ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΜΠ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ- ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ : 2007-2008 Μάθημα : Χωρικές, Κοινωνικές, Οικονομικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις της Ανάπτυξης και του Σχεδιασμού Διδακτική Ομάδα : Ε. Παναγιωτάτου, καθηγήτρια ΕΜΠ Ι. Σαγιάς, Λέκτορας ΕΜΠ Διαδικασίες Κοινωνικού Αποκλεισμού στο σύγχρονο αστικό ιστό. Η Ελληνική εμπειρία Φοιτήτρια : Ευγενία Τούση, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ
Έναυσμα για την εργασία αυτή αποτέλεσε ο προβληματισμός σχετικά με την πολυδιάστατη έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού. Πεδίο μελέτης του φαινομένου : ελληνικός χώρος, αστικά κέντρα που συγκροτήθηκαν αρχικά ως προσφυγικοί συνοικισμοί. (η εργασία εμβαθύνει στην περιοχή των προσφυγικών της Νίκαιας του νομού Αττικής). Στόχος της εργασίας είναι να αναδειχθούν οι πραγματικές διαστάσεις του φαινομένου αυτού όπως αποτυπώνονται στο χώρο και την κοινωνία.
Υποθέσεις εργασίας : Οι διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού επηρεάζουν καθοριστικά την κοινωνική και χωρική φυσιογνωμία μιας περιοχής, είναι προιόν χωροκοινωνικών μετασχηματισμών και προοιωνίζουν την μελλοντική αναπτυξιακή διαδρομή της. Μια από τις υλικές αποτυπώσεις του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού είναι οι άσχημες συνθήκες στέγασης. (= παρατήρηση στο χώρο) Απώτερος στόχος της εργασίας αυτής είναι να ανιχνευθούν οι διαδικασίες που βρίσκονται πίσω από την οπτική αυτή παρατήρηση στο χώρο. Επεξεργασία δευτερογενών πληροφοριών (βιβλιογραφική διερεύνηση) Πρωτογενής έρευνα :Ποια είναι τελικά τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία για τη διερεύνηση των ζητημάτων αυτών;
ΥΠΟΘΕΣΗ ΧΩΡΟΣ ΑΣΧΗΜΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΥΛΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Προσφυγικά Νικαίας Χώρο-κοινωνική φυσιογνωμία Εργαλείο : συνεντεύξεις (21 άτομα) Συσχετισμός συμπερασμάτων με θεωρητική προσέγγιση αποκλεισμού ; ΖΗΤΗΜΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ 4 ο στάδιο αποκλεισμού Τελευταίο στάδιο διαδικασίας αποκλεισμού Αξονες διερευνησης: Αναλυση του όρου Χαρακτηριστικά Αξονες λειτουργίας Προβλήματα που γεννούν αποκλεισμό Συνδεση διακριση αποκλεισμού φτώχειας βασική θεωρητική κοινωνική αντίληψη νέες εργασιακές σχέσεις προβληματισμός για τις πολιτικές εναντια στον αποκλεισμό
οι ίδιες καταστάσεις κάτω από άλλες χωρικές και χρονικές συνθήκες, δεν θα παρουσίαζαν τη διαδικασία του κοινωνικού αποκλεισμού ή θα παρουσίαζαν εντελώς διαφορετικές διαδικασίες αποκλεισμού
Αξονες Λειτουργίας του Κοινωνικού Αποκλεισμού - Serge Paugam : Αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων Απώλεια ανθρωπίνων δικαιωμάτων Χαλάρωση και διάρρηξη του κοινωνικού δεσμού Θεωρητική κοινωνική αντίληψη στην οποία βασίζεται η ερμηνεία του φαινομένου του αποκλεισμού : Σύνδεση Διάκριση κοινωνικού αποκλεισμού και φαινομένου της φτώχειας Σχέση φτώχειας - αποκλεισμού- επιπέδου εκπαίδευσης εργασίας Διαγενειακή μεταβίβαση συσσώρευση μειονεκτημάτων στις πιο ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού Κατακερματισμένος κοινωνικός ιστόςδυισμός διχοτομημένη αντίληψη : «εντός»-«εκτός» Αποξένωση του ατόμου από την αγορά εργασίας και το κοινωνικό περιβάλλον
Αλλαγές στην αγορά εργασίας Ευελιξία αρχές δεκαετία 80, μεταβιομηχανική κοινωνία, οικονομία της ελέυθερης αγοράς, νέα τεχνολογία Σε επίπεδο κράτους : ιδιωτικοποίηση, απορρύθμιση, ο επαναπροσδιορισμός των λειτουργιών του κράτους, η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και του κοινωνικού κράτους, η θέσπιση νέων, ευέλικτων μορφών απασχόλησης, και με το δυαδικό χαρακτήρα της αγοράς εργασίας Παραγωγή και αναπαραγωγή νέων χώρων αποκλεισμού όχι μόνογιατουςανέργουςαλλάκαιγιαδιάφορεςομάδες εργαζομένων
Ιστορικές συγκυρίες ΝΙΚΑΙΑ ΧΩΡΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ Κοινωνικο-πολιτικές διεργασίες Χωροκοινωνικοί μετασχηματισμοί Χωρο κοινωνική Φυσιογνωμία σήμερα Περιοχή προσφυγικών Στεγαστική πολιτική; «αναπλάσεις»; ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ Οικονομικοί μετανάστες ζευγάρια συνταξιούχων άτομα τρίτης ηλικίας Χαμηλά εισοδήματα ανειδικευτοι εργάτες χαμηλο επιπεδο εκπαίδευσης Δείκτες Πρότυπα Σταθερότυπα
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ : ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΑΙΧΜΗΣ 3 ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ Ο βαθμός του πραγματικού αποκλεισμού :που συνίσταται στην πλήρη ρήξη κοινωνικών δεσμών - και, μάλιστα, δεσμών που συνδέονται με την απασχόληση, με την οικογένεια και με την κατοικία. Τα άτομα που βρίσκονται στην κατάσταση αυτή χαρακτηρίζονται από την απάθεια, την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος για την κοινωνία που τα περιβάλλει και την αδιαφορία (όχι την άρνηση: την αδιαφορία) για οποιαδήποτε προσπάθεια (επαν)ένταξής στην κοινωνία αυτήν. Είναι αυτοί που δε μετέχουν στα κοινωνικά πράγματα και τη διαμόρφωση της προοπτικής τους. που αδιαφορούν, που δε διαθέτουν αντοχές, που δεν ελπίζουν σε τίποτε, αλλά φοβούνται τα πάντα.(mazel)
«Η κόλαση των ζωντανών δεν είναι κάτι που αφορά το μέλλον. Αν υπάρχει μια κόλαση, είναι αυτή που υπάρχει ήδη εδώ, η κόλαση που κατοικούμε καθημερινά, που διαμορφώνουμε τη συμβίωσή μας. Δυο τρόποι υπάρχουν για να μην υποφέρουμε: Ο ένας είναι για πολλούς εύκολος : να αποδεχθούν την κόλαση και να γίνουν τμήμα της μέχρι να καταλήξουν να μην τη βλέπουν πια. Ο δεύτερος είναι επικίνδυνος και απαιτεί συνεχή προσοχή και διάθεση για μάθηση: Να προσπαθήσουμε και να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ποιός και τι, μέσα στην κόλαση, δεν είναι κόλαση και να του δώσουμε διάρκεια, να του δώσουμε χώρο.» Ίταλο Καλβίνο «Οι αόρατες πόλεις»