ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ ΤΟΥ ΕΛΤΑ ΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΚΕΡΥΝΙΤΗ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ (Β. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ)

ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ ΤΟΥ ΕΛΤΑ ΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΚΕΡΥΝΙΤΗ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ (Β. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ) Κ. Τρίκολας 1, Α.Αλεξούλη-Λειβαδίτη 1 και Γ. Λειβαδίτης 2 1 Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο,Σχολή Μηχ. Μεταλλείων-Μεταλλουργών, Τοµέας Γεωλογικών Επιστηµών. 2 Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Γεωλογίας, Τοµέας Γεωγραφίας - Κλιµατολογίας. Περίληψη Στην παράκτια ζώνη Αιγιαλείας µεταξύ των περιοχών ιακοπτού και Ελίκης υπάρχουν εκτεταµένες σύγχρονες δελταϊκές αλλουβιακές αποθέσεις των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη. Νότια της παράκτιας ζώνης αναπτύσσονται αποθέσεις κροκαλοπαγών δελταϊκών ριπιδίων και αλλουβιακών ριπιδίων µε πάχος που φτάνει τα 600 m, οι οποίες φθάνουν ως το υψόµετρο των 1000 m. Επί των αποθέσεων των δελταϊκών ριπιδίων αναπτύσσονται εκτεταµένες διαβρωσιγενείς επιφάνειες, που είναι επιφάνειες παλαιών δέλτα των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη. Η ιζηµατογένεση των αποθέσεων αυτών εξελίσσεται κυρίως υποθαλάσσια, αλλά και χερσαία κατά τη διάρκεια Μέσου- Ανωτ. Πλειστοκαίνου, ελεγχόµενη από κινήσεις ρηγµάτων µε διεύθυνση Β -ΑΝΑ και Β-Ν. Η νεοτεκτονική εξέλιξη της περιοχής προκάλεσε αλλαγές στη θέση του δέλτα των ποταµών κατά τη διάρκεια του τεταρτογενούς. PALEOGEOGRAPHIC EVOLUTION OF VOYRAIKOS AND KERYNITIS RIVER S DELTA DURING QUATERNARY. (AEGIALIA -N. PELOPONNESUS). Trikolas, C. 1, Alexouli-Livaditi, A. 1, Livaditis, G. 2 1 National Technical University of Athens,School of Mining and Metallurgical Engineering, Divission of Geological Sciences. 2 University of Athens,Department of Geology,Divission of Geography -Climatology Abstract In the coastal area of Egialia between the regions of Diakopto and Eliki extensive recent deltaic depositions of Vouraikos and Keryniti rivers exist. Southern of the coastal area are developed conglomerates of delta fan depositions and allouvial fan with thickness that reaches the 600 m, and they are found up to 1000m altitude. On the depositions of deltaic fans are developed extensive erosion surfaces which are surfaces of old deltas of Voyraikos and Keryniti rivers. The sedimentation of these depositions developed mainly submarine, but also terrestrial during Middle-Upper Pleistocene, controlled by big scale movements and fults with direction WNW-ESE and N-S. The neotectonic development of the region caused changes in the area of delta of the rivers during quaternary. Λέξεις κλειδιά: Αιγιάλεια, Βουραϊκός, Κερυνίτης, Πλειστόκαινο, ελταϊκές αποθέσεις, Ρήγµατα,. Key words: Aegialia, Vouraikos, Kerinitis, Pleistocene, Deltaic deposition, Faults. 1. Eισαγωγή Στη περιοχή Αιγιαλείας της Βορείου Πελοποννήσου εκβάλλουν στον Κορινθιακό κόλπο από ανατολικά προς τα δυτικά οι ποταµοί Κράθις, Λαδοπόταµος, Βουραϊκός, Κερυνίτης, Σελινούντας, Μεγανίτας και Φοίνικας. Οι ποταµοί αυτοί σχηµατίζουν µε τις αποθέσεις τους σύγχρονα δέλτα στη παράκτια ζώνη (Seger & Alexander 1993). Η σηµερινή στερεοπαροχή, µόνο των ποταµών Βουραϊκού, Κερυνίτη και Σελινούντα υπολογίζεται σε 80.000 ton/y(σκρέτα et al 2002). Υποθαλάσσια σχηµατίζονται χαρακτηριστικής µορφής ριπίδια (Ferentinos et al 1988, Παπαθεοδώρου 1990). Nότια της παράκτιας ζώνης της Αιγιαλείας σε απόσταση µέχρι 20 Km από την ακτή του Κορινθιακού κόλπου και σε έκταση 27 Km 2, έχουν αναπτυχθεί κατά τη περίοδο του Πλειστοκαίνου δελταϊκές και αλλουβιακές ριπιδιακές αποθέσεις. Οι αποθέσεις αυτές είναι από τα ανατολικά προς τα δυτικά των ποταµών Βουραϊκού, Κερυνίτη, Σελινούντα, Μεγανίτα και Φοίνικα οι οποίοι είχαν διαφορετική θέση ροής από τη σηµερινή. Ετσι, έχουν σχηµατισθεί οι δελταϊκές και ριπιδιακές αποθέσεις της

περιοχής Καστέλια και Αγ. Ασωµάτων-Αγ. Αποστόλων Μαµµουσιάς από τον Βουραϊκό ποταµό, της περιοχής Κολοκοτρώνη-Κερύνειας από τον Κερυνίτη ποταµό, της περιοχής Κουνινά-Αιγίου από τον Σελινούντα ποταµό, της περιοχής Ανδραούστα από τον Μεγανίτα ποταµό και της περιοχής Ν. Ερινέου από τον Φοίνικα ποταµό. Από αυτές στη παρούσα εργασία ασχολούµεθα µε την παλαιογεωγραφική εξέλιξη των αποθέσεων των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη (Εικ.1). Αρκετοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί µε την στρωµατογραφία, ιζηµατολογία και τεκτονική εξέλιξη των δελταϊκών αποθέσεων της περιοχής Αιγιαλείας. Στις δελταϊκές αποθέσεις της ευρύτερης αυτής περιοχής, αναφέρονται µε εργασίες τους οι Doutsos et al 1988, Ori 1989, Poulimenos et al 1989, Doutsos & Piper 1990, Gawthorpe and Colella 1990, Πουληµένος 1991, Doutsos & Poulimenos 1992, Poulimenos 1993, Poulimenos et al. 1993, Seger & Alexander 1993, Dart et al 1994, Zelilidis & Kontopoulos 1996, Ford et al 2003, Flotte 2003. Γίνεται αντιληπτό ότι οι δελταϊκές και ριπιδιακές αποθέσεις της περιοχής αυτής έχουν µελετηθεί σε πολύ καλό βαθµό. Οµως, η γεωλογική αποτύπωση της περιοχής σε κλίµακα 1:20000, έδειξε επιπλέον στοιχεία τα οποία παρουσιάζουµε στην παρούσα εργασία. 2. Γεωλογία - Τεκτονική Η περιοχή Αιγιαλείας, είναι τµήµα του νοτίου περιθωρίου του Κορινθιακού κόλπου, στη βόρεια Πελοπόννησο και αποτελεί τµήµα της παράκτιας τεκτονικής τάφρου του Κορινθιακού κόλπου στην οποία έχουν αποτεθεί µεταλπικά ιζήµατα τα οποία φθάνουν σε υψόµετρο 1000 m περίπου,( Doutsos & Piper 1990). Το αλπικό υπόβαθρο της περιοχής αποτελείται από σχηµατισµούς της ενότητας Πίνδου, η οποία, παρουσιάζεται µε πολύ µικρές εµφανίσεις, κυρίως στο νότιο ανερχόµενο τέµαχος των Β -ΑΝΑ διεύθυνσης ρηγµάτων(εικ.1 ). Το νότιο όριο της παράκτιας λεκάνης- τεκτονικής τάφρου οριοθετείται, από τα ρήγµατα της περιοχής Μαµουσιάς(Ρ.Μ) και Πυργακίου(Ρ.Π). Στο τµήµα της λεκάνης αυτής, ως τα νότια όριά της, εµφανίζονται θαλάσσιες αναβαθµίδες η ηλικία των οποίων είναι Μέσο- Ανω Πλειστοκαινική. Αυτό σηµαίνει ότι η θάλασσα του Κορινθιακού έφτανε ως τις παραπάνω περιοχές, γιαυτό και η περιοχή αυτή στην παρούσα εργασία αναφέρεται και ως Παλαιοκορινθιακός. Το παράκτιο αυτό τµήµα του Παλαιοκορινθιακού δοµείται από κάτω προς τα πάνω από (Εικ.1): α) Ποταµολιµναίες και λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις ηλικίας Ανωτ.Πλειοκαίνου-Κάτω Πλειστοκαίνου (Doutsos, et al. 1988, Poulimenos et al. 1989, Πουληµένος 1991). Το πάχος των αποθέσεων αυτών αυξάνει από ανατολικά προς τα δυτικά. β)στη Β περιοχή της παράκτιας τεκτονικής τάφρου (περιοχή Κουνινών), βρέθηκαν θαλάσσιες αποθέσεις Άνω Πλειοκαινικής ηλικίας, σε πλευρική σχέση µε τις λιµνοθαλάσσιες. γ) Επί των στρωµάτων αυτών αναπτύσσονται µεγάλου πάχους αποθέσεις δελταϊκών ριπιδίων τύπου Gilbert (Doutsos et al 1988, Ori 1989, Πουληµένος 1991, Poulimenos 1993, Seger & Alexander 1993, Dart et al, 1994), οι οποίες συνίστανται από συµπαγείς µάζες κροκαλοπαγών. Oι αποθέσεις αυτές χαρακτηρίζονται και ως τραπεζοειδή δελταϊκά ριπίδια (Poulimenos et al. 1993, Zelilidis & Kontopoulos 1996). Στην οροφή των δελταϊκών ριπιδίων αυτών, αναπτύσσονται εκτεταµένες επιφάνειες (terraces) οι οποίες αποτελούν υπολείµµατα παλαιών δελταϊκών επιφανειών των ποταµών της περιοχής που είχαν την εκβολή τους στον Παλαιοκορινθιακό κόλπο (Seger & Alexander 1993, Flotte 2003). Αυτό διαπιστώνεται και από µορφοτεκτονικά στοιχεία της περιοχής καθώς και από την µορφή της υποθαλάσσιας ανάπτυξης σύγχρονων δελταϊκών ριπιδίων των ποταµών (Ferendinos et al 1988, Παπαθεοδώρου 1990). Οι επιφάνειες αυτές καλύπτονται από αποσαθρωµένο ελλουβιακό µανδύα πάχους ως 10 m, που αποτελείται από χαλαρά αργιλικά υλικά και κροκάλες µε χαρακτηριστικό ερυθρό χρώµα. δ) Αλλουβιακές ριπιδιακές αποθέσεις εντοπίζονται στη περιοχή νοτια του Αιγίου, ηλικίας Ανωτέρου Πλειστοκαίνου (Πουληµένος 1991) καθώς επίσης και στο δυτικό και στο βόρειο τµήµα της περιοχής.τέλος, στη παράκτια περιοχή αναπτύσσονται σύγχρονα δελταϊκά ριπίδια των ποταµών Βουραϊκού, Κερυνίτη και Σελινούντα. Η περιοχή στην οποία αναφερόµαστε χαρακτηρίζεται από έντονη νεοτεκτονική ρηξιγενή δραστηριότητα. Εµφανίζονται µεγάλης κλίµακας ενεργά, λιστρικά, κανονικά ρήγµατα Β - ΑΝΑ διεύθυνσης, τα οποία ελέγχουν την απόθεση των ιζηµάτων της τάφρου (Doutsos & Poulimenos 1992, Πουληµένος, 1991,Poulimenos 1993, Poulimenos et al 1993). Ορισµένα απ αυτά εµφανίζουν κατοπτρικές επιφάνειες µε κλίση που κυµαίνεται από 48 ο έως 85 ο

βόρειας ή νότιας βύθισης σχηµατίζοντας επιµέρους δοµές κεράτων και βυθισµάτων. Σε µερικά παρατηρείται πλαγιοκανονικός χαρακτήρας µε δεξιόστροφη κίνηση. Τα άλµατα των ρηγµάτων αυτών υπερβαίνουν τα 600 m (Πουληµένος 1991, Flotte 2003) και η εξέλιξη δηµιουργίας αυτών φαίνεται να συµβαίνει από Ν προς Β (Flotte 2003). Τα ρήγµατα που βρίσκονται στο βόρειο τµήµα της περιοχής, κοντά στις ακτές του Κορινθιακού, είναι σήµερα ενεργά και παρατηρούνται ανοδικές κινήσεις µε ρυθµό που υπερβαίνει το 1mm/y (Doutsos et al. 1988, Poulimenos 1993, Armijo et al. 1996, Flotte 2003). Ειδικότερα πρόσφατες έρευνες για τα ρήγµατα Ελίκης(Ρ.Ε) και Αιγίου δίνουν ταχύτητες ανόδου 1-2,1 mm/y (De Martini et al. 2004, Pantosti et al. 2004,McNeill &Collier2004). Ρ.Κ Ρ.Ε Ρ.Ζ Ρ.Π Ρ. Ρ.Μ. Ρ.Τ Ρ.Μ. Ρήγµα Μαµµουσιάς Ρ.Π. >> Πυργακίου Ρ.Κ. >> Κερύνειας Ρ.Ε. Ρήγµα Ελίκης Ρ.Τ. >> Τράπεζας Ρ.. >> ελβινάκι Ρ.Ζ. >> Ζαχλωρίτικων Εικ 1. Απλοποιηµένος γεωλογικός χάρτης του βόρειου τµήµατος του τοπογραφικού φύλλου ΑΙΓΙΟ. Στο παράκτιο αυτό τµήµα του Παλαιοκορινθιακού παρατηρούνται και κανονικά πλαγιοκανονικά ως οριζόντιας ολίσθησης ρήγµατα, µε διεύθυνση ΒΑ-Ν έως Β-Ν. Ορισµένα από αυτά χαρακτηρίζονται ως ρήγµατα µετασχηµατισµού και εµφανίζουν άλµατα ως 450 m (Doutsos et al. 1988, Πουληµένος 1991, Doutsos & Poulimenos 1992). 3. Η παλαιογεωγραφική εξέλιξη Ο χώρος ανάπτυξης του δέλτα των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη έχει υποστεί σηµαντικές µεταβολές στη περίοδο του τεταρτογενούς µέσα στη περιοχή του παλαιοκορινθιακού τµήµατος. Οι ποταµοί έχουν σχηµατίσει δελταϊκά και αλλουβιακά ριπίδια τύπου Gilbert αποθέτοντας κροκαλοπαγή, άµµους και λεπτοµερέστερα υλικά µε συνολικά πάχη 500 m (Poulimenos et al 1989, Πουληµένος 1991, Poulimenos 1993, Seger & Alexander 1993, Dart et al 1994). O Boυραϊκός ποταµός έχει σχηµατίσει το εκτεταµένο ριπίδιο της περιοχής Καστελίων- Αγ.Ασωµάτων-Αγ.Αποστόλων Μαµµουσιάς, το οποίο φτάνει µέχρι τη παραλιακή περιοχή(εικ.1), στην οροφή του οποίου διατηρούνται διαβρωσιγενείς επιφάνειες του παλαιού δέλτα (Seger & Alexander 1993, Flotte 2003).Πάνω και πλευρικά των αποθέσεων των

δελταϊκών ριπιδίων συναντώνται µικρού πάχους και έκτασης θαλάσσιες αναβαθµίδες. Σήµερα ο Βουραϊκός διέρχεται ενδιάµεσα των τεταρτογενών αποθέσεών του, µε κατεύθυνση Β-ΒΒΑ κατά µήκος ρήγµατος, διαµορφώνοντας εντυπωσιακό φαράγγι και σχηµατίζει στη παραλιακή ζώνη το σηµερινό δέλτα της περιοχής ιακοπτού(εικ.1). Ο ποταµός Κερυνίτης έχει σχηµατίσει το επίσης εκτεταµένο δελταϊκό ριπίδιο της περιοχής Κολοκοτρώνη, στην οροφή του οποίου υπάρχει εκτεταµένη διαβρωσιγενής επιφάνεια και υπολείµµατα θαλάσσιων αναβαθµίδων, όπως του Βουραϊκού ποταµού. Το ριπίδιο αυτό φαίνεται να αναπτύσσεται ως τη περιοχή νότια του χωριού Κερύνεια(Εικ 1.). Νεότερης ηλικίας αποθέσεις του Κερυνίτη ποταµού φαίνεται να είναι οι ριπιδιακές αλλουβιακές αποθέσεις κροκαλοπαγών της περιοχής ΒΑ του Προφήτη Ηλία Κερύνειας. Σήµερα, ο Κερυνίτης ρέει ανατολικότερα των παλαιοτέρων αποθέσεών του διασχίζοντας ολόκληρο το χώρο µεταλπικών αποθέσεων του παλαιοκορινθιακού τµήµατος µε κατεύθυνση ΒΑ, σχηµατίζοντας στη παραλιακή ζώνη το σηµερινό δελταϊκό ριπίδιο το οποίο είναι εννιαίο µε αυτό του Βουραϊκού, αλλά και του δυτικά ρέοντος Σελινούντα ποταµού. Στις ριπιδιακές αποθέσεις της περιοχής του Παλαιοκορινθιακού τµήµατος έχει γίνει στρωµατογραφική και ιζηµατολογική έρευνα από τους Poulimenos et al (1993) και τους Dart et al (1994), καθώς και η ανάπτυξή τους στο νεοτεκτονικό καθεστώς της περιοχής. Οι ριπιδιακές αποθέσεις του Βουραϊκού και του Κερυνίτη ποταµού κατά τους Poulimenos et al (1993) είναι ένας νέος τύπος των Gilbert delta και χαρακτηρίζονται ως «trapezoidal fan delta» µε την απουσία των σειρών βάσης (bottomset). Αυτές κατά τους ίδιους ερευνητές έχουν αποτεθεί σε θαλάσσιο περιβάλλον και τµήµατά τους σε χερσαίο περιβάλλον απόθεσης. ιακρίνουν δε στη µάζα τους διαβρωσιγενείς επιφάνειες. Κατά τους Dart et al (1994) όµως, στα δελταϊκά ριπίδια εµφανίζονται και τα τρία τµήµατα των bottomset, foreset και topset.οι ερευνητές αυτοί αναγνωρίζουν την ύπαρξη διαβρωσιγενών επιφανειών στη µάζα τους και θεωρούν ότι η απόθεσή τους έχει γίνει σε περιβάλλον λίµνης ή θάλασσας. H «έξοδος» της κοίτης των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη από το αλπικό υπόβαθρο της περιοχής βρίσκεται σήµερα στις θέσεις Νιάµατα και Μπουφούσκια αντίστοιχα. Η θέσεις αυτές θα πρέπει να υπάρχουν από την εποχή του Κατ. Πλειστοκαίνου. Οι ποταµοί αυτοί έχουν διαβρώσει το αλπικό υπόβαθρο της περιοχής σχηµατίζοντας εντυπωσιακού µεγέθους και βάθους φαράγγια. Ειδικά όµως, για την κοίτη του Βουραϊκού ποταµού, όπως φαίνεται από τη µελέτη των αποθέσεων και της τεκτονικής νοτιότερα στη περιοχή Μ. Σπηλαίου, θα πρέπει να έχει µετακινηθεί από ανατολικές θέσεις προς τα δυτικά στη περιοχή Νιάµατα., ύστερα από ανυψωτικές κινήσεις των Β -ΝΑ διεύθυνσης ρηγµάτων, Λόφου και Καθολικού νότια της περιοχής Α. ιακοπτό. Είναι ενδεχόµενο ο ποταµός Λαδοπόταµος, που σήµερα ρέει ανατολικά του Βουραϊκού ποταµού να αποτελούσε κλάδο ροής του Βουραϊκού πριν την περίοδο του Κατ. Πλειστοκαίνου. Η διαµόρφωση όµως µε ρήγµατα του Β κατευθυνόµενου τεκτονικού κέρατος της περιοχής Μ. Σπηλαίου είναι πιθανό να διαχώρισε τους δύο ποταµούς και ο Βουραϊκός στρεφόµενος σε βόρεια κατεύθυνση, «αναγκάστηκε» να «σκάψει» το ασβεστολιθικό υπόβαθρο και διαµόρφωσε το σηµερινό φαράγγι του αλπικού τµήµατος. Οι δελταϊκές ριπιδιακές αποθέσεις του Βουραϊκού ποταµού στο τµήµα του Παλαιοκορινθιακού κόλπου αναπτύσσονται ασύµφωνα πάνω σε λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις ηλικίας Ανωτ. Πλειοκαίνου-Κατ. Πλειστοκαίνου (Doutsos et al 1988, Poulimenos et al. 1989).Οι λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις ανατολικά στη περιοχή Καστελίων, φαίνεται να έχουν τοπική ανάπτυξη στο υπόβαθρο του δελταϊκού ριπίδιου, µε τη µορφή λαγκούνων πάνω σε ποταµοχειµάρριες αποθέσεις ίδιας ηλικίας (Poulimenos et al 1989),ενώ δυτικά στη περιοχή Αγ. Ασωµάτων-Αγ.Αποστόλων Μαµµουσιάς, αποτελούν το άµεσο υπόβαθρο των δελταϊκών αποθέσεων. Αποτελούν επίσης το υπόβαθρο του δελταϊκού ριπιδίου της περιοχής Κολοκοτρώνη, το οποίο φαίνεται να έχει σχηµατισθεί από τον ποταµό Κερυνίτη (Dart et al. 1994). Oι λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις δοµούνται από στρώµατα κροκαλοπαγών αµµούχων µαργών, αργίλων και µαργών που εναλλάσσονται. Η περιεχόµενη πανίδα στα στρώµατα αυτά δείχνει αυξοµείωση της αλατότητας µε περιβάλλον άλλοτε περισσότερο λιµναίο(γλυκά νερά) και άλλοτε θαλάσσιο. Θαλάσσιες αποθέσεις ηλικίας Α. Πλειοκαίνου έχουν βρεθεί δυτικά της υπό έρευνα περιοχής στη περιοχή Πετροβουνίου Κουνινών. Τα δελταϊκά ριπίδια Βουραϊκού και Κερυνίτη αναπτύσσονται µε µέγιστα πάχη 600 m και 500 m αντίστοιχα. ιακρίνονται

φάσεις bottomset, foreset και topset µε επιφάνειες διάβρωσης (Dart et al 1994) και τρεις δελταϊκές ακολουθίες µε φάσεις foreset και topset και µε διαβρωσιγενείς ενδιάµεσες επιφάνειες (Poulimenos et al 1993). Οι επιτόπιες παρατηρήσεις µας δείχνουν την ύπαρξη της φάσης των bottomset, η οποία στο ριπίδιο του Βουραϊκού εµφανίζει καλή στρώση και κοκκοµετρική διαβάθµιση κατά θέσεις. Η κατανοµή αυτή των αποθέσεων του υποβάθρου των δελταϊκών ριπιδίων δείχνει ότι είναι πιθανό ένα µικρό τµήµα της βάσης των να έχει αποτεθεί σε λιµναίο περιβάλλον (Dart et al 1994). Ο παλαιογεωγραφικός χώρος πριν την ανάπτυξη των ριπιδίων, δηλαδή τη περίοδο Ανωτ.Πλειοκαίνου-Κατ. Πλειστοκαίνου, αποτελούσε περιοχή µικρών ανεξάρτητων λιµνών(tsoflias 1989),στην οποία έχουν αποτεθεί και µικρού πάχους φακοί λιγνιτών, και στη οποία έφταναν τα ρεύµατα των ποταµών. Η περιοχή αυτή επικοινωνούσε µε τη θάλασσα(λιµνοθαλάσσιο περιβάλλον). Οµως η καλή ανάπτυξη των στρώσεων και η µεγάλη επιφάνεια ανάπτυξης των δελταϊκών αποθέσεων, δείχνει ότι η απόθεση του κυρίου όγκου αυτών έχει γίνει σε θαλάσσιο περιβάλλον (Poulimenos et al 1993). Αυτό σηµαίνει ότι, η προς τα δυτικά και πιθανά βόρεια ευρισκοµένη τη περίοδο αυτή θάλασσα, προωθήθηκε νότια. Η προς νότο προώθηση της ακτογραµµής οφείλεται στη βύθιση των βόρειων τεµαχών των ρηγµάτων Μαµµουσιάς(Ρ.Μ) και Πυργακίου(Ρ.Π). Η ηλικία δράσης του ρήγµατος Πυργακίου αναφέρεται στο Μέσο Πλειστόκαινο (Poulimenos et al 1989, Πουληµένος 1991). Κατά τους Moretti et al (2003) η ηλικία των δελταϊκών αποθέσεων της περιοχής Κολοκοτρώνη είναι 1±0,2 Μa. H κύρια ανάπτυξη των δελταϊκών αποθέσεων της περιοχής, έγινε εποµένως κατά τη διάρκεια του Μ. Πλειστοκαίνου, σε θαλάσσιο περιβάλλον µε την βύθιση του βορείου τεµάχους των ρηγµάτων Μαµµουσιάς και Πυργακίου µε τροφοδοσία από νότια,σχεδόν αποκλειστικά από υλικά διάβρωσης της ενότητας της Πίνδου. Η παρουσία του θαλάσσιου περιβάλλοντος ενισχύεται από την ύπαρξη κορηµάτων παλαιών κατολισθήσεων (slump), oι οποίες φαίνεται να έχουν γίνει σε υγρό περιβάλλον και εντοπίζονται στη βάση του ριπιδίου Κολοκοτρώνη, στη περιοχή νότια του χωριού Κ. Πτέρη και νότια του χωριού Μελίσσια καθώς και από την ύπαρξη επιµήκους κώνου κορηµάτων, που εντοπίζεται στο βόρειο πρανές της περιοχής Αγ. Αποστόλων στο ριπίδιο Μαµουσιάς. Επίσης, η ανάπτυξη στο ΒΑ τµήµα του ριπιδίου Καστελίων και στο Β τµήµα του ριπιδίου Κολοκοτρώνη κορηµάτων κροκαλοπαγών µε πάχος που τοπικά φτάνει τα 50 m. Τα κορήµατα αυτά έχουν καλή στρώση µε διεύθυνση και κλίση ανάπτυξης τη µορφολογία του πρανούς και πρέπει να έχουν αποτεθεί σε υγρό περιβάλλον. Παρατηρήθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της χαρτογράφησης της περιοχής η ύπαρξη σειράς αποθέσεων µε στρώµατα άµµων, αµµούχων πηλών µε στρώσεις κροκαλοπαγών που εναλλάσσονται µεταξύ τους. Τα στρώµατα αυτά, έχουν πάχος που φτάνει τα 100 m και αναπτύσσονται πάνω στις αποθέσεις κροκαλοπαγών του δελταϊκού ριπιδίου Κολοκοτρώνη, καθώς και πάνω στις λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις. Κατανέµονται περιφερειακά στο Β, ΒΑ και τµήµα του ριπιδίου στις περιοχές Κερύνειας, Πήλιουρα και Μελισσίων.Οι ίδιες αποθέσεις σε µικρή όµως έκταση και πάχος παρατηρούνται επίσης περιφερειακά, πάνω στο Β και Β τµήµα του ριπιδίου Μαµουσιάς. Στα στρώµατα αυτά παρατηρήθηκε η ύπαρξη ιζηµατοδοµών ολίσθησης (Τουρβιδίτες) και σε τοπική κλίµακα η παρουσία ιζηµάτων ασβεστούχου σύστασης. Η βύθιση της περιοχής ανάπτυξης των δελταϊκών αποθέσεων και η προσφορά υλικού από νότια κατεύθυνση θα πρέπει να έγινε µε γοργούς ρυθµούς(ford et al 2003), αν λάβουµε υπόψη µας το µεγάλο πάχος των αποθέσεων. Οι αλλουβιακές ριπιδιακές αποθέσεις που εµφανίζονται σε τµήµατα της οροφής των δελταϊκών ριπιδίων (topsets), στις περιοχές του βορείου άκρου του ριπιδίου Καστελίων (περιοχή Αγ. Τριάδας Τράπεζας), στο νότιο τµήµα του ριπιδίου Μαµµουσιάς (Περιοχή Αγ. Ασωµάτων) και στο νότιο τµήµα του ριπιδίου Κολοκοτρώνη (περιοχή Αραβωνίτσας) καθώς και οι αναπτυσσόµενες σ όλη την έκταση αυτών επιφάνειες (teracces) στις οποίες εντοπίζονται θαλάσσιες αναβαθµίδες (Poulimenos et al 1993) αντιπροσωπεύουν υπολείµµατα παλαιο-επιφανειών (Seger & Alexander 1993, Flotte 2003) από την διάβρωση του χερσαίου τµήµατος των δελταϊκών ριπιδίων του πλειστοκαίνου. Οι επιφάνειες αυτές καλύπτονται από ελλουβιακό µανδύα ερυθράς αργίλου που είναι τα παλαιοεδάφη της πλειστοκαινικής περιόδου. Οι αλλουβιακές ριπιδιακές αποθέσεις (σειρά των topsets) των περιοχών Αγ. Ασωµάτων και Αραβωνίτσας αντιπροσωπεύουν τα χερσαία τµήµατα των δέλτα των ποταµών

Βουραϊκού και Κερυνίτη αντίστοιχα. Η απόθεση των ριπιδιακών ιζηµάτων ελέγχεται από τις κινήσεις των Β -ΑΝΑ ρηγµάτων Μαµµουσιάς(Ρ.Μ) και Πυργακίου(Ρ.Π), των εµφανιζοµένων βορειότερα ρηγµάτων ίδιας διεύθυνσης καθώς και από ρήγµατα µε ΒΑ-Ν ως Β-Ν διεύθυνση (Poulimenos et al 1989, Πουληµένος 1991, Poulimenos et al 1993). Tα ρήγµατα ΒΑ-Ν ως Β-Ν διεύθυνση τα οποία είναι νεότερα των Β -ΑΝΑ, ελέγχουν την κατεύθυνση ροής των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη. Η δράση των ρηγµάτων αυτών εντοπίζεται στο Α. Πλειστόκαινο (Πουληµένος 1991, Poulimenos et al 1993). Ο Βουραϊκός ποταµός διαµόρφωσε τη σηµερινή κοίτη του κατά µήκος ρήγµατος διεύθυνσης Β-Ν, ενδιάµεσα των ριπιδιακών δελταϊκών Μεσο-Πλειστοκαινικών αποθέσεών του, στη περιοχή του ριπιδίου Μαµµουσιάς. Κατά τη περίοδο του Ανωτ. Πλειστοκαίνου το χερσαίο τµήµα του δέλτα του Βουραϊκού θα πρέπει να βρισκόταν στις περιοχές Αγ. Τριάδας Τράπεζας Αγ. Αποστόλων και βορειότερα. Σε θέσεις βόρεια των Αγ. Αποστόλων διακρίνεται η συνιζηµατογενής δράση του ρήγµατος Τράπεζας και η απόθεση νεότερων αλλουβιακών αποθέσεων του Βουραϊκού πάνω στις Μέσο- Πλειστοκαινικές δελταικές αποθέσεις του. Ο Κερυνίτης ποταµός τη περίοδο του Ανωτ. Πλειστοκαίνου, θα πρέπει να ήταν δυτικότερα από τη σηµερινή του θέση και να απέθεσε το νεότερο αλλουβιακό ριπίδιο-παλαίο δέλτα, της περιοχής Προφήτη Ηλία Κερύνειας-Χατζή. Στη περιοχή αυτή παρατηρήθηκαν µεγάλου εύρους κανάλια µε τροχµάλες διαµέτρου ως 40 cm τα οποία έχουν διαµορφωθεί στην οροφή των αποθέσεων των άµµων και αµµούχων πηλών, που εµφανίζονται πάνω στα κροκαλοπαγή του ριπιδίου Κολοκοτρώνη. Οι αλλουβιακές αυτές αποθέσεις του Κερυνίτη αναπτύσονται επίσης µορφολογικά, πάνω από την επιφάνεια (terrace) της περιοχής Ζωοδόχου Πηγής Κ. Πτέρης. Η επιφάνεια αυτή που αποτελεί τµήµα της εννιαίας παλαιοεπιφάνειας που εµφανίζεται στην οροφή του ριπιδίου Κολοκοτρώνη, βρίσκεται στο βυθισµένο ανατολικό τέµαχος του Β-Ν διευθύνσης ρήγµατος της Κερύνειας(Ρ.Κ). Η σηµερινή θέση ροής του ποταµού Κερυνίτη καθορίστηκε από την δράση άλλου ρήγµατος διεύθυνσης Β-Ν,που διέρχεται από τη περιοχή του χωριού ελβινάκι(ρ. ), µε βυθιζόµενο το δυτικό τέµαχος.το ρήγµα αυτό σε συνδιασµό µε τις κινήσεις του ρήγµατος της Κερύνειας µετακίνησαν τη κοίτη του Κερυνίτη στη σηµερινή θέση. Τα συστήµατα των Β -ΑΝΑ και ΒΑ-Ν ως Β-Ν ρηγµάτων της περιοχής αυτής έχουν δηµιουργήσει ρηξιτεµάχη τα οποία εκτός των γενικότερων ανοδικών κινήσεων που παρατηρούνται σε ολόκληρη την περιοχή στρέφονται σε Α, ΝΑ κατεύθυνση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την γενικότερη στροφή των κλάδων των ποταµών της περιοχής του παλαιοκορινθιακού τµήµατος σε ΒΑ κατεύθυνση. ιακρίνονται διαφορικές κινήσεις µεταξύ των ρηξιτεµαχών, που έχουν στρέψει τα ιζήµατα των ριπιδιακών αποθέσεων. Ετσι, στο νότιο τµήµα των δελταϊκών αποθέσεων του Βουραϊκού ποταµού παρατηρήθηκε στροφή του µε άξονα ΒΑ-Ν και βύθιση αυτού σε Β κατεύθυνση, ενώ στο βόρειο τµήµα η βύθιση των ρηξιτεµαχών είναι σε ΝΑ κατεύθυνση. Επίσης, στο διαµορφωµένο ρηξιτέµαχος του βόρειου τµήµατος του ριπιδίου Κολοκοτρώνη, διακρίνεται στροφή µε τον ίδιο άξονα και µε βύθιση σε ΝΑ κατεύθυνση. Εποµένως, οι παρατηρούµενες κλίσεις των ριπιδιακών αποθέσεων δεν είναι πρωτογενείς από την απόθεση, αλλά έχουν αλλάξει λόγω της ενεργού τεκτονικής της περιοχής. Η ανάπτυξη των ρηγµάτων Τράπεζας(Ρ.Τ), Ζαχλωρίτικων(Ρ.Ζ) και της Ελίκης(Ρ.Ε) η ηλικία του οποίου προσδιορίζεται στα 125-200 Κa (Μicarelli et al 2003), και η παρατηρούµενη άνοδος της περιοχής µε ταχύτητες που σήµερα κυµαίνονται από 1-2,1 mm/y (e.g. De Martini et al. 2004, Pantosti et al. 2004, McNeil & Collier 2004), δηµιούργησαν την προώθηση των δέλτα των ποταµών στη σηµερινή παραλιακή ζώνη και την άνοδο των τεταρτογενών αποθέσεων των ποταµών σε υψόµετρα ως 800-1000m. Στην άνοδο του παλαιοκορινθιακού αυτού τµήµατος συνέβαλαν µε τις κινήσεις τους και τα Β -ΑΝΑ ρήγµατα, που διαπιστώνονται ενδιάµεσα των περιοχών Μαµµουσιά, Πυργάκι και της παραλιακής ζώνης. 4. Συµπεράσµατα Η παλαιογεωγραφική ανάπτυξη των δελταϊκών ριπιδιακών αποθέσεων των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη εξελίσσεται κύρια σε θαλάσσιο περιβάλλον το Μέσο Πλειστόκαινο, λόγω των καθοδικών κινήσεων της περιοχής, που οφείλονται στο κατερχόµενο βόρειο

τέµαχος των ρηγµάτων Μαµµουσιάς και Πυργακίου (Poulimenos et al. 1989, Πουληµένος, 1991, Poulimenos, 1993, Poulimenos et al. 1993). Οι ποταµολιµναίες αποθέσεις που εµφανίζονται στο υπόβαθρο του ανατολικού τµήµατος του δελταϊκού ριπιδίου του Βουραϊκού ποταµού δείχνουν διαφορετικές παλαιογεωγραφικές συνθήκες, που άλλαξαν πιθανά κατά τη περίοδο του Κατ. Πλειστοκαίνου, λόγω των ρηγµάτων Λόφου και Καθολικού της περιοχής νότια του Ανω ιακοπτού. Τα ρήγµατα αυτά σε συνδυασµό µε άλλα της περιοχής Μ. Σπηλαίου άλλαξαν την πορεία ροής του Βουραϊκού ποταµού στη περιοχή νότια των τεταρτογενών ριπιδιακών αποθέσεών του. Η κατεύθυνση ροής και κατά συνέπεια και η απόθεση ιζηµάτων των ποταµών ελέγχεται από τα ρήγµατα Β-Ν (Poulimenos et al 1989, Poulimenos et al 1993). Η συνδιασµένη δράση των ρηγµάτων αυτών µε τα Β -ΑΝΑ ρήγµατα κατά τη διάρκεια του Α. Πλειστοκαίνου διαµορφώνει τις περιοχές δέλτα και στρέφει την κοίτη των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη σε διεύθυνση ΒΑ-Ν στο τµήµα αυτό του Παλαιοκορινθιακού. Οι ριπιδιακές δελταϊκές αποθέσεις της περιοχής έχουν αποτεθεί σε θαλάσσιο περιβάλλον (Poulimenos et al. 1993, Dart et al. 1994). Αυτό ενισχύεται από την ύπαρξη δοµών παλιών κατολισθήσεων, παλαιών κορηµάτων και νεότερων αποθέσεων άµµων, αµµούχων πηλών και ψηφιδοπαγών, που εµφανίζονται στα βόρεια και δυτικά τµήµατα, υπερκείµενα των δελταϊκών ιζηµάτων. Η ύπαρξη των νεοτέρων ριπιδιακών αποθέσεων στο βόρειο τµήµα του ριπιδίου Μαµµουσιάς και Κολοκοτρώνη, δείχνει θέσεις Ανωπλειστοκαινικών δέλτα. Τα νεότερα αλλουβιακά ριπίδια του ποταµού Κερυνίτη και Βουραϊκού, ελέγχονται από τα ρήγµατα Τράπεζας, Ζαχλωρίτικων και Ελίκης. Εποµένως, η εξέλιξη και η απόθεση των δελταϊκών ριπιδιακών αποθέσεων του παλαιοκορινθιακού τµήµατος είναι ελεγχόµενη από τα ρήγµατα Μαµµουσιάς και Πυργακίου, ενώ η εξέλιξη των νεοτέρων ριπιδιακών αποθέσεων ελέγχεται κυρίως από τα ρήγµατα Τράπεζας, Ζαχλωρίτικων και Ελίκης. Η διαπίστωση των αλλουβιακών ριπιδιακών αποθέσεων µε τις σειρές topsets στις περιοχές Αγ.Ασώµατοι και Αραβωνίτσα πάνω στις δελταϊκές αποθέσεις, δείχνει την εξέλιξη της ροής του δέλτα των ποταµών κατά το Μέσο προς Ανωτ.. Πλειστόκαινο. Οι ριπιδιακές αλλουβιακές αποθέσεις που αντιπροσωπεύουν την σειρά topsets στις περιοχές Αγ.Απόστολοι, Αγ. Τριάδα Τράπεζας, και Προφ.Ηλία Κερύνειας, δείχνουν θέσεις του Ανωπλειστοκαινικού χερσαίου τµήµατος του δέλτα των ποταµών Βουραϊκού και Κερυνίτη αντίστοιχα. Η απόθεση των παλαιών κορηµάτων που είναι στρωµένα στα δελταϊκά πρανή πρέπει να συνδέονται µε τις κινήσεις ανόδου της µάζας των δελταϊκών ριπιιδίων κατά τη διάρκεια του Αν. Πλειστοκαίνου. Σήµερα, οι ριπιδιακές αποθέσεις των ποταµών στη παραλιακή ζώνη ελέγχονται από τα ρήγµατα Ζαχλωρίτικων(Ρ.Ζ) και Ελίκης(Ρ.Ε). Σηµειώνουµε εδώ ότι, το ρήγµα Ζαχλωρίτικων αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως ανατολικό τµήµα του ρήγµατος Ελίκης. Ρόλο στην επιµέρους διαµόρφωση των αποθέσεων, έχουν παίξει φυσικά και τα ενδιάµεσα παρατηρούµενα ρήγµατα της περιοχής Ελίκης-Μαµµουσιά. Βιβλιογραφία Παπαθεοδώρου, Γ., 1990: ιεργασίες σύγχρονης ιζηµατογένεσης στο Κορινθιακό κόλπο. ιδακτ. ιατριβή Παν/µιο Πατρών, Ι Τόµος, 68 σελ. Πουληµένος, Γ., 1991: Τεκτονική ανάλυση και ιζηµατολογία του δυτικού τµήµατος της κορινθιακής τάφρου. ιδακτ. διατριβή Παν/µιο Πατρών, 298 σελ. Σκρέτα, Α, Λειβαδίτης,Γ,και Πούλος, Σ, 2002:Γεωµορφολογική εξέλιξη της παράκτιας ζώνης της Αιγιάλειας στο ανώτερο Ολόκαινο: Φυσικές παράµετροι και ανθρώπινη παρέµβαση. Πρακτικά 6 ου συνεδρίου της Ελλ. Γεωγραφ.εταιρίας,Τόµος 2, 485-492. Armijo, R., Meyer, B., King, G.C.P., Rigo, A. and Papanastassiou, D., 1996: Quaternary evolution of the Corinth Rift and its implications for the Late Cenozoic evolution of the Aegean. Geophy. Journal. Inter. 126, I, 11-53. Dart, C. J., Collier, R. E. Ll., Gawthorpe, R. L., Keller, J. V. A., and Nichols, G., 1994: Sequence stratigraphy of (?)Pliocene-Quaternary synrift, Gilbert-type fan deltas, northern Peloponnesos, Greece. Marine and Petroleum Geology. 11(5), 545-560.

De Martini, P.M., Pantosti, D., Palyvos, N., Lemeille, F., McNeil, L. & Collier, R., 2004: Slip rates of the Aigion and Eliki Faults from uplifted marine terraces, Corinth Gulf, Greece. C. R. Geoscience 336, 325-344. Doutsos, T., Kontopoulos, N. and Poulimenos, G., 1988: The Corinth-Patras rift as the initial stage of continental fragmentation behind an active island arc (Greece). Basin Research. I. 177-190. Doutsos, T. and Poulimenos, G., 1992: Geometry and Kinematics of active faults and their seismotectonic significance in the Western Corinth-Patras rift (Greece). Jour. of Str. Geol. Vol. 14. No 6, 689-699. Doutsos, T. and Piper D.J.W. 1990: Listric faulting sedimentation and morphological evolution of the Quaternary eastern Corinth rift, Greece. First stages of continental rifting Geol. Soc. Am. Bull. 102. 812-829. Ferentinos, G., Papatheodorou, G. and Collins M.B. 1988: Sediment transport processes on an active submarine fault escarpment: Gulf of Corinth. Greece. Mar. Geol. 83, 43-61. Ford M, Malartre.F, Williams.E,2003.3D lithostratigraphy and dating of syn-rift sediments in the Aegion-Kalavrita region. Implications for rift evolution, Gulf of Corinth, Greece Abstracts of the 2nd Aegion Workshop. Flotté, N., 2003: Caracterisation structurale et cinematique d un rift sur detachement : Le rift de Corinth-Patras, Grece. These. Univ. De Paris-sud. 197p. Gawthorpe, R.L and Colella, A,1990 : Tectonic controls on coarse-grained delta depositional systems in rift basins. Spec.Publs int.ass.sediment.10, 113-127. McNeill, L.C. and Collier, R.E.L., 2004: Uplift and slip rates of the eastern Eliki fault segment, Gulf of Corinth, Greece, inferred from Holocene and Pleistocene terraces. J. Geol. Soc. London, 161, 81-92. Micarelli, L., Moretti, I. and Daniel, J.M., 2003: Structural properties of rift-related normal faults: the case study of the Gulf of Corinth, Greece. Journal of Geodynamics, 36(1-2), 275-303. Μoretti, I., Sakellariou, D., Lykoysis, V. και Micarelli, L., 2003: The Gulf of Corinth: an active half graben? Journal of Geodynamics. Article in press. Ori, G.G., 1989: Geological history of the extensional basin of the Gulf of Corinth (?Miocene-Pleistocene), Greece. Geology, 17, 918-921. Pantosti, D., De Martini, P.M., Koukouvelas, I., Stamatopoulos, L., Palyvos, N., Pucci, S., Lemeille, F. and Pavlides, S., 2004: Palaeoseismological investigations of the Aigion Fault (Gulf of Corinth, Greece). C. R. Geosciences, 336(4-5), 335-342. Poulimenos, G., 1993: Tectonics and sedimentation in the western Corinth, Greece. N. Jb.Geol. Palaont. Mh. 10, 607-630 Stuttgart. Poulimenos, G., Albers, G. and Doutsos, T., 1989: Neotectonic Evolution of the Central Section of the Corinth Graben. Z. dt. Geol. Hannover, Ges. 140. 173-182. Poulimenos, G., Zelilidis, A., Kontopoulos, N. and Doutsos, T., 1993: Geometry of trapezoidal fau Deltas and their relationship to extrensional faulting along the southwestern active margins of the Corinth rift. Greece. Basin Research, 5, 179-192. Seger, M. J. and Alexander, J., 1993: Distribution of Plio-Pleistocene and Modern coarsegrained deltas south of the Gulf of Corinth, Greece. Controls and Signatures in Sedimentary Successions (Editors L Frostick and R Steel) Tectonic Spec. Pub. Int. Assoc.of Sedimentologists, 20, 37-48. Tsoflias,P.1989:Depots lacustres du nord Peloponnese(Nord de l Achaie et de l quest de la Corinthie).Bulletin de la societe belge de Geologie,98-1,47-55. Zelilidis, A. and Kontopoulos, N., 1996: Significance of fan deltas without toe-sets within rift and piggy-back basins: examples from the Corinth graben and the Mesohellenic trough, Central Greece. Sedimentology, 43, 253-262.