ρους, και να παρακινεί λους να ξεχάσουν τις έγνοιες της ζωής και να παραδοθο ν στο γλεντοκ πι και στη χαρά. Kατά τις τελετές του Διον σου οι οπαδοί του λάτρευαν το θε σε κατάσταση ιερής μανίας, άφθονης οινοποσίας, πολλών αστεϊσμών και έξαλλου ενθουσιασμο. Oυσιώδες γνώρισμα των λατρευτικών τους εκδηλώσεων ήταν η έκσταση, η συναισθηματική μέθη που τους τα τιζε με άλλα πρ σωπα, τους Σατ ρους, και τους μετέθετε σε μια κατάσταση θεϊκή. Για την επιτυχία της έκστασης οι πιστοί μεταμφιέζονταν. Tυλίγονταν με δέρματα ζώων, άλειφαν τα πρ σωπά τους με το κατακάθι του κρασιο (τρυγία) ή το σκέπαζαν με φ λλα δέντρων, φορο σαν στεφάνια απ κισσ, πρ σθεταν ουρές, γένια ή κέρατα, πως και οι ακ λουθοι του θεο. 5. Π τε και ποιος δίδαξε πρώτος το δράμα και ποια στοιχεία δανείστηκε απ τις λατρευτικές τελετές προς τιμήν του Διον σου; ταν ο Πεισίστρατος ίδρυσε ιερ προς τιμήν του Διον σου στα NA της Aκρ πολης, μετέφερε σ αυτ απ τις Eλευθερές της Bοιωτίας το ξ λινο άγαλμα του Διον σου του Eλευθερέως και οργάνωσε λαμπρές τελετές. Σ αυτ ν το χώρο ο Θέσπης απ την Iκαρία της Aττικής (σημεριν Δι νυσο) δίδαξε για πρώτη φορά δράμα, στα μέσα της 61ης Oλυμπιάδας, δηλαδή το 534 π.x. Aπ τις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Διον σου ο Θέσπης δανείστηκε στοιχεία που αφορο σαν τη μεταμφίεση των ηθοποιών, πως το κατακάθι του κρασιο (τρυγία) και τα προσωπεία (μάσκες) απ φ λλα ή φλοι δέντρων. 14
ÈÛ ÁˆÁ 6. Ποιες ήταν οι γιορτές προς τιμήν του Διον σου στην Aττική; Nα δώσετε σ ντομες πληροφορίες για τη χρονική τους διάρκεια και για το τελετουργικ τους μέρος. Στην Aττική τελο νταν προς τιμήν του Διον σου τέσσερις γιορτές: α. Tα Mεγάλα ή ν στει Διον σια. Tελο νταν τον αττικ μήνα Eλαφη ολιώνα (μέσα Mαρτίου-Aπριλίου) και ήταν η λαμπρ τερη εορτή του Διον σου. Διαρκο σαν έξι μέρες και παρουσιάζονταν σ αυτά νέα δράματα.. Tα Mικρ ή κατ γρο ς Διον σια. Eορτάζονταν το μήνα Ποσειδεώνα (μέσα Δεκεμ ρίου-iανουαρίου) και παρουσιάζονταν σ αυτά επαναλήψεις των επιτυχημένων δραμάτων. γ. Tα Λήναια. Eορτάζονταν το μήνα Γαμηλιώνα (μέσα Iανουαρίου-Φε ρουαρίου) και κατά τη διάρκειά τους παριστάνονταν νέες τραγωδίες και κωμωδίες. δ. Tα Aνθεστήρια. Eορτάζονταν το μήνα Aνθεστηριώνα (μέσα Φε ρουαρίου- Mαρτίου), ήταν γιορτή της ανθοφορίας στην αρχή της άνοιξης και αρχικά δεν περιλάμ αναν δραματικο ς αγώνες. Πολ αργ τερα προστέθηκαν κι αυτοί ως μέρος της γιορτής. 7. Ποια είναι τα είδη του δράματος και σε ποια απ αυτά εμφανίζονται οι μορφές των Σατ ρων; Tα είδη του δράματος είναι τρία: η τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικ δράμα. Oι μορφές των Σατ ρων εμφανίζονταν στο σατυρικ δράμα, που μαζί με το γέροντα Σειλην αποτελο σαν το Xορ. 8. Tι ήταν το σατυρικ δράμα και ποια η διαφορά του απ την κωμωδία; Tο σατυρικ δράμα χαρακτηρίστηκε παίζουσα τραγωδία ήταν δηλαδή ένα ευχάριστο λαϊκ θέαμα που διατηρο σε τα εξωτερικά γνωρίσματα της τραγωδίας. Διέφερε απ την κωμωδία, γιατί είχε σκοπ μ νο να προκαλέσει το γέλιο, ενώ η κωμωδία επιδίωκε χι μ νο να τέρψει αλλά και να διδάξει. 9. Nα γράψετε ένα κατατοπιστικ σημείωμα για την κωμωδία. Nα αναφερθείτε ιδιαίτερα στην προέλευση, στα θέματα και στο σκοπ που υπηρετο σε. Kαι η κωμωδία, πως και τα άλλα δ ο είδη του δράματος, προήλθε απ τις διονυσιακές γιορτές. Oι κωμικοί ποιητές επιδίωκαν να γελοιοποιο ν πρ σωπα και καταστάσεις, ώστε μέσα απ τη φάρσα, το γέλιο και την ευθυμία να ασκο ν την κριτική τους. Tα πρ σωπα των κωμωδιών ήταν σ γχρονα και αντιπροσώπευαν καταστάσεις πο- 15
λιτικές, κοινωνικές, ηθικές που έ λαπταν ή ήταν επικίνδυνες για την π λη. Έτσι η κωμωδία αντλο σε τα θέματα απ την καθημερινή ζωή, αλλά συχνά τα «έντυνε» με μ θους ή κατασκε αζε πλαστές εικ νες, που με το υπερ ολικ και το γελοίο είχαν σκοπ να τέρψουν αλλά και να διορθώσουν τα «κακώς κείμενα». β. Η τραγωδία 1. Ποια είναι η προέλευση της τραγωδίας σ μφωνα με τον Aριστοτέλη; O Aριστοτέλης συνδέει την τραγωδία με το διθ ραμ ο, ένα χορικ άσμα που χαρακτηρίστηκε διονυσιακ. Kατά το Σταγειρίτη φιλ σοφο, η τραγωδία προήλθε π τ ν ξαρχ ντων τ ν διθ ραμ ον, δηλαδή απ τους πρωτοτραγουδιστές των διθυραμ ικών χορών. 2. Ποιες είναι οι γνωστές απ ψεις σχετικά με την προέλευση της λέξης «τραγωδία» και π σο αξι πιστες θεωρο νται; Σχετικά με την προέλευση της λέξης τραγωδία υπάρχουν δ ο απ ψεις. H πρώτη υ- ποστηρίζει τι τραγωδία σημαίνει δ τ ν τράγων, δηλαδή χορικ άσμα των λατρευτών του Διον σου που φορο σαν δέρματα τράγων, ενώ σ μφωνα με τη δε τερη τραγωδία σημαίνει χορικ άσμα σε διαγωνισμ, που το ρα είο για το νικητή ήταν τράγος. μως και οι δ ο απ ψεις θεωρο νται αυθαίρετες και χωρίς ισχυρή επιστημονική στήριξη. 3. Ποια ήταν η συμ ολή του Aρίωνα στην εξέλιξη του διθυράμ ου; O Aρίων απ τη Mήθυμνα της Λέσ ου, που είχε εγκατασταθεί στις αρχές του 6ου αι. π.x. (πιθαν τατα για να ενισχ σει τη διονυσιακή λατρεία) στην αυλή του Περίανδρου, τ ραννου της Kορίνθου, διαμ ρφωσε καλλιτεχνικά το διθ ραμ ο συνθέτοντας τους στίχους και τη μουσική. Tο περιεχ μενο του διθυράμ ου ήταν στην αρχή σχετικ με τους μ θους του Διον σου, αργ τερα μως και με άλλα μυθικά πρ σωπα ή ήρωες. Tους διθυράμ ους του Aρίωνα εκτελο σε χορ ς 50 ανδρών, τον οποίο ασκο σε ο ίδιος ο ποιητής. O χορ ς αυτ ς τραγουδώντας το διθ ραμ ο με τη συνοδεία κιθάρας ρχε το, δηλαδή έκανε χορευτικές κινήσεις γ ρω απ το ωμ του Διον σου. O Aρίων θεωρείται και ο ε ρετ ς το τραγικο τρ που, που σήμαινε ένα είδος μουσικής το οποίο τραγουδο σαν οι χορευτές μεταμφιεσμένοι σε τράγους, δηλαδή σατ ρους. 16
ÈÛ ÁˆÁ 4. Mε ποιες παρεμ άσεις του ο Θέσπης έδωσε νέα μορφή στο διθ ραμ ο, ώστε να μετεξελιχθεί σταδιακά σε τραγωδία; O Θέσπης στα μέσα του 6ου αι. π.x. προχώρησε σε μια σημαντική καινοτομία: έδωσε στον εξάρχοντα του διθυράμ ου, τον οποίο είχε παρουσιάσει ο Aρίων, ανεξάρτητο ρ λο απ το Xορ. Σ μφωνα με έμμεσες πληροφορίες (αγγειογραφίες και κάποια μαρτυρία που αποδίδεται στον Aριστοτέλη) ο Θέσπης ξεχώρισε οριστικά τον εξάρχοντα (πρωτοτραγουδιστή-υποκριτή) απ την ομάδα-xορ και τον τα τισε πλέον με το πρ σωπο που υποδυ ταν. Aλλά και οι λ γοι του υποκριτή στο διάλογ του με το Xορ ήταν στίχοι που απαγγέλλονταν και δεν ήταν μοιοι με εκείνους της μελωδίας του Xορο. Oι στίχοι αυτοί αποτέλεσαν τα πρώτα θεατρικά στοιχεία, γιατί με την παρεμ ολή τους ανάμεσα στα χορικά κομμάτια διευκ λυναν την παρουσίαση του μ θου μέσα απ διάλογο και αφήγηση. 5. Aφο εξηγήσετε τι ήταν το «ρμα το Θέσπιδος», να εκτιμήσετε τη συνεισφορά του καθώς και τη συνεισφορά του δημιουργο του στην εξέλιξη της τραγωδίας. Tο ρμα το Θέσπιδος ήταν ένας μικρ ς θίασος που είχε δημιουργήσει ο Θέσπης, με τον οποίο περι δευε στα χωριά της Aττικής και έπαιρνε μέρος στις ανοιξιάτικες διονυσιακές γιορτές. H συμ ολή του Θέσπη στην εξέλιξη της τραγωδίας ήταν πολ σημαντική, καθώς εισήγαγε μια σειρά απ καινοτομίες, πως: ξεχώρισε οριστικά τον εξάρχοντα του διθυράμ ου απ την ομάδα-xορ και τον τα τισε πλέον με το πρ σωπο που υποδυ ταν δημιουργώντας έτσι τον πρώτο υ- ποκριτή μετέτρεψε τους λ γους του υποκριτή στο διάλογ του με το Xορ σε στίχους που απαγγέλλονταν και τους διαφοροποίησε απ εκείνους της μελωδίας του Xορο. Oι στίχοι αυτοί αποτέλεσαν τα πρώτα θεατρικά στοιχεία, γιατί με την παρεμ ολή τους ανάμεσα στα χορικά κομμάτια διευκ λυναν την παρουσίαση του μ θου μέσα απ διάλογο και αφήγηση περι ρισε το ρ λο του Xορο έδωσε στις υποθέσεις των έργων περιεχ μενο που δεν είχε πλέον άμεση σχέση με το Δι νυσο αντικατέστησε το τροχαϊκ τετράμετρο των διαλογικών μερών με το ιαμ ικ τρίμετρο χρησιμοποίησε ως μέσα μεταμφίεσης των ηθοποιών, εκτ ς απ το κατακάθι του 17
κρασιο (τρυγία), το ψιμ θιο (λευκή αριά σκ νη, πο δρα απ ανθρακικ μ λυ δο). Aργ τερα αντικατέστησε τα παλι τερα απ φ λλα ή φλοι προσωπεία (μάσκες) με άλλα απ λιν φασμα, επιχρισμένο με γ ψο. 6. Ποιες αλλαγές και προσθήκες έγιναν συνολικά στο διθ ραμ ο, ώστε να πάρει η τραγωδία την τελική της μορφή; Πρώτος ο Aρίων απ τη Mήθυμνα της Λέσ ου διαμ ρφωσε καλλιτεχνικά το διθ ραμ ο, συνθέτοντας τους στίχους και τη μουσική. Tο περιεχ μεν του ήταν αρχικά σχετικ με τους μ θους του Διον σου, αργ τερα μως και με άλλα μυθικά πρ σωπα ή ήρωες. Tους διθυράμ ους του Aρίωνα εκτελο σε Xορ ς 50 ανδρών, τον οποίο ασκο σε ο ίδιος ο ποιητής. O Xορ ς αυτ ς τραγουδώντας το διθ ραμ ο με τη συνοδεία κιθάρας ρχε το, δηλαδή έκανε χορευτικές κινήσεις γ ρω απ το ωμ του Διον σου. O Aρίων θεωρείται και ε ρετ ς το τραγικο τρ που, που σήμαινε ένα είδος μουσικής, το οποίο τραγουδο σαν οι χορευτές μεταμφιεσμένοι σε τράγους, δηλαδή σατ ρους. Tο μεγάλο πάντως ήμα απ το διθ ραμ ο στην τραγωδία έγινε στην Aττική. O Aρίων είχε παρουσιάσει έ αια τον εξάρχοντα του διθυράμ ου, αλλά δεν του είχε δώσει ανεξάρτητο ρ λο απ το Xορ. Σ αυτή την καινοτομία προχώρησε ο Θέσπης στα μέσα στου 6ου αι. π.x. Σ μφωνα με έμμεσες πληροφορίες (αγγειογραφίες και κάποια μαρτυρία που αποδίδεται στον Aριστοτέλη) ο Θέσπης ξεχώρισε οριστικά τον εξάρχοντα (πρωτοτραγουδιστή-υποκριτή) απ την ομάδα-xορ και τον τα τισε πλέον με το πρ σωπο που υποδυ ταν. Aλλά και οι λ γοι του υποκριτή στο διάλογ του με το Xορ ήταν στίχοι που απαγγέλλονταν και δεν ήταν μοιοι με εκείνους της μελωδίας του Xορο. Oι στίχοι αυτοί αποτέλεσαν τα πρώτα θεατρικά στοιχεία, γιατί με την παρεμ ολή τους ανάμεσα στα χορικά κομμάτια διευκ λυναν την παρουσίαση του μ θου μέσα απ διάλογο και αφήγηση. σο τα διαλογικά θεατρικά στοιχεία με τον καιρ έπιαναν μεγαλ τερη έκταση, τ σο περιοριζ ταν και ο ρ λος του Xορο, μέχρι που κατέληξε να τραγουδάει άσματα άσχετα με το Δι νυσο. ταν και οι υποθέσεις των έργων έπαψαν πια να έχουν ά- μεση σχέση με το Δι νυσο (ήταν δηλαδή απροσδι νυσες), σταμάτησαν και οι άντρες του Xορο να μεταμφιέζονται σε σατ ρους. Έτσι η τραγωδία έπαιρνε με την πάροδο του χρ νου την οριστική της μορφή ως θεατρικ είδος. Στην εξέλιξη τέλος της τραγωδίας συνέ αλαν και κάποιες άλλες καινοτομίες του Θέσπη, πως τι χρησιμοποίησε ως μέσα μεταμφίεσης των ηθοποιών, εκτ ς απ το 18
ÈÛ ÁˆÁ κατακάθι του κρασιο (τρυγία), το ψιμ θιο (λευκή αριά σκ νη, πο δρα απ ανθρακικ μ λυ δο), καθώς και τι αντικατέστησε τα παλι τερα απ φ λλα ή φλοι προσωπεία (μάσκες) με άλλα απ λιν φασμα, επιχρισμένο με γ ψο. O Θέσπης επίσης α- ντικατέστησε το τροχαϊκ τετράμετρο των διαλογικών μερών με το ιαμ ικ τρίμετρο. 7. Ποιος είναι ο ορισμ ς και ο σκοπ ς της τραγωδίας κατά τον Aριστοτέλη; Nα αποδώσετε τον ορισμ στα νέα ελληνικά. O Aριστοτέλης στην Ποιητική του δίνει τον ακ λουθο ορισμ της τραγωδίας: Eστιν ο ν τραγ ωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας κα τελείας, μέγεθος χο σης, δυσμέν ω λ γ ω, χωρ ς κάστ ω τ ν ε δ ν ν το ς μορίοις, δρώντων κα ο δι παγγελίας, δι λέου κα φ ου περαίνουσα τ ν τ ν τοιο των παθημάτων κάθαρσιν. O ορισμ ς μπορεί να αποδοθεί στα νέα ελληνικά ως εξής: H τραγωδία είναι απομίμηση μιας σο αρής και αξι λογης πράξης, που έχει αρχή, μέση και τέλος και σημαντική έκταση (ώστε να μπορεί ο θεατής να έχει πλήρη εποπτεία, σαφή αντίληψη και του συν λου του έργου και των επιμέρους). H μίμηση γίνεται με δυσμένο λ γο, που έχει δηλαδή ρυθμ, αρμονία και μελωδία, μως αυτά τα στοιχεία κατανέμονται στα διάφορα μέρη του έργου χι τυχαία, αλλά που το καθένα ταιριάζει. Oι υποκριτές δεν απαγγέλλουν απλώς, αλλά δρουν καθώς μιμο νται τους ήρωες του έργου τους οποίους υποδ ονται. H τραγωδία οδηγεί τους θεατές μέσα απ τον λεο και το φ ο στην κάθαρση. Oι θεατές δηλαδή συμπάσχουν με τους ήρωες, οι οποίοι συγκρο ονται συνήθως με τη Mοίρα, εξαιτίας κάποιου λάθους, και συντρί ονται, μως με την κάθαρση ανακουφίζονται και λυτρώνονται γιατί διαπιστώνουν είτε την ηθική νίκη των τραγικών ηρώων είτε την αποκατάσταση της ηθικής τάξης. 8. Ποια επιπλέον στοιχεία προσθέτει ο Eliot στη «δράση» της τραγωδίας; Σ μφωνα με τον Eliot «πίσω απ τον τραγικ λ γο ρίσκεται η δραματική ενέργεια, η χροιά της φωνής, το ανασηκωμένο χέρι ή ο τεντωμένος μυς και η ιδιαίτερη συγκίνηση» (ο Eliot αναφέρεται στην εσωτερική δράση, τα συναισθήματα των προσώπων που αποκαλ πτονται μέσα απ τις κινήσεις και τις εκφράσεις τους και είναι εξίσου σημαντική με την εξωτερική δράση). 9. Nα εξηγήσετε αναλυτικά τους χαρακτηρισμο ς «τελείας» και «δυσμέν ω» που α- ποδίδονται στις έννοιες «μίμησις πράξεως» και «λ γ ω» αντίστοιχα στον αριστοτελικ ορισμ για την τραγωδία. 19
O χαρακτηρισμ ς τελεία δηλώνει πως η υπ θεση της τραγωδίας έχει αρχή, μέση και τέλος, ενώ ο ρος δυσμέν ω λ γ ω δηλώνει πως η μίμηση γίνεται με λ γο που έχει ρυθμ, αρμονία και μελωδία. 10. Ποιος είναι ο ρ λος των εννοιών «φ ος», «έλεος» και «κάθαρση» στην τραγωδία σ μφωνα με τον Aριστοτέλη; Kατά τον Aριστοτέλη ο φ ος και ο έλεος (συμπάθεια) αποτελο ν την ο κεία, τη χαρακτηριστική ηδονή που προκαλεί η τραγωδία. Oι θεατές συμμετέχουν λογικά και συναισθηματικά στα δρώμενα, γι αυτ και συμπάσχουν με τους ήρωες οι οποίοι συγκρο ονται συνήθως με τη Mοίρα, εξαιτίας κάποιου λάθους, και συντρί ονται. Mε την κάθαρση, την οποία προκαλεί η τραγωδία ως έργο τέχνης, οι θεατές ανακουφίζονται και ηρεμο ν ψυχικά γιατί διαπιστώνουν είτε την ηθική νίκη του τραγικο ή- ρωα ή την αποκατάσταση της ηθικής τάξης. Γενικ τερα οι θεατές, καθώς ζουν έντονα τον ανθρώπινο μ θο μέσα στο τραγικ μεγαλείο του έργου, λυτρώνονται με τη μαγεία της τέχνης και γίνονται ελε θεροι και ανώτεροι άνθρωποι. 11. Σε ποια μέρη της τραγωδίας εντοπίζουμε το λυρικ και σε ποια το επικ στοιχείο; Tο επικ στοιχείο (διάλογοι αφήγηση) εντοπίζεται στον Πρ λογο, τα Eπεισ δια και την Έξοδο, ενώ το λυρικ (χορ ς) στην Πάροδο και τα Στάσιμα. Eκτ ς μως απ την Πάροδο και τα Στάσιμα, υπάρχουν και άλλα λυρικά στοιχεία, πως οι κομμοί, οι μονωδίες και οι διωδίες, τα οποία παρεμ άλλονται ανάμεσα στα διαλογικά μέρη. 12. Ποια είναι τα «κατ ποσ ν» και ποια τα «κατ ποι ν» μέρη της τραγωδίας; Nα τα αναφέρετε ονομαστικά. Tα κατ ποσ ν μέρη της τραγωδίας είναι: ο Πρ λογος, τα Eπεισ δια, η Έξοδος, η Πάροδος και τα Στάσιμα. Tα κατ ποι ν μέρη της τραγωδίας είναι: ο μ θος, το ήθος, η λέξη, η διάνοια, το μέλος και η ψη. 13. Πρ λογος Eπεισ δια Έξοδος Πάροδος κομμ ς: Ποια είναι η θέση τους στην τραγωδία; 20
ÈÛ ÁˆÁ Πρ λογος: Προηγείται της Παρ δου και αποτελεί τον πρώτο λ γο του ηθοποιο, με τον οποίο οι θεατές εισάγονται στην υπ θεση της τραγωδίας. Eπεισ δια: Eίναι αντίστοιχα με τις σημερινές πράξεις και παρεμ άλλονται μεταξ των χορικών. O ρ λος τους είναι σημαντικ ς γιατί αναπτ σσουν και προωθο ν τη σκηνική δράση. Έξοδος: Eίναι το τελευταίο μέρος της τραγωδίας. Aρχίζει στερα απ το τελευταίο Στάσιμο και κλείνει με το εξ διο άσμα του χορο. Πάροδος: Eίναι το πρώτο άσμα που τραγουδο σε ο Xορ ς, καθώς έμπαινε στην ορχήστρα με ρυθμικ ηματισμ. Kομμ ς: Θρησκευτικ άσμα που τραγουδο σε ο Xορ ς με έναν ή δ ο ηθοποιο ς. Παρεμ αλλ ταν ανάμεσα στα διαλογικά μέρη. 14. Tα επικά μέρη της τραγωδίας αποτελο νται απ «συνεχείς λ γους», «στιχομυθίες» και «αντιλα ές». Nα εξηγήσετε ποιο είναι το χαρακτηριστικ γνώρισμα του κάθε στοιχείου και π τε χρησιμοποιείται. Συνεχείς λ γοι: Mε αυτο ς διαλέγονται οι υποκριτές και προωθείται η δράση. Στιχομυθίες: Eίναι ο διάλογος των υποκριτών στίχο με στίχο. Aντιλα ές: Eίναι η διάσπαση του στίχου σε δ ο ή τρία μέρη, ταν η ένταση του διαλ γου κορυφώνεται. 15. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κομμο και σε τι διαφέρει απ τις μονωδίες και τις διωδίες; O κομμ ς είναι θρησκευτικ άσμα που το τραγουδο σε ο Xορ ς με έναν ή δ ο ηθοποιο ς. Aντίθετα οι μονωδίες τραγουδιο νταν απ έναν ηθοποι, ενώ οι διωδίες απ δ ο ηθοποιο ς. Δε συμμετείχε σ αυτές ο Xορ ς και δεν είχαν κατ ανάγκη θρησκευτικ χαρακτήρα. 16. Ποια είναι η σχέση μ θου και τραγωδίας; O μ θος, ως μίμηση πράξεως, αποτελεί την ψυχή της τραγωδίας και σημαίνει την υπ θεση του έργου, το σενάριο. Tα θέματα των τραγικών μ θων αντλο σαν οι ποιητές κυρίως απ τη μυθολογία αλλά και απ την ιστορία. Oι τρεις μεγάλοι μυθικοί κ κλοι, Θη αϊκ ς, Aργοναυτικ ς και Tρωικ ς, έδιναν θέματα για να σχεδιάζουν οι ποιητές την τραγική δράση. 21
17. Ήθος λέξη διάνοια μέλος ψη: α. Ποια είναι η σημασία των ρων στην αρχαία τραγωδία σ μφωνα με τον Aριστοτέλη;. Mε ποιους ρους αποδίδουμε τις παραπάνω έννοιες στο σ γχρονο θέατρο; Ήθος: Δηλώνει το χαρακτήρα του τραγικο ήρωα, τον ψυχικ του κ σμο, τις σκέψεις και τον τρ πο με τον οποίο αντιδρά σε κάθε περίπτωση Σήμερα α- ντιστοιχεί στον ρο χαρακτήρας. Λέξη: Eίναι τα εκφραστικά μέσα, η ποικιλία των εκφραστικών τρ πων, με τα οποία κάθε τραγικ ς ποιητής «ντ νει» τις ποιητικές του ιδέες Σήμερα αντιστοιχεί στον ρο φος. Διάνοια: Eίναι οι ιδέες που διατυπώνουν τα πρ σωπα της τραγωδίας για τον κ σμο και τη ζωή, καθώς και τα επιχειρήματα με τα οποία τις υποστηρίζουν Σήμερα αντιστοιχεί στον ρο ιδεολογία. Mέλος: Eίναι τα μουσικά στοιχεία της τραγωδίας Σήμερα αντιστοιχεί στον ρο μουσική επένδυση. ψη: Περιλαμ άνει το σκηνικ κ σμο στο σ νολ του Σήμερα αντιστοιχεί στους ρους σκηνογραφία και ενδυματολογία. 18. Πώς δημιουργείται η έννοια της τραγικ τητας στο αρχαίο θέατρο και ποια χαρακτηριστικά αποδίδονται στη μορφή του τραγικο ήρωα; H τραγικ τητα δημιουργείται απ τη σ γκρουση του τραγικο ήρωα με υπέρτερες δυνάμεις, πως η Mοίρα και η θεία δίκη, αλλά και με τους ανθρώπους, ακ μη και με τον εαυτ του. Σ αυτή τη σ γκρουση εκδηλώνεται λο το ηθικ του μεγαλείο, γιατί δεν αγωνίζεται για το υλικ συμφέρον αλλά για ηθικές αξίες. H έννοια της τραγικ τητας συμπεριλαμ άνει και τη μετά αση απ την άγνοια στη γνώση μέσα απ την περιπλοκή του ήρωα σε αντιφατικές καταστάσεις, τρομερά διλήμματα και αδιέξοδα μαζί και με τις συνέπειες αυτών των καταστάσεων (ενοχή, ψυχική οδ νη, μοναξιά, συντρι ή ή λ τρωση). Tο αποτέλεσμα αυτής της τραγικής σ γκρουσης είναι η ηθική ελευθερία που καταξιώνει την προσωπικ τητα του τραγικο ανθρώπου. 19. Mέσα απ ποιες συγκρο σεις και καταστάσεις αναδεικν εται ο τραγικ ς ήρωας και τι είναι αυτ που τον καταξιώνει στα μάτια των θεατών; O τραγικ ς ήρωας συγκρο εται με υπέρτερες δυνάμεις πως η Mοίρα και η θεία δίκη, αλλά και με τους ανθρώπους, ακ μη και με τον εαυτ του. Σ αυτή τη σ γκρουση 22
ÈÛ ÁˆÁ εκδηλώνεται λο το ηθικ του μεγαλείο, γιατί δεν αγωνίζεται για το υλικ συμφέρον αλλά για ηθικές αξίες. Συχνά ο τραγικ ς ήρωας περιπλέκεται σε αντιφατικές καταστάσεις, τρομερά διλήμματα και αδιέξοδα και αντιμετωπίζει τις συνέπειες (ενοχή, ψυχική οδ νη, μοναξιά, συντρι ή ή λ τρωση) μετα αίνοντας έτσι σταδιακά απ την άγνοια στη γνώση. Mέσα απ τις συγκρο σεις αυτές ο ήρωας κατακτά την ηθική ελευθερία που τον καταξιώνει στα μάτια των θεατών. γ. Αρχαίο θέατρο 1. Ποια ήταν τα ασικά μέρη του αρχαίου θεάτρου; Tρία ήταν τα ασικά μέρη του αρχαίου θεάτρου: α. Tο κυρίως θέατρον ή κο λον, το μέρος που προοριζ ταν για τους θεατές.. H ορχήστρα, ο κυκλικ ς ή ημικυκλικ ς χώρος που ρχε το ο Xορ ς. γ. H σκηνή, ο χώρος των υποκριτών. 2. Nα περιγράψετε το «κο λον» του αρχαίου θεάτρου. Tο κο λον περιλαμ άνει τα εδώλια (καθίσματα) των θεατών, τα οποία περι άλλουν ημικυκλικά την ορχήστρα. Eίναι κτισμένα αμφιθεατρικά και ακολουθο ν την πλαγιά του λ φου στον οποίο συνήθως κατασκευαζ ταν το θέατρο. Ένα ή δ ο διαζώματα (πλατείς οριζ ντιοι διάδρομοι) χώριζαν το κο λον σε δ ο ή τρεις ζώνες, για να διευκολ νουν την κυκλοφορία των θεατών. Tις σειρές των εδωλίων διέκοπταν κάθετα προς την ορχήστρα κλίμακες απ τις οποίες οι θεατές ανέ αιναν στις ψηλ τερες θέσεις. Tα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες ονομάζονταν κερκίδες. 3. Eδώλια διαζώματα κλίμακες κερκίδες: Nα εξηγήσετε ποια είναι η χρησιμ τητα καθεν ς απ τα μέρη του «κοίλου» του αρχαίου θεάτρου. Eδώλια: Eίναι τα καθίσματα των θεατών, τα οποία περι άλλουν ημικυκλικά την ορχήστρα. Eίναι χτισμένα αμφιθεατρικά και ακολουθο ν την πλαγιά του λ φου στον οποίο συνήθως κατασκευαζ ταν το θέατρο. Διαζώματα: Πλατείς οριζ ντιοι διάδρομοι οι οποίοι χώριζαν το κο λον σε δ ο ή τρεις ζώνες, για να διευκολ νουν την κυκλοφορία των θεατών. Kλίμακες: Σκάλες που διέκοπταν κάθετα προς την ορχήστρα τις σειρές των εδωλίων. Aπ τις κλίμακες οι θεατές ανέ αιναν στις ψηλ τερες θέσεις. Kερκίδες: Eίναι τα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες. 23
4. Nα γράψετε σ ντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα παρακάτω μέρη του αρχαίου θεάτρου: ορχήστρα, πάροδοι, θυμέλη. Oρχήστρα: Eίναι ο κυκλικ ς ή ημικυκλικ ς χώρος που ρισκ ταν ανάμεσα στο κοίλο και τη σκηνή. πως φαίνεται απ τα θέατρα που έχουν διασωθεί, η ορχήστρα ρισκ ταν λίγο χαμηλ τερα απ τη σκηνή. Σε ορισμένα θεατρικά έργα φαίνεται τι ο Xορ ς αναμειγνυ ταν με τους υποκριτές, ιδιαίτερα στις κωμωδίες, και το πιθαν τερο είναι τι αρχικά υποκριτές και χορευτές κινο νταν στο ίδιο επίπεδο. Aργ τερα οι υποκριτές χωρίστηκαν απ το Xορ και έπαιζαν σε υπερυψωμένο επίπεδο. Πάροδοι: Πλευρικές δίοδοι απ τις οποίες γιν ταν η είσοδος του Xορο στην ορχήστρα. Θυμέλη: Bωμ ς του Διον σου που ρισκ ταν στο κέντρο της ορχήστρας. Πίσω απ τη θυμέλη έπαιρναν θέση ο αυλητής και ο υπο ολέας. 5. Σε ποιο μέρος του θεάτρου κινο νταν οι υποκριτές και σε ποιο ο Xορ ς; Σε τι εξυπηρετο σε, κατά τη γνώμη σας, αυτή η διαφοροποίηση; Aρχικά οι υποκριτές μάλλον κινο νταν στην ορχήστρα μαζί με το Xορ. Aργ τερα χωρίστηκαν απ το Xορ και έπαιζαν σ ένα υπερυψωμένο δάπεδο που ονομαζ ταν λογε ον. H διαφοροποίηση αυτή εξυπηρετο σε πρακτικο ς σκοπο ς. Oι υποκριτές έπρεπε να ρίσκονται κοντά στη σκηνή, ώστε να μπορο ν να αλλάζουν αμφίεση ταν χρειαζ ταν. 6. Πώς ήταν η σκηνή του αρχαίου θεάτρου, ποια ήταν η συνηθισμένη σκηνογραφία και με ποιον τρ πο παρουσιάζονταν οι ηθοποιοί στη σκηνή; H σκηνή εκτειν ταν πίσω απ την ορχήστρα. Ήταν ένα απλ επίμηκες οικοδ μημα που παρέμεινε ξ λινο μέχρι τα τέλη του 4ου αι. π.x. Προοριζ ταν, στην αρχή τουλάχιστον, για να φυλάσσουν οι υποκριτές τα σκε η και τα υλικά τους. Kατά μήκος του τοίχου της σκηνής, προς το μέρος των θεατών, κατασκευάστηκε ένα ξ λινο και αργ τερα πέτρινο ή μαρμάρινο υπερυψωμένο δάπεδο πάνω στο οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί. O χώρος αυτ ς ονομάστηκε λογε ον και δεν υπήρχε κατά τους κλασικο ς χρ νους. O τοίχος της σκηνής πίσω απ το λογείο παρίστανε,τι απαιτο σε το διδασκ μενο έργο. Συνήθως απεικ νιζε πρ σοψη ναο ή ανακτ ρου με δ ο ορ φους. Eίχε μία 24
ÈÛ ÁˆÁ ή τρεις θ ρες απ τις οποίες έ γαιναν στην ορχήστρα τα πρ σωπα του δράματος που ρίσκονταν στα ανάκτορα. Tα πρ σωπα που έρχονταν απ έξω και χι απ τα ανάκτορα έμπαιναν απ τις δ ο παρ δους. Στην Aθήνα και στο θέατρο του Διον σου επικράτησε η εξής συνήθεια: οι ερχ μενοι απ την π λη ή το λιμάνι έμπαιναν στη σκηνή απ τα δεξιά σε σχέση με το θεατή πάροδο, ενώ σοι έφταναν απ τους αγρο ς απ την αριστερή. H σ μ αση αυτή ίσως συνδέεται με τα τοπογραφικά δεδομένα της Aθήνας. 7. Πο και π τε γιν ταν η παρουσίαση νέων θεατρικών έργων στην Aθήνα και γιατί επιλεγ ταν η συγκεκριμένη εποχή του χρ νου; Oι Aθηναίοι ποιητές παρουσίαζαν κάθε χρ νο τα νέα τους έργα στο θέατρο του Διον σου. O χρ νος της παρουσίασης ήταν η άνοιξη, γιατί η εποχή αυτή συνδε ταν με τον οργιαστικ χαρακτήρα της λατρείας του Διον σου. Παράλληλα λειτουργο σαν και άλλοι πρακτικοί λ γοι για την επιλογή του χρ νου. Tην περίοδο εκείνη οι γεωργικές εργασίες ήταν περιορισμένες και ο αγροτικ ς πληθυσμ ς περισσ τερο ελε θερος. Άλλωστε η πολυπληθής παρουσία στην Aθήνα ξένων και συμμάχων κατά το ίδιο χρονικ διάστημα, οι οποίοι έρχονταν για να εκπληρώσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις, έδινε στην π λη την ευκαιρία να προ άλει μέσα απ δραματικο ς αγώνες τη δ ξα και το μεγαλείο της. 8. Tι ήταν η χορηγία και ποιοι την αναλάμ αναν; Ποιες ήταν οι υποχρεώσεις του χορηγο ; Xορηγία ήταν μια τιμητική λειτουργία (ένα είδος έμμεσης φορολογίας και προσφοράς υπηρεσιών απ έναν πολίτη προς το αθηναϊκ κράτος) την οποία αναλάμ αναν ε ποροι πολίτες. Έργο του χορηγο ήταν η χρηματοδ τηση της προετοιμασίας του Xορο. 9. Tι ήταν το «λογε ον», ποια εποχή ξεχώρισε ως μέρος του θεάτρου και ποιες ανάγκες της παράστασης εξυπηρετο σε; Tο λογε ον ήταν αρχικά ένα ξ λινο και αργ τερα πέτρινο ή μαρμάρινο υπερυψωμένο δάπεδο, το οποίο ρισκ ταν κατά μήκος του τοίχου της σκηνής προς το μέρος των θεατών και πάνω στο οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί. Tο λογε ον δεν υπήρχε κατά τους κλασικο ς χρ νους και παρουσιάστηκε αργ τερα (πιθαν ν τον 4ο αι. π.x.). 25
10. Στο αρχαίο θέατρο διακρίνουμε απ τρεις έως πέντε εισ δους των υποκριτών στη σκηνή και την ορχήστρα, δ ο παρ δους και μια η τρεις απ την πλευρά της σκηνής. Ποιες σκηνοθετικές ανάγκες εξυπηρετο σε η κάθε είσοδος; Aπ τις εισ δους που ρίσκονταν στην πλευρά της σκηνής έ γαιναν στην ορχήστρα τα πρ σωπα που ρίσκονταν στο να ή τα ανάκτορα, ανάλογα με την υπ θεση του έργου. Tα πρ σωπα που έρχονταν απ έξω και χι απ τα ανάκτορα ή το να έμπαιναν απ τις δ ο παρ δους. Στην Aθήνα και στο θέατρο του Διον σου επικράτησε η εξής συνήθεια: οι ερχ μενοι απ την π λη ή το λιμάνι έμπαιναν στη σκηνή απ τη δεξιά σε σχέση με το θεατή πάροδο, ενώ σοι έφταναν απ τους αγρο ς απ την αριστερή. H σ μ αση αυτή ίσως συνδέεται με τα τοπογραφικά δεδομένα της Aθήνας. 11. Nα εξηγήσετε τι ήταν οι «περίακτοι», το «θεολογε ον» και το «ροντε ον». Περίακτοι: Δ ο ξ λινοι πρισματικοί στ λοι με πίνακες στερεωμένους πάνω τους, που περιστρέφονταν γ ρω απ άξονα και άλλαζαν, ταν χρειαζ ταν, τη σκηνογραφία. Θεολογε ον: Eίδος εξώστη στη στέγη της σκηνής απ που μιλο σαν οι θεοί ή οι ημίθεοι. Bροντε ον: Mηχανή που χρησίμευε για την απομίμηση της ροντής. 12. Ποιος είχε τη γενική επιμέλεια και την ευθ νη για την οργάνωση των δραματικών αγώνων: α. στη γιορτή των Ληναίων,. στη γιορτή των Mεγάλων Διονυσίων; Ποια ήταν τα καθήκοντά του; α. Στη γιορτή των Ληναίων η επιμέλεια και η οργάνωση των δραματικών αγώνων ανήκε στη δικαιοδοσία του άρχοντος ασιλέως.. Στη γιορτή των Mεγάλων Διονυσίων το έργο αυτ αναλάμ ανε ο επώνυμος άρχοντας. Kαθήκοντά του ήταν: Διάλεγε τα έργα των ποιητών που θα διδάσκοντο και τους ηθοποιο ς που θα ερμήνευαν τους θεατρικο ς ρ λους και αναζητο σε τους χορηγο ς, δηλαδή τους ε πορους Aθηναίους που θα αναλάμ αναν τη χρηματοδ τηση της προετοιμασίας του Xορο. 13. Nα γράψετε κατατοπιστικά σημειώματα για τους «κριτές» και το «χορηγ» της τραγωδίας. 26