ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ 2016-2017 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΕΙΑ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΩΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΤΗΣ ΥΓΙΟΥΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2016 Ελεγκτικός Συμβουλευτικός Ενημερωτικός Το Σ.ΕΠ.Ε. είναι ο ελεγκτικός μηχανισμός του ΥΠ.Ε.Κ.Α.Α. για την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας. Η αποστολή μας είναι η διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων και η ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων. Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας για όλες τις ηλικίες ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΕΡΚΕΔΑΚΗΣ ΗΛΕΚ/ΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΣΕΠΕ (2) Ελεγκτικός Συμβουλευτικός Ενημερωτικός Επιθεώρηση Εργασιακών σχέσεων Εφαρμογή διατάξεων εργατικής νομοθεσίας (εργασιακά δικαιώματα), συμφιλιωτική παρέμβαση (επίλυση ατομικών συλλογικών διαφορών) Επιθεώρηση Ασφάλειας & Υγείας Εφαρμογή διατάξεων εργατικής νομοθεσίας (ΥΑΕ), βελτίωση συνθηκών εργασίας, πρόληψη εργ. ατυχημάτων & επαγ. ασθενειών, διαμόρφωση ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ. Συμβουλευτικά σε επίλυση γενικών θεμάτων (Περιπτώσεις εργατικών διαφορών, Ατυχημάτων (αντιμετώπιση, μείωση συνεπειών, επανένταξη) Συμμετέχει σε συσκέψεις όποτε ζητηθεί η συνδρομή του από οποιονδήποτε συναρμόδιο φορέα (3) Επιθεώρηση Ασφάλειας & Υγείας Ελεγκτική δράση-έλεγχοι Επιθεωρήσεις Προγραμματισμένοι (ανάλυση κινδύνου, στοιχεία, διαβούλευση) Εκστρατείες (κλάδοι, ομάδες εργαζομένων) Έκτακτοι (καταγγελία, ατυχήματα) Συμβουλευτική δράση Διαβούλευση (Εργαζόμενοι, εργοδότες, Θεσμοί ΥΑΕ (ΤΑ, ΙΕ)) Επιβολή κυρώσεων Ποινικές (μηνυτήριες αναφορές) Διοικητικές (διακοπή, πρόστιμο) ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ 2011 2012 2013 ΕΛΕΓΧΟΙ 28150 26832 27707 Κυρώσεις 2171 1892 1825 ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ 5203 4858 5126 ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΘΑΝ 70 (31) 64 (19) 67 (25) ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Γενικές διαπιστώσεις - Αιτίες Ανεπαρκής σχεδιασμός & συντήρηση εξοπλισμού: ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ανεπαρκείς αποφάσεις ή Αδυναμία λήψης Παραβίαση αρχών ασφάλειας «παιχνίδι επίρριψης ευθυνών» Έλλειψη κουλτούρας ασφάλειας, υπερεκτίμηση δυνατοτήτων, γρήγορες λύσεις Ανεπαρκής εκτίμηση υφιστάμενων κινδύνων & επικινδυνότητας ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Γενικές διαπιστώσεις - Κίνδυνοι Εσφαλμένες ενέργειες Εργασίες συντήρησης Διαδικασίες εκκίνησης- διακοπής λειτουργίας Απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες Φόρτωση-εκφόρτωση Νυχτερινή εργασία 1
Τι είναι; (WHO) Η διαδικασία βελτιστοποίησης των ευκαιριών στην υγεία, στη δραστηριότητα και στην ασφάλεια με γνώμονα τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν σε ηλικία. Ο όρος «ενεργός» αναφέρεται στην διαρκή συμμετοχή και δράση σε ζητήματα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά, πνευματικά κ.λ.π. και όχι απλώς η φυσική δραστηριότητα και η συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Σκοπός της ενεργού γήρανσης είναι: η διεύρυνση της διάρκειας, και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής όσων μεγαλώνουν, καθώς και των ατόμων με φυσική ανικανότητα ή αναπηρία. Αναλογία % πληθυσμού >60 ετών (2015) % 0-9 10-19 20-24 25-29 30 και πάνω (World Report on Ageing & Health), WHO 2015 Αναλογία % πληθυσμού >60 ετών (2050) Δείκτης ενεργού γήρανσης ΑΑΙ (2014) 4 Κατηγορίες (22 δείκτες) % 0-9 10-19 20-24 25-29 30 και πάνω Απασχόληση Κοινωνική συμμετοχή Ανεξάρτητη διαβίωση Ενεργός γήρανση Goalpost score 57,5 ΕΛΛΑΔΑ Εκτίμηση: 27,14 (World Report on Ageing & Health), WHO 2015 AAI Report UNECE-EC 2015 Δείκτης εργασιακής ικανότητας (WAI) Δείκτης εργασιακής ικανότητας (WAI) Εργασιακή ικανότητα (Work Ability) Η σωματική και ψυχική ικανότητα ανταπόκρισης του εργαζόμενου ώστε να είναι σε θέση να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της εργασίας. Δείκτης Εργασιακής ικανότητας (Work Ability Index, WAI) Δείκτης που προκύπτει από Ερωτηματολόγιο που επιτρέπει τη μέτρηση του ρυθμού της ικανότητας για εργασία 1 2 3 4 5 Current work ability compared with the lifetime best 0 10 Work ability in relation to the demands of the job 2 10 Number of current diseases diagnosed by a physician 1 7 Estimated work impairment due to diseases 1 6 Sick leave during the past year (12 months) 1 5 4 Κατηγορίες 7 27 (poor WA ), 28 36 (moderate WA), 37 43 (good WA) 44 49 (excellent WA) 6 Own prognosis of work ability 2 years from now 1,4,7 7 Mental resources 1 4 2
Πληθυσμός Ελλάδας ηλικιακή κατανομή (2005, 2015) (2) Πληθυσμός Ελλάδας ηλικιακή κατανομή (2005, 2030) 900 Πληθυσμός Ελλάδας (UNECE Population Division) 2005 800 2015 Πληθυσμός (χιλιάδες) 700 600 500 400 300 00-04 05-09 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80+ Περιοχές ηλικιών Δ.Γ. : διατήρηση 2.1 παιδιά/γυναίκα 2000: Ευρώπη 1.45, Ελλάδα 1.3 (εκτίμηση 2007 <1 *) Η στρατηγική της Ε.Ε. Ανάπτυξη πολιτικών ενεργούς γήρανσης Σχεδιασμός και υλοποίηση ολοκληρωμένων στρατηγικών παράτασης του επαγγελματικού βίου και αύξηση της απασχόλησης των ατόμων ηλικίας >55. Βάση της ενεργού γήρανσης θα πρέπει να αποτελούν οι πολιτικές, πρακτικές και δράσεις οι οποίες: προάγουν την αξιοπρεπή απασχόληση των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας και προωθούν την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Η στρατηγική της Ε.Ε. «Στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για ΥΑΕ 2014-2020» Αντιμετώπιση της γήρανσης του εργατικού δυναμικού, περιγραφή συγκεκριμένων μέτρων για την προώθηση και ανταλλαγή καλών πρακτικών σχετικά με τρόπους βελτίωσης των συνθηκών ΥΑΕ για όλους τους εργαζόμενους. Το ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση των δυνατοτήτων και της αφοσίωσης του εργατικού δυναμικού και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Πότε κάποιος είναι ηλικιωμένος; Οι γνώμες διίστανται Ο μέσος ευρωπαίος θεωρεί ότι τα 63,9 χρόνια είναι η ηλικία που αρχίζουν να θεωρούνται «ηλικιωμένοι». Η άποψη για το όριο που αρχίζει η γήρανση (ηλικία που οι πολίτες θεωρούν ότι είναι ηλικιωμένοι), παρουσιάζει αποκλίσεις (μέχρι και 13 χρόνια), μεταξύ των διαφόρων χωρών. Οι κάτοικοι της Ολλανδίας θεωρούν ως όριο τα 70,4 χρόνια. Οι κάτοικοι της Σλοβακίας θεωρούν ως όριο τα 57,7 χρόνια. Στην Ελλάδα το όριο θεωρείται 65,5 χρόνια. (Κύπρος 68,5 χρόνια) Οι περισσότεροι άνθρωποι κατατάσσουν τους εαυτούς τους στις κατηγορίες είτε ως «νέοι» ( 40%) είτε ως «μέσης ηλικίας» ( 40%). Μόνο ένας στους έξι ( 16 %) θεωρεί τον εαυτό του «ηλικιωμένο». Συνθήκες ΥΑΕ Ρόλος του ΣΕΠΕ «Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου» (ν.3850/2010) Εκτίμηση κινδύνων για ΟΛΟΥΣ του εργαζόμενους: νέους, μεγαλύτερης ηλικίας, ΑμεΑ. Καθημερινή διαχείριση εργασίας που λαμβάνει υπόψη παράγοντες που σχετίζονται με την ηλικία. SPECIAL EUROBAROMETER 378 (2012) 3
Στόχοι διαχείρισης ηλικίας ΥΑΕ Ρόλος του ΣΕΠΕ Ενημέρωση σχετικά με τη γήρανση & υιοθέτηση ορθών συμπεριφορών Ένταξη διαχείρισης ηλικίας στην πολιτική διαχείρισης ανθρώπινων πόρων - Ευθύνες διοίκησης Προώθηση ικανότητας προς εργασία & παραγωγικότητας Εκπαίδευση κατάρτιση (Δια βίου μάθηση) Επιμερισμός εργασίας (με κριτήρια ηλικίας) Ομαλή μετάβαση στη συνταξιοδότηση Διαχείριση ηλικίας στους χώρους εργασίας (1) ΤΕΧΝΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Χώρος εργασίας (πρόσβαση, θέση, μετακίνηση) Φυσικοί παράγοντες (φωτισμός αερισμός, ΑΚΡΑΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ) Χημικοί παράγοντες (οριακές τιμές) Εξοπλισμός εργασίας (εργονομία) ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Είδος εργασίας (φυσικές πνευματικές ικανότητες) Τρόπος εργασίας (επιμερισμός, ωράρια, συνεργασία) Εκπαίδευση κατάρτιση (Νέες τεχνολογίες, Νέες διαδικασίες, Δια βίου μάθηση) ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Διαχείριση ηλικίας στους χώρους εργασίας (2) ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ Χρόνιες παθήσεις (καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης, νεφροπάθειες, ηπατοπάθειες, παθήσεις θυρεοειδούς, αρτηριακή πίεση, νεοπλασματικές ασθένειες, ψυχικά νοσήματα) Λήψη φαρμάκων (ορμόνες, φάρμακα παθήσεων του ΚΝΣ) Α ΒΟΗΘΕΙΕΣ Περιεχόμενο Φαρμακείου Τα πρόσφατα δεδομένα Τα μακροχρόνια προβλήματα υγείας και οι χρόνιες ασθένειες επιδεινώνονται (αυξάνονται) με την πάροδο της ηλικίας. 2030: εργαζόμενοι 55-64 ετών θα αποτελούν >30% εργατικού δυναμικού ~30% της ηλικιακής ομάδας 50-64 αντιμετωπίζει επείγουσα ανάγκη προσαρμογής των συνθηκών εργασίας στα προβλήματα υγείας (ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΑ, ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ) [*] Με κίνδυνο Ανικανότητα για εργασία Πρόωρη συνταξιοδότηση ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Φυσική (εγγενής) ικανότητα [*] ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Εγγενής & Λειτουργική ικανότητα [*] Βέλτιστη εξέλιξη Εγγενής ικανότητα Διακοπτόμενη εξέλιξη Φθίνουσα εξέλιξη Λειτουργικότητα Εγγενής ικανότητα Λειτουργική ικανότητα Βιολογική ηλικία Εγγενής ικανότητα = σωματική + πνευματική ικανότητα Βιολογική ηλικία Η ικανότητα εργασίας των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων εξαρτάται από την ηλικία αλλά όχι μόνο 4
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ατυχήματα (1) ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ατυχήματα (2) Ατυχήματα Ατυχήματα ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ατυχήματα (3) Εργαζόμενοι & Ατυχήματα (ΕΛΛΑΔΑ, ΕΛΣΤΑΤ 2012) Ασφαλείς υγιείς συνθήκες για όλους ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΥΑΕ #Ατυχ/#Εργαζ (χιλιάδες) 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 2,68 2,81 3,47 3,85 3,88 2,97 RATIO 1,60 Πολιτικές για θέματα ΥΑΕ 0,0 00-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ Περιοχές ηλικιών Μέγεθος επιχείρησης Εκπαίδευση ΟΡΘΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Διάχυση ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ πληροφοριών Διατήρηση (αναβάθμιση) εργασιακών ικανοτήτων ΔΙΑ ΒΙΟΥ Αυτό που μεταβάλλεται με την ηλικία ΔΕΝ είναι η ικανότητα μάθησης αλλά η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Κατάρτιση στην πράξη (θετικές εμπειρίες) Σεμινάρια: Συνθήκες μάθησης, Πολυμέσα, Διάλογος Πρόγραμμα (σπονδυλωτό), ΑΡΣΗ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΩΝ Η πολιτεία (Σ.ΕΠ.Ε.) Μεριμνά για διάχυση-ανταλλαγή ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ πληροφοριών Περιφ.Υπηρεσίες ΣΕΠΕ (καλές πρακτικές, μαθήματα από ατυχήματα, ασθένειες) Κεντρικές Υπηρεσίες (σύνταξη νομοθετημάτων, εγκυκλίων) 5
Η ανάγκη για συνεχή βελτίωση ΔΕΔΟΜΕΝΑ Οι εξελίξεις στην επιστήμη Αυτοματισμοί Συστήματα διαχείρισης Μελέτες ουσιών Η συσσώρευση εμπειρίας Μαθήματα από ατυχήματα Ανθρώπινος παράγοντας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Συμπεράσματα Η εμπειρία μας, από τον έλεγχο συνθηκών της ΥΑΕ έχει δείξει ότι η πρόληψη είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που προϋποθέτει: Γνώσεις υψηλού επιπέδου σε πολλούς επιστημονικούς τομείς Εμπειρία από τη δυσκολία εφαρμογής θεωρητικών προβλέψεων στην πρακτική τους έκφραση. Συνεχή προσπάθεια ανταλλαγής προβληματισμών και διάθεση συνεργασίας. Υψηλό αίσθημα ευθύνης και καθήκοντος. Συμπεράσματα Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι: Η συνεργασία των φορέων της πολιτείας (συναρμόδιες αρχές) με τους κοινωνικούς εταίρους (εργαζόμενους και εργοδότες) και τους επιστημονικούς φορείς της χώρας μας μπορεί να δώσει πρακτικά εφαρμόσιμες λύσεις για την αποτελεσματική προαγωγή της βιώσιμης εργασίας & της υγιούς γήρανσης στη χώρα μας. Συμπεράσματα Συνεργασία συναρμόδιων Βελτίωση ασφάλειας-προαγωγή ενεργούς γήρανσης Ευχαριστώ για την προσοχή σας aserkedakis@ypakp.gr 6