Βασίλη Δηµόπουλου Το σώµα και οι ψυχικές του αναπαραστάσεις

Βασίλη Δηµόπουλου Το σώµα και οι ψυχικές του αναπαραστάσεις Αριέλλα Ασέρ Το βιβλίο το Δηµόπουλου Το σώµα και οι ψυχικές του αναπαραστάσεις» είναι ένας περίπατος στον κόσµο των ενορµήσεων. Ο συγγραφέας µάς εισάγει σ αυτόν τον κόσµο µε µεγάλη φυσικότητα. Ετσι, ενώ συζητάει µια έννοια τον βλέπουµε να κοντοστέκεται για να την διασταυρώσει µε µιαν άλλη, να της φέρει αντιρρήσεις, να την υποβάλει σε δοκιµασία, να ελέγξει την αντοχή της στον χρόνο και στο νου. Η περιέργεια, το παιχνίδι, η περιπλάνηση, είναι στην πρώτη γραµµή. Σ αυτήν την ευχαρίστηση παρασύρει τον αναγνώστη. Το τοπίο µέσα στο οποίο κινούµαστε άλλοτε είναι οµιχλώδες και άλλοτε φωτεινό. Από το ένα κεφάλαιο στο άλλο, έννοιες ξεκαθαρίζουν, νοήµατα παίρνουν σάρκα και οστά, άλλες περιπλέκονται για να επενεξεταστούν αργότερα. Στη διαδροµή συναντάµε όλους τους µεγάλους της ψυχανάλυσης και αποσπάσµατα από συνεδρίες του συγγραφέα µε αναλυόµενους του. Ορισµένα πρόσωπα, αναλυόµενοι και ψυχαναλυτές-συγγραφείς, εµφανίζονται κατ επανάληψη προκειµένου να φωτίσουν διαφορετικές νοηµατοδοτήσεις που µπορεί να λάβει µια αναπαράσταση στην πορεία µιας ανάλυσης. Ένα απλό παράδειγµα: ο διάχυτος εκνευρισµός ενός αναλυόµενου, συνδεόµενος µε τον αναλυτή, σε µια µεταγενέστερη φάση της θεραπείας µπορεί να γίνει εστειασµένος θυµός, προς το αντικείµενο, τον αναλυτή. Το σώµα είναι η αφετηρία. Οµως η γένεση, οι απαρχές του ψυχισµού, είναι στον ορίζοντα, όχι στα νώτα µας, αφού πρόκειται για αναλυτικό περίπατο, σε µια φροϋδική χρονικότητα, στην γραµµή του Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 1

µεθύστερου και της εναλλαγής παλινδροµικών και προσθιοδροµικών κινήσεων. Σε κάποια σταυροδρόµια κάτι που αντιλαµβανόµασταν ως τώρα σε ένα πρώτο επίπεδο αποκτά ένα γοητευτικό βάθος. Ένα δείγµα: «η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει» λέµε, για να τονίσουµε την δύναµη του λόγου χωρίς να αντιλαµβανόµαστε ίσως ότι µιλάµε για την σωµατικότητα του λόγου. Όταν τα λόγια δεν «αγγίζουν»- όταν δηλαδή οι αναπαραστάσεις λέξης δεν συναντούν τις ερωτογόνες ζώνες του σώµατος- αλλά «τσακίζουν», γράφει ο Β.Δ., τότε δεν έχουµε να κάνουµε µε συνειρµικό λόγο αλλά µε έναν λόγο εκφορτιστικό, που έχει χάσει µέρος της συµβολικής του αξίας. Βρισκόµαστε λοιπόν σε ένα περιβάλλον περιπατητικό το οποίο είναι παράλληλα ένας τόπος µετάδοσης περισσότερο, παρά διδασκαλίας. Όταν λέω µετάδοση δεν αναφέροµαι µόνον σε ότι µπορεί να προσφέρει ή να υποδείξει ένας µεγαλύτερος ή πιο έµπειρος αναλυτής σε ένα νεώτερο. Αναφέροµαι στο πώς ένας αναλυτής µεταδίδει στους συναδέλφους τους, νεώτερους και γηραιότερους, ασφαλώς και στους αναλυόµενούς του, τον τρόπο µε τον οποίο ο ίδιος «αγγίζει» τα ψυχικά φαινόµενα -για να µείνουµε στην σωµατικότητα-, τα εργαλεία του, το προσωπικό του ύφος, τις επιλογές που έχει κάνει και που, στις καλές περιπτώσεις, δεν αποκλείουν νέους δρόµους ή ανατροπές. Με τον περιπατητικό αυτό τρόπο ο Β. Δηµόπουλος, µεταδίδει στον αναγνώστη και την όρεξη για µεταψυχολογία, για θεωρία, που στην ψυχανάλυση συµβαδίζει µε την κλινική, όπως συµπίπτει και η δεοντολογία µε την τεχνική. Η αναµασηµένη διάκριση θεωρίας και κλινικής δεν έχει θέση εδώ διότι η ψυχανάλυση είναι πάνω απ όλα µια δοκιµασία της σκέψης και των πεποιθήσεων. Μας ανοίγει την όρεξη και για κλινική εργασία διότι η κλινική καθηµερινότητα θα ήταν βασανιστικά άχαρη και ανιαρή αν έµενε στο επίπεδο µιας πρακτικής και Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 2

η θεραπευτική συνθήκη, αδιαµεσολάβητη, θα κατέληγε σε µια σχεδόν διαστροφική οικειότητα. Παρακολουθώντας κανείς τον τρόπο µε τον οποίο ο Β.Δ. αντιλαµβάνεται και ασκεί την ψυχανάλυση σκέπτεται αναγκαστικά τον τρόπο µε τον οποίο ο ίδιος στέκεται µέσα στη συνεδρία. Εξάλλου όταν ο συγγραφέας λέει και ξαναλέει: «κατ εµέ, σύµφωνα µε την δική µου κατανόηση», καλεί τον αναγνώστη να αναζητήσει κι εκείνος την δική του κατανόηση. Ψυχαναλύσεις υπάρχουν φαντάζοµαι όσοι και ψυχαναλυτές, και κοντά σε κάθε αναλυτή ή µε κάθε αναλυτική εµπειρία, ως αναλυόµενος και ως αναλυτής, έχει κανείς την δυνατότητα να διερευνήσει κάτι διαφορετικό. Κάποτε οι αποκλίσεις είναι µεγάλες, άλλοτε απειροελάχιστες, αλλά είµαι πεπεισµένη ότι ο προσωπικός τόνος είναι αυτό που αλλάζει τα πάντα και επιτρέπει ή αναστέλλει την µετάδοση. Ο προσωπικός τόνος, το ύφος, δηλαδή η γνησιότητα. Αλλιώς τίποτα δεν περνάει, ούτε στις αναλύσεις ούτε στις µεταξύ µας ανταλλαγές. Το σύγγραµµα είναι πυκνό σε νοήµατα, ευκρινές στις διατυπώσεις, µε δηλωµένη την πρόθεση να καλύψει ένα µεγάλο πεδίο της µεταψυχολογίας. Διαβάζεται εξολοκλήρου ή αποσπασµατικά, αφού το κάθε κεφάλαιο µπορεί να θεωρηθεί µια χωριστή µελέτη. Εγχειρίδιο ή δοκίµιο ανάλογα µε τις διαθέσεις του αναγνώστη. Η ανάγνωση αφήνει ένα ευχάριστο αίσθηµα απαρτίωσης, και αυτοπεποίθησης εντέλει, καθώς ο συγγραφέας αναψηλαφεί για λογαριασµό µας έννοιες που συχνά είναι κακοχωνεµένες ή παρεξηγηµένες, διότι στην ψυχανάλυση περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, δεν είµαστε αντιµέτωποι µόνο µε την άγνοιά µας σε γνωστικό επίπεδο, αλλά και µε τα ακούραστα παιχνίδια που µας παίζει το ασυνείδητό µας: είµαστε όλοι φορείς µιας σκιάς, ενός ασυνείδητου, που µας διαφεύγει και ξεγελάει την επαγρύπνησή µας. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 3

Ευαίσθητος ο Β.Δ. σε σχέση µε τους κινδύνους των απλουστεύσεων και της ευκολίας αναλαµβάνει ένα τολµηρό και σχολαστικό έργο, µε την υποµονή του κλινικού που δουλεύει ψιλοβελονιά, και την τόλµη του οραµατιστή που κάνει άλµατα µπρός και πίσω, χωρίς να στέκεται στα σηµεία των καιρών. Βασική του έµπνευση το φροϋδικό έργο, το οποίο ακριβώς επειδή δεν είναι συµπαγές αλλά, κατά κάποιον τρόπο, σε εξέλιξη, το επισκεπτόµαστε κάθε φορά από το σηµείο στο οποίο βρισκόµαστε. Σαν να µπαίνουµε σε ένα τρένο εν κινήσει. Αυτήν την κίνηση επιχειρεί να πιάσει ο Β.Δ. ενώ γνωρίζει καλά ότι πάντοτε κάτι θα διαφεύγει. Τα ερώτηµα που θα ήθελα να διερευνήσω αυτή την στιγµή είναι το εξής: τι αναζητά ο συγγραφέας, και κυρίως µε τι τρόπο το ψάχνει, µε ποια µέθοδο. Ο Β.Δ. κάτω από τις ανάγκες της κλινικής οδηγείται στην µελέτη των απαρχών του ψυχισµού και της διαµόρφωσης του ψυχικού οργάνου, από τις πρώτες εγγραφές που είτε θα δώσουν παράγωγα, είτε θα µείνουν αµετακίνητες, fueros (εσαεί;). Και τι κάνει; Αφουγκράζεται την κίνηση, την µετατόπιση, την µεταλλαγή. Παντού, ακόµη κι εκεί, κυρίως εκεί, που όλα φαίνονται ασάλευτα ή δαιµονικά πανοµοιότυπα. Γράφει : «Δεν πιστεύω ότι οι επαναλήψεις µπορεί να είναι ταυτόσηµες [ ] όλες οι επαναλήψεις έχουν υποστεί µια ελάχιστη µεταλλαγή, µια πρώτη αποµάκρυνση από το αρχικό». Σε ένα άλλο σηµείο θα µας θυµίσει ότι ο καταναγκασµός της επανάληψης, πέραν από την εκφόρτιση που επιτελεί, συνιστά µια πρωτόγονη µορφή µνήµης και µια ύστατη προσπάθεια κρατήµατος της επένδυσης ενός αντικειµένου. Ξεκινά λοιπόν από τις πρώτες εγγραφές ερέθισµα, διέγερση, ένστικτο-, µε αφετηρία πάντοτε την φροϋδική υπόθεση για τις µυθικές αρχές του ψυχισµού, µια υπόθεση που µου φαίνεται συγκινητική για την ελευθερία που µας δίνει. Οι «µυθικές αρχές» είναι µια µεταφορά που Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 4

υπηρετεί την σκέψη και µας επιτρέπει να σκεφτούµε την σκέψη, βάζοντας ένα προσωρινό τέλος στο ανοίκειο της πνευµατικής δυσκολίας, στα αδιέξοδά της. Εξάλλου η καταγωγή που αποδίδουµε στα πράγµατα είναι πάντοτε λίγο ως πολύ µυθική και ποτέ δεν είναι η ίδια. Η ψυχανάλυση µας έχει δείξει ότι η εξήγηση, η αιτία, η ερµηνεία, αλλάζει, δεν είναι σταθερή και συνιστά πάντα ένα φαινόµενο του λόγου, του ονείρου, της φαντασίωσης. Την µια µέρα ένα σύµπτωµα οφείλεται σε κάτι, την άλλη µέρα επινοούµε µια άλλη ερµηνεία, αργότερα κάτι άλλο κ.ο.κ Το ζήτηµα, για τον Β.Δ., δεν είναι να καταργήσουµε το µεταψυχολογικό οπλοστάσιο, συµπλέοντας µε τις λεγόµενες µη νευρωτικές παθολογίες, όπου οι εκδηλώσεις είναι έµπρακτες, στο σώµα ή στην συµπεριφορά, αλλά να βρίσκουµε και να ξαναβρίσκουµε κάθε φορά και µε κάθε αναλυόµενο, την µεταψυχολογία, και αν χρειαστεί να την επινοούµε, να την κατασκευάζουµε, ψαρεύοντας µέχρι και στις απαρχές του ψυχισµού, εκεί όπου τα πράγµατα υφίστανται µόλις µε όρους φορτίσεων, δηλαδή σωµατικότητας. Το σώµα, η πηγή απ όπου εκπορεύονται όλα: ενόρµηση, ψυχικά συστήµατα, ψυχικές εγγραφές και αντίληψη, αναπαράσταση, λόγος, επιθυµία, σκέψη, φαντασίωση, διαδικασίες συµβολοποίησης, συναίσθηµα. Αυτή είναι η αρχιτεκτονική του βιβλίου. Σ αυτήν την διαδικασία, όπως παντού, όπως και στην πολιτική, το ζητούµενο είναι να φτιάχνει κανείς γέφυρες. Με την ψυχαναλυτική κατανόηση, µε τις ερµηνείες και τις κατασκευές. Γέφυρες ακόµη κι εκεί όπου η καταστροφή µοιάζει να έχει το πάνω χέρι. Γέφυρες µεταξύ των ψυχικών συστηµάτων, γέφυρες µε τον άλλον, µε τα αντικείµενα. Ο ψυχαναλυτής που ενδιαφέρει τον Β. Δηµόπουλο είναι ένας γεφυροποιός. Δίνω εν συντοµία ένα δείγµα της διαδροµής που παρακολουθεί ο συγγραφέας. Η ενόρµηση, ευρισκόµενη ήδη σε έναν ψυχικό δρόµο, Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 5

διατηρεί µια αινιγµατική σχέση µε το σώµα, µε την έννοια ότι απαιτεί, επιβάλλει, εργασία στο ψυχικό όργανο, ενώ η διέγερση τοποθετείται µεταξύ ψυχικού και σωµατικού. Εύγλωτο παράδειγµα είναι η δίψα και οι φαντασιώσεις ξεδιψάσµατος που την συνοδεύουν - αναπαραστάσεις που δηµιουργούνται όταν η διέγερση φτάσει σε ένα ορισµένο επίπεδο, αφού έχει µετασχηµατιστεί σε ενόρµηση-, ενώ ένα τεχνικό ξεδίψασµα, χωρίς ψυχική συµµετοχή, χωρίς φαντασιώσεις, θα οδηγούσε ακόµη και στον θάνατο. Χρήσιµες πληροφορίες για το σώµα και τα πεπρωµένα του, ψυχικά και σωµατικά. Η ενόρµηση επιτελεί έργο δόµησης του ψυχισµού κάνοντας διπλή στροφή, στο αντίθετο και στον εαυτό, αλλιώς όλα θα ήταν εκτός ψυχισµού. Εξάλλου όταν αποτυγχάνει η µετατροπή ενεργητικού σε παθητικό και το εγώ δεν µπορεί να µπει σε παθητική θέση είµαστε σε µια στιγµή αποψυχικοποίησης. Μαζί µε την εισαγωγή των ενορµήσεων εξετάζονται και οι µεγάλες διενέξεις εντός του ψυχαναλυτικού κινήµατος σχετικά µε την πρώτη και την δεύτερη τοπική, µε τον δυϊσµό ή τον µονισµό των ενορµήσεων, το ερώτηµα «ενόµηση ή ενορµήσεις θανάτου;», «ενόρµηση ή ένστικτο θανάτου;», η θέση της επιθετικότητας µέσα στο ενορµητικό δίπολο και η διαφοροποίησή της από την καταστροφικότητα, και άλλα πολλά. Ο συγγραφέας υπερασπίζεται την έννοια της ενόρµησης θανάτου απέναντι στις απόψεις αναλυτών και σχολών που, από διαφορετική σκοπιά ο καθένας, και χωρίς να συµπαρατάσσονται αναγκαστικά, αντιλαµβάνονται τα ίδια φαινόµενα όχι ως παράγωγα µιας ενόρµησης θανάτου, αλλά ως αποτέλεσµα µαταίωσης ή ως αποτυχία της ενόρµησης ζωής. Από µια άλλη πλευρά διαφοροποιείται και από το θορυβώδες και καταστροφικό κλαϊνικό ένστικτο του θανάτου. Παραµένοντας ο ίδιος φροϋδικός βλέπει στην ενόρµηση-ένστικτο Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 6

θανάτου µια σιωπηλή διαδικασία στο εσωτερικό του ψυχικού οργάνου και δίνει βαρύτητα στις νέες διαστάσεις που φέρνει η δεύτερη τοπική θέτοντας την ενόρµηση θανάτου στην υπηρεσία της ζωής, καθώς οι αποσυνδέσεις υπηρετούν εκ των πραγµάτων τις επανασυνδέσεις. Ένα παράδειγµα: το αλεξιερεθιστικό σύστηµα µπορεί να είναι µια έκφραση της ενόρµησης θανάτου, αφού τείνει προς το ανόργανο, την σιωπή, αλλά είναι και προστασία της ζωής από τις καταστροφικές διεργέρσεις, µε την εισαγωγή µιας περιοδικής διεγερσιµότητας. Όµως, προσοχή, η υπερλειτουργία του αλεξιερεθιστικού οδηγεί στην µηχανιστική ισοπέδωση, και µέσα από έναν άλλο δρόµο στον ψυχικό θάνατο. Όλα φαίνεται να παίζονται στη δοσολογία, στο επίπεδο της ψυχικής οικονοµίας, της µίξης των ενορµήσεων, που δεν παύουν να µεταβάλλονται δεδοµένης της ελαστικότητας του ψυχικού οργάνου. Σ αυτήν την συνθήκη εντοπίζεται και η ευθραυστότητά του ανθρώπινου ψυχισµού, ίσως και οι υπερβάσεις της. H σεξουαλικότητα από την πλευρά της κάνει την δική της διαδροµή από την βιολογική διάσταση στην ψυχική και στην σύνδεση της µε τον έρωτα. Επενδύοντας, µπορεί να δηµιουργεί συγκρούσεις και ανατροπές, ενώ ό έρωτας της 2 ης τοπικής ενώνει, φτιάχνει σύνολα, συνοχή. Η µέθοδος του Β.Δ., την οποία προσπαθώ να αναδείξω, βασίζεται, κατά την κρίση µου, σε δύο αρχές: «τίποτα δεν χάνεται» και «τίποτα δεν είναι άχρηστο στον ψυχισµό». Ολες οι ψυχικές εκδηλώσεις, και οι πιο επώδυνες και επίµονες, κάτι διασφαλίζουν, κάτι επιδιώκουν, κάτι αιτούνται, από την πλευρά µιας ψυχικής βαθµίδας, εκτός ίσως από τις στιγµές των µεγάλων αποσυνδέσεων όπου όλα χάνονται, αν υπάρχουν τέτοιες απόλυτες στιγµές σε έναν ζωντανό ψυχισµό. Η τύφλωση του Οιδίποδα, απεικονίζει τα παραπάνω µε τον καλύτερο τρόπο. Δεν πρόκειται απλώς για αυτοτιµωρία: η αχρήστευση του αισθητηριακού Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 7

οργάνου επιτρέπει στο ψυχικό όργανο να επεξεργάζεται ανεµπόδιστα τα εσωτερικά του ζητήµατα, δηλαδή την αναπαράσταση της µητέρας Ιοκάστης. Ανατρέχοντας στα ίχνη και τις εγγραφές, βλέπουµε πόσο ο συγγραφέας είναι σε µια µόνιµη αναζήτηση «ψυχικού στοιχείου», στις επαναλήψεις όπως ήδη είπα, αλλά και στο αρνητικό του τραύµατος, όπου υποτίθεται ότι δεν βρίσκουµε ψυχικά ίχνη του τραύµατος, κι όµως η σφραγίδα του τραυµατικού είναι παρούσα στον χαρακτήρα ή στα όνειρα. Ακόµα και το «ίχνος κενού» δεν παύει να είναι ένα ίχνος, το οποίο δεν επανέρχεται µεν ως αναπαράσταση ή ως ψευδαίσθηση, αλλά µπορεί να επανεµφανισθεί ως αγωνία απώλειας της αναπαράστασης. Bέβαια το µεγάλο θέµα στην κλινική είναι όταν ο αναλυόµενος δεν µπορεί να πει «εδώ κάτι λείπει από τη σκέψη µου ή από την αντίληψή µου» και βρισκόµαστε µπροστά σε µια άδεια σκέψη, όταν δηλαδή δεν υπάρχει αναπαράσταση απουσίας αναπαράστασης. Ένα άλλο στοιχείο που διατρέχει το κείµενο είναι ο αδιαπραγµάτευτος εστειασµός στην ψυχική δυναµική σε βάρος του «ελλείµατος» όπως π.χ. ο εντοπισµός µιας αµυντικής λειτουργίας εκεί που τα φαινόµενα δείχνουν έλλειµα, η αναζήτηση ψυχίων ψυχισµού εκεί που το ψυχογράφηµα µοιάζει να είναι στο µηδέν. Κάπως έτσι θα περιέγραφα αδρά την µέθοδο του Β.Δ. και την ψυχανάλυση την οποία πρεσβεύει, προσφεύγοντας συστηµατικά στην «µάγισσα της µεταψυχολογίας», την οποία, όπως ξέρουµε, ο Φρόυντ καλεί «να βάλει το χέρι της, διότι χωρίς να στοχαστούµε ή να θεωρητικοποίησουµε παρα λίγο να πώ χωρίς να φαντασιώσουµε- δεν µπορούµε να κάνουµε ούτε ένα βήµα µπροστά». Ο Φρόυντ έβλεπε στην µεταψυχολογία µια µέθοδο θεωρητικοποίησης που θα έδινε ένα άχρονο πλαίσιο στις κλινικές διαπιστώσεις οι οποίες ανθίσταντο στην ερµηνεία του. Εχοντας επίγνωση των ορίων της πρακτικής αλλά και της επινόησης Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 8

ονόµασε αυτήν την διαδικασία «µάγισσα». Η µεταφορά της µάγισσας µου φαίνεται ενδιαφέρουσα για πολλούς λόγους, κατ αρχήν διότι καταδεικνύει, όχι µόνον το αυτονόητο, ότι δεν τα ελέγχουµε όλα, αλλά ούτε εκείνη τα κατέχει αφού προσφεύγουµε σε αυτήν «ελλείψει καλύτερης». Η µεταψυχολογία είναι ένα συγκεκριµένο σύστηµα για αφηρηµένα φαινόµενα που µας επιτρέπει να επεξεργαστούµε µόνοι µας, ναρκισσιστικά, την κλινική µας. Θα µπορούσαµε να την τοποθετήσουµε στον ενδιάµεσο χώρο ανάµεσα στην αυταπάτη και στην πραγµατικότητα, χωρίς να αποµακρυνθούµε από την µαγική διάσταση. Μια µάγισσα την χρησιµοποιούµε, µετά την πετάµε, καµιά φορά την καίµε, και στην συνέχεια ξαναπηγαίνουµε στις στάχτες µιας προηγούµενης σκέψης για να σχεδιάσουµε µια επόµενη. Όµως για να κρατηθούν οι στάχτες αυτή η µάγισσα πρέπει να επενδυθεί, να µπει στους ατέλειωτους διαλόγους µεταξύ µας, στις συµπεριφορές µας, στην κλινική µας. Αυτό δεν σηµαίνει ότι το υποκείµενο θα αναχθεί στην θεωρία που το εγείρει. Η κλινική και η ανάγνωση των κειµένων καθιστούν πάντα επιτακτική την επιστροφή στο ξεχωριστό υποκείµενο. Αυτή είναι η συµφωνία που κάνει κανείς µε την θεωρία. Ο ψυχαναλυτής εργάζεται µε τα ίχνη ή τις αναµνήσεις και όταν δεν υπάρχουν τις κατασκευάζει ή τις περιµένει-, εργάζεται µε αντικείµενα και παραστάσεις ξεστρατισµένα από την απώθηση και χαµένα από την διάψευση ή τον αποκλεισµό. Στην αρχή δεν ξέρει τι ψάχνει, αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η αλήθεια της στιγµής, το εδώ και τώρα, αυτό που λέµε µεταβίβαση, την αξία της οποίας ανέδειξε η µεταψυχολογία, όχι βέβαια την ύπαρξή της, πρώτο άνοιγµα του καθένα µας στους άλλους. Αυτή η ιδιαίτερη µεταψυχολογική γνώση, που αρνείται την επιστηµολογική ολοκλήρωση, αυτή η µάγισσα, δεν υποτάσσεται στις αναστολές της σκέψης, πάει κατ ευθείαν στην θεωρητικοποίηση, στην θεωρία, την φαντασίωση, αφήνοντας χώρο στην Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 9

πληµµυρίδα απ όπου αναδύονται οι ανώτερες µορφές ευκρίνειας. Παίρνει την σκυτάλη της παρατήρησης όταν αυτή είναι σχεδόν αδύνατη, εισηγείται υποθέσεις, δίνει θεωρητικά στοιχεία που θα καταστήσουν λογικά ακατανόητα φαινόµενα µε στόχο να φτιάξει εξηγήσεις τις οποίες θα συνδέσει µε άλλα φαινόµενα που έχουν ήδη περιγραφεί. Κλείνει τις τρύπες του επεξηγηµατικού λόγου, είναι oι αναπαράστασεις και η συναισθηµατική έξαψη πίσω από την συµβολοποίηση, ή σε µια άλλη γλώσσα, είναι το φαντασιωτικό που θα στηρίξει το συµβολικό µέσα στον αφηγηµατικό ιστό. Η µάγισσα αυτή θα είναι πάντοτε µια εικόνα που µας επιτρέπει να ελπίζουµε σε περισσότερη διορατικότητα. Ιανουάριος 2015 Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 10